Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2018 r. w Toruniu

sprawy z powództwa S. B., J. K. (1), M. K.

przeciwko J. S.

o wydanie nieruchomości

I.  nakazuje pozwanej J. S. aby wydała powodom S. B., J. K. (1), M. K. nieruchomość gruntową oznaczoną w ewidencji gruntów nr 157/2 o powierzchni 1.900 metrów kwadratową , położonej w G., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...);

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda S. B. kwotę 117 zł (sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki J. K. (1) kwotę 117 zł (sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki M. K. kwotę 117 zł (sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 169/17

UZASADNIENIE

Powodowie J. K. (1), M. K. i S. B. wnieśli o nakazanie wydania przez pozwaną J. S. nieruchomości gruntowej będącej własnością J. M. (M.), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 157/2 o powierzchni 1900 m ² (0,1900 ha) położonej w G. ((...)-(...) L.), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), a nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazano, iż pozwana korzysta bez tytułu prawnego z rzeczonej nieruchomości, która wchodzi w skład masy spadkowej po J. M. (M.). Powodowie wskazali, że nabyli prawo własności nieruchomości na podstawie dziedziczenia ustawowego. W pozwie wnieśli również o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. zainicjowanym przez powodów wnioskiem złożonym w Sądzie Rejonowym w Toruniu w dniu 23 stycznia 2017 r.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Podniosła ona, że powodowie nie mają legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, bowiem skoro powołują się prawo własności nieruchomości w oparciu o dziedziczenie, to powinni oni dołączyć do pozwu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Pozwana wskazała również, że nie dawała powodom podstaw do wytoczenia powództwa.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 20 marca 2017 r. na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 kpc zawieszono postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M., F. M. – M. oraz W. P., toczącego się przez Sądem Rejonowym w Toruniu XI Wydziałem Cywilnym (sygn. akt XI Ns 109/17) (k. 63).

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 26 stycznia 2018 r. na podstawie art. 180 § 1 pkt 4 kpc podjęto zawieszone postępowanie w sprawie (k. 71).

W piśmie procesowym z dnia 13 lutego 2018 r. pozwana wskazała, iż nabyła prawo własności rzeczonej nieruchomości przez zasiedzenie, w związku z tym wniosła o oddalenie powództwa w całości. Podniosła także, iż w dniu 24 września 1988 r. zawarta została umowa wstępna sprzedaży nieruchomości (k. 77).

W piśmie procesowym z dnia 1 marca 2018 r. strona powodowa wskazała, iż pozwana nie mogła nabyć prawa własności rzeczonej nieruchomości przez zasiedzenie, bowiem nie upłynął jeszcze czas wymagany przez ustawę. Wskazano, że pozwana uiszcza podatek od nieruchomości dopiero od 1994 roku. Powodowie zakwestionowali również, iż przedłożony przez pozwaną dokument w postaci umowy wstępnej dotyczy przedmiotowej nieruchomości.

Sąd ustalił co następuje:

J. M. na podstawie decyzji administracyjnej z dnia 30 marca 1954 r. stał się właścicielem nieruchomości gruntowej oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 157/2 o powierzchni 1900 m ² (0,1900 ha) położonej w G. ((...)-(...) L.), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Dowód: wyciąg z księgi wieczystej (k. 12 – 23)

J. M. zmarł 13 marca 1988 r. G..

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu (k. 31)

J. M. za życia posługiwał się nazwiskiem M., jednak w wyniku oczywistych omyłek pisarskich, w odpisie aktu zgonu, jak i w odpisie aktu małżeństwa wpisane zostało nazwisko M..

Dowód: banknoty, dokument „Dar na odbudowę W.” (k. 43-45)

Na podstawie ustawy spadek po nim nabyli wprost: jego żona F. M., dzieci W. P. i T. M. w 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich.

Dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa J. M. i F. M. (zd. M.) (k. 37), postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 11 grudnia 2017 r. (k. 70 - 70 v, 89 - 90)

W. P. zmarła 16 lutego 2000 r. w T.. Na podstawie ustawy spadek nabyły po niej wprost dzieci: S. B., R. B. (1), R. B. (2), J. K. (1) w 1/4 (jednej czwartej) części każde z nich.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu (k. 33), odpis skrócony aktu małżeństwa W. P. (poprzednio B.) i T. P. (k. 38), odpis skrócony aktu urodzenia S. B. (k. 34), odpis skrócony aktu urodzenia J. K. (1) (zd. B.) (k. 35), odpis skrócony aktu małżeństwa J. K. (1) (zd. B.) i J. K. (2) (k. 40), postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 11 grudnia 2017 r. (k. 70 - 70 v, 89 - 90)

F. M. zmarła 14 stycznia 2008 r. w T.. Na podstawie ustawy spadek po niej nabyły wprost dzieci: M. K., Z. M., A. M. i I. D. w 1/4 (jednej czwartej) części każde z nich.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu (k. 32), odpis zupełny aktu urodzenia M. K. (zd. M.) (k. 36), odpis skrócony aktu małżeństwa M. K. (zd. M.) i A. K. (k. 39), postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 11 grudnia 2017 r. (k. 70, 70 verte, 89, 90)

W 1994 roku posiadaczem samoistnym rzeczonej nieruchomości stała się J. S.. Pozwana użytkowała nieruchomość, dbała o nią, w okresie od 1994 r. do 2016 r. uiszczała należny podatek.

Dowód: pismo z Urzędu Gminy L. (k. 88), oświadczenie pozwanej (k. 75)

Pismem z dnia 27 grudnia 2016 r. powodowie wezwali pozwaną do wydania nieruchomości. Nieruchomość nie został wydana.

Dowód: bezsporne oraz wezwanie do przedsądowego wydania nieruchomości (k. 24)

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 222 § 1 kc właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Roszczenie windykacyjne służy właścicielowi przeciwko osobie, która rzeczą faktycznie włada, tak więc jego koniecznymi przesłankami jest nie tylko status właściciela (współwłaściciela) i fakt, że nie włada on (sam lub przez inną osobę) swoją rzeczą, ale także fakt, że rzeczą faktycznie włada pozwany – do tego nieuprawniony. Roszczenie windykacyjne przysługuje zatem nieposiadającemu właścicielowi przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi. W wytoczonej na podstawie art. 222 § 1 kc sprawie o wydanie nieruchomości powód powinien udowodnić, że jest jej właścicielem, a prawo to narusza pozwany, któremu przeciwko właścicielowi nie przysługuje żaden skuteczny tytuł do władania nieruchomością (zgodnie z przepisem art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne). W niniejszej sprawie powodowie wykazali, iż są właścicielami rzeczonej nieruchomości. Wchodziła ona bowiem w skład masy spadkowej po J. M., a jak wynika z art. 1027 kc względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa, które wynikają z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Sąd Rejonowy w Toruniu postanowieniem z dnia 11 grudnia 2017 r. stwierdził nabycie spadku po J. M. przez powodów.

Właściciel nie może żądać wydania rzeczy wówczas, gdy władającemu przysługuje skuteczne wobec właściciela prawo władania rzeczą (art. 222 § 1 in fine kc). Jednym więc ze sposobów obrony pozwanego w procesie windykacyjnym jest podniesienie takiego zarzutu. W niniejszej sprawie pozwana podniosła zarzut zasiedzenia. Na podstawie art. 172 § 1 kc posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Jak wynika z art. 172 § 2 kc posiadacz nieruchomości nabywa jej własność po upływie lat trzydziestu, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Należało zatem w niniejszej sprawie zbadać czy wystąpiły wszystkie przesłanki do zasiedzenia wymagane przez ustawodawcę. Pierwszą przesłanką jest posiadanie samoistne danej nieruchomości. Na podstawie art. 339 kc posiadaczem samoistnym rzeczy jest osoba, która nią faktycznie włada jak właściciel. W doktrynie wyróżnia się dwa elementy, na które składa się posiadanie samoistne, są to: fizyczne władztwo nad rzeczą oraz wola władania rzeczą dla siebie. Warto wskazać, iż wola władania dla siebie przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to, że posiadacz traktuje rzecz jako pozostającą w jego sferze swobodnej dyspozycji, przy czym ocena podejścia uwzględnia rzeczywistą wolę władającego, ale dokonywana jest obiektywnie, z punktu widzenia otoczenia posiadającego. W niniejszej sprawie należy przyjąć, iż pozwana była posiadaczem samoistnym rzeczonej nieruchomości, bowiem zarówno władała nią, jak i miała wolę władania nią dla siebie, czego jednym z przejawów było opłacanie podatku od nieruchomości. Posiadania samoistnego przez pozwaną nie kwestionowali również powodowie, a zatem nie zostało obalone domniemanie wynikające z art. 339 kc (domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym). Należy zaznaczyć, iż powodowie nie kwestionowali również władania nieruchomością przez pozwaną w sposób nieprzerwany, co jest kolejnym elementem koniecznym do stwierdzenia zasiedzenia.

Kolejną przesłanką zasiedzenia jest upływ czasu. Do nabycia nieruchomości przez zasiedzenie konieczne jest, aby władający nieruchomością był jej posiadaczem oraz aby posiadanie to trwało przez czas określony w ustawie. Należy zaznaczyć, iż co do zasady, na upływ czasu potrzebnego do zasiedzenia nie ma wpływu, przyczyna, dla której właściciel nie wykonywał swego posiadania. W przypadku gdy osoba władająca rzeczą uzyskała posiadanie w dobrej wierze, zasiedzenie może nastąpić po dwudziestu latach, natomiast gdy uzyskała posiadanie w złej wierze – po trzydziestu latach. Kodeks cywilny nie zawiera definicji dobrej wiary. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż przy ocenie, czy zachodzą warunki do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (postanowienie SN z dnia 7 maja 1971 r., I CR 302/71, NP 1973, nr 4, s. 580). W niniejszej sprawie pozwana wskazywała, iż była w przekonaniu, że prawo do władania rzeczoną nieruchomością jej przysługuje, bowiem zawarła ona nieformalną umowę wstępną sprzedaży w dniu 24 września 1988 r. Jak wynika z art. 158 kc, wymaganą formą umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości jest akt notarialny. W tym miejscu należy przywołać utrwalony w judykaturze pogląd, wyrażony również w uchwale Sądu Najwyższego składu 7 sędziów z dnia 6 grudnia 1991 r. III CZP 108/91, mającej moc zasady prawnej (OSNC 1992, nr 4, poz. 48), że osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego, nie jest posiadaczem w dobrej wierze. Taka właśnie sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie, dlatego należy przyjąć, iż pozwana mogłaby nabyć własność nieruchomości przez zasiedzenie dopiero po trzydziestu latach. Warto zasygnalizować, iż w późniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał, że w indywidualnych sprawach całokształt okoliczności ocenianych z punktu widzenia zasad współżycia społecznego może uzasadniać traktowanie osoby, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy zawartej bez prawem przewidzianej formy jako posiadacza w dobrej wierze (por. wyrok z dnia 9 listopada 1994 r., II CRN 97/94, niepubl., wyrok z dnia 20 maja 1997 r., II CKN 172/97, OSNC 1997, nr 12, poz. 196, wyrok z dnia 19 lutego 1998 r. III CKN 375/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 161). W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodziły takie okoliczności, bowiem pozwana choćby z uwagi na wpisy w księdze wieczystej czy też informacje dotyczące podstawy regulowania podatku od nieruchomości (z tytułu samoistnego posiadania) nie mogła w żadne mierze nabrać uzasadnionego przekonania, iż nabyła prawo własności przedmiotowej nieruchomości. Należy również pamiętać, iż instytucja zasiedzenia jest odstępstwem od zasady nienaruszalności prawa własności i dlatego wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności (por. postanowienie SN z dnia 6 października 2004 r., II CK 33/04, niepubl.).

Istotne w niniejszej sprawie będzie zatem ustalenie od jakiego momentu rozpoczął się bieg terminu zasiedzenia rzeczonej nieruchomości. Pozwana powołując się zarzut zasiedzenia nie wskazała od jakiej daty miałby biec jego termin. Przedłożyła ona jedynie kopię nieformalnej umowy sprzedaży nieruchomości, z której wynika, że pozwana zapłaciła kwotę 550 tys. zł F. M. w dniu 5 maja 1989 r. W ocenie Sądu sam fakt pokwitowania kwoty, która miała stanowić zapłatę za rzeczoną nieruchomość, nie jest wystarczającą podstawą do przyjęcia, że właśnie od tej chwili rozpoczął bieg termin do jej zasiedzenia. Należy zatem przyjąć, iż w niniejszej sprawie bieg zasiedzenia rozpoczął się w 1994 roku, czyli od momentu, kiedy pozwana zaczęła uiszczać podatek od rzeczonej nieruchomości. W takiej sytuacji wymagane przez ustawodawcę trzydzieści lat jeszcze nie upłynęło. Należy również podkreślić, iż nawet gdyby przyjąć za początek biegu terminu datę 5 maja 1989 r., to również nie upłynąłby jeszcze trzydziestoletni termin przewidziany w art. 172 kc. W takim przypadku należało stwierdzić, iż w niniejszej sprawie nie doszło do zasiedzenia rzeczonej nieruchomości przez pozwaną, nie przysługiwało jej zatem skuteczne wobec powodów prawo do władania rzeczą.

Zważywszy na powyższe rozważania, które wynikają z dokumentów przedłożonych przez strony Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe, bowiem nie mogły one wnieść nic istotnego do spawy, a powodowałyby jedynie przedłużenie postępowania, bowiem z treści pism i dokumentów przedłożonych przez pozwaną wynika, iż przed 05.05.1989 r, czy nawet 24.09.1988r., nie mogła być posiadaczem samoistnym przedmiotowej nieruchomości skoro dopiero w w/w okresie czasu zawarła wstępną umowę nabycia nieruchomości z jej właścicielem.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd na mocy art. 222 § 1 kc w punkcie I wyroku uwzględnił powództwo w całości.

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, Sąd zasądził od pozwanej zwrot kosztów postępowania na rzecz powodów po 117 zł dla każdego z nich. Na koszty te składały się: 10 zł - 1/3 opłaty od pozwu, 90 zł kosztów zastępstwa procesowego (zgodnie z § 2 pkt 1 Rozporządzenia MS z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych), 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.