Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach IX Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Ślusarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Anna Niebudek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Opatowie A. S.

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2018 roku

sprawy G. A. s. W. i M., ur. (...) w O.

oskarżonego o przestępstwo z art. 207 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i oskarżycielkę posiłkową

od wyroku Sądu Rejonowego w Opatowie

z dnia 12 października 2017 roku sygn. akt II K 95/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opatowie.

SSO Andrzej Ślusarczyk

IX Ka 1907/17

UZASADNIENIE

G. A. został oskarżony o to, że w okresie czasu od bliżej nieustalonego dnia miesiąca października 2015 r. do dnia 16 grudnia 2016 r. w miejscowości Z. gminy L., powiatu (...), województwa (...) znęcał się fizycznie i psychicznie nad żoną w ten sposób, że w trakcie wywoływanych awantur znieważał, poniżał i ośmieszał ją słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, ograniczał kontakty, bezzasadnie krytykował, kontrolował, kierował groźby popełnienia na szkodę wymienionej szeregu przestępstw, które z uwagi na agresywny sposób ich wypowiadania wzbudzały w pokrzywdzonej uzasadnioną obawę ich spełnienia, szarpał za odzież, popychał, uderzał rękami po twarzy, wykręcał ręce oraz dusił

tj. o przestępstwo z art. 207 § 1 kk

Wyrokiem z dnia 12 października 2017 roku Sąd Rejonowy w Opatowie:

I.  uniewinnił oskarżonego G. A. od popełnienia zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu,

II.  na podstawie art. 632 kpk w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 kpk zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego G. A. kwotę (...) (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt sześć 00/100) złotych tytułem wydatków poniesionych przez oskarżonego związanych z ustanowieniem w sprawie obrońcy,

III.  na podstawie §17 ust. 2 pkt 3 i ust. 7, § 20, § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r., poz. 1714) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. T. B. kwotę 723,24 (siedemset dwadzieścia trzy 24/100) złotych wraz z podatkiem od towarów i usług tytułem reprezentowania oskarżycielki posiłkowej z urzędu,

IV.  zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych, przyjmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelacje od wyroku wnieśli prokurator oraz oskarżycielka posiłkowa.

Prokurator na podstawie art. 425 § 1 i 2 kpk, art. 444 kpk i art. 447 § 1 kpk:

I.  zaskarżył wyrok w części dotyczącej uniewinnienia od popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 kk na niekorzyść oskarżonego G. A.,

II.  na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 3 kpk wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zapadłego wyroku, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający na wyrażeniu przez Sąd I instancji poglądu, że brak jest dowodów do przypisania G. A. popełnienia czynu z art. 207 § 1 kk, pomimo że prawidłowa ocena materiału dowodowego w sprawie, w tym zeznań pokrzywdzonej, świadków K. C. (1) i E. K. (1) i oparta na nich swobodna ocena z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego wskazuje, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu aktem oskarżenia przestępstwa.

Podnosząc powyższy zarzut, na podstawie art. 427 § 1 kpk i art. 437 § 2 kpk skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Oskarżycielka posiłkowa:

I.  na podstawie art. 425 § 1 i 2 kpk oraz art. 444 kpk zaskarżyła wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego G. A.,

II.  na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk oraz art. 438 pkt 2 kpk wyrokowi zarzuciła obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 kpk, art. 4 kpk poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez:

a)  uznanie za w pełni wiarygodnych, a przez to pozwalających czynić kategoryczne ustalenia faktyczne w sprawie wyjaśnień oskarżonego G. A., które wymieniony złożył w toku postępowania przygotowawczego jak również na etapie postępowania sądowego, w których wymieniony zaprzeczył jakoby podejmował względem żony zachowania stanowiące znamiona czynu zabronionego przestępstwa znęcania, a które zostały ocenione przez Sąd jedynie jako takie, które stanowiły wyraz manifestacji oskarżonego jego niezadowolenia wobec postawy żony oraz niepoddawania się wymienionej ścisłym rygoryzmem i oczekiwaniom jej postępowania w życiu codziennym nawet w najzwyklejszych sprawach życia codziennego, a w rezultacie czyny oskarżonego zdaniem Sądu nie wypełniają znamion czynu zabronionego i nie mogą stanowić przestępstwa, zarzucanego wymienionemu aktem oskarżenia,

b)  pominięcie przy ocenie wiarygodności zeznań oskarżycielki posiłkowej co do wielokrotnych zachowań oskarżonego wobec niej sprowadzających się w swej istocie do stosowania form przemocy fizycznej i psychicznej wskazanych w zarzucie skargi – tj. aktu oskarżenia, jej form, przyczyn i gwałtowności przebiegu, nieusprawiedliwionych żadnymi okolicznościami faktycznymi z życia storn. Ponadto będącymi zbieżnymi z zeznaniami zwłaszcza wielokrotnie podejmującej kontakt z pokrzywdzoną w związku z zachowaniem oskarżonego dzielnicowej gminy L. w KPP O. oraz asystentki rodziny monitorującej ją ze strony miejskiego (...) wskazującej na liczne zachowania oskarżonego sprowadzające się do czynów w postaci przemocy fizycznej i psychicznej wobec pokrzywdzonej, które to zeznania w sposób obszerny, spójny i odzwierciedlony wymieniona świadek złożyła zarówno na etapie postępowania przygotowawczego i sądowego,

c)  niezasadnym przyjęciu przez Sąd – w konsekwencji wyżej przytoczonych zarzutów jak również wobec dokonania oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny, który wskazuje na przekroczenie granic swobodnej ich oceny – iż oskarżony swym zachowaniem wobec żony w okresie objętym zarzutem nie wypełnił znamion czynu zabronionego, a tym samym nie dopuścił się jego popełnienia na szkodę pokrzywdzonej B. A. (1),

III.  na podstawie art. 427 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 438 § 3 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku, mający wpływ na treść orzeczenia, a sprowadzający się do niezasadnego przyjęcia, iż oskarżony nie dopuścił się popełnienia zarzucanego czynu z art. 207 § 1 kk podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zwłaszcza przytoczone wyżej zeznania pokrzywdzonej oraz zeznania świadków K. C. (1) – asystentki rodziny oraz funkcjonariusz Policji E. K. (1) wskazuje na sprawstwo oskarżonego wskazanego czynu, do którego to wniosku zdaniem pokrzywdzonej winna prowadzić dokonana w sposób właściwy jego ocena z uwzględnieniem zasady swobody, logiki i doświadczenia życiowego,

IV.  na podstawie art. 427 § 1 kpk w zw. z art. 437 § 2 kpk wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji – Sądowi Rejonowemu w Opatowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Obie apelacje były zasadne i musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Należy przyznać rację obu apelacjom, że Sąd dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, a także zasadny jest zarzut naruszenia art. 7 kpk.

Błąd w ustaleniach faktycznych wynika przede wszystkim z niewyczerpania wszystkich możliwości dowodowych. Trafnie zarzucił prokurator, że Sąd nie dopuścił dowodu z zeznań dzieci stron postępowania, które były naocznymi świadkami tego jak wyglądały wzajemne relacje stron. Ich wiek 12 i 16 lat nie stał temu na przeszkodzie, aby je przesłuchać i to w obecności psychologa. Sam fakt, że dzieci mieszkały wspólnie z rodzicami decyduje o tym, że Sąd pozbawił się najbardziej istotnych dowodów w sprawie.

W sytuacji gdy oprócz pokrzywdzonej i oskarżonego nie było innych naocznych świadków zajść między nimi – dopuszczenie dowodu z zeznań ich dzieci było wręcz konieczne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

Trafne są również zastrzeżenia prokuratora sformułowane pod adresem oceny zeznań B. A.. Wobec zaniechania przesłuchania w charakterze świadków dzieci stron ocenę tę uznać trzeba za przedwczesną. Ponadto Sąd uznał, że między małżonkami dochodziło do kłótni, podczas których pokrzywdzona reagować miała zdenerwowaniem a jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy była choroba pokrzywdzonej oraz zaprzestanie zażywania leków. Jaki wpływ na zachowanie pokrzywdzonej miała jej choroba, to mógł wyjaśnić tylko lekarz psychiatra. On bowiem ma wiedzę na temat zachowań osób dotkniętych chorobą psychiczną. Sąd nie mógł wiedzieć jak zachowywała się pokrzywdzona w trakcie procesu leczenia – czy była zdolna do zachowań gwałtownych, agresywnych, prowokacyjnych. Tylko lekarz psychiatra mógłby ocenić jaki wpływ na jej zachowanie mógł mieć wpływ odstawienia leków w miesiącu listopadzie i grudniu 2016 r. Słuszny zatem jest zarzut, niepowołania oprócz psychologa także biegłego psychiatry. Jego opinia z uwagi na ujawnione w sprawie zaburzenia psychiatryczne pokrzywdzonej była w pełni pożądana i to nie tylko w zakresie zdolności do odtwarzania i zapamiętywania szczegółów, ale także dla ustalenia jak wygląda zachowanie osoby dotkniętej schorzeniem takim jak pokrzywdzona w trakcie leczenia i w przypadku zaprzestania używania leków przeciwpsychotycznych. Jaki jest wpływ zażywania takich leków – czy zaburzają one normalne funkcjonowanie i czy wyłączają one zdolność do zachowań agresywnych konfliktowych twego nie wiadomo bowiem takiego dowodu Sąd w sprawie nie powołał. W tym zakresie wnioski Sądu I instancji dotyczące wpływu choroby pokrzywdzonej na wzajemne relacje stron – sytuacje konfliktowe noszą cechy dowolności.

Trafne są również uwagi prokuratora dotyczące zmarginalizowania przez Sąd zeznań świadków K. C. i E. K.. Obie one bezpośrednio stykały się z oskarżonym i pokrzywdzoną w ramach wizyt związanych z realizacją niebieskiej karty. Ich ocena – pokrzywdzonej oraz zachowań oskarżonego powinna wbrew stanowisku Sądu stanowić cenne źródło informacji. Sąd nie powinien bagatelizować tego co wynikało z ich zeznań na temat zachowania oskarżonego tylko z tego powodu, że zachowanie to wykraczało poza ramy czasowe zarzutu. Jeśli oskarżony w ich obecności przejawiał akty agresji wobec żony i wielokrotnie w trakcie wizyt wyzywał ją obelżywymi słowami, nawet podczas jej nieobecności w mieszkaniu (vide zeznania K. C. k. 132 – 133) to takie jego zachowanie ewidentnie świadczyło o tym, że był on zdolny do tego rodzaju zachowań, o których zeznawała jego żona.

Te mankamenty postępowania musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd przeprowadzi całe postępowanie od początku. Przesłucha oskarżonego oraz świadków. Pokrzywdzoną przesłucha w obecności lekarza psychiatry w trybie art. 192 § 2 kpk. Wyjaśni kwestię choroby pokrzywdzonej i w tym celu przeprowadzi dowód z akt postępowania sygn. III RNs 87/17 Sądu Rejonowego w Opatowie dotyczących wniosku o jej przymusowe leczenie. Posiłkując się opinią biegłego psychiatry ustali czy choroba ta mogła mieć wpływ na jej codzienne funkcjonowanie – tzn. wykonywanie prac domowych, opieka nad dziećmi - mając na uwadze pretensje oskarżonego wynikające z jego dotychczasowych wyjaśnień. Niezależnie od tego ustali czy choroba ta przy systematycznym zażywaniu leków predysponowała ją do zachowań gwałtownych, agresywnych, awanturniczych.

Koniecznym będzie również przeprowadzenie dowodu z akt postępowania III NSm 10/17 Sądu Rejonowego w Opatowie, a w szczególności znajdującej się w tych aktach opinii Zespołu (...), w której poruszony był problem konfliktu istniejącego między stronami.

Niezależnie od tego Sąd przesłucha w charakterze świadków dzieci stron z uwzględnieniem treści art. 185b kpk.

Po przeprowadzeniu tych dowodów Sąd podda je ocenie w sposób zgodny z treścią art. 7 kpk i rozstrzygnie czy zachowanie oskarżonego nosiło znamiona psychicznego i fizycznego znęcania się nad pokrzywdzoną.

SSO Andrzej Ślusarczyk