Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.

przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 13 lutego 2017 r., sygn. akt II C 1230/16

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie począwszy od dnia 9 lutego 2017 roku i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSR (del.) Miłosz Konieczny SSO Małgorzata Sławińska SSO Agnieszka Fronczak

Sygn. akt XXVII Ca 1650/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 czerwca 2016 roku (...) spotka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. wniosła o zasądzenie od Narodowego Funduszu Zdrowia kwoty 49.611,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 48.914,66 zł od dnia 18 lutego 2010 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 48.914,56 zł od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz odsetkami ustawowymi od kwoty 696,86 zł od dnia 11 marca 2010 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 696,86 zł od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 sierpnia 2016 roku pozwany Narodowy Fundusz Zdrowia wniósł o odrzucenie pozwu w zakresie dochodzonej przez powoda kwoty 48.914,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty od dnia 18 lutego 2010 roku do dnia zapłaty, oddalenie powództwa w pozostałym zakresie bądź oddalenie powództwa w całości w przypadku nieuwzględnienia zarzutu powagi rzeczy osądzonej i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy oddalił powództwo (pkt I); zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 4 817 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 18 lutego 2008 roku pomiędzy Narodowym Funduszem Zdrowia - (...) Oddziałem Wojewódzkim w W. ((...) NFZ) a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. (świadczeniodawcą) została zawarta umowa nr (...) ((...)) na udzielanie przez świadczeniodawcę świadczeń opieki zdrowotnej określonych w załączniku nr(...) do umowy. Świadczeniodawca zobowiązał się do wykonywania umowy zgodnie z zasadami i na warunkach określonych w zarządzeniu nr (...) Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 20 września 2007 roku w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne (warunki zawierania umów), zmienionego zarządzeniem nr (...) z dnia 17 października 2007 roku oraz zarządzeniem nr (...) Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 23 stycznia 2008 roku. W § 8 umowy ustalono, iż w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy. Dyrektor Oddziału Funduszu może nałożyć na świadczeniodawcę karę umowną. Również w przypadku wystawienia zleceń za zaopatrzenie w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki pomocnicze finansowane w całości lub w części przez Fundusz osobom nieuprawnionym lub w przypadkach nieuzasadnionych. Oddział Funduszu może nałożyć na świadczeniodawcę karę umowną stanowiącą równowartość kwoty nienależnego finansowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia dokonania refundacji. W § 8 ust. 4 ustalono, iż kary umowne nakładane są w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 października 2005 roku w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnych. W § 12 umowy ustalono, iż w zakresie nieuregulowanym umową stosuje się wyżej wskazane rozporządzenie.

Dnia 11 lutego 2009 roku strony zawarły kolejną umowę nr (...) ((...)) na udzielanie przez świadczeniodawcę świadczeń opieki zdrowotnej określonych w załączniku nr(...) do umowy (umowa. k. 17-21). W § 6 umowy strony ustaliły zasady nakładania kary umownej, jak w § 8 umowy z 18 lutego 2009 roku. W dniach 7 1ipca 2009 roku - 17 1ipca 2009 roku kontrolerzy (...) Narodowego Funduszu Zdrowia przeprowadzili kontrolę realizacji umowy nr (...) oraz umowy nr (...) za okres styczeń 2008-luty 2009. W wystąpieniu pokontrolnym z dnia 28 sierpnia 2009 roku (...) NFZ negatywnie ocenił ze względu na kryterium legalności i rzetelności wystawianie zleceń na wyroby medyczne, w tym przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, na podstawie których NFZ dokonał refundacji dla osiemnastu pacjentów (w ramach umowy nr (...)) oraz trzech pacjentów (w ramach umowy (...)) wskazanych w treści wystąpienia oraz brak dokumentacji medycznej tychże pacjentów potwierdzającej udzielenie świadczeń lekarskich w poradni neurologicznej, zawierającej medyczne uzasadnienia zleceń i adnotacje o przepisanych produktach leczniczych i wyrobach medycznych. W treści wystąpienia zapisano, iż powyższe narusza przepisy ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej będących załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 roku oraz postanowień umownych. NFZ mając na uwadze negatywnie ocenioną realizację kontrolowanych umów, działając na podstawie § 30 ust, 2 w związku z § 30 ust 1 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej będących załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 października 2005 roku oraz będących załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 roku, nałożył na (...) karę umowną w wysokości 43.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 5.114,56 zł, tj. łącznie 48.914,56 zł. W dniu 5 października 2009 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wystawił notę księgową obciążeniową nr (...) na kwotę 48914.56 zł tytułem kary umownej nałożonej na podstawie postępowania kontrolnego nr (...) NFZ/ (...) (...) w ramach realizacji umowy nr (...) z dnia 18 lutego 2008 roku. wzywając do zapłaty w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego. W dniu 31 stycznia 2010 roku (...). Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. wystawiła na rzecz (...) Narodowego Fundusz Zdrowia fakturę nr (...) za miesiąc styczeń 2010, zgodnie z umową nr (...) ((...)) na kwotę 77.412,55 zł. W dniu 16 lutego 2010 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wystawił notę odsetkową nr (...) na kwotę 540.07 zł tytułem opóźnienia w zapłacie świadczenia pieniężnego wynikającego z wystąpienia pokontrolnego z dnia 28 sierpnia 2009 roku za okres od dnia 15 września 2009 roku, wzywając do zapłaty w terminie 7 dni.

Pismem z dnia 17 lutego 2010 roku Narodowy Fundusz Zdrowia (...) w W. poinformował (...) o dokonaniu potrącenia wierzytelności wynikającej z noty księgowej obciążeniowej nr (...) z wierzytelnościami świadczeniodawcy z tytułu faktury nr (...) z dnia 31 stycznia 2010 roku. W dniu 18 lutego 2010 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wystawni notę odsetkową nr (...) na kwotę 156,79 zł tytułem opóźnienia w zapłacie świadczenia pieniężnego wynikającego z wystąpienia pokontrolnego z dnia 28 sierpnia 2009 roku za okres od dnia 9 lutego 2010 roku. wzywając do zapłaty w terminie 7 dni. W dniu 23 lutego 2010 roku (...). wystawiła na rzecz (...) Narodowego Fundusz Zdrowia rachunek za miesiąc grudzień 2009, zgodnie z umową nr (...) ((...)) na kwotę 783 zł. Pismem z dnia 10 marca 2010 roku Narodowy Fundusz Zdrowia (...) w W. poinformował (...) o dokonaniu potrącenia wierzytelności wynikającej z noty odsetkowej nr (...) i noty odsetkowej nr (...) z wierzytelnościami świadczeniodawcy z tytułu faktury nr (...) z dnia 23 lutego 2010 roku.

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie Wydział II Cywilny w wyroku z dnia 4 kwietnia 2014 roku wydanym z w sprawne o sygn. akt II C 1599/12 oddalił powództwo (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. wniesione przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia o zapłatę kwoty 48.915 zł wraz z odsetkami tytułem bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd Okręgowym w Warszawie Wydział V Cywilny Odwoławczy wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. akt V Ca 2817/14 w dniu 19 czerwca 2015 roku oddalił apelację powoda od wyroku z dnia 4 kwietnia 2014 roku.

Pismem z dnia 2 września 2015 roku (...) wezwało Narodowy Fundusz Zdrowia (...) do dobrowolnej zapłaty kwoty 49.611,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 48.914,56 zł w terminie od dnia 18 lutego 2010 roku do dnia zapłaty i od kwoty 696,86 zł od dnia 11 marca 2010 roku do dnia zapłaty, udzielając jednocześnie 7 dniowego terminu do zapłaty . W odpowiedzi na powyższe wezwanie pismem z dnia 17 września 2015 roku Narodowy Fundusz Zdrowia (...) poinformował (...), że podstawą dochodzenia roszczeń było postępowanie kontrolne, którego wyniki zostały przedstawione w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 28 sierpnia 2009 roku, w którym nałożono karę umowną w wysokości 48.914,56 zł. Prezes Funduszu w piśmie z dnia 21 grudnia 2009 roku nie znalazł podstaw do uwzględnienia zażalenia świadczeniodawcy na powyższe czynności, wyjaśniono, że ponowny wniosek świadczeniodawcy został negatywnie rozpoznany. W związku z tym wystawiono notę księgową nr (...) w dniu 5 października 2009 roku i dokonano potracenia kwoty 48.914,56 zł z bieżących należności przysługujących świadczeniodawcy, przesyłając stosowne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z dnia 17 lutego 2010 roku. Ponadto Fundusz dokonał potrącenia odsetek ustawowych za czas opóźnienia w zapłacie należności głównej na kwotę 696,86 zł. Wskazano także, że roszczenie świadczeniodawcy było przedmiotem postępowania sądowego o sygn. akt II C 1599/12, w którym w dniu 4 kwietnia 2014 roku zapadł wyrok oddalający powództwa w I instancji. W dniu 16 czerwca 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił apelację powoda od tego wyroku.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia, Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd I instancji odniósł się do zarzutu powagi rzeczy osądzonej, uznając go za bezzasadny. W tym zakresie Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w niniejszej sprawie oraz w sprawie o sygn. akt II C 1599/12 nie można mówić o tożsamości prawnej. W niniejszej sprawie strona powodowa wywodzi swoje roszczenie z art. 415 k.c. wskazując, iż strona pozwana dopuściła się względem powoda deliktu polegającego na niezasadnym potrąceniu w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 29 sierpnia 2009 r. dotyczącym realizacji umów nr (...) kwoty odpowiadającej nałożonej karze umownej innego kontraktu, który wiązał strony tj. z umowy (...), który to kontrakt został wykonany prawidłowo i którego pozwany nie kwestionował. Powód wskazał także, że takie działanie pozwanego jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. W sprawie o sygn. akt II C 1599/12 z kolei podstawą prawną odpowiedzialności powoda skutkującą oddaleniem powództwa był przepis art. 483 par 1 k.c. regulujący zasadność obciążenia powoda karą umowną w związku z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku (w brzmieniu obowiązującym w roku 2008) o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 06 maja 2008 r. oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 06 października 2005 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, a także art. 410 par 2 k.c. zastosowany a contrario, na mocy którego Sąd ustalił, iż nie doszło do spełnienia świadczenia nienależnego. Następnie Sąd I instancji wskazał, że powód, którego w myśl art. 6 k.c. obciążał ciężar dowodu w wykazaniu iż naliczenie przez pozwanego świadczenia spełniało cechy deliktu pozostającego w związku przyczynowym ze szkodą powoda oraz że do powstania szkody po stronie powoda doszło, nie wywiązał się należycie ze swego obowiązku. Przytaczając przepisy art.415 k.c. i art.416 k.c. Sąd a quo stanął na stanowisku, że z uwagi na to, że powództwo o zwrot kwoty wynikającej z naliczonej kary umownej zostało prawomocnie oddalone w sprawie II C 1599/12, nie można mówić o istnieniu wymiernej szkody po stronie powodowej. Sąd Rejonowy stwierdził także, iż nawet naliczenie kary umownej na podstawie innego kontraktu, które może być kwalifikowane w ramach omyłki, nie przesądza o winie po stronie pozwanego rodzącej odpowiedzialność deliktową. Sąd rozstrzygający w sprawie o sygn. akt II C 1599/12, którego stanowiskiem, stosownie do art. 366 k.p.c., w zakresie tego co stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, Sąd I instancji uznał się związany wskazał, że „wbrew stanowisku powoda, pozwany zasadnie dokonał wyliczenia kary umownej, a powód ponosi odpowiedzialność za działania zatrudnionych przez siebie lekarzy. W ocenie Sądu rozpoznającego sprawę II C 1599/12 „zapłata kary umownej przez powoda w związku z nienależytym wykonaniem umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia nie stanowi świadczenia nienależnego i jako takie nie podlega zwrotowi według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zawarte przez strony umowy przewidywały możliwość nałożenia przez pozwanego na powoda kary umownej w przypadku wystawienia zleceń za zaopatrzenie w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki pomocnicze Finansowane w całości lub w części przez Fundusz osobom nieuprawnionym lub w przypadkach nieuzasadnionych, Z uwagi na to, iż w niniejszej sprawie niewątpliwie doszło do wystawiania refundowanych zleceń w przypadkach nieuzasadnionych, w związku z czym pozwany poniósł szkodę, był on uprawniony do nałożenia kary umownej wraz z odsetkami. Wysokość nałożonej kary jak i wyliczonych odsetek nie była kwestionowana przez stronę powodową"'. Podstawą prawną nałożenia kary umownej był § 8 i 6 umów nr i (...) oraz nr (...) oraz postanowienia ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Z tego względu w ocenie Sądu I instancji nie można mówić o wystąpieniu szkody po stronie powodowej, Tym bardziej nie można mówić o wystąpieniu działalności deliktowej po stronie pozwanej. O kosztach Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o art.98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1)  nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. poprzez przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność pełnomocnika powódki, prawidłowo usprawiedliwionej zaświadczeniem lekarza sądowego oraz nierozpoznanie wniosku o odroczenie rozprawy, wobec zaistnienia przyczyny wskazanej w art. 214 § 1 k.p.c. i art. 214 [1] § 1 k.p.c., tym samym uniemożliwienie powódce obrony swych praw;

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 415 k.c., w zw. z art. 416 k.c. i art. 6 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie doszło do wykazania przez powódkę przesłanek odpowiedzialności deliktowej wskazanej w art. 415 k.c. w z w. z art. 416 k.c. wbrew temu, że powódka wykazała zarówno bezprawność działania (bezpodstawne potrącenie kary umownej z umowy nr (...), z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej) , jak i szkodę (brak zapłaty kwoty 49.611,42 zł z umowy nr (...), z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej), oraz adekwatny związek przyczynowy;

3)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że powódka nie udowodniła szkody, wysokości odszkodowania, winy i związku przyczynowo - skutkowego w zakresie wynikającym z art. 415 k.c. w zw. z art. 416 k.c., podczas, gdy pozwany nie kwestionował prawidłowo wykonanej umowy nr (...) , z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, oraz załączonych do pozwu dokumentów, z których wynikała zarówno kwota roszczenia, jak i jego zasadność;

4)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 361 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że powódka nie wykazała istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy brakiem zapłaty za prawidłowo wykonane świadczenia z umowy nr (...), z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, a bezpodstawnym potrąceniem z tej umowy kary umownej nałożonej na podstawie innego kontraktu, tj. umów z dnia 18 lutego 2008 r. nr (...) ((...)) oraz z dnia 11 lutego 2009r. nr (...) ((...));

5)  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 498 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i w efekcie niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że dopuszczalne było potrącenie, na podstawie wystąpienia pokontrolnego kary umownej nałożonej w wyniku zakwestionowanej prawidłowości realizacji umów z dnia 18 lutego 2008 r. nr (...) ((...)) oraz z dnia 11 lutego 2009r. nr (...) ((...)), z umowy (...) - która została wykonana prawidłowo i której nie kwestionował pozwany;

6)  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 498 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że po stronie pozwanego zaistniały przesłanki do zastosowania art. 498 k.c. wbrew temu, że z umowy, z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej powódka nie była dłużnikiem względem pozwanego, a pozwany wierzycielem. Kara umowna i zarzut nienależytego wykonania zobowiązania dotyczyły umowy z zakresu neurologii, tym samym zastosowanie instytucji potrącenia mogło być możliwe tylko w sytuacji tego kontraktu;

7)  naruszenie art. 498 k.c. w zw. z § 31 ust. l i 2 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej będących załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 81, poz. 484) poprzez bezprawne potrącenie z umowy z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej kary umownej dotyczącej innego kontraktu;

8)  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. § 3 i 4 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej będących załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 81, poz. 484) obowiązujących w okresie objętym kontrolą i jego błędną wykładnię i w efekcie niewłaściwe zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy poprzez przyjęcie, że pozwany poniósł szkodę majątkową uzasadniającą nałożenie kary umownej, z umowy wykonanej prawidłowo;

9)  naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. w związku z art. 299 k.p.c. poprzez pominięcie zawnioskowanego w pozwie dowodu z przesłuchania strony za którą działała H. P.;

10)  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. w związku z art. 233§ 1 k.p.c. oraz art, 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz nierozpoznanie istoty sporu;

11)  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w związku z art 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w uzasadnieniu odniesienia do istoty sporu wskazanej w pozwie i piśmie procesowym oraz brak wyjaśnienia motywów rozstrzygnięcia w zakresie istoty sporu a odniesienie się do kwestii, których nie dotyczyło żądanie wskazane w pozwie i których nie dotyczył spór;

12)  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 224 § 1 k.p.c. poprzez przedwczesne zamknięcie rozprawy bez przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony oraz bez udzielenia głosu końcowego powódce.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona, o ile zmierza do uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, z uwagi na nieważność postępowania spowodowaną pozbawieniem powoda możliwości obrony swych praw.

Jedną z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania jest pozbawienie strony możliwości obrony (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Pozbawienie strony możności obrony swych praw zachodzi wówczas, gdy z powodu uchybienia przez sąd przepisom postępowania strona wbrew swej woli została faktycznie pozbawiona możliwości działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji i bez względu na to, czy takie działanie strony mogłoby mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia (por. wyrok SN z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 84/10 LEX nr 621352). Stwierdzenie, czy taki stan nastąpił, wymaga rozważenia, czy w konkretnej sprawie nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony oraz czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw.

Odnośnie pierwszej kwestii, tj. oceny czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, to zdaniem Sądu Okręgowego podczas rozprawy w dniu 9 lutego 2017 r. zaszły przesłanki jej odroczenia, czego Sąd Rejonowy nie uczynił. Rozprawa ulega bowiem obligatoryjnemu odroczeniu, stosownie do art. 214 § 1 k.p.c., jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Przyczyny odroczenia rozprawy, wymienione w art. 214 k.p.c. odnoszą się także do pełnomocnika procesowego (por. wyrok SN z dnia 6 października 1995 r., I CRN 150/95, LEX nr 50551), a nadzwyczajnym wydarzeniem, o którym mowa w art. 214 k.p.c., jest niewątpliwie choroba potwierdzona zaświadczeniem o czasowej niezdolności do pracy. Nadzwyczajne wydarzenie w postaci choroby pełnomocnika procesowego jest przy tym przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, tylko wtedy, gdy pełnomocnik - ze względu na nią - nie miał możliwości ustanowienia swojego substytuta procesowego (por. wyrok SN z dnia 30 listopada 2004 r. IV CK 304/04, LEX nr 589990). Z faksu, który wpłynął do Sądu Rejonowego w dniu 7 lutego 2017 r. (k.103-105) wynika, że Sąd I instancji przed terminem rozprawy w dniu 9 lutego 2017 r. powziął informację o chorobie pełnomocnika strony powodowej oraz, że z uwagi na jego nagłą chorobę i prowadzenie jednoosobowej Kancelarii Radcy Prawnego, nie jest on w stanie ustanowić substytuta, na dowód tego pełnomocnik załączył kopię zaświadczenia lekarza sądowego, o którym mowa w art. 214 ¹ k.p.c. oraz kopię wniosku o odroczenie rozprawy. Oryginał pisma procesowego pełnomocnika zawierający wniosek o odroczenie rozprawy wraz z zaświadczeniem lekarskim, został nadany za pośrednictwem poczty do Sądu Rejonowego w dniu 6 lutego 2017 r., o czym pełnomocnik poinformował Sąd za pośrednictwem faksu (k.110-113). Mimo to Sąd Rejonowy nie odroczył terminu rozprawy z dnia 9 lutego 2017 r., przeprowadził postępowanie dowodowe, zamknął rozprawę i odroczył wydanie wyroku na dzień 13 lutego 2017 r. W dniu 13 lutego 2017 r. wydał wyrok (k.106-109). W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzenie rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, mimo że pełnomocnik strony złożył uzasadniony wniosek o odroczenie rozprawy, powoduje nieważność postępowania (art. 397 pkt 5 k.p.c.), gdyż uchybienie Sądu Rejonowego nie mogło zostać usunięte przed wydaniem wyroku. Podkreślić trzeba, że w postępowaniu cywilnym mamy proces, który polega nie tylko na prezentowaniu w pismach procesowych swojego stanowiska, ale przede wszystkim polega on na tym, że Sąd wydaje wyrok po przeprowadzeniu rozprawy. Ustawodawca tak skonstruował postępowanie cywilne, że strona ma prawo ustnie na rozprawie przedstawić swoją argumentację i to, czy strona powodowa miała możliwość ustosunkowania się do odpowiedzi na pozew nie ma znaczenia. Strona została bowiem w istocie pozbawiona możliwości działania przed Sądem I instancji, w taki sposób, że nie miała możliwości przedstawienia swojego stanowiska, wypowiedzenia się, co do przedstawionych dowodów, a przecież takie dowody były przeprowadzone na tym pierwszym i jedynym terminie rozprawy w dniu 9 lutego 2017 r. i w tej sytuacji nie było wątpliwości, że zachodzą przesłanki nieważności wskazane w art.379 pkt 5 k.p.c. Wobec tego, zbędne jest na tym etapie postępowania odniesienie się do pozostałych zarzutów apelacji. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością tj. począwszy od 9 lutego 2017 r. oraz przekazał Sądowi Rejonowemu dla m.st. Warszawy w Warszawie sprawę do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Po przeprowadzeniu w warunkach ważności postępowania Sąd Rejonowy będzie musiał ustosunkować się, co do wszystkich zarzutów podniesionych przez stronę, czego dotychczas zaniechał. Sąd Rejonowy powinien także przeprowadzić postępowanie dowodowe, stosownie do inicjatywy dowodowej stron i dokonać oceny prawnej ustalonych faktów.

SSR (del) Miłosz Konieczny SSO Małgorzata Sławińska SSO Agnieszka Fronczak