Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie , Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Sałamaj (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Patrycja Baranowska

SO Anna Górnik

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2018 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.

o ogłoszenie upadłości K. P.

na skutek zażalenia wierzyciela na postanowienie Sądu Rejonowego w Koszalinie

z dnia 29 listopada 2017 r., sygn. akt VII GU 170/17

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSO Patrycja Baranowska SSO Piotr Sałamaj SSO Anna Górnik

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 10 sierpnia 2017 r. wierzyciel Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ogłoszenie upadłości dłużnika K. P. – osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Wskazał, że dłużnik nie płaci składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zobowiązania te sięgają 2009 r. i na dzień 9 sierpnia 2017 r. wynoszą 498.101,05 zł.

W odpowiedzi na wniosek dłużnik oświadczył, że zadłużenie wobec wierzyciela powstało na skutek niewywiązywania się z umów przez kontrahentów dłużnika. Dłużnik nie otrzymał w terminie wynagrodzenia od kilku inwestorów za wykonane usługi. Powyższe skutkowało koniecznością zaciągania kredytów na wynagrodzenia dla pracowników i zapłatę ceny za materiały budowlane. Wskazał też, że w 2017 r. udało mu się uregulować zaciągnięte zobowiązania, a w ostatnich miesiącach zaczął regularnie odprowadzać składki do ZUS oraz spłacać zaległości wobec Urzędu Skarbowego. Przez cały okres prowadzenia działalności nie zdarzyło się aby pracownicy dłużnika nie otrzymali należnych wynagrodzeń. Nadto, dłużnik oświadczył, że na spłatę zadłużenia wobec ZUS może przeznaczyć około 2 - 4 tys. zł miesięcznie. Powodem tego jest poprawa sytuacji finansowej jego przedsiębiorstwa. Dłużnik ma zamówienia na usługi do 2019 r., a ogłoszenie upadłości będzie się wiązało z koniecznością zwolnienia pracowników.

Zarządzeniem z dnia 19 września 2017 r. Sąd wezwał dłużnika do złożenia pisemnego oświadczenia o posiadanym majątku z wyszczególnieniem jego składników, podaniem szacunkowej wartości i wysokości obciążeń rzeczowych.

W odpowiedzi na wezwanie dłużnik poinformował, że jest współwłaścicielem mieszkania o powierzchni 52,8 m ², na którym ustanowiono hipotekę na rzecz wnioskodawcy ZUS. Posiada samochód osobowy marki C. z 1998 r. o wartości ok 1.000 zł. Jest właścicielem urządzeń budowalnych oraz narzędzi elektronicznych o wartości ok. 30.000 zł. Potwierdził, że jest dłużnikiem Urzędu Skarbowego w K. i jego zadłużenie wynosi około 18.000 zł i jest spłacane na bieżąco.

Na rozprawie w dniu 29 listopada 2017 r. dłużnik skorygował swoje stanowisko co do wartości majątku ruchomego. Wyjaśnił, że przy szacowaniu wartości urządzeń i narzędzi budowlanych przyjął ceny zakupu. Ze względu na zużycie i trudności z odsprzedażą realna wartość tego mienia to około 8.000 – 10.000 zł.

Postanowieniem z 29 listopada 2017 r. (sygn. akt VII GU 170/17) Sąd Rejonowy w Koszalinie oddalił złożony wniosek (pkt 1. sentencji) oraz zadecydował o obwieszczeniu o treści rozstrzygnięcia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (pkt 2.).

W uzasadnieniu wskazał, że dłużnik który od 2005 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Usługowy Zakład (...) stał się niewypłacalny bowiem jego zadłużenie sięga jeszcze 2009 r. Niemniej postępowanie upadłościowe prowadzi się w celu zaspokojenia z majątku dłużnika jego wierzycieli. W rozpoznawanej sprawie majątek dłużnika stanowi udział ½ w prawie własności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) o wartości – wskazanej przez dłużnika na rozprawie w dniu 29 listopada 2017 r. – około 180.000–200.000 zł. Nieruchomość ta, zgodnie z wpisem w księdze wieczystej, jest obciążona hipotekami na rzecz ZUS oraz Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w K. na łączną kwotę 738.349,62 zł. Dłużnik posiada także majątek w postaci dwóch samochodów o wartości około 2.000 zł oraz urządzeń i narzędzi budowlanych o wartości około 8.000–10.000 zł. Sąd Rejonowy dalej wskazał, że postępowanie upadłościowe wiąże się ze znacznymi kosztami, m.in. obwieszczeń w (...), zawiadomień wierzycieli, wynagrodzeniem syndyka. Według Sądu wydatki z tytułu samych obwieszczeń wyniosłyby około 2.000 zł, zaś wynagrodzenie syndyka kształtowałoby się na poziomie 20.915,95 zł.

Sąd powołał się na art. 13 ust. 2 p.u., zgodnie z którym sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Wskazał, że taki stan rzeczy zachodził w rozpoznawanej sprawie ponieważ wysokość obciążeń hipotecznych znacznie przewyższa rynkową wartość nieruchomości. Natomiast pozostały majątek dłużnika w postaci samochodów i urządzeń oraz narzędzi budowlanych nie pozwoli na pokrycie kosztów postępowania i zaspokojenie wierzycieli. Podana wartość ruchomości jest jedynie wartością szacunkową określoną przez dłużnika niemniej jednak, jak wskazał Sąd, kwoty uzyskiwane w toku likwidacji masy upadłości odbiegają zazwyczaj od cen zakupu czy cen rynkowych ruchomości. Ruchomości w postaci narzędzi i urządzeń często są trudno zbywalne a ich sprzedaż wydłuża okres postępowania, generując dodatkowe koszty.

Wierzyciel złożył zażalenie na powyższe orzeczenie wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 13 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe.

W uzasadnieniu wierzyciel wskazał, że Sąd Rejonowy niewłaściwie ocenił sytuację majątkową uczestnika i cel ogłoszenia upadłości. Podniósł, że Sąd nie wziął pod uwagę, iż majątek dłużnika po ogłoszeniu upadłości zostałby zbyty po cenach rynkowych, zaś sprzedaż majątku w toku postępowania egzekucyjnego z nieruchomości jest niewykonalna z powodu narzuconych ograniczeń cen sprzedaż. Takiego ograniczenia nie ma zaś w toku postępowania upadłościowego. Zdaniem wierzyciela Sąd dokonał jedynie spekulacji w odniesieniu do majątku dłużnika bez należytego ustalenia jego wysokości. Dopiero przy poprawnym ustaleniu majątku dłużnika możliwe było rozważenie celowości ogłoszenia upadłości. Wobec tego oddalenie wniosku było przedwczesne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się nieuzasadnione.

W przedmiotowej sprawie Sąd pierwszej instancji ustalił, że dłużnik jest niewypłacalny, gdyż utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustalenia te nie były przez wierzyciela kwestionowane. Niewypłacalność jest podstawową przesłanką ogłoszenia upadłości, ale sam fakt stwierdzenia niewypłacalności dłużnika nie jest wystarczający do ogłoszenia upadłości. Wychodząc z założenia, że postępowanie upadłościowe ma służyć wierzycielom, ustawodawca postanowił, że sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania albo wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów (art. 13 ust. 1 p.u.). Sąd może również oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek oczywiście nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 2 p.u.).

Podstawę zaskarżonego postanowienia stanowił art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2016 r., poz. 2171 t.j.). Celem postępowania upadłościowego jest maksymalne zaspokojenie wierzycieli. Jego osiągnięcie możliwe jest tylko w tych sytuacjach, w których wielkość majątku dłużnika (niezależnie od jego charakteru) pozwala nie tylko zaspokoić koszty postępowania, ale również, chociażby w minimalnym stopniu, doprowadzić do spłaty wierzycieli. Cel ten nie zostanie natomiast osiągnięty, gdy wysokość przewidywanych kosztów postępowania upadłościowego przewyższy wartość majątku dłużnika. Stąd zresztą oprócz regulacji zawartych w art. 13 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego w ustawie znajduje się regulacja art. 361 pozwalająca na umorzenie postępowania upadłościowego, jeżeli w jego toku okaże się, że majątek masy upadłości jest zbyt mały by doprowadzić do zaspokojenia wierzycieli, a więc w tożsamej sytuacji.

Przepis ust. 2 nie ma tak kategorycznego brzmienia („sąd może oddalić”), jak przepis ust. 1, nie oznacza to jednak dowolności, lecz konieczność dokonania wyboru takiego rozstrzygnięcia, które będzie bardziej racjonalne w świetle okoliczności wynikających z przedstawionych dokumentów oraz ujawnionych przez wnioskodawcę i inne wysłuchane przez sąd osoby. Przepis ust. 2 pozostawia sądowi rozważenie, czy cena uzyskana ze sprzedaży rzeczy obciążonych wymienionymi w nim prawami zastawniczymi wystarczy także na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 336 ust. 1 zd. 2 p.u.), w całości albo w części, na którą brak środków w pozostałym majątku (zob. I. Karasek, Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na obciążenie składników masy zabezpieczeniami rzeczowymi, TPP 2000, Nr 4, s. 61–74).

Przedmiotem zarzutów zawartych w zażaleniu były ustalenia Sądu pierwszej instancji odnośnie składu majątku dłużnika, które to ustalenia, zdaniem wierzyciela nie były szczegółowe. Analiza akt postępowania oraz uzasadnienia zaskarżonego postanowienia prowadzi do wniosku, że stan faktyczny sprawy został ustalony w sposób należyty. Na tę okoliczność Sąd zobowiązał dłużnika do złożenia pisemnego oświadczenia co majątku, z wyszczególnieniem jego składników, szacunkowej wartości i wysokości obciążeń. W odpowiedzi na to zobowiązanie dłużnik złożył stosowne pisemne oświadczenie w dniu 11 października 2017 r. Niezależnie od tego Sąd, w trybie art. 30 ust. 1 i 2 p.u. wysłuchał dłużnika na posiedzeniu w dniu 29 listopada 2017 r. Złożone w taki sposób wyjaśnienia w korelacji z pisemnym oświadczeniem stanowiły dowód w sprawie na okoliczność posiadanego przez dłużnika majątku, w tym jego wartości. Nie sposób zarzucić wobec tego Sądowi pierwszej instancji, że – jak wskazał skarżący – dokonał jedynie spekulacji w odniesieniu do wartości majątku dłużnika.

Z prawidłowo zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszym postępowaniu wynika, że w skład majątku dłużnika wchodzi przede wszystkim udział ½ w prawie własności nieruchomości o wartości około 180.000 – 200.000 zł (wierzyciel tej wartości nie kwestionował), obciążony hipotekami na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w K. na łączną kwotę 738.349,62 zł. Dłużnik posiada także majątek w postaci dwóch samochodów o wartości około 2.000 zł oraz urządzeń i narzędzi budowlanych o wartości około 8.000 – 10.000 zł.

Jednocześnie wniesione zażalenie nie podważa ustaleń Sądu Rejonowego w zakresie wysokości przewidywanych kosztów postępowania upadłościowego. Zgodnie z treścią art. 230 ust. 1 p.u. do kosztów postępowania zalicza się wydatki bezpośrednio związane z zabezpieczeniem, zarządem i likwidacją masy upadłości, w szczególności wynagrodzenie syndyka oraz jego zastępcy, wynagrodzenia osób zatrudnionych przez syndyka oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzeń tych osób, wynagrodzenie i wydatki członków rady wierzycieli, wydatki związane ze zgromadzeniem wierzycieli, koszty archiwizacji dokumentów upadłego, korespondencji, ogłoszeń, podatki i inne daniny publiczne związane z likwidacją masy upadłości. Ustęp drugi tego artykułu stanowi natomiast, że do innych zobowiązań masy upadłości zalicza się wszystkie niewymienione w ust. 1 zobowiązania masy upadłości powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności należności ze stosunku pracy przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości, zobowiązania z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów, których wykonania zażądał syndyk, inne zobowiązania powstałe z czynności syndyka oraz przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Nie można oczywiście przewidzieć w chwili obecnej jaka byłaby ostateczna wysokość kosztów postępowania upadłościowego dłużnika, jednakże w pewnym zakresie można wskazać prognozowaną wysokość tych kosztów. W realiach rozpoznawanej sprawy wskazać należy, iż Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił wymienione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia koszty postępowania. Jednocześnie mieszczą się one w katalogu wskazanych wyżej wydatków. Brak jakichkolwiek podstaw do kwestionowania ich wyliczenia zaprezentowanego w zaskarżonym postanowieniu.

Nie uczynił tego zresztą także wierzyciel w zażaleniu. Niewątpliwie więc koniecznym byłoby w toku postępowania upadłościowego wydatkowanie kwoty około 30.000 zł. Nie można przy tym założyć, że nie powstałyby również inne, wyższe koszty, skoro Sąd nie uwzględnił w powyższym wyliczeniu np. kosztów archiwizacji z braku wystarczających danych do przyjęcia prognozy tych kosztów.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że realna wartość majątku ruchomego wynosi maksymalnie 12.000 zł, zobowiązania zaś przekraczają kwotę 500.000 zł. Majątek nieruchomy w postaci mieszkania dłużnika jest obciążony hipotekami przekraczającymi znacznie jego wartość określoną na kwotę 180.000 – 200.000 zł. Realna wartość majątku, która mogłaby zasilić masę upadłości, wynosi więc 12.000 zł. Na kwotę tę składają się dwa samochody osobowe oraz urządzenia i narzędzia budowlane. Biorąc pod uwagę obciążenia majątku dłużnika, należy stwierdzić, że masa upadłości nie dysponuje środkami umożliwiającymi pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Dla tego stwierdzenia nie bez znaczenia jest okoliczność, że w skład majątku dłużnika – oprócz obciążonej rzeczowo nieruchomości – wchodzą jedynie dwa samochody osobowe nie przedstawiające większej wartości oraz urządzenia i narzędzia budowlane, których wartość również jest niewielka. W przypadku narzędzi budowlanych trzeba mieć na uwadze, że ulegają one szybkiemu zniszczeniu, a zatem ich wartość rynkowa - jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy - odbiega znacznie od cen zakupu. Uwzględnić przy tym trzeba koszty ich sprzedaży, ewentualnie najem pomieszczenia, w którym rzeczy te będą przechowywane, w związku z tym wartość narzędzi (nawet przy uwzględnieniu ceny rynkowej) może nie wystarczyć na pokrycie kosztów związanych z ich sprzedażą. Trafnie wskazał też Sąd pierwszej instancji, że tego typu ruchomości są trudno zbywalne, a ich sprzedaż wydłuża okres postępowania upadłościowego, generując dodatkowe koszty. Powyższe należy odnieść także do majątku ruchomego w postaci samochodów osobowych, co do których znalezienie nabywcy może być utrudnione choćby ze względu na typ i rok produkcji. Natomiast argument wierzyciela, że sprzedaż majątku dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym z nieruchomości jest ograniczona podczas gdy w upadłościowym tego typu ograniczeń nie ma, nie może w żadnym wypadku stanowić uzasadnienia dla ogłoszenia upadłości dłużnika, gdyż nie taki cel przyświeca temu postępowaniu, a tym bardziej nie stanowi to przesłanki ogłoszenia upadłości.

Reasumując, struktura majątku dłużnika uniemożliwia prowadzenie postępowania upadłościowego. Upadłość ma na celu zaspokojenie wierzycieli. Skoro celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, to ogłaszanie upadłości w niniejszym przypadku nie znajduje uzasadnienia; tym bardziej że dłużnik nie dysponuje nawet majątkiem umożliwiającym pokrycie kosztów postępowania.

W związku z opisanymi wyżej okolicznościami, mimo że istnieją przesłanki z art. 10 prawa upadłościowego, uzasadniające ogłoszenie upadłości dłużnika, Sąd Rejonowy prawidłowo na podstawie art. 13 ust. 2 prawa upadłościowego oddalił wniosek w związku z tym, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

W tym stanie rzeczy, wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości zaskarżonego orzeczenia - na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. – Sąd Okręgowy zażalenie oddalił.

SSO Patrycja Baranowska SSO Piotr Sałamaj SSO Anna Górnik