Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R. (1)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 czerwca 2012 r., sygn. akt I C 298/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)

1)  pozbawia wykonalności wobec M. R. (1) tytuł wykonawczy w postaci aktu notarialnego z dnia 15 czerwca 2007r., sporządzonego w kancelarii notarialnej W. K. w B., repertorium A nr (...), któremu klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2009r. w sprawie o sygnaturze akt I Co 3781/09, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 3600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów procesu;

3)  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach 6793 (sześć tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt trzy) złote tytułem opłaty od pozwu, od ponoszenia której powód był zwolniony;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach 6793 (sześć tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt trzy) złote tytułem opłaty od apelacji, od ponoszenia której powód był zwolniony.

Sygn. akt I ACa 698/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo M. R. (1), kierowane przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z 15 czerwca 2007 roku zawartego w B. przed notariuszem W. K., repertorium (...) wraz z postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z 13 sierpnia 2009 roku w sprawie I Co 3781/09 w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności na akt notarialny.

Stan faktyczny w istotnej dla rozstrzygnięcia sporu części nie był między stronami sporny i przedstawiał się następująco.

Powód M. R. (2) i W. G. (1), jako wspólnicy spółki cywilnej zawarli dnia 28 lutego 2007 roku z pozwaną Spółką z o.o. (...) umowę najmu lokalu użytkowego położonego w Centrum (...) w R..

M. R. (2) i W. G. (1) w związku ze zobowiązaniem się do uiszczenia wynajmującemu opłat związanych z najmem lokalu poddali się rygorowi egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. wprost z aktu notarialnego z dnia 15 czerwca 2007 roku zawierającego oświadczenie o poddaniu się rygorowi egzekucji. Akt został spisany przed notariuszem W. K. w B.. Zgodnie z treścią tego dokumentu wynajmujący może wystąpić wielokrotnie o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności, co do każdorazowego naruszenia przez najemcę obowiązku zapłaty wymienionych świadczeń, najpóźniej do dnia 31 grudnia 2014 roku.

Umową przelewu praw i obowiązków z umowy najmu zawartą 1 kwietnia 2008 roku pomiędzy pozwaną a powodem i W. G. (1) strony tej umowy postanowiły, że M. R. (1) i W. G. (2) zwani w tej umowie cedentem przenoszą na W. G. (1) zwanego w umowie cesjonariuszem wszystkie prawa i obowiązki wynikające z umowy najmu lokalu użytkowego.

Umowa z 1 kwietnia 2008 roku zawarta została pod warunkiem doręczenia przez W. G. (1) wynajmującemu, w terminie 60 dni gwarancji, o której mowa w § (...) umowy najmu oraz aktu notarialnego dobrowolnego poddania się egzekucji co do zapłaty kwot wynikających z umowy najmu i wydania lokalu. O warunku tym stanowi § (...) umowy z 1 kwietnia 2008 roku.

Warunki te nie zostały spełnione.

Po zawarciu wyżej wymienionej umowy w lokalu prowadził swą działalność gospodarczą W. G. (1). Powstało zadłużenie, które skutkowało wypowiedzeniem umowy najmu i wezwaniem powoda i W. G. (1) do spłaty zadłużenia.

Pozwana skorzystała też z uprawnień wynikających z oświadczenia o poddaniu się rygorowi egzekucji zawartego w akcie notarialnym z 15 czerwca 2007 roku.

Oceniając przywołane okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał, że nie istnieje obowiązek stwierdzony tytułem egzekucyjnym, czyli aktem notarialnym z dnia 15 czerwca 2007 roku, któremu Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej nadał klauzulę wykonalności (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Umowa przelewu praw i obowiązków z umowy najmu z 1 kwietnia 2008 roku zawarta była pod warunkiem szczegółowo opisanym w § (...), a warunek ten nie został spełniony. Zgodnie z wykładnią art. 89 k.c. warunek stanowi integralną, a więc nierozłączną część czynności prawnej, której dotyczy. Jego istotą jest uzależnienie powstania lub ustania skutków czynności prawnej od określonego zdarzenia. Warunek ma więc charakter konstytutywny. Zdarzenie, którego dotyczy musi być przyszłe, a jego nastąpienie niepewne. Skutki czynności prawnej dokonanej pod warunkiem następują automatycznie z chwilą ziszczenia się warunku. Jednak w razie nieziszczenia się warunku skutki te nie następują. Tak stało się w niniejszej sprawie. Umowa przelewu praw i obowiązków z umowy najmu z 1 kwietni 2008 roku jest bezskuteczna wobec nieziszczenia się warunku, o którym mowa w § (...) Tym samym, zdaniem Sądu Okręgowego, powód pozostaje stroną umowy najmu lokalu użytkowego i ponosi – wspólnie z W. G. (1) – odpowiedzialność za należności związane z tą umową. Należności te mogą być egzekwowane w oparciu o oświadczenie o poddaniu się rygorowi egzekucji, czyli w oparciu o akt notarialny z 15 czerwca 2007 roku, któremu została nadana klauzula wykonalności. Z tych względów powództwo o pozbawienie wykonalności tego tytułu wykonawczego ocenione zostało przez Sąd Okręgowy jako bezzasadne i oddalone, a na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądził Sąd zaskarżonym wyrokiem na rzecz pozwanej od powoda 3617 zł. tytułem kosztów procesu.

W apelacji od tego wyroku powód zarzucał błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że powód nie wykazał nieistnienia obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym oraz przez uznanie, że stroną umowy najmu pomimo zawarcia umowy cesji nadal pozostaje powód jako wspólnik spółki cywilnej. Zarzucał apelujący również naruszenie prawa materialnego przez błędne zastosowanie art. 89 k.c. na skutek uznania zapisu § (...) umowy cesji jako warunku, przez niezastosowanie art. 60 k.c. przez nieuwzględnienie, że faktyczne zachowanie stron po dacie zawarcia umowy cesji świadczyło o zmianie strony najemcy, przez niezastosowanie art. 93 k.c. dopuszczającego przyjęcie fikcji prawnej ziszczenia się warunku z umowy cesji, a także naruszenie art. 5 k.c. poprzez udzielenie ochrony pozwanemu, który wbrew dobrym zasadom kupieckim i pewności obrotu gospodarczego domaga się świadczenia pieniężnego od podmiotu niezobowiązanego. Nadto zarzucał apelujący naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez brak wskazania w uzasadnieniu dowodów, na których się oparł Sąd i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności, w zakresie nie udowodnienia przez powoda braku istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym.

Domagał się powód zmiany wyroku przez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Nie były uzasadnione zarzuty apelacji dotyczące błędnych ustaleń faktycznych oraz naruszenia prawa procesowego w postaci art. 328 § 2 k.p.c. Jak słusznie bowiem wskazał Sąd Okręgowy w motywach swego orzeczenia stan faktyczny, przedstawiony przez powoda jako uzasadnienie żądania pozwu, nie był przez pozwanego kwestionowany i wynikał ze złożonych do akt kopii dokumentów. Istotą sporu w niniejszej sprawie była natomiast ocena prawna niespornych okoliczności. W tym zaś zakresie zgodzić należy się z zarzutami apelacji, wskazującymi na naruszenie przepisów prawa materialnego.

Słusznie akcentuje apelacja problem zakwalifikowania zastrzeżenia umownego określonego w § (...)umowy przelewu praw i obowiązków z umowy najmu z dnia 1 kwietnia 2008r. jako warunku w rozumieniu art. 89 k.c. W powołanym § (...) umowy z 1 kwietnia 2008r. jej strony postanowiły, że umowa zawarta jest pod warunkiem doręczenia wynajmującemu (tj. pozwanemu) przez cesjonariusza (tj. W. G. (1)) w terminie 60 dni przewidzianych w umowie najmu zabezpieczeń, w tym gwarancji bankowej i aktu notarialnego dobrowolnego poddania się egzekucji, co do zapłaty kwot wynikających z umowy najmu i wydania lokalu. Zdaniem apelującego zastrzeżenie takie uzależniało powstanie skutku prawnego w postaci zawarcia umowy wyłącznie od woli i zachowania jednej ze stron, a to stanowiło tzw. warunek potestatywny, czyli warunek zależny od woli stron. Z poglądem tym należy się zgodzić, jednakże wskazać jednocześnie należy, że w doktrynie i orzecznictwie jako zbyt daleko idący uznano pogląd, że warunek nie może zależeć wyłącznie od woli zobowiązanego, ponieważ sprawia to, że zobowiązanie w takim wypadku w ogóle nie powstaje. Chociaż warunkiem w rozumieniu art. 89 k.c. nie mogą być zdarzenia objęte treścią zobowiązania dłużnika, których spełnienie uzależnione jest całkowicie od jego woli, to do tej kategorii warunków czysto potestatywnych nie należą tzw. warunki mieszane. Zdarzenia należące do tej kategorii polegają na połączeniu świadomego działania strony z faktem od niej niezależnym np. z działaniem osoby trzeciej. Określone w § (...) umowy z 1 kwietnia 2008r. uzyskanie przez W. G. (1) i dostarczenie wynajmującemu gwarancji bankowej należy zdecydowanie zakwalifikować jako warunek mieszany, tj. realizujący hipotezę art. 89 k.c. Z kolei złożenie przez dłużnika oświadczenia przed notariuszem o poddaniu się rygorowi egzekucji stanowi zdarzenie uzależnione całkowicie od jego woli, stąd można zgodzić się z poglądem wyrażonym w apelacji, że zastrzeżenie z § (...) umowy w tym zakresie zawiera warunek potestatywny, aczkolwiek zauważyć również należy, że dostarczenie oświadczenia dłużnika o poddaniu się rygorowi egzekucji nie stanowi zdarzenia objętego treścią zobowiązania dłużnika, gdyż jest to środek ułatwiający wierzycielowi wyegzekwowanie jego praw w razie uchylania się przez dłużnika od spełnienia świadczenia. Z tego względu jednoznaczne zakwalifikowanie tego zastrzeżenia jako czysto potestatywnego i wykluczenie możliwości uznania go za warunek w rozumieniu art. 89 k.c. jest dyskusyjne. Nie ma jednak potrzeby stanowczego rozstrzygnięcia tego zagadnienia, gdyż całkowicie uzasadniony okazał się – w ocenie Sądu Apelacyjnego – zarzut naruszenia art. 93 k.c. przez jego niezastosowanie. Rację bowiem ma apelujący, gdy podnosi, że strona umowy z dnia 1 kwietnia 2008r. W. G. (1) jako wstępujący w ogół praw i obowiązków najemcy (tj. wspólników spółki cywilnej (...)) zainteresowany był w nieziszczeniu się warunku określonego w § (...) umowy, gdyż skutkiem prawnym tej umowy było zwolnienie z dotychczasowego zobowiązania jednego ze (...) spółki (...) czyli powoda. W. G. (1) natomiast zarówno jako wspólnik tej spółki cywilnej jak również jako wstępujący w prawa i obowiązku najemcy uprawniony był do korzystania z najmowanego lokalu, czyli sfera jego uprawnień w tym zakresie nie uległaby uszczupleniu, gdyby umowa z 1 kwietnia 2008r. nie doszła do skutku. Nie ulega wątpliwości i nie było kwestionowane w niniejszym procesie, że po zawarciu umowy z 1 kwietnia 2008r. jedynie W. G. (1) korzystał z lokalu pozwanego jako najemca, prowadząc w tym lokalu własną działalność gospodarczą, nie stanowiącą kontynuacji działalności prowadzonej przez spółkę cywilną, którą tworzył wraz z powodem. Także pozwany konsekwentnie uznawał jako najemcę swego lokalu W. G. (1) i jedynie jemu przesyłał faktury określające należności z umowy najmu. Z opisanych względów należało ocenić, że zachowanie W. G. (1) jako strony umowy z 1 kwietnia 2008r. polegające na niespełnieniu zobowiązania do dostarczenia pozwanemu wymienionych w § (...) tej umowy zabezpieczeń jej wykonania było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dlatego zgodnie z art. 93 § 1 k.c. uznał Sąd Apelacyjny, że nastąpiły skutki takie jakby warunek się ziścił (fikcja prawna ziszczenia się warunku), co sprawia że umowa przejęcia praw i obowiązków z dnia 1 kwietnia 2008r. doszła do skutku mimo niewypełnienia przez W. G. (1) obowiązków, które na siebie przyjął w postanowieniu § (...) tej umowy. Skoro umowa ta zwalniała powoda ze statusu strony umowy najmu jako (...) spółki (...), to słusznie wywodził powód, że jego zobowiązanie do zapłaty należności czynszowych za okres po 1 kwietnia 2008r. nie powstało.

Z tych względów na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok należało zmienić przez uwzględnienie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci opisanego w wyroku aktu notarialnego.

Powód dochodził pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości, podczas gdy tytuł wykonawczy został wydany także przeciwko drugiemu (...) spółki (...). Ponieważ nie był on strona niniejszego postępowania uznać należało, że powód nie posiadał legitymacji czynnej do żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w odniesieniu do W. G. (1), stąd powództwo i apelacja w tym zakresie podlegały oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Koszty postępowania pierwszo i drugoinstancyjnego na rzecz powoda zostały zasądzone od pozwanego na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c.

Na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w wysokości opłaty od apelacji, od ponoszenia której powód był zwolniony.