Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Wieluniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Ewelina Puchalska

Protokolant: sekr. D. S.

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2018 roku w Wieluniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko A. S.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. umowę darowizny udziału wynoszącego ½ (jedna druga) części nieruchomości położonej w K., gminie C. oznaczonej numerem działki (...)
o obszarze 0,26 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta Kw (...), zawartą w dniu 08 grudnia 2014 roku przed notariuszem J. K. w Kancelarii Notarialnej w W. za nr Rep. A 7363/2014 pomiędzy dłużnikiem M. S. (1) a pozwaną A. S., z pokrzywdzeniem powoda Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W., któremu przysługuje wierzytelność w wysokości 53 298,59 zł (pięćdziesiąt trzy tysiące dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych 59/100) wynikająca z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 09 lutego 2017 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 1774714/16,

2.  zasądza od pozwanej A. S. na rzecz powoda Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. kwotę 8 320 zł (osiem tysięcy trzysta dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 128/18

UZASADNIENIE

Powód Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. w ostatecznie sprecyzowanym powództwie domagał się uznania za bezskuteczną umowę darowizny udziału wynoszącego ½ części nieruchomości położonej w K., gminie C. oznaczonej numerem działki (...) o obszarze 0,26 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) zawartą w dniu 08 grudnia 2014 roku pomiędzy dłużnikiem M. S. (1), a pozwaną A. S.,
z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wierzytelność w wysokości 53 298,59 zł wynikająca z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 09 lutego 2017 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 1774714/16. Powód wniósł także o zasądzenie kosztów procesu na swoją rzecz.

W odpowiedzi na pozew pozwana A. S. wniosła o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 lutego 2012 r. M. S. (1) prowadzący działalność gospodarczą zawarł z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu w rachunku bieżącym, na mocy której bank udzielił mu 35 000 zł kredytu. Kredyt miał zostać spłacony na warunkach określonych w umowie. M. S. (1) nie spłacał kredytu zgodnie
z umową i w dniu 25 stycznia 2013 r. bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, któremu Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie I Co 718/13 nadał w dniu 28 czerwca 2013 r. klauzulę wykonalności. Bank wystąpił z wnioskiem o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi. Postanowieniem z dnia 08 grudnia 2014 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu R. R. umorzył postępowanie egzekucyjne, które okazało się bezskuteczne. (bezsporne: umowa kredytu k. 35-37, bankowy tytuł egzekucyjny k. 38, postanowienie k. 39, postanowienie egzekucyjne k. 40)

W dniu 08 grudnia 2014 r. M. S. (1) darował pozwanej A. S., która jest jego matką, udział ½ części nieruchomości położonej w K., gminie C. oznaczonej numerem działki (...) o obszarze 0,26 ha. Wówczas miał on świadomość istniejących problemów finansowych prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej (dowód: umowa k. 15-16 w aktach KW SR1W/00102014/3, zeznania świadka M. S. min. 00:53:53-00:54:42 płyta k. 103)

W dniu 24 grudnia 2014 r. bank zbył w drodze cesji na rzecz powoda wierzytelność przysługującą względem M. S. (1) z tytułu zawartej umowy bankowej. (bezsporne, umowa cesji wraz z załącznikiem k. 13-34)

W dniu 09 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym zasądził od M. S. (1) na rzecz powoda Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. kwotę 53 298,59 zł wraz z odsetkami
i kosztami procesu, z tytułu umowy bankowej zawartej z pierwotnym wierzycielem Bankiem (...) S.A. Następnie powód skierował wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie tego tytułu do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu B. P.. W dniu 26 lipca 2017 r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec bezskuteczności. (bezsporne, nakaz zapłaty wraz z klauzulą wykonalności k. 41-42, postanowienie egzekucyjne k. 22 w aktach Km 600/17)

W latach 2009-2016 M. S. (1) prowadził działalność gospodarczą – transport drogowy towarów, zarejestrowaną pod adresem jego miejsca zamieszkania, gdzie mieszka nadal z rodzicami A. S. i J. S. (1). W firmie (...) jako kierowca pracował jego ojciec, a matka A. S. pracowała jako pracownik biurowy, organizowała transporty, wystawiała faktury, odbierała części od mechaników. Pozwana i jej syn mają prawidłowe relacje ze sobą. Kiedy M. S. (1) rozpoczynał działalność, pozwana wraz z mężem kupili mu jeden z samochodów do transportu. Na zakup kolejnego samochodu M. S. (1) zaciągnął kredyt w kwocie 100 000 zł, a kolejny kredyt obrotowy w kwocie 35 000 zł (którego dotyczy wierzytelność w niniejszej sprawie) zaciągnął, by zapewnić płynność finansową w swojej firmie. W trakcie prowadzenia działalności przez syna pozwana słyszała, jak dzwonił on do kontrahentów dopominając się zapłaty za wykonane usługi. Brak płynności finansowej, a także zadłużenia publicznoprawne w ZUS
i podatkowe skutkowały decyzją M. S. (1) o zakończeniu działalności gospodarczej w 2016 r. Obecnie jego zobowiązania wynoszą ok. 170 000 zł, w tym wobec firmy księgowej 8 200 zł. Po zakończeniu działalności przez M. S. (1), jeszcze w tym samym roku działalność gospodarczą o tym samym profilu założyła pozwana. W firmie pozwanej zatrudniony jest jej mąż i pomaga jej także syn M. S. (1). (dowód: informacja z (...) k. 56, częściowo zeznania pozwanej w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami min. 00:02:36-00:20, 01:00-01:01:51, częściowo zeznania świadka J. S. min. 00:22:41-00:32, częściowo zeznania świadka M. S. min. 00:35:33-00:57:50, płyta k. 103)

Pieniądze na nabycie nieruchomości będącej przedmiotem sprawy, której współwłaścicielem stał się M. S. (1) pochodziły z dochodów i oszczędności pozwanej i jej męża. Na tej nieruchomości małżonkowie rozpoczęli budowę budynku gospodarczego. (dowód: zeznania częściowo zeznania pozwanej w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami min. 00:10:29-00:20:26, 01:00-01:01:51, zeznania świadka J. S. min. 00:22:41-00:35:33 płyta k. 103)

Powyższy stan faktyczny w części dotyczącej istnienia wierzytelności przysługującej powodowi wobec dłużnika M. S. (1) był bezsporny. Kwestią sporną było ustalenie czy pozwana wiedziała o tym, że dłużnik darując jej udział
w nieruchomości, działa z pokrzywdzeniem wierzycieli, bądź też czy mogła się o tym dowiedzieć, przy dołożeniu należytej staranności. W tym zakresie Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanej i świadków, iż takiej wiedzy pozwana nie miała. Okoliczności bowiem związane z prowadzoną przez M. S. (1) działalnością gospodarczą,
w której aktywnie uczestniczyła pozwana A. S. i jej mąż przemawiają za uznaniem, iż pozwana orientowała się w kondycji finansowej działalności prowadzonej przez syna i nabywając od niego udział w nieruchomości czyniła to, by uchronić jego oraz siebie przed ewentualną egzekucją przez wierzycieli syna. Skoro bowiem dłużnik pozostawał w dobrych relacjach ze swoimi rodzicami, którzy pomagali mu w prowadzonej działalności gospodarczej pod adresem wspólnego miejsca zamieszkania, zatem logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego jest stwierdzenie, iż wiedzieli oni o problemach finansowych syna przez cały okres prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, a także w chwili nabycia przez pozwaną od niego udziału w nieruchomości, a nie dopiero, jak twierdzą, po zakończeniu działalności gospodarczej. Pozwana zeznała bowiem, że słyszała, jak syn dzwonił do kontrahentów i dopominał się od nich zapłaty za usługi. M. S. (1) przyznał z kolei, że rodzice wiedzieli o zaciągniętym przez niego kredycie obrotowym, który miał utrzymać płynność finansowym jego firmy. Nie bez znaczenia też dla oceny tego stanu rzeczy pozostaje okoliczność, iż jeszcze w tym samym roku kiedy działalność gospodarczą zakończył M. S. (1), pozwana rozpoczęła prowadzenie swojej działalności gospodarczej o tym samym profilu i przy zaangażowaniu w nią syna i męża.

W ocenie Sądu także okoliczność, iż pozwana miała nieograniczony dostęp do dokumentacji prowadzonej przez syna działalności gospodarczej świadczy o tym, że wiedziała o problemach syna finansowych, a co najmniej mogła się o nich dowiedzieć w chwili kiedy zdecydowała się przyjąć od niego darowiznę udziału w spornej nieruchomości.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Przepisy dotyczące tzw. skargi paulińskiej, zawarte w art. 527-534 k.c., mają na celu ochronę wierzyciela przed krzywdzącym go działaniem dłużnika.

Przesłankami tej skargi, w świetle art. 527 § 1 k.c. są:

- pokrzywdzenie wierzyciela, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,

- wiedza lub też możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

Ciężar udowodnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu (art. 6 k.c.).

Sytuację, kiedy czynność prawna dłużnika dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzyciela, określa § 2 art. 527 k.c. Wiąże on pokrzywdzenie wierzyciela
z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika na skutek dokonania przez niego czynności prawnej lub niewypłacalnością w wyższym stopniu niż była przez jej dokonaniem.

Działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela oznacza, iż zdaje on sobie sprawę, że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzyciela z jego majątku.

W przedmiotowej sprawie dłużnik M. S. (1) przyznał, iż w chwili zbycia udziału w nieruchomości miał świadomość problemów finansowych prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. To, że jak twierdzi, nie brał pod uwagę tego, że na skutek tego działania może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli, może jedynie oznaczać jego ignorancję w tym zakresie, natomiast już sam fakt niewypłacalności dłużnika w chwili dokonywania czynności zbycia, wprowadza domniemanie, iż działała on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 529 k.c.). Domniemania tego pozwana nie obaliła w toku procesu.

Przepis art. 527 § 3 k.c. wprowadza kolejne domniemanie, zgodnie z którym, jeżeli osobą trzecią, z którą dłużnik dokonuje czynności, jest osoba będąca z nim
w bliskim z stosunku, wówczas osoba ta wie o tym, że dłużnik działa
z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Wskazać przy tym należy, iż zawarcie w akcie notarialnym oświadczenia,
z którego wynika, że pozwana nabywając udział w nieruchomości, dołożyła należytej staranności, o której mowa w art. 527 § 1 k.c., nie ma żadnej mocy dowodowej, jest oświadczeniem wiedzy, którego wiarygodność obalają okoliczności związane
z prowadzoną przez M. S. (1) działalnością gospodarczą, w której aktywnie uczestniczyła pozwana A. S. i jej mąż. Skoro dłużnik pozostawał w dobrych relacjach ze swoimi rodzicami, którzy pomagali mu w prowadzonej działalności gospodarczej pod adresem wspólnego miejsca zamieszkania, zatem logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego jest stwierdzenie, iż wiedzieli oni o problemach finansowych syna przez cały okres prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, a także w chwili nabycia przez pozwaną od niego udziału
w nieruchomości, a nie dopiero po zakończeniu działalności gospodarczej. Pozwana sama przecież przyznała, że słyszała, jak syn dzwonił do kontrahentów i dopominał się od nich zapłaty za usługi. M. S. (1) przyznał zaś, ze rodzice wiedzieli
o zaciągniętym przez niego kredycie obrotowym, który miał utrzymać płynność finansowym jego firmy. Nie bez znaczenia też dla oceny tego stanu rzeczy pozostaje okoliczność, iż jeszcze w tym samym roku kiedy działalność gospodarczą zakończył M. S. (1), pozwana rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej
o tym samym profilu pod swoim nazwiskiem i przy zaangażowaniu w nią syna i męża. Wszystkie te okoliczności powodują, iż w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie domniemanie z art. 527 § 3 k.c. (por. orz. SN z dnia 24 kwietnia 1996 roku, I CRN 61/96, OSNC 1996, nr 9, poz. 125; orz. SN z dnia 10 kwietnia 1964, III CR 39/64, OSNCP 1965, nr 5, poz. 75; orz. SN z dnia 11 maja 1946 roku, C II 216/45, OSN 1947, nr 1, poz. 22).

Pozwana w ocenie Sądu nie zdołała skutecznie obalić tego domniemania. Jej twierdzenia, iż o problemach finansowych syna dowiedziała się dopiero w 2016 r. nie są zdaniem Sądu przekonujące i stanowią jedynie przyjętą przez pozwaną linię obrony.

Zbieżność czasowa zawarcia umowy zbycia udziału w nieruchomości
z kumulacją zobowiązań finansowych dłużnika M. S. (1) wobec poprzednika prawnego powoda i innych kontrahentów, wskazuje na istniejący między nimi związek przyczynowy. Dokonana czynność zbycia jedynego wartościowego majątku dłużnika, uniemożliwiła powodowi skuteczne przeprowadzenie egzekucji z tego majątku i uzyskanie zaspokojenia. Stan niewypłacalności dłużnika istnienie do chwili obecnej.

Niezależnie jednak od powyższego podkreślić należy, iż przesłanką skargi pauliańskiej jest nie tylko wiedza, ale i możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się przez osobę trzecią o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

W niniejszej sprawie możliwości pozwanej, która zaprzecza, by w chwili nabycia udziału w nieruchomości od syna, wiedziała o jego problemach finansowych, dowiedzenia się o nich były niemalże nieograniczone. Ograniczenie się do zapoznania z treścią księgi wieczystej było w tych okolicznościach niewystarczające. Pozwana bowiem miała dostęp do wszelkiej dokumentacji prowadzonej przez syna działalności gospodarczej i chcąc uchronić się przed ewentualnym procesem, do którego doszło obecnie, mogła przed nabyciem nieruchomości, poprzez dostęp do nich uzyskać wiedzę o kredytach i innych zobowiązaniach publicznoprawnych M. S. (1). Wobec powyższego argumentacja przyjęta za linię obrony pozwanej, także nie jest skuteczna.

Mając na uwadze powyższe, uznać należy, że powód wykazał spełnienie przesłanek skargi paulińskiej i wobec tego należy mu się ochrona.

Z tych względów na podstawie art. 527 k.c. powództwo uznano za zasadne
i orzeczono na tej podstawie, jak w punkcie 1 wyroku.

Koszty procesu w kwocie 8 320 zł zostały zasądzone na podstawie art. 98 § 1
i § 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Składają się na nie opłata stosunkowa od pozwu w kwocie 2 903 zł oraz koszty zastępstwa prawnego
w kwocie 5 417 zł wraz z opłatą skarbową.