Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Małgorzata Kuracka (spr.)

Sędzia SA – Regina Owczarek – Jędrasik

Sędzia SO del. – Jadwiga Smołucha

Protokolant: – sekr. sądowy Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa R. K., A. K. (1)

i A. K. (2)

przeciwko A. N.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie

z dnia 16 czerwca 2011 r.

sygn. akt III C 262/10

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powodów R. K., A. K. (1) i A. K. (2) na rzecz pozwanego A. N. solidarnie kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 535/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2011 roku Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie oddalił powództwo R. K., A. K. (1) i A. K. (2) wniesione przeciwko A. N. w sprawie o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych: aktu notarialnego z dnia 7 września 2000 r. sporządzonego przez notariusza M. G. repertorium (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem wydanym w sprawie I Co 851/04 oraz ponownie w sprawie I Co 673/08, - w części, tj. powyżej kwoty 323.299,50 zł, oraz aktu notarialnego z dnia 21 lutego 2000 r. sporządzonego przez notariusza M. G. repertorium (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem wydanym w sprawie I Co 840/04, - w części, tj. powyżej kwoty 323.299,50 zł, a także zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 7200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 21 lutego 2000 r. przed Notariuszem M. G. w Kancelarii Notarialnej w W. strony zawarły w formie aktu notarialnego Repertorium (...) umowę pożyczki wraz z oświadczeniami o ustanowieniu hipotek oraz oświadczeniami o poddaniu się egzekucji z aktu notarialnego. Na podstawie tej umowy pozwany pożyczył powodom solidarnie kwotę 61.531.50 zł stanowiącą równowartość 15.000 dolarów USA według średniego kursu NBP z dnia podpisania umowy, a powodowie zobowiązali się solidarnie zwrócić kwotę pożyczki w kwocie złotych uwzględniającą zmianę kursu dolara USA (wskaźnik waloryzacyjny) do 20 marca 2000 r. W przypadku uchybienia terminowi zwrotu pożyczki kwota pożyczki miała zostać opatrzona odsetkami w wysokości 5% w stosunku miesięcznym liczonymi od kwoty 15.000 dolarów USA. Zabezpieczeniem pożyczki była hipoteka w kwotach po 30.765,75 zł obciążająca udziały A. K. (1) i A. K. (2) w nieruchomości położonej w D. gmina Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki gruntu o numerach (...) i (...) o łącznej powierzchni 9 arów dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa prowadzi księgę wieczystą Kw (...). Strony ustaliły, że część kwoty na jaką opiewa umowa pożyczki przeznaczona jest na spłatę należności na rzecz ZUS, pozostała kwota pożyczki została wypłacona bezpośrednio do rąk R. K.. W § 4 umowy strony ustaliły, że na wypadek gdyby do dnia 20 marca 2000 r. pożyczka nie została zwrócona, powodowie poddają się egzekucji z aktu notarialnego co do zapłaty solidarnie na rzecz pozwanego równowartości kwoty 15.000 dolarów USA według średniego kursu NBP z dnia zapłaty wraz z odsetkami w wysokości 5% w stosunku miesięcznym. Powodowie nie zwrócili kwoty pożyczki w umówionym terminie.

W dniu 7 września 2000 r. przed Notariuszem M. G. w Kancelarii Notarialnej w W. strony zawarły w formie aktu notarialnego Repertorium (...) kolejną umowę pożyczki wraz z oświadczeniami o ustanowieniu hipotek oraz oświadczeniami o poddaniu się egzekucji z aktu notarialnego. Na podstawie powyższej umowy pozwany pożyczył powodom solidarnie kwotę 261.768 zł stanowiącą równowartość 60.000 dolarów USA według średniego kursu NBP z dnia podpisania umowy (1 USD 4.3628 zł), a powodowie zobowiązali się solidarnie zwrócić kwotę pożyczki z uwzględnieniem zmiany kursu dolara USA do 7 listopada 2000 r. W przypadku uchybienia terminowi zwrotu pożyczki kwota pożyczki została opatrzona odsetkami w wysokości 3% w stosunku miesięcznym liczonymi od kwoty 60.000 dolarów USA (wskaźnik waloryzacyjny). Zabezpieczenie pożyczki stanowiła hipoteka w kwotach po 130.884 zł obciążająca udziały we własności zabudowanej nieruchomości położonej w D. gmina Ł. stanowiącej własność A. K. (1) w ¼ części i A. K. (2) w ¼ części. W § 4 umowy powodowie zobowiązali się, że w przypadku gdy do 7 listopada 2000 r. pożyczka nie zostanie zwrócona, poddają się egzekucji z aktu notarialnego co do zapłaty solidarnie na rzecz pozwanego kwoty stanowiącej równowartość 60.000 dolarów USA według średniego kursu NBP z dnia zapłaty wraz z odsetkami w wysokości 3% w stosunku miesięcznym - w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. Powodowie nie wywiązali się także z tej umowy.

Postanowieniem z 21 września 2004 r. wydanym w sprawie I Co 850/04 Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z 21 lutego 2000 r. Natomiast postanowieniem z 18 sierpnia 2004 r. wydanym w sprawie I Co 851/04 Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z 7 września 2000 r. Na podstawie powyższych tytułów wykonawczych w dniu 23 marca 2005 r. pozwany złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim wniosek o wszczęcie egzekucji z zabudowanej nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), składającej sic z działek Nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowiecki prowadzi księgę wieczystą Nr (...), stanowiącej własność A. K. (1) w ½ części i A. K. (2) w ½ części. Komornik wszczął postępowanie egzekucyjne pod sygn. Km 722/05. Na dzień 23 marca 2005 r. należność główna została wyliczona przez komornika na kwotę 323.299,50 zł, odsetki na 597.315.98 zł oraz dalsze odsetki od 24 marca 2005 r. w wysokości 121,23 zł dziennie. W dniu 4 czerwca 2008 r. pozwany wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim o wszczęcie egzekucji z wszelkich ruchomości, wynagrodzeń za pracę, dochodów uzyskiwanych z tytułu posiadanych udziałów w spółkach, papierów wartościowych i innych. Na podstawie aktu notarialnego z 21 lutego 2000 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 4 sierpnia 2008 r. przeciwko A. K. (2) na wniosek pozwanego przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Słupsku została wszczęta egzekucja z ½ niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej działkę oznaczoną nr (...) o powierzchni 0.0352 ha oraz budynku o pow. zabudowy 67 m2, położonej w R. przy ul. (...); na dzień 14 października 2008 r. należność główna została wy liczona na kwotę 61.531.50 zł. odsetki 316.265,19 zł i dalsze odsetki od 15 października 2008 r. po 101.15 zł dziennie plus koszty procesu 50 zł. Wartość rynkowa 1/2 niewydzielonej części nieruchomości położonej w R. określona została na kwotę 145.000 zł. Na dzień 27 maja 2009 r. w sprawie egzekucyjnej przeciwko A. K. (2) Km 1981/09 w związku z dołączeniem drugiego tytułu wykonawczego - aktu notarialnego z 7 września 2000 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 6 października 2008 r. i rozszerzeniem przedmiotu egzekucji, należność główna wynosiła 323,299.50 zł, odsetki 1.145.326.23 zł oraz dalsze odsetki w wysokości 359,33 zł dziennie. W dniu 28 kwietnia 2009 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim zajął wynagrodzenia powodów. W dniu 22 maja 2009 r. dokonał zajęcia udziałów A. K. (2) w spółce (...) Sp. z o.o. Jak się okazało, w dniu 5 maja 2009 r. powódka zbyła swoje udziały w wymienionej firmie bratu M. K. w formie darowizny. Postanowieniem z dnia 27 maja 2009 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Co 279/08 Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim przysądził na rzecz pozwanego własność zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o łącznej powierzchni 450 nr w obrębie (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w Ł. przy ul. (...) będącej przedmiotem licytacji, za cenę 500.000 zł, na poczet której została zaliczona wierzytelność nabywcy. Należność pozwanego po odjęciu kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 722/05 oraz opłaty egzekucyjnej została zaspokojona do kwoty 431.350,47 zł. Z powyższej kwoty 429.392,48 zł zaliczono na egzekwowane zalegle odsetki oraz 1.958,00 zł na koszty procesu; na dzień 11 lutego 2010 r. do wyegzekwowania pozostała kwota 1.145.137,38 zł, w tym należność główna 323.299,50 zł, zaległe odsetki 809.656,54 zł oraz koszty egzekucyjne 12.181,34 zł. W toku postępowania egzekucyjnego - zarówno w sprawie Km 722/05 jak i w sprawie Km 1981/09, powodowie składali skargi na czynności komorników. Rozpoznające skargi sądy nie dopatrzyły się naruszenia przez komorników przepisów postępowania egzekucyjnego. Uzyskane z egzekucji sumy nie wystarczyły dla całkowitego zaspokojenia pozwanego.

Mając na względzie powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie, powołując dyspozycję art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., Sąd I instancji stwierdził, że poddanie się przez dłużników rygorowi egzekucji z aktu notarialnego obejmuje zarówno należność główną i należne odsetki, które zostały ustalone w stałej waloryzacyjnej wysokości. Natomiast poddanie się egzekucji w umowie zawartej w formie aktu notarialnego jest oświadczeniem woli, którego skutkiem procesowym jest powstanie tytułu egzekucyjnego. Z kolei w postępowaniu o nadanie klauzuli Sąd bada czy dokument, który ma zaopatrzyć w klauzulę, odpowiada warunkom formalnym tytułu egzekucyjnego, a klauzulę wykonalności wydaną z naruszeniem przepisów prawa egzekucyjnego dłużnik może zwalczać w drodze zażalenia (art. 795 k.p.c.).

Następnie, powołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy wskazał, iż przepisy art. 777 § 1 k.p.c. nie mogą stanowić podstawy dochodzenia jakichkolwiek roszczeń o charakterze cywilnoprawnym.

Tym samym zarzuty powodów w którym wskazywali oni, iż zobowiązania stwierdzone akiami notarialnymi i oświadczenia o poddaniu się egzekucji nie powinny obejmować obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie i klauzula w tym zakresie nie powinna być nadana, nie mogą stanowić podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego, a jedynie podstawę zarzutów zażalenia w postępowaniu klauzulowym. W postępowaniu spowodowanym wniesieniem powództwa opozycyjnego rozpoznaniu sądu podlegają bowiem wyłącznie zdarzenia wywołujące skutki materialnoprawne, które zostały w sposób wyczerpujący określone art. 840 § 1 k.p.c.

Odnosząc się natomiast do zarzutów powodów podniesionych w dalszym toku postępowania / tj. w piśmie z dnia 25 marca 2011 r./, dotyczących wygaśnięcia zobowiązania na skutek zapłaty, związanych z zarzutem nieprawidłowego wyliczenia kwoty długu wraz z odsetkami, Sąd Okręgowy wskazał, że powodowie twierdzeń w tym zakresie nie wykazali. Jak zauważył Sąd wyliczenia powodów nie znajdują żadnego uzasadnienia. W ocenie Sądu I instancji, powodowie bezzasadnie za datę graniczną naliczania odsetek umownych przyjęli dzień złożenia przez pozwanego wniosku egzekucyjnego, skoro odsetki należne są aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela. Nie wiadomo też w jaki sposób powodowie ustalili wskaźnik waloryzacyjny. 

Wobec powyższego, wskazując, iż stosownie do art. 803 k.p.c. tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika i dopóki roszczenie wierzyciela nie zostanie w całości zaspokojone nie ma podstaw do ograniczenia czy pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, Sąd Okręgowy powództwo w całości oddalił, o kosztach sądowych orzekając stosownie do wyniku sporu na zasadzie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, którzy zaskarżając go w całości, zarzucili Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 210 § 2 k.p.c., naruszenie art. 840 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., naruszenie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., naruszenie art. 803 k.p.c., a nadto nierozpoznanie istoty sprawy, oraz błędne ustalenia faktyczne będące podstawą zaskarżonego wyroku.

Podnosząc powyższe skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez uwzględnienie powództwa w całości zgodnie z żądaniem pozwu, z jednoczesnym zasądzeniem od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz postępowania I instancyjnego według norm przepisanych. Ewentualnie, skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Chybiony okazał się zarzut poczynienia przez Sąd Okręgowy błędnych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, co dało podstawę dalszej subsumpcji w płaszczyźnie art. 840 § 1 k.p.c., iż dłużnicy stosownie do § 4 każdej z umów notarialnych poddali się egzekucji nie tylko, jak starają się wywodzić skarżący, co do należności głównych każdej z nich, ale i co do odsetek, co wynika jasno z treści przedmiotowych aktów notarialnych /odpisy: k. 14 i nast., w szczególności k. 15 odwrót, k. 11 i nast., w szczególności k. 12 odwrót/. Skarżący nie zaoferowali żadnych dowodów, z których mogłaby wynikać konstatacja przeciwna. Natomiast kwestia powołania w uzasadnieniu orzeczenia art. 777 k.p.c., jak również to czy nadane aktom klauzule wykonalności odpowiadały prawu, nie mogą być podnoszone w ramach zarzutu błędnych ustaleń faktycznych, dotyczą one stosowania prawa. Ponadto, Sąd Okręgowy nie uznał, aby klauzule wykonalności, nadane przedmiotowym umowom notarialnym, były wadliwe, miał również na uwadze, iż rozpoznaje powództwo przeciwegzekucyjne, o którym mowa w art. 840 k.p.c., a zatem zarzuty te, o charakterze proceduralnym, podniesione pod hasłem „błędnych ustaleń faktycznych” są niezasadne.

Nietrafny okazał się również zarzut o charakterze procesowym naruszenia art. 217 § 1 k.p.c. w zw. art. 3 k.p.c. w zw. art. 210 § 2 k.p.c., zmierzający do wykazania, iż Sąd I instancji naruszył zasadę kontradyktoryjności. Należy podkreślić, iż Sąd jest obowiązany znać i stosować przepisy z urzędu, a nie tylko wtedy kiedy strona je wskaże. Badając sprawę w płaszczyźnie art. 840 § 1 k.p.c., Sąd był obowiązany rozważyć i dokonać dystynkcji pomiędzy przedmiotem tego trybu, a materią podlegającą rozważaniu i zwalczaniu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, celem właśnie prawidłowej subsumpcji w płaszczyźnie art. 840 § 1 k.p.c. Ponadto kwestie określenia granicy pomiędzy oboma trybami były przedmiotem wypowiedzi doktryny i orzecznictwa, budziły one tym samym różne wątpliwości w teorii i praktyce /por. Zawistowski Dariusz [w:] Gołaczyński Jacek (red.), Brulińska Małgorzata, Gil Izabella, Pękalski Bogdan, Stangret-Smoczyńska Anna, Uliasz Marcin, Woźniak Zbigniew, Zawistowski Dariusz Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz. komentarz do art. 840 k.p.c., LEX, 2012, por. też uchwała SN z dnia 17 .04.1985 r., III CZP 14/85, uchwała SN z dnia 7.03.2008 r., III CZP 155/07/. Swoje wywody skarżący opierają między innymi na twierdzeniu, skądinąd jak wskazano wyżej, niezasadnym, iż klauzule wykonalności nadano co do odsetek roszczeniu, w zakresie którego nie poddali się egzekucji, a więc w tym zakresie nieistniejącemu tytułowi. Zatem kwestia ta mogła zostać podniesiona w postępowaniu klauzulowym, z żalenia na postanowienie w przedmiocie klauzuli wykonalności, jednakże postanowienia te nie zostały w ogóle przez nich zaskarżone i stały się prawomocne.

Prawidłowo również Sąd Okręgowy zastosował art. 777 § 1 pkt. 5 w zw. art. 803 k.p.c., uznając, iż z aktów notarialnych wynika, iż poddanie się dłużników rygorowi egzekucji z aktu obejmuje należność główną i należne odsetki, które zostały ustalone w stałej waloryzacyjnej wysokości. Uzupełniająco należy podnieść, iż poddanie się przez dłużników egzekucji w § 4 każdego z aktów nie tylko zawiera powołanie się na treść art. 777 § 1 pkt. 5 k.p.c., ale spełnia przesłanki tego przepisu również co do odsetek. Zostały one określone za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, procentowo oraz stosownie do wartości dolara /wobec określenia należności głównych jako równowartości odpowiednich sum w USD z dnia zapłaty/. Określono również w umowach tych pozostałe warunki, jak i termin do którego dłużnik może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności. Przesłanki te zostały przez wierzyciela spełnione. W tej sytuacji brak jest wymogu, wynikającego z cytowanego przepisu, skoro zastosowano klauzulę waloryzacyjną, aby jeszcze określać, jak podnoszą skarżący, górną granicę odpowiedzialności z tytułu odsetek umownych oraz tym samym za chybiony należy uznać wywód, iż nieokreślenie tejże górnej sumy prowadzi do wniosku, iż poddano się jedynie egzekucji co do należności głównej i to co do kwoty wyliczonej w złotówkach na daty aktów /łącznie 323 299, 50 zł/. W konsekwencji, skoro dłużnicy poddali się egzekucji w sposób skuteczny co do odsetek, brak było podstaw do przyjęcia, iż poddanie się egzekucji dotyczyło jedynie należności głównej. W tej sytuacji mimo, iż dłużnik w tym przypadku /dotyczącym aktu notarialnego, inaczej niż odnośnie orzeczenia sądowego/ może kwestionować w trybie art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. sam obowiązek, w niniejszym przypadku zarzut naruszenia tego przepisu z wyżej wskazanych przyczyn jest chybiony. Dodatkowo należy wskazać, iż dłużnicy prawomocnie przegrali sprawę dotyczącą stwierdzenia nieważności przedmiotowych umów, gdzie kwestionowano też ważność postanowień co do odsetek /okoliczność niesporna, notatka urzędowa sekretariatu – k. 341/.

W konsekwencji skoro egzekucja prawidłowo dotyczy należności głównej z odsetkami i aktualnie co do każdej z umów wyegzekwowano jedynie koszty sądowe i część odsetek /zaświadczenie komornika z dnia 17 czerwca 2013 r.- k. 334, pismo wierzyciela z dnia 22 lipca 2013 r.- data prezentaty - k. 332/ brak jest podstaw do podzielenia konstatacji skarżących, iż skoro wyegzekwowano jedynie, po potrąceniu kosztów, 431 350, 47 zł - to zobowiązanie wygasło. Niezasadny jest zatem wniosek, iż w oparciu o przedmiotowe tytuły, w postaci aktów notarialnych, zobowiązanie nie może być dalej egzekwowane. W tej sytuacji brak jest podstaw do pozbawienia wykonalności tychże tytułów na podstawie art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c., powództwo więc, jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy, podlegało oddaleniu. Tym samym nietrafny był zarzut dotyczący nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy. Sąd jedynie nie uwzględnił argumentacji strony powodowej zarówno w zakresie twierdzeń faktycznych jak i przede wszystkim argumentacji prawnej. Uznając zatem, iż w świetle powyższych rozważań orzeczenie Sądu Okręgowego, znajdujące oparcie w treści art. 840 § 1 pkt. 1 i 2 k.p.c. a contrario/ wobec nie zajścia przesłanek tam zawartych/ jest prawidłowe, zaś apelacja bezzasadna, Sąd Apelacyjny ją oddalił, działając na podstawie art. 385 k.p.c. Postanowienie o kosztach uzasadnia treść art. 108 § 1 k.p.c. w zw. art. 98 § 1 i 2 k.p.c.