Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2018 r. w Piszu

sprawy z powództwa H. B. (1)

przeciwko A. B., H. B. (2)

o ochronę służebności

i z powództwa wzajemnego A. B. i H. B. (2)

przeciwko H. B. (1)

o zniesienie służebności bez wynagrodzenia albo za wynagrodzeniem, bądź ustalenie, że służebność wygasła

o r z e k a :

I.  Oddala powództwo H. B. (1) w całości.

II.  Znosi służebność przejścia i przejazdu przez działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) położoną w N., która na podstawie decyzji Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 06.08.2012r. została połączona z działkami gruntu o numerach geodezyjnych (...), a następnie podzielona na działki gruntu o numerach geodezyjnych (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...), ustanowioną na rzez właścicieli działki gruntu o numerze geodezyjnym (...), powstałej z podziału działki gruntu o numerze geodezyjnym (...), następnie na podstawie decyzji Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 27.01.2016r. podzielonej na działki gruntu o numerach geodezyjnych (...), dla których Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz zasądza od powodów wzajemnych A. B. i H. B. (2) na rzecz pozwanej H. B. (1) kwotę 2000 zł (dwa tysiące złotych) tytułem wynagrodzenia.

III.  Znosi wzajemnie między stronami koszty procesu.

UZASADNIENIE

H. B. (1) wytoczyła powództwo przeciwko H. B. (2) i A. B. o ochronę służebności nieodpłatnego przejazdu i przechodu, wnosząc o nakazanie pozwanym usunięcia z działki nr (...) drzew w ilości 22 sztuk kolidujących z rzeczoną drogą i utrudniających poruszanie się, a nadto usunięcia bramy posadowionej na wjeździe na drogę gminną lub przekazania powódce drugiego klucza do tej bramy.

W uzasadnieniu powódka podniosła, że jest właścicielem działki nr (...). Pozwani w 2012 roku nabyli nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, która jest obciążona służebnością drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...). Poprzedni właściciel działki obciążonej wybudował na niej bramę pod pozorem ochrony przed nieproszonymi gośćmi, lecz jej nie zamykał i siłą rzeczy powódka miała dostęp do swojej nieruchomości. Nowi właściciele, pozwani, samowolnie zamknęli tą bramę i pomimo rozmów oraz skierowanego do nich pisma, ignorują prawo powódki do służebności. Na skutek zachowania pozwanych, powódka nie ma dostępu do ośmiu hektarów łąk stanowiących jej własność.

Pozwani H. B. (2) i A. B. w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwani podnieśli, że będąca własnością powódki działka nr (...) ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej – działki nr (...), który to fakt został dostrzeżony i podniesiony w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanego 30 grudnia 2008 roku w sprawie IX Ca 476/08. Skoro Sąd ten uznał, że dojazd do działki o nr (...) (własność powódki) może swobodnie odbywać się przez działki o nr (...) (droga gminna) i (...), to zgłaszane przez powódkę problemy z dostępem do działki nr (...) należy, zdaniem pozwanych, uznać tylko i wyłącznie za fikcyjne. Działka nr (...) ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej, tym samym służebność polegająca na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...), utraciła dla nieruchomości władnącej – działki nr (...) – wszelkie znaczenie. Pozwani wskazali również, że należąca do powódki działka nr (...) graniczy z drogą gminną usytuowaną na działce (...) na odcinku około 35 metrów, co wystarcza, aby umiejscowić na tym odcinku wjazd na działkę (...).

Pozwani podnieśli, że roszczenie powódki o nakazanie usunięcia 22 drzew z działki nr (...), nie może zostać uwzględnione, z uwagi na normy wynikające z rozporządzenia Ministra Środowiska z 21 lipca 2004 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Kwestia ta również była przedmiotem analizy w powołanej wyżej sprawie IX Ca 476/08 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie.

Pozwani podkreślili, że powódka nigdy nie była posiadaczem działki nr (...) oraz nigdy nie wykonywała przedmiotowej służebności, bo bez żadnego problemu i w sposób niezakłócony docierała i dociera w chwili obecnej na działkę nr (...) w inny sposób, która to okoliczność czyni niniejsze powództwo bezzasadnym.

Nadto pozwani podnieśli, że decyzją z 6 sierpnia 2012 roku Burmistrz Miasta i Gminy R. zatwierdził projekt podziału nieruchomości, tj. działek nr (...), stanowiącej własność pozwanych, na działki nr (...). Podział nieruchomości pozwanych i utworzenie z niej dwóch nowych dotychczas nieistniejących działek, wyklucza, zdaniem pozwanych, możliwość ustalenia, z jakiej części nowych działek, ewentualnie jednej z nich, mogłaby ewentualnie korzystać powódka w ramach służebności, na którą się powołuje. Powierzchnia działki nr (...) miała bowiem mniejszą powierzchnię niż każda z nowo utworzonych działek.

Na pierwszej rozprawie pozwani H. B. (2) i A. B. wytoczyli powództwo wzajemne przeciwko H. B. (1) o zniesienie służebności bez wynagrodzenia. W toku procesu, z ostrożności procesowej, pozwani-powodowie wzajemni wnieśli o ewentualne zniesienie służebności za wynagrodzeniem w wysokości 2 000 złotych, bądź ustalenie, że służebność wygasła.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 17 kwietnia 1997 roku H. B. (1), w drodze umowy zawartej przed notariuszem Janiną Salkowską Rep. (...) nr (...), sprzedała J. i M. małż. P. działki gruntu o numerach (...) położone w N. gmina R.. W umowie tej małżonkowie P. ustanowili na rzecz każdoczesnego właściciela działki gruntu nr (...) służebność drogi koniecznej polegającej na prawie nieodpłatnego przejazdu i przechodu przez działkę gruntu nr (...) wydzieloną pod drogę oraz nieodpłatną służebność czerpania wody ze studni znajdującej się na działce nr (...). Właścicielem działki nr (...) była H. B. (1).

(dowód: umowa sprzedaży k. 1-3 akt księgi wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Piszu)

W dniu 21 maja 1997 roku stanowiąca własność H. B. (1) działka gruntu nr (...) została podzielona na działki gruntu o nr (...) oraz (...).

Dla działek nr (...) urządzona została następnie nowa księga wieczysta o numerze (...), z której w dniu 26 września 2008 roku działka nr (...) została odłączona i urządzona została dla niej księga wieczysta nr (...).

(dowód: dokumenty znajdujące się w aktach księgi wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Piszu)

Nieruchomość obciążona, oznaczona nr (...), graniczy z drogą gminną oznaczoną nr (...) stanowiąc jej przedłużenie. Na działce (...) rosną kilkudziesięcioletnie drzewa. Na granicy działki (...) i działki gminnej (...) usytuowana jest brama, postawiona przez J. P., zamykana na kłódkę, do której kluczami dysponowali małżonkowie P., a obecnie dysponują nowi właściciele tej nieruchomości – H. W. i A. T. małż. B..

H. B. (1) nigdy nie korzystała ze służebności obciążającej działkę nr (...).

(okoliczności bezsporne, dowód: zeznania powódki-pozwanej wzajemnej k. 193v; zeznania pozwanego-powoda wzajemnego k. 194)

W dniu 6 kwietnia 2007 roku H. B. (1) wytoczyła przed Sądem Rejonowym w Piszu powództwo przeciwko J. i M. małż. P. o ochronę służebności nieodpłatnego przejazdu i przechodu, ustanowionej na działce nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...) (przed podziałem oznaczenie (...)). Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I C 34/07.

J. i M. małż. P. wnieśli wówczas o oddalenie powództwa, a wcześniej ich pełnomocnik złożył pismo zawierające powództwo wzajemne, wnosząc o zniesienie służebności przejścia i przejazdu przez działkę (...), ustanowionej na rzecz każdoczesnego właściciela działek (...) – za wynagrodzeniem 3 500 złotych.

Sąd Rejonowy w Piszu wyrokiem z 3 kwietnia 2008 roku wydanym w sprawie I C 34/07, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z 30 grudnia 2008 roku wydanym w sprawie IX Ca 476/08, oddalił powództwo H. B. (1) przeciwko J. i M. małż. P. oraz zniósł służebność przejścia i przejazdu przez działkę gruntu (...), ustanowioną na rzecz właścicieli działki (...), oraz zasądził od powodów wzajemnych J. i M. małż. P. na rzecz pozwanej wzajemnej H. B. (1) kwotę 3 500 złotych tytułem wynagrodzenia.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 30.12.2008r. wraz z pisemnym uzasadnieniem k. 320 i 326-327v)

Decyzją Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 6 sierpnia 2012 roku, stanowiąca własność H. W. i A. T. małż. B. i obciążona służebnością drogi koniecznej działka gruntu o nr (...) została połączona z działkami gruntu o nr (...)i (...), a następnie podzielona na działki gruntu o nr geod. (...) i (...), dla których Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(dowód: decyzja wraz z mapą k. 164-166; wypis z rejestru gruntów k. 110-111

Decyzją Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 27 stycznia 2016 roku, stanowiąca własność H. B. (1) działka nr (...) uległa podziałowi na działki gruntu o nr geod. (...),(...)i (...). Działka nr (...) posiada dostęp do drogi gminnej – działki nr (...).

Postanowieniem z 11 lutego 2016 roku Burmistrz Miasta i Gminy R. wznowił z urzędu postępowanie w sprawie zatwierdzenia podziału działki gruntu nr (...), natomiast postanowieniem z 24 lutego 2017 roku zawiesił wznowione postępowanie do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy w Piszu niniejszej sprawy I C 738/15.

(dowód: decyzja wraz z mapą k. 216-218; postanowienie k. 125, 126 i 216-218)

Sąd zważył, co następuje.

Roszczenie powódki H. B. (1) o ochronę służebności oparte jest na przepisach art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 251 k.c., które stanowią, iż przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Na mocy art. 251 k.c. przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do ochrony służebności.

W pierwszej kolejności rozważyć jednak należało kwestię zasadności powództwa wzajemnego wytoczonego przez pozwanych małżonków B. o zniesienie przedmiotowej służebności bez wynagrodzenia albo za wynagrodzeniem, bądź ustalenie, że służebność ta wygasła. Rozstrzygnięcie w tym zakresie będzie miało bowiem charakter prejudycjalny dla orzeczenia o ochronie służebności, gdyż uczyni je bezprzedmiotowym.

Zgodnie z treścią art. 293 § 1 k.c. służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że przedmiotowa służebność od początku jej ustanowienia nie była wykonywana przez powódkę-pozwaną wzajemną. Fakt ten przyznała przesłuchana w charakterze strony H. B. (1) (k. 193v). Jednakże zauważyć należy, iż bieg terminu, o którym mowa w art. 293 § 1 k.c., został przerwany na skutek wytoczenia przez H. B. (1) w dniu 6 kwietnia 2007 roku powództwa o ochronę służebności, która to sprawa toczyła się pod sygn. akt I C 34/07 i została zakończona prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu z 3 kwietnia 2008 roku, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z 30 grudnia 2008 roku wydanym w sprawie IX Ca 476/08, którym powództwo H. B. (1) przeciwko J. i M. małż. P. zostało oddalone, zaś służebność przejścia i przejazdu przez działkę gruntu (...), ustanowioną na rzecz właścicieli działki (...), została zniesiona za wynagrodzeniem w kwocie 3 500 złotych.

Kolejne żądanie pozwanych-powodów wzajemnych - o zniesienie przedmiotowej służebności bez wynagrodzenia, oparte jest na przepisie art. 295 k.c., zgodnie z którym, jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Niewątpliwie przedmiotowa służebność gruntowa nie utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkiego znaczenia. Świadczy o tym fakt, iż na skutek podziału nieruchomości władnącej, tylko działka nr (...) posiada dostęp do drogi gminnej – działki nr (...).

Należało jednak rozważyć, czy służebność ta jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej, co stanowi jedną z dwóch przesłanek zniesienia służebności za wynagrodzeniem, o co również wnosili pozwani-powodowie wzajemni.

Zgodnie z art. 294 k.c., właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.

Pierwszą z przesłanek zniesienia służebności określonych normą art. 294 k.c. jest „szczególna uciążliwość” służebności dla właściciela nieruchomości obciążonej, następująca wskutek „zmiany stosunków”. Jako zmianę stosunków w rozumieniu art. 294 k.c. należy traktować zarówno zmianę okoliczności związanych z wykonywaniem konkretnej służebności gruntowej, jak i ogólną zmianę stosunków społeczno-gospodarczych (vide wyrok Sądu Najwyższego z 13.12.1977r. w sprawie III CRN 301/77, OSNCP 1978 nr 11, poz. 209, OSPiKA 1979 nr 5, poz. 81, Legalis).

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego w Olsztynie zawarte w pisemnym uzasadnieniu wyroku z 30 grudnia 2008 roku wydanego w sprawie IX Ca 476/08 na skutek apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w Piszu wydanego w sprawie I C 34/07. Sytuacja przedmiotowej działki nr (...) (poprzednie oznaczenie) jest bowiem taka sama jak działki nr (...), której dotyczyła wskazana wyżej sprawa I C 34/07.

Uwzględnienia wymaga zmiana stosunków społeczno-gospodarczych, jaka nastąpiła po ustanowieniu przedmiotowej służebności, a wynikająca z rozporządzenia Ministra Środowiska z 21.07.2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. Nr 229, poz. 2313) w wykonaniu art. 28 ustawy o ochronie przyrody z 16.04.2004r. (Dz.U. Nr 92, poz. 880). Zadania ochronne dla obszaru Natura 2000 obejmują m.in. ochronę siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, roślin i zwierząt w tym obszarze i uwzględnienia tego w planach zagospodarowania przestrzennego. Okoliczność, iż działka nr (...) (poprzednie oznaczenie) objęta jest tym planem, nie była przez powódkę-pozwaną wzajemną kwestionowana.

W ocenie Sądu nie bez znaczenia jest również fakt, iż przedmiotowa służebność nigdy nie była wykonywana. Droga nie została urządzona, zaś przejazd na skutek rosnących tam drzew był niemożliwy. Urządzenie drogi koniecznej na nieruchomości obciążonej, byłoby dla obecnego właściciela nieruchomości szczególnie uciążliwe, z uwagi na upływ czasu, zagospodarowanie nieruchomości i znacznie starsze zadrzewienie.

Drugą wymaganą dla skuteczności roszczenia z art. 294 k.c. przesłanką jest stwierdzenie, że służebność nie jest konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.

Jak wspomniano wyżej, przedmiotowa służebność od początku jej ustanowienia nie była wykonywana przez H. B. (1). Faktem jest, że dwie z trzech działek powstałych na skutek podziału działki nr (...) nie posiadają dostępu do drogi publicznej. Sąd to działki nr (...). Jednakże dostęp ten posiada trzecia działka - nr (...)- i to przez nią możliwy jest dojazd do działek nr (...), tym bardziej, że wszystkie działki powstałe w wyniku podziału działki nr (...), stanowią własność tej samej osoby – H. B. (1).

Mając na uwadze powyższe, nie budzi wątpliwości Sądu, iż sporna służebność drogowa nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnących.

Z powyższego w ocenie Sądu wynika, iż od daty ustanowienia służebności nastąpiła taka zmiana, o której mowa w art. 294 k.c., która czyni zasadnym powództwo wzajemne o zniesienie służebności za wynagrodzeniem. Za stosowne Sąd przyjął wynagrodzenie w kwocie 2 000 złotych, z uwagi na brak sporu w tym zakresie (vide k. 193).

Z uwagi na powyższe, Sąd oddalił powództwo H. B. (1) uznając je za bezprzedmiotowe.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze zawiłość sprawy, konflikt sąsiedzki i treść wyroku wydanego w niniejszej sprawie.