Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Marcin Rak (spr.)

Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

SO Leszek Dąbek

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2018 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Państwowych Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt I C 2203/17

1.  odrzuca apelację w części zaskarżającej wyrok co do kwoty 440,78 zł (czterysta czterdzieści złotych i siedemdziesiąt osiem groszy);

2.  oddala apelację w pozostałej części.

SSO Leszek Dąbek SSO Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz

Sygn. akt III Ca 101/18

UZASADNIENIE

Powódka domagała się od pozwanego 1.591,66 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1.150,88 zł od 1 marca 2016 roku, jako należności za bezumowne korzystanie z lokalu. Na dochodzoną pozwem sumę składały się 1.150,88 zł tytułem odszkodowania za okres od lipca do października 2012 zł oraz 440,78 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od lipca 2012 roku do kwietnia 2015 roku.

Pozwany nie wdał się w spór i nie żądał wydania wyroku pod jego nieobecność.

Wobec tego Sąd Rejonowy wydał wyrok zaoczny w którym zasądził od pozwanego na rzecz powódki 1.591,66 zł z odsetkami za opóźnienie od 1.150,88 zł od 6 kwietnia; oddalił powództwo w pozostałym zakresie; zasądził od pozwanego na rzecz powódki 997 zł kosztów procesu i orzekł o wygoreje natychmiastowej wykonalności.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że od 1 sierpnia 2008 roku pozwany zajmował bez tytułu prawnego lokal powódki, a to wobec skutecznego wypowiedzenia umowy najmu. Wyrokiem z 20 lutego 2009 roku Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej nakazał pozwanemu i innym, bliżej określonym członkom jego rodziny, aby lokal ten wydali powódce; ustalił ich uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wykonania opróżnienia lokalu do czasu zaoferowania lokalu socjalnego przez Gminę R..

Sąd Rejonowy ustalił też, że według salda na kwiecień 2016 roku dług pozwanego względem powódki z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu wynosił 1.150,88 zł z tytułu należności głównej oraz 440,78 zł z tytułu odsetek. Pismem doręczonym 29 marca 2016 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty tej należności w terminie 7 dni.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne i stan sprawy Sąd Rejonowy uznał za zasadne wydanie wyroku zaocznego na podstawie art. 339§2 k.p.c. Dalej, powołał art. 18 ust 1 i ust. 3 ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronnie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r., poz.1610 ze zm. – dalej jako u. o o.l.) wskazując, ze z przepisów tych wynika, iż osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

W tym aspekcie Sąd Rejonowy wywiódł, że wysokość roszczenia wynikała z przedłożonego przez powódkę wykazu sald. Powziął jednak wątpliwość co do zasadności orzeczenia odsetkowego. Wskazał tu, że pozwany został wezwany do zapłaty pismem doręczonym 29 marca 2016 roku zakreślającym 7 dniowy termin na uregulowanie długu. Termin ten upływał 5 kwietnia 2016 roku, co oznaczało, że pozwany pozostawał w zwłoce za opóźnienie od dnia 6 kwietnia 2016 roku. Od tej daty Sąd Rejonowy zasądził odsetki powołując się na art. 481 k.c. Wskazał, że w pozostałym zakresie oddalił roszczenie odsetkowe.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu powołał art. 98 k.p.c., a o rygorze natychmiastowej wykonalności - art. 333§1 pkt 3 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zarzucając naruszenie:

- art. 359§1 k.c. poprzez przyjęcie, że powodowi nie należą się odsetki ustawowe za okres od lipca 2012 roku do kwietnia 2015 roku w wysokości 440,78 zł, gdy pozwany zalegał z zapłatą odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, które jest świadczeniem okresowym i staje się wymagane 11-go dnia każdego miesiąca;

- art. 481§1 k.c. przez niezasadne przyjęcie, że pozwany pozostawał w zwłoce dopiero po dacie płatności określonej w wezwaniu do zapłaty, tj. od 6 kwietnia 2016 roku, gdy powódka była uprawniona do dochodzenia odsetek za opóźnienie od kwoty 1.150,88 zł od 1 marca 2016 roku;

- art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego skutkującej przyjecie, że z zaoferowanych przez powoda dokumentów nie wynika zasadność roszczenia odsetkowego od kwoty 1.150,88 zł za okres od 1 marca 2016 do 5 kwietnia 2016 roku, gdy z umowy najmu i wypowiedzenia umowy najmu wynikało, że roszczenie powoda stawało się wymagalne 11-go dnia każdego miesiąca.

Formułując te zarzuty domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na jej rzecz dalszych należności w postaci:

- odsetek od kwoty 1.150,88 zł za okres od 1 marca 2016 roku do 6 kwietnia 2016 roku;

- kwoty 440,78 zł tytułem odsetek za okres od lipca 2012 roku do kwietnia 2015 roku.

Pozwany nie zajął stanowiska w sprawie także na etapie postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Uzasadnienie wyroku zaocznego sporządzone zostało przez Sąd Rejonowy w sposób nieprecyzyjny, a przez to mogący sugerować, że Sąd ten uznał za niezasadne całe roszczenie odsetkowe powódki za okres poprzedzający 6 kwietnia 2016 roku. Tymczasem orzekając o oddaleniu roszczenia odsetkowego Sąd Rejonowy oddalił roszczenie odsetkowe jedynie co do odsetek od kwoty 1.150,88 zł za okres od 1 marca do 5 kwietnia 2016 roku. Wyrok zaoczny Sądu Rejonowego uwzględniał natomiast w całości roszczenie o skapitalizowane odsetki w kwocie 440,78 zł. Wynika to wprost z jego treści zasądzającej od pozwanego na rzecz powódki 1.591,66 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 1.150,88 zł od 6 kwietnia 2016 roku.

Wobec tego uznać należało, że powódka nie miała interesu prawnego w zaskarżeniu wyroku co do kwoty 440,78 zł. Wyrok uwzględniał bowiem żądanie pozwu w tej części, co oznaczało, że powódka nie była nim pokrzywdzona. Jak natomiast wyjaśniono w orzecznictwie pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego rozpoznania tego środka (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 15 maja 2014 roku, III CZP 88/13, OSNC 2014/11/108). Interes publiczny rozumiany jest tu jako działanie prewencyjne zapobiegające ewentualnej skardze o wznowienie postępowania z powodu nieważności. Występuje on także gdy zachodzi potrzeba merytorycznego zbadania sprawy w zawiązku z koniecznością dokonania ponownej oceny zarzutu potrącenia.

Omawiane, wyjątkowe sytuacje nie zachodziły w sprawie. Oznaczało to, że za niedopuszczalną uznać należało apelację powódki od wyroku uwzględniającego jej powództwo w części obejmującej skapitalizowane odsetki w wysokości 440,78 zł.

W tej więc części Sąd Okręgowy odrzucił apelację na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c.

Oznaczało to, że wyrok Sądu Rejonowego jako prawomocny miał charakter wiążący w zakresie zasądzającym kwotę skapitalizowanych odsetek w wysokości 440,78 zł oraz odszkodowanie w wysokości 1.150,88 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 6 kwietnia 2016 roku (art. 365 k.p.c.). W tej też części nie podlegał kontroli instancyjnej (art. 378§1 k.p.c.).

Sporną na etapie postępowania odwoławczego pozostawała kwestia naliczania odsetek od należności głównej w kwocie 1.150,88 zł stanowiącej odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu za okres od lipca do października 2012 roku.

W tym aspekcie Sąd Okręgowy podzielił niekwestionowane w apelacji, a po części wiążące wobec uprawomocnienia się wyroku, ustalenia Sądu Rejonowego co do podstaw i okresu zajmowania przez pozwanego lokalu powódki, dalszego zajmowania tegoż lokalu po wypowiedzeniu umowy najmu i orzeczeniu eksmisji, a także wysokości zobowiązania głównego z tego tytułu.

Co się natomiast tyczyło kwestii wymagalności tego roszczenia, to Sąd Okręgowy miał na względzie, że jakkolwiek świadczenie odszkodowawcze o jakim mowa w art. 18 u. o o.l. ma charakter okresowy, to ustawa nie przewiduje wprost terminu jego płatności. Termin tej nie jest przy tym tożsamy z terminem płatności czynszu oznaczonym w art. 670§2 in fine k.c. Oznacza to, że zobowiązanie z tego tytułu co do zasady płatne jest okresowo, do ostatniego dnia każdego miesiąca. Wniosek ten uzasadniony jest także odszkodowawczym charakterem świadczenia. Skoro jest to bowiem ekwiwalent za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego, to o jego wymagalności może być mowa dopiero po zaistnieniu stanu „bezumownego korzystania”. Stwierdzenie, że taki stan zaistniał następuje zawsze następczo nigdy zaś na przyszłość („z góry”).

Wskazany termin, co oczywiste, może być przy tym zmodyfikowany wolą wierzyciela na korzyść dłużnika. Ustawa nie zawiera bowiem ograniczeń wyłączających możliwość dokonania takiej modyfikacji.

Wobec tego uznać trzeba, że nie sposób twierdzić aby zajmujący lokal bez tytułu prawnego każdorazowo popadał w opóźnienie w razie nie uregulowania odszkodowania do ostatniego dnia każdego miesiąca, w którym zajmował lokal. Istotne jest tu, że co do zasady przyjęcie istnienia stanu opóźnienia jest możliwe wówczas, gdy dłużnik nie spełnia w terminie świadczenia pieniężnego określonego co do wysokości. Warunkiem istnienia stanu opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego jest to, aby dłużnik znał treść obowiązku, jaki ma spełnić (wysokość świadczenia pieniężnego) względnie czynniki, które pozwalają ustalić wysokość tego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2012 roku, IV CSK 303/12, Lex 1225407 i powołane tam orzecznictwo).

W przypadku odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu świadomość dłużnika co do wysokości odszkodowania wynikać może z warunków umowy najmu w dacie jej ustania (gdy odszkodowanie jest równe ostatniemu czynszowi najmu), doręczonego zawiadomienia wierzyciela o wysokości odszkodowania jakie będzie pobierał, czy też wprost z wezwania do zapłaty.

Ciężar wykazania, że dłużnik znał wysokość swojego obowiązku obciąża wierzyciela, stosownie do normy art. 6 k.c.

Zaoferowane przez powódkę dowody nie pozwalały na ustalenie aby dłużnik znał dokładną wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Kwoty w tym zakresie nie wskazywało bowiem powoływane w apelacji wypowiedzenie umowy najmu, które nie odwoływało się też do wysokości odszkodowania wynikającej z dotychczasowych warunków tej umowy (k. 28). Nie zostało nadto złożone do akt jakiekolwiek pismo powódki informujące pozwanego o kwotowej wysokości odszkodowania za zajmowanie lokalu. Dopiero w wezwaniu do zapłaty doręczonym 29 marca 2016 roku (k. 5), określona została wysokość należnego powódce odszkodowania. Wezwanie to określało przy tym zmodyfikowany termin spełnienia świadczenia na 7 dni od dnia jego doręczenia. Termin ten upływał 5 kwietnia 2016 roku.

W okolicznościach sprawy uznać zatem należało, że pozwany pozostawał w zwłoce z zapłatą odszkodowania od dnia 6 kwietnia 2016 roku. Uzasadniało to zasądzenie dalszych odsetek od dochodzone pozwem należności głównej w wysokości 1.150,88 zł, na podstawie art. 481 k.p.c., od tego dnia.

Brak było przy tym możliwości ingerencji przez Sad Okręgowy w rozstrzygnięcie zasądzające zaległe skapitalizowane odsetki, a to wobec odrzucenia apelacji w tej części i zakazem orzekania na niekorzyść strony wnoszącej apelację, przy braku zaskarżenia wyroku przez stronę przeciwną (art. 365 k.p.c. w zw. za art. 378§1 k.p.c. i art. 384 k.p.c.)

Apelacja powódki w części w jakiej nie podlegała odrzuceniu musiała więc zostać oddalona, o czym Sąd Okręgowy orzekł z mocy art. 385 k.p.c.

SSO Leszek Dąbek SSO Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz