Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2018 r. w Szczecinie

sprawy L. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 sierpnia 2016 r. sygn. akt VI U 430/16

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wlkp. VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

SSO del. Gabriela Horodnicka SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 55/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 11.05.2016r. ustalił L. J. kapitał początkowy według stanu na dzień 1.1.1999r. w kwocie 42.236,81 zł. Organ uwzględnił jedynie okresy składkowe w wymiarze 9 lat, 4 miesiące i 27 dni i przyjął wwpw dla kapitału początkowego w wysokości 37,89 %.

W odwołaniu od decyzji organu rentowego ubezpieczony podniósł, że oprócz pracy w Gminnej Spółdzielni (...) w S., organ rentowy nie uwzględnił przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego zarobków osiąganych w pozostałych zakładach pracy oraz stawek godzinowych, co w konsekwencji niekorzystnie rzutuje na wysokość jego emerytury. Mając na uwadze powyższą argumentację, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i prawidłowe ustalenie wysokości kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podniósł, że decyzja została wydana w ramach wykonania prawomocnego i niekwestionowanego przez ubezpieczonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 31.03.2016r., w sprawie o sygn. VIU 37/16.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 25.08.2016 roku oddalił odwołanie.

Sąd I Instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

L. J. urodził się (...) W dniu 29.10.2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Organ rentowy z urzędu dokonał przeliczenia i ustalenia jego kapitału początkowego. Decyzją z dnia 27.11.2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił wysokość kapitału początkowego L. J. na kwotę 27 381,09 zł. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji. Sąd I instancji ustalił, że w wyniku rozpoznania odwołania, Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 31 marca 2016 r. w sprawie VIU 37/16 zmienił zaskarżona decyzję organu rentowego z dnia 27.11.2015 r. i ustalił wysokość kapitału początkowego L. J. na dzień 1.01.1999r. na kwotę 42.236,81 zł. Ubezpieczony na rozprawie w dniu 31.03.2016 r. oświadczył, że zgadza się z wyliczeniem ZUS ustalającymi wysokość jego kapitału początkowego na kwotę 42 236,81 zł. L. J. nie wniósł apelacji od wyroku w sprawie VI U 37/16, który uprawomocnił się z dniem 28.04.2016 r. Następnie, decyzją z dnia 11 maja 2016 r. organ rentowy, wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 31.03.2016 r. ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego na kwotę 42.236,81 zł. L. J. odwołał się od tej decyzji, lecz w toku postępowania sądowego nie przedłożył żadnych nowych dowodów ani nie wskazał nowych okoliczności, nieznanych wcześniej sądowi ani organowi rentowemu, a mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Podniósł w pierwszej kolejności, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. zarówno sąd rozpoznający niniejszą sprawę, jak i inne sądy, organy państwowe i organy administracji publicznej oraz strony niniejszego procesu są związani prawomocnym orzeczeniem, które zapadło w sprawie sygn. akt VI U 37/16 Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 31 marca 2016 r. W poprzednim postępowaniu sądowym prowadzonym Sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego, aktach sprawy VI U 37/16, zeznań świadków, legitymacji ubezpieczeniowej skarżącego, dokumentów z jego akt osobowych oraz zeznań ubezpieczonego, dające podstawę do zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie wysokości kapitału początkowego na kwotę 42 236,81 zł. Po drugie, nie wystąpiły żadne nowe dowody, ani okoliczności w rozumieniu art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2016r. poz. 887) -zwanej ustawą emerytalną - gdyż w niniejszym postępowaniu skarżący nie przedłożył żadnych nowych dowodów w sprawie, ograniczając się do żądania ustalenia wyższej kwoty kapitału początkowego.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej przez jego błędną wykładnię i w rezultacie przyjęcie, iż w realiach niniejszej sprawy nie ujawniono nowych okoliczności mających wpływ na wysokość kapitału początkowego, w sytuacji gdy prawidłowa wykładnia powołanego przepisu prowadzi do wniosku odmiennego, zgodnie z którym nową okolicznością nieuwzględnioną w uprzednim postępowaniu jest potrzeba obliczenia kapitału początkowego przy uwzględnieniu tego, iż odwołujący się świadczył pracę, gdzie wynagrodzenie było obliczane w oparciu o stawkę godzinową.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu faktu świadczenia pracy przez skarżącego za wynagrodzeniem obliczanym w oparciu o stawkę godzinową oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania.

Organ rentowy nie ustosunkował się do treści apelacji.

Na rozprawie apelacyjnej z 16.11.2017r. ubezpieczony podniósł, że pracował od najmłodszych lat, a mimo to uzyskuje emeryturę w niskiej wysokości. Organ rentowy nie uwzględnił jego dochodów do kapitału początkowego. Ubezpieczony wnosf o uwzględnienie pracy w zakładach pracy, w których można ustalić stawki godzinowe.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Kontrola instancyjna wywołana apelacją ubezpieczonego musiała skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku, który wydany został bez rozpoznania istoty sprawy i w oparciu o niepełny materiał dowodowy. Sprawa nie została bowiem wyjaśniona przez Sąd pierwszej instancji w stopniu uzasadniającym stanowcze jej rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy nie odniósł się do podniesionej w odwołaniu kwestii wysokości zarobków z uwzględnieniem stawek godzinowych, de facto wprost wskazanych w dokumentach znajdujących się w przedłożonych Sądowi Okręgowemu aktach emerytalnych, na k. 26,29,43 a.e, a przez to nie wyjaśnił istoty sprawy. Sąd meriti nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego na okoliczność osiąganych przez ubezpieczonego zarobków, zarówno w poprzednim postępowaniu, tj. w sprawie o sygn. VI U 37/16, jak i w kolejnym postępowaniu, wywołanym wniesionym odwołaniem z dnia 13.06.2016r. od decyzji z dnia 11.05.2016r., mimo posiadania tych dokumentów. Dalsza analiza akt sprawy wskazuje, że również z treści -zaskarżonej decyzji z dnia 11.05.2016r. nie wynika, w jaki sposób organ rentowy wyliczył wysokość kapitału początkowego, w szczególności, czy została uwzględniona stawka godzinowa wskazana w świadectwie pracy za okres pracy w Zakładach (...) w S. od sierpnia 1974r. do września 1977r. Z załącznika do decyzji „Obliczenie wwpw kapitału początkowego", k. 82 a.e., wynika natomiast, że okres pracy ubezpieczonego sprzed 1973r. w całości został pominięty. Nie wiadomo jednak, dlaczego organ rentowy pominął zarobki ubezpieczonego sprzed tej daty, a tym samym wówczas obowiązujące stawki godzinowe.

Z tych względów Sąd Apelacyjny zwrócił się do organu rentowego o wyjaśnienie w jaki sposób został wyliczony kapitał początkowy ubezpieczonego, jakie okresy zostały wzięte pod uwagę, czy uwzględniono stawki godzinowe wskazane w:

1.  potwierdzeniu przyjęcia do pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w N. z dniem 2.01.1971r., ze stawką 11 zł/ godzinę pracy, k. 43 a.e.,

2.  zaświadczeniu z (...) Zakładów (...) w O. o przyznaniu z dniem 1.07.1971r. stawki kwocie 10,50 zł/ godzinę pracy na stanowisku maszynisty koparki, k. 29 a.e.,

3.  świadectwie pracy z (...) Przedsiębiorstwa (...) w S. z dnia 6.05.1980r., za okres pracy od 19.08.1974r. do 14.09.1977r. na stanowisku kierowcy ze stawką w kwocie 10,60 zł / godzinę pracy, k. 25,26 -27 a.e.,

Organ rentowy został dodatkowo zobowiązany do wyliczenia hipotetycznego kapitału początkowego z uwzględnieniem wyżej wskazanych stawek godzinowych.

W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu organ zakwestionował prawidłowość przyjętych stawek godzinowych w poszczególnych okresach zatrudnienia. Zwrócił uwagę, że kwota 10,60 zł za okres od 19.08.1974 roku do 14.09.1977 roku jest nieprawidłowa, bowiem zapis w świadectwie pracy mówi o kwocie na ostatnio zajmowanym stanowisku, podczas gdy poprzedzać ją musiały kwoty niższe, zwiększające się wobec awansów. W ocenie ZUS także i kwota 11 zł za godzinę za okres od lipca 1971 roku do listopada 1972 roku również jest nieprawidłowa, ponieważ w zaświadczeniu z 1 lipca 1971 roku (...) Zakłady (...) wskazują na kwotę 10,50 zł.

Powyższe tylko potwierdza przekonanie Sądu Odwoławczego o konieczności przeprowadzenia w sprawie dalszego postępowania dowodowego, co do stawek godzinowych obowiązujących w poszczególnych zakładach pracy, w których był zatrudniony ubezpieczony. Ostateczne rozstrzygnięcie wątpliwości w tym zakresie wymaga zebrania pełniejszych informacji. Sąd Okręgowy w poprzednim postępowaniu (w sprawie VI U 37/16) odnosząc się do 3 okresów składkowych nie odniósł się do wysokości zarobków, co niewątpliwie było nieodzowne, gdyż w sprawie o ustalenie kapitału początkowego dla jej istoty konieczne jest poczynienie ustalenia w tym właśnie zakresie. Sąd Apelacyjny wskazuje również, że podnoszona w pisemnych motywach wyroku Sądu Okręgowego powaga rzeczy osądzonej odnosi się jedynie do sentencji wyroku z zakreśleniem jego przedmiotu. Przyjmując jednak tezę, że dotyczy to rozważanych okresów zatrudnienia: 15.05.1968r. - 17.03.1969r., 26.06.1971r. - 15.07.1972r., 19.08.1974 - 14.09.1977r., to należy podkreślić, że treść zobowiązania z dnia 30.3.2016r., k. 47 akt VIU 37/16, wskazuje, iż nie zostały one dostatecznie rozważone przez Sąd Okręgowy w płaszczyźnie wysokości zarobków. W tym układzie procesowym, Sąd Okręgowy powinien zatem z urzędu zwrócić się:

1. do Archiwum Państwowego w O. (k.25,1.1 a.e.)

-o nadesłanie akt osobowych i dokumentów płacowych (w tym kart płac, list płac) w związku z zatrudnieniem ubezpieczonego

a.w (...) Przedsiębiorstwie (...) w J. na stanowisku
robotnika budowlanego w okresie od 15.05.1968r. do 17.03.1969r.,

b.w (...) Przedsiębiorstwie (...) w N. od 18.03.1969r. do
18.05.197lr. na stanowisku pracownika fizycznego,

-a także układu zbiorowego pracowników w budownictwie z 15.03.1958r.(vide k.43, t. II a.e., k. 19,t. I a.e.),

2. do (...) Urzędu Wojewódzkiego w O. - Biura Organizacji i Kadr
(Archiwum Zakładowego - Zespołu do Spraw Akt Przedsiębiorstw
Zlikwidowanych w O.) k. 28,291. II a.e.) o nadesłanie

-akt osobowych i dokumentów płacowych (w tym kart płac, list płac) w związku z zatrudnieniem ubezpieczonego w (...) Zakładach (...) w O. od dnia 26.06.197lr. na stanowisku maszynisty koparki wielonaczyniowej, z przyznaną od dnia 1.07.1971r. grupą zaszeregowania VIII, tj. zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 1 okólnika nr 34 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 20.12.1965r.,

3.  względnie do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa o nadesłanie układu zbiorowego pracy w budownictwie z 15.03.1958r. (vide k.43, t. II a.e.) i okólnika nr 34 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 20.12.1965r.(vide k.23 1.1 a.e.),

4.  do Urzędu Miasta w R. - archiwum zakładowego, w którym są przechowywane dokumenty z Państwowego Maszynowym w R. o nadesłanie akt osobowych i kart wynagrodzeń, względnie pozostałych dokumentów płacowych dotyczących ubezpieczonego za okres pracy od 2.05.1973r. do 28.02.1974r. jako p.opratora koparki KM-251 i operatora spycharki, w stawce osobistego zaszeregowania wg grupy V (6,50 zł) -(świadectwo pracy z dnia 12.03.1974r. na k.9 , t. I a.e. świadectwo pracy wystawione przez przechowawcę w dniu 24.11.1994r., k. 28 t. I a.e. zaświadczenie Rp -7 na k.9,1.1 a.e.),

5. a także do KRUS Oddziału Regionalnego w Z. (ul. Gen. J.
B. (...), (...)-(...) Z.) o nadesłanie akt rentowych ubezpieczonego,
w których znajdują się dodatkowe dokumenty dotyczące okresów zatrudnienia
(k.161.1 a.e., t.25,26,27, t. II a.e.),

-w (...) Przedsiębiorstwie (...) w J. na stanowisku robotnika budowlanego w okresie od 15.05.1968r. do 17.03.1969r.,

-w (...) Przedsiębiorstwie (...) w N. na stanowisku pracownika fizycznego w okresie od 18.03.1969r. do 18.05.1971r.,

Sąd Okręgowy poczyni również niezbędne czynności w celu ustalenia, gdzie są przechowywane źródłowe dokumenty z pozostałych okresów zatrudnienia ubezpieczonego, tj.:

6.  w Państwowym Ośrodku (...) w R. (legitymacja ubezpieczeniowa na k. 21, t. II a.e.),

6.  w Tartaku P.D. w S. (legitymacja ubezpieczeniowa na k. 21 , t. II a.e.),

7.  w (...) Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 19.08.1974r. do 14.09.1977r. na stanowisku kierowcy z wynagrodzeniem za pracę wg kat. V - w stawce 10,60 zł/ godz. (świadectwo pracy z dnia 6.05.1980r., k. 29,1.1 a.e.),

8.  w Gminnej Spółdzielni (...) w S. w okresie od 12.05.1980r. do 15.04.1982r. na stanowisku kierowcy ciągnika i palacza co. (k.30,1.1 a.e.).

Sąd Okręgowy, zważywszy na wiek i stan zdrowia ubezpieczonego rozważy pouczenie ubezpieczonego o prawie do złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Nadto, zobowiąże ubezpieczonego do przedłożenia wszelkich posiadanych przez niego dokumentów dotyczących zatrudnienia ww. zakładach pracy. Dopiero tak przeprowadzone uzupełniające postępowanie dowodowego i poczynienie w oparciu o poszerzony materiał dowodowy niezbędnych ustaleń faktycznych we wskazanym zakresie pozwoli Sądowi Okręgowemu wyjaśnić wątpliwości w zakresie wysokości zarobków ubezpieczonego w poszczególnych okresach zatrudnienia. Sąd meriti przeprowadzi ewentualnie dalsze postępowanie dowodowe, jeżeli uzna je za konieczne do ostatecznego wyjaśnienia okoliczności sprawy.

Sąd Okręgowy po zebraniu niezbędnych informacji o zarobkach ubezpieczonego zobowiążę następnie organ rentowy do przeprowadzenia hipotetycznej symulacji kapitału początkowego ze wskazanymi mu podstawami wymiaru składek dla kapitału początkowego, we wszystkich wariantach przewidzianych w art. 15 ust. 1 i ust. 6 w zw. z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, za okres przepadający przed dniem 1.1.1999r. Wyliczenia mają być czytelne, zrozumiałe także matematycznie, a tym samym poddawać się obowiązkowej weryfikacji przez Sąd Okręgowy. W razie potrzeby Sąd I instancji wezwie w tym celu odpowiedzialnego za wyliczenia pracownika ZUS i na tych podstawach poczyni niezbędne ustalenia faktyczne. Dopiero bowiem tak przeprowadzone postępowanie pozwoli na samodzielne przyjęcie przez Sąd orzekający wysokości kapitału początkowego w wariancie najkorzystniejszym dla ubezpieczonego.

Reasumując, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji. Dopiero bowiem staranne i wyczerpujące zgromadzenie materiału dowodowego, następnie poddanie go ocenie zgodnej z art. 233 § 1 k.p.c, umożliwi temu Sądowi wyjaśnienie czy i w jakim zakresie odwołanie ubezpieczonego jest zasadne, a zatem czy wyliczenie kapitału początkowego mogło być zrealizowane wykonanie wyroku z dnia 31.03.2016r., VI U 37/16. Nadto, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił Sądowi Okręgowemu rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSA Barbara Białecka SSA Beata Górska SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk