Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2018 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych Sp. z.o.o. w R.
przeciwko A. S. (1) oraz małoletnim K. S. (1) i A. S. (2) - oboje reprezentowani przez matkę A. S. (1)
o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji pozwanych
od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 22 lutego 2017 r., sygn. akt I C 2065/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Adam Simoni SSO Witold Benicki SSO Barbara Chłędowska

Sygn. akt V Ca 766/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 czerwca 2018r.

Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 22 lutego 2017r., sygn. akt I C 2065/16 nakazał pozwanym A. S. (1) oraz małoletnim K. S. (1) i A. S. (2) reprezentowanym przez matkę A. S. (1) opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) w R. z osób i rzeczy prawa ich reprezentujących (pkt I) oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych Sp. z o.o. w R. kwotę 697 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 480 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd Rejonowy, w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił, że najemcą mieszkania nr (...) położonego w R. przy ulicy (...) była A. K.. Była ona osobą starszą, schorowaną, wymagającą opieki, pomoc tą sprawowały dwie pracownice MOPS-u. Pozwana wraz z dziećmi zamieszkiwała w wynajmowanym przez siebie innym mieszkaniu w tym samym budynku. Nigdy nie mieszkała w przedmiotowym mieszkaniu z A. K., jedynie pojawiała się u niej i pomagała jej. A. K. w zamian za tą pomoc zameldowała ją i jej małoletniego syna w wynajmowanym przez siebie mieszkaniu. Po śmierci A. K. w połowie 2016r. pozwana wraz z małoletnimi dziećmi, dysponując najprawdopodobniej kluczami, wprowadziła się i zaczęła zamieszkiwać w lokalu, do którego nie miała żadnego prawa i nie płacąc właścicielowi żadnych kwot. Pismem z 26 sierpnia 2016r. powód wezwał pozwaną do opróżnienia lokalu w terminie do dnia 15 września 2016r. Wraz z pismem pozwana otrzymała informację o naliczonym odszkodowaniu za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego. Sąd Rejonowy ustalił także, że w trakcie trwania postępowania pozwana złożyła wniosek do Prezydenta Miasta R. o przyznanie jej tego mieszkania, który jednak został rozpatrzony odmownie wobec niespełniania przez pozwaną wymogów uchwały Rady Miasta R., bowiem na pobyt stały zameldowana jest w B. (...). Ustalono także, że pozwana jest zatrudniona jako pomoc kuchenna w Zespole Szkół nr (...) w R. na czas określony za wynagrodzeniem netto 2.181 zł.

Czyniąc powyższe ustalenia Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów oraz z zeznań pozwanej A. S. (1).

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w świetle art. 222 § 1 k.c. Strona powodowa wykazała, że jest właścicielem przedmiotowego lokalu, a pozwanym nie przysługuje żaden skuteczny względem właściciela tytuł prawny do zajmowania lokalu. Żądanie eksmisji pozwanych z zajmowanego przez nich lokalu mieszkalnego zostało uznane za uzasadnione, skoro strona powodowa wykazała, że pozwani zamieszkują w lokalu bez tytułu prawnego. Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, że z uwagi na to, że pozwani przebywają w lokalu bez jakiejkolwiek podstawy prawnej w sprawie nie mają zastosowania przepisy ustawy z 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego, czego konsekwencją jest brak możliwości przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego.

Apelację od w/w wyroku wniosła pozwana A. S. (1) działając imieniem własnym oraz małoletnich dzieci K. S. (1) i A. S. (2). Pozwani zaskarżyli wyrok Sądu Rejonowego w całości i wnieśli o przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu orzeczeniu pozwani zarzucili:

- naruszenie art. 2 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego poprzez przyjęcie, że przepisy tej ustawy nie mają zastosowania do pozwanych,

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że pozwani nie spełniają warunków i brak jest możliwości rozpatrzenia wniosku o przyznanie lokalu socjalnego.

W odpowiedzi na apelację pozwanych powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jest uzasadniona.

Zaskarżony wyrok okazał się wyrokiem przedwczesnym wobec niewyjaśnienia istoty sprawy, co skutkowało wydaniem przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego.

W niniejszym postępowaniu powód domagał się nakazania pozwanym A. S. (1) i dwójce jej małoletnich dzieci opróżnienia lokalu mieszkalnego, zajmowanego przez pozwanych bez tytułu prawnego po śmierci głównego najemcy A. K..

Z art. 222 § 1 k.c. wynika, że pozwany w procesie windykacyjnym może bronić się zarzutem przysługiwania mu skutecznego względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą (tzw. zarzut hamujący). Uprawnienie do władania rzeczą przez pozwanego może wynikać z różnych stosunków cywilnoprawnych m.in. zobowiązaniowych takich np. jak najem. Biernie legitymowaną w przypadku wystąpienia z powyższym żądaniem na drogę sądową jest osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą bez podstawy prawnej. Co do zasady przesłanką skutecznego pozwania w procesie windykacyjnym jest fizyczne władanie rzeczą przez pozwanego w chwili wyrokowania. Zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu to na właścicielu spoczywa obowiązek udowodnienia, że pozwany włada rzeczą (art. 6 k.c.) i czyni to bez tytułu prawnego.

Zgodnie z art. 691 § 1 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Zgodnie z w/w przepisem regulującym zagadnienie sukcesji prawa najmu lokalu mieszkalnego w razie śmierci najemcy, wstąpienie osób w nim wymienionych w stosunek najmu następuje z mocy prawa, bez konieczności zawierania nowej umowy najmu między sukcesorem a wynajmującym.

W toku postępowania przed Sądem I instancji pozwana pismem z dnia 31 stycznia 2017r. (k. 22) zwróciła się o „przyznanie jej lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku (...) w R.”. Na uzasadnienie wskazała, że główny najemca A. K. przed śmiercią zameldowała ją wraz z synem w zamian za opiekę. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 14 czerwca 2018r. pozwana A. S. (1) wskazała, że w mieszkaniu tym wraz z nią zamieszkuje jeszcze dwoje dorosłych dzieci K. S. (2) i M. S..

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, bowiem nie zbadał, czy osobom będącym pozwanymi w niniejszej sprawie przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą, tj. czy osoby te nie wstąpiły z mocy prawa w stosunek najmu na podstawie art. 691 § 1 k.c. Sąd I instancji poczynił jedynie pobieżne ustalenia w zakresie podniesionego przez pozwaną A. S. (1) zarzutu hamującego, opierając się na przypuszczeniach, o czym świadczy zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sformułowanie: „ (…) po śmierci A. K. w połowie 2016r. pozwana wraz z małoletnimi dziećmi, dysponując najprawdopodobniej kluczami, wprowadziła się i zaczęła zamieszkiwać w lokalu (…)”. Sąd Rejonowy nie ustalił w sposób dokładny daty śmierci głównej najemczyni A. K., daty wprowadzenia się do mieszkania pozwanej z dziećmi, ani stosunków łączących głównego najemcę z pozwanymi na tle art. 691 § 1 k.c. Ponadto zdaniem Sądu Okręgowego niezbędnym będzie poczynienie ustaleń co do tego, czy w przedmiotowym lokalu zamieszkują inne osoby (pełnoletnie dzieci pozwanej), i czy ewentualnie te osoby nie wstąpiły w stosunek najmu po głównym najemcy. Należy zauważyć, że legitymację bierną należy oceniać także z perspektywy czynności egzekucyjnych, które będą następowały po wydaniu wyroku nakazującego wydanie rzeczy. Z żądaniem wydania nieruchomości opartym na podstawie art. 222 § 1 k.c. jej właściciel powinien wystąpić przeciwko temu, kto nieruchomością włada i przeciwko komu zamierza ewentualnie prowadzić przymusowe czynności wydobywcze w postępowaniu egzekucyjnym. Należy również zwrócić uwagę na brzmienie art. 15 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli w sprawie o opróżnienie lokalu okaże się, że w razie uwzględnienia powództwa obowiązane do opróżnienia lokalu mogą być jeszcze inne osoby, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd wezwie stronę powodową, aby w wyznaczonym terminie oznaczyła te osoby w taki sposób, by ich wezwanie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora; sąd wezwie te osoby do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. W rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów lokatorem jest wyłącznie osoba, która posiadała tytuł prawny do lokalu, który ustał wobec zakończenia stosunku najmu i który może mieć charakter zależny wobec prawa przysługującego najemcy, natomiast przymiotu lokatora nie posiadają osoby, które nigdy nie dysponowały tytułem prawnym do zajmowanego lokalu, w tym osoby, które objęły go samowolnie. W ocenie Sądu Okręgowego nie można uznać na obecnym etapie postępowania, biorąc za podstawę materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, że strona powodowa udowodniła, że pozwana w niniejszej sprawie A. S. (1) i dwójka jej małoletnich dzieci władają rzeczą czyniąc to bez tytułu prawnego. Ponadto na etapie postępowania apelacyjnego na jaw wyszło, że w przedmiotowym lokalu zamieszkują inne jeszcze osoby, które powinny być pozwanymi w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o przepis art. 386 § 4 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Adam Simoni SSO Witold Benicki SSO Barbara Chłędowska

ZARZĄDZENIE

- odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda

R., dnia 27 czerwca 2018r.

SSO Adam Simoni