Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w O. w VII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Paturalski

SO Małgorzata Tomkiewicz

SO Leszek Wojgienica (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Małgorzata Serafińska

przy udziale oskarżycielki prywatnej D. T.

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2017 roku sprawy z oskarżenia prywatnego D. T. przeciwko: 1/ H. L. (2) z d. W., córki E. i W., urodzonej (...) w m. K., oskarżonej z art. 216 § 1 kk i art. 212 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk, 2/ S. M., synowi L. i H. z d. W., urodzonemu (...) w O., oskarżonemu z art. 216 § 1 kk i art. 212 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżycielki prywatnej od wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia 22 września 2017 roku, w sprawie (...)

I.  Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że wysokość świadczenia pieniężnego z pkt III wobec oskarżonej H. L. (2) ustala na kwotę 500 (pięciuset) złotych, a wobec oskarżonego S. M. na kwotę 300 (trzystu) złotych;

II.  W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  Obciąża oskarżonych S. M. i H. L. (2) kosztami procesu postępowania odwoławczego po ½ części;

IV.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. S. z tytułu pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym oskarżycielce prywatnej D. T. opłatę w kwocie 420 (czterystu dwudziestu) złotych, powiększoną o podatek od towarów i usług w kwocie 96,60 (dziewięćdziesięciu sześciu 60/100) zł.

VII Ka 1139/17

UZASADNIENIE

Prywatnym aktem oskarżenia D. T. H. L. (2) i S. M. zostali oskarżeni o to, że w okresie od lipca 2015 roku do września 2016 roku na (...) w O., czynem ciągłym wielokrotnie, publicznie, w celu poniżenia pomawiali D. T. o to, że ma dziecko z własnym ojcem, że jest chora psychicznie oraz oblewa moczem sprzedawany na rynku szczaw, ponadto wyzywali D. T. słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, to jest o czyn z art. 216 § 1 kk w zb. z art. 212 § 1 kk.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 22 września 2017 roku, w sprawie (...):

I.  Oskarżona H. L. (2) została uznana za winna tego, że w dniach 26 lipca 2016 roku, 29 lipca 2016 roku i 30 lipca 2016 roku na (...) w O., czynem ciągłym, publicznie, w celu poniżenia pomawiała D. T. o to, że m.in. ma dziecko z własnym ojcem, to jest o takie postępowanie, które mogło poniżyć pokrzywdzoną w opinii publicznej, ponadto wyzywała D. T. słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, to jest czynu kwalifikowanego z art. 216 § 1 kk i art. 212 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i art. 12 kk i za to na podstawie przywołanych przepisów została skazana, a przy zastosowaniu art. 59 kk odstąpiono od wymierzenia kary;

II.  Oskarżony S. M. został uznany za winnego tego, że w nieustalonym dniu w okresie od 26 lipca 2016 roku do 30 lipca 2016 roku na (...) w O., publicznie, w celu poniżenia pomawiał D. T. o to, że m.in. jest chora psychicznie, to jest o takie właściwości, które mogły poniżyć pokrzywdzoną w opinii publicznej, ponadto wyzywał D. T. słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, to jest czynu z art. 216 § 1 kk w zb. z art. 212 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za ów czyn na podstawie przywołanych przepisów został skazany, a przy zastosowaniu art. 59 kk odstąpiono od wymierzenia kary;

III.  Na podstawie art. 43a § 1 kk orzeczono wobec obydwojga oskarżonych świadczenie pieniężne po 50 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;

IV.  Zasądzono na rzecz pełnomocnika oskarżycielki prywatnej z urzędu opłatę w kwocie 588 zł powiększoną o podatek VAT;

V.  Na podstawie art. 624 § 1 kpk oskarżeni zostali zwolnieni od kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżycielki prywatnej D. T., który na podstawie art. 425 § 1-3 kpk i art. 444 kpk zaskarżył go w całości co do kary i środka karnego, na podstawie art. 427 § 1 i 2 kpk oraz art. 438 pkt 3 i 4 kpk zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że społeczna szkodliwość czynów oskarżonych nie jest znaczna oraz, że ze względu na warunki i właściwości osobiste oskarżonych cele kary zostaną spełnione przez orzeczenie wobec nich jedynie środka karnego w postaci świadczeń pieniężnych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości po 50 zł, podczas gdy społeczna szkodliwość czynów oskarżonych, okoliczności popełnienia tych przestępstw, potrzeby o charakterze prewencji indywidualnej i ogólnej nie pozwalają na zastosowanie instytucji z art. 59 kk, a także przemawiają za orzeczeniem wobec oskarżonych kar grzywny, a także środka karnego w postaci nawiązki, zgodnie z art. 212 § 3 kk.

Podnosząc powyższe zarzuty autor apelacji sformułował wniosek alternatywny o:

- zmianę zaskarżonego wyroku przez wyeliminowanie z opisu i kwalifikacji prawnej czynu przypisanego w pkt I zapisu dotyczącego zastosowania art. 59 kk o odstąpieniu od wymierzenia kary i wymierzenie oskarżonej H. L. (2) kary grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych, przy określeniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 20 złotych;

- zmianę zaskarżonego wyroku przez wyeliminowanie z opisu i kwalifikacji prawnej czynu przypisanego w pkt II zapisu dotyczącego zastosowania art. 59 kk o odstąpieniu od wymierzenia kary i wymierzenie oskarżonemu S. M. kary grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych, przy określeniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 20 złotych;

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonej H. L. (2) oraz S. M. na rzecz oskarżycielki prywatnej D. T. kwoty po 2000 złotych tytułem nawiązki na podstawie art. 212 § 3 kk.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w takim zakresie, w jakim przytoczona w niej argumentacja skutecznie zakwestionowała sumę dolegliwości wynikających z orzeczenia skazującego obydwoje oskarżonych, w kontekście celu wynikającego z przepisu art. 59 kk. Nie odniosła ona jednakże oczekiwanego przez skarżącego skutku w tej części, w której podjęto w niej próbę wykazania nieistnienia przesłanek do warunkującego możliwość odstąpienia od wymierzenia kary obniżenia stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonym, w kontekście kwantyfikatorów społecznej szkodliwości wymienionych w art. 115 § 2 kk. Pamiętać bowiem należy, że dla sądu odwoławczego istotny zakres ustaleń faktycznych nie mógł na niekorzyść oskarżonych ulec zmianie, albowiem apelacja nie objęła swoim zasięgiem ustaleń dotyczących okoliczności popełnienia poszczególnych czynów, pobudek i motywacji działania sprawców, w tym w szczególności źródeł konfliktu między oskarżycielka prywatną i oskarżonymi, jak też powodów zachowania obydwojga oskarżonych w czasie zdarzenia, które zostało utrwalone na nośniku pamięci. Co do tego dowodu zwrócić należy uwagę, że na etapie postępowania odwoławczego odtworzono nagranie zarejestrowane przez oskarżoną, a wynika z niego m.in., że to niewłaściwe zachowanie oskarżycielki wobec oskarżonej L. spowodowało gwałtowną reakcję werbalną oskarżonego S. M.. Niekwestionowane w apelacji ustalenia sądu a quo, charakteryzujące relacje między stronami w okresie poprzedzającym czyny przypisane oskarżonym, dowodzą w sposób kategoryczny, że niewłaściwe zachowanie oskarżonej wobec H. L. (2) wywołało po stronie obydwojga oskarżonych reakcję, która przybrała kształt czynów znamionujących przestępstwo kwalifikowane kumulatywnie zarówno jako znieważenie, jak też pomówienie. Nawet przyjmując, że w takiej sytuacji nie ulega umniejszeniu stopień winy należy zwrócić uwagę, że zgodnie z przepisem art. 59 kk, będącym szczególną dyrektywą sądowego wymiaru kary, odstąpienie od wymierzenia kary możliwe jest – w przeciwieństwie do warunkowego umorzenia postępowania karnego - przy pełnej, niczym nieograniczonej „wolności w realizacji czynu zabronionego” (w konkretnym przypadku mogłoby ją ograniczyć wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami, co jednakże jest nie do zaakceptowania zważając na brak ścisłego związku czasowego między działaniami pokrzywdzonej i oskarżonych), a jedynym warunkiem materialnym jest stwierdzenie umniejszonego stopnia jego społecznej szkodliwości.

Społeczna szkodliwość czynu określa jego naganność zarówno od strony przedmiotowej (rodzaj zaatakowanego dobra prawnego, sposób działania, skutek, okoliczności), jak też podmiotowej (zamiar, cel, motywacja) i jakkolwiek sąd a quo w procesie oceny stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonym nie do końca sprostał zadaniu wykazania spełnienia warunku z art. 59 kk w perspektywie wszystkich kwantyfikatorów społecznej szkodliwości, to jednak w ustaleniach faktycznych ujawnił istotny zakres okoliczności przekładających się na częściowe usprawiedliwienie motywacji, wynikające z przyczynienia się pokrzywdzonej. Co zaś się tyczy rozmiarów wyrządzonej szkody zwrócić należy uwagę na zeznania W. O., który celnie zauważył, że „na targowisku granice zachowania normalnego lub nienormalnego są inne niż w życiu codziennym”. Stąd też inną miarę należy przyjąć dla oceny skutku dostrzegając równocześnie, że dzięki specyfice targowiska pokrzywdzona miała możliwość zdementowania informacji dotyczącej jej rzekomej ciąży kazirodczej.

Skarżący nie zakwestionował w apelacji tych ustaleń sądu a quo, które charakteryzują społeczną szkodliwość sprawców, a przecież mają one również niezwykle istotne znaczenie skoro ustawodawca zezwolił na skazanie bez orzekania kary jedynie w sytuacji, gdy istnieje uzasadnione domniemanie, że poprzez orzeczenie środków karnych, kompensacyjnych, czy też przepadku cele kary zostaną osiągnięte. W przypadku oskarżonych, w świetle ustaleń sądu a quo domniemanie to trudno podważyć. Tym bardziej, że obydwoje nie zaskarżyli wyroku skazującego, mając świadomość wynikających z tego konsekwencji, a tym samym zgodzili się z oceną karygodności popełnionych czynów. Nie sposób równocześnie uznać by celowi określonemu w art. 59 kk sprzyjała wysokość orzeczonych wobec oskarżonych świadczeń pieniężnych. W procesie ustalania wysokości tych świadczeń sąd pominął zupełnie możliwości majątkowe oskarżonych oraz prawnie chroniony interes pokrzywdzonej, by do podobnych zdarzeń nie doszło w przyszłości. Tylko dolegliwość odczuwalna dla oskarżonych może spełnieniu tego oczekiwania sprzyjać. Ponieważ wyższy jest stopień pokrzywdzenia wywołany przez oskarżoną L., przeto w stosunku do niej podwyższono wysokość świadczenia pieniężnego w większym stopniu aniżeli w stosunku do oskarżonego S. M.. Nie uwzględniono postulatu apelacji by orzec od oskarżonych na rzecz pokrzywdzonej nawiązki z art. 212 § 3 kk, albowiem w trakcie postępowania odwoławczego oskarżycielka nie była zainteresowana uzyskaniem rekompensaty finansowej za doznaną krzywdę.

W konsekwencji stwierdzić należy, że będąca następstwem niekwestionowanych ustaleń faktycznych ocena stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonych nie nosi wad wymagających jej przewartościowania, a skoro zostały spełnione wszystkie warunki przewidziane w art. 59 kk do odstąpienia od wymierzenia kary, nie sposób zarzucić sądowi a quo, że skorzystał z przewidzianej w tym przepisie możliwości dowolnie. Dlatego też, dostrzegając nieadekwatność kwot orzeczonych świadczeń pieniężnych tak do realizacji celu ustawowego, jak też sytuacji materialnej oskarżonych, dostrzegając stopień pokrzywdzenia oskarżycielki prywatnej, zaskarżony wyrok zmieniono w ten sposób, że wysokość świadczenia pieniężnego z pkt III wobec H. L. (2) ustalono na kwotę 500 zł, a wobec oskarżonego S. M. na kwotę 300 złotych, zaś w pozostałym zakresie rzeczony wyrok utrzymano w mocy (art. 437 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 438 pkt 3 i 4 kpk).

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 628 pkt 2 kpk w zw. z art. 633 kpk w zw. z art. 634 kpk.

O kosztach udzielonej oskarżycielce prywatnej z urzędu pomocy prawnej orzeczono na podstawie § 2, § 3, § 4 ust. 3 i § 17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 roku poz. 1714)