Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 maja 2018r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 09 maja 2018r. w O.

sprawy z odwołania R. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania R. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 08.02.2017r. znak (...)

orzeka:

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje R. G. prawo do renty
z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 01.11.2016r. do dnia 30.11.2018r.,

2.  stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt III U 173/17

UZASADNIENIE

R. G. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 08.02.2017r., którą odmówiono mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał, że z badań psychologicznych wynika, iż nie jest on zdolny do pracy z powodu upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym. Niepełnosprawność ta istnieje od urodzenia, przeszkadza mu w życiu codziennym, kontaktach z ludźmi i załatwianiu spraw urzędowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podniósł, że podstawą decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy było stwierdzenie, że zarówno lekarz orzecznik ZUS jak i Komisja Lekarska ustalili, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. G. urodził się w (...)r. Ukończył gimnazjum i szkołę zawodową o kierunku kucharz. W 1997r. rozpoznano u niego dysfazję rozwojową, powodującą znaczne zahamowanie rozwoju sprawności językowych i mowy, powstałą na skutek uszkodzenia mózgu. Choroba ta negatywnie wpływa na zdolności intelektualne i mowę.

W dniu 18.09.2002r. R. G. zaliczono do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. W okresie od dnia 01.10.2003r. do dnia 30.09.2012r. odwołujący pobierał rentę socjalną. W okresie od 01.03.2010r. do 30.04.2012r. pracował przy produkcji pudełek kartonowych a w okresie od 28.07.2014r. do 31.08.2016r. pracował w zakładzie produkcyjnym jako operator produkcji makaronów. Zatrudnienie było możliwe dzięki staraniom matki i życzliwości pracodawców, tolerujących obniżoną efektywność pracy odwołującego. Od dnia 08.09.2016r. odwołujący jest zarejestrowany jako bezrobotny.

W dniu 16.11.2016r. R. G. zwrócił się do ZUS z wnioskiem o ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zarówno Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 19.12.2016r., jak i Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 30.01.2017r. ustalili, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Jednocześnie organ rentowy ustalił, że ubezpieczony w ciągu ostatniego 10-lecia przed złożeniem wniosku o rentę udowodnił okres zatrudnienia wynoszący 4 lata, 4 miesiące i 28 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

W konsekwencji decyzją z dnia 8.02.2017r. ZUS odmówił R. G. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

U odwołującego występuje upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, zaburzenia mowy - afazja rozwojowa. Od 31.07.2012r. jest częściowo niezdolny do pracy.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o: odwołanie (k. 3a.s.), odpowiedź na odwołanie (k.4-5 a.s.), opinie biegłych (k. 16-21, 51-56, 75-76 a.s.), dokumentację z akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie w sprawie zainicjowane zostało odwołaniem od decyzji ZUS z dnia 08.02.1018r. odmawiającej R. G. przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Zgodnie z art. 58 ust. 1 ww. ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (art. 58 ust. 2).

W celu ustalenia istnienia niezdolności do pracy, jej stopnia oraz okresu trwania, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu: psychiatrii i psychologii.

Po przeprowadzeniu w dniu 22.04.2017r. wywiadu z R. G., badaniu klinicznym – rozmową, obserwacją zachowania i wywiadu z matką, oraz po analizie dokumentacji medycznej, biegli z zakresu: psychiatrii A. K. i psychologii L. K. ustaliły, że cierpi on na niedorozwój umysłowy w stopniu lekkim, współistniejący z afazją rozwojową, aktualnie z istotnie ograniczoną funkcją komunikacyjną językową - w zakresie mowy, pisania i czytania. Zdaniem biegłych ww. schorzenia powodują częściową niezdolność do pracy od dnia 16.11.2016r. do dnia 30.11.2018r.

W uzasadnieniu biegłe wskazały, że rodzaj przejawianych dysfunkcji (zaburzenia rozwoju języka i funkcji komunikacyjnej z otoczeniem tą drogą) oraz obniżona aktualnie (w stosunku do standardowych norm wiekowych), ogólna inteligencja - do poziomu lekkiego upośledzenia, co uwiarygodniły 2 - krotne badania psychologiczne testowe przeprowadzane w ostatnim czasie - w 2012r. i we wrześniu 2016r., powodują utratę zdolności do pracy.

Biegłe podniosły, że spadek sprawności intelektualnych, w tym poziomu funkcji pozawerbalnych w porównaniu do młodszego wieku metrykalnego, może być wynikiem wolniejszego tempa rozwoju umysłowego w późniejszych latach, niż przewidują to standardowe normy wiekowe i jest to prawdopodobnie spowodowane bardzo inwalidyzującym skutkiem zaburzeń typu afazji sprzężonej z dysfunkcjami różnych obszarów mózgu, co m.in. mogło ograniczać też rozwój innych funkcji nie tylko słowno-pojęciowych intelektu, ale i pozawerbalnych. Biegłe zaznaczyły, że zatrudnianie odwołującego jest w dużym stopniu zasługą troskliwości matki, która załatwiała mu prace myśląc o zabezpieczeniu na przyszłość, i z tego co mówi - z życzliwości pracodawców zapewniając mu „warunki pracy chronionej” i wykazując dużą tolerancję dla jego błędów w pracy czy obniżonej efektywności, jednak w ostatniej pracy odwołujący słabo sprawdzał się przy wprowadzanych, nawet niewielkich zmianach w linii produkcyjnej czy obsłudze maszyny. Biegłe wskazały, że odwołujący może wykonywać tylko konkretne prace fizyczne o znacznej rutynizacji i powtarzalnych warunkach przez dłuższy czas. Uczenie się nowego materiału zmieniającego się dynamicznie, czy warunków pracy, przekracza jego możliwości, zarówno ze względu na ograniczone możliwości językowe (trudno mu zrozumieć słownie bardziej złożone gramatycznie i słownie informacje, instrukcje) jak i umysłowe, trudno mu pojąć bardziej złożone zadania zapamiętać na trwale - wymaga powtarzania, procesy poznawcze są spowolnione, a sprawności psychoruchowe słabo zintegrowane z funkcją refleksyjną i procesami uwagi (k. 20 – 21 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia zgłosił organ rentowy. Podał, że nie zgadza się z datą powstania niezdolności do pracy. Data złożenia wniosku nie jest bowiem datą medyczną, a deficyty intelektualne istniały u niego od dzieciństwa. Z dokumentacji nie wynika, aby pogorszenie stanu zdrowia nastąpiło w okresie zatrudnienia, zatem jako datę powstania niezdolności do pracy należy ustalić – od dzieciństwa (k. 38 a.s.).

Po zapoznaniu się z ww. zastrzeżeniami Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii celem wskazania, czy odwołujący począwszy od listopada 2016r. jest chociażby częściowo niezdolny do pracy, a jeśli tak, to na jaki okres oraz celem wskazania, czy w okresie zatrudnienia do chwili obecnej stan zdrowia odwołującego uległ pogorszeniu w stosunku do stanu, który był u niego zdiagnozowany w okresie uczęszczania do szkół i w stosunku do stanu opisanego w opinii lekarsko-psychologicznej z 29.04.1997r., wydanej przez Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z. Szpital w G. k. 5 dokumentacji lekarskiej ZUS z 2005r.

Po przeprowadzeniu w dniu 04.11.2017r. wywiadu z odwołującym, badania przedmiotowego – psychiatrycznego i psychologicznego, biegłe z zakresu psychiatrii M. F. i psychologii H. P. rozpoznały u niego: upośledzenie w stopniu lekkim u osoby z zaburzeniami mowy - afazję rozwojową i orzekły częściową niezdolność do pracy, na 2 lata, tj. od dnia 16.11.2016 r. do dnia 30.11.2018 r.

Odpowiadając na pytanie Sądu biegłe wskazały, że upośledzenie umysłowe oraz afazja rozwojowa czynią odwołującego częściowo niezdolnym do pracy. Wskazały też, że w okresie zatrudnienia do chwili obecnej stan zdrowia odwołującego nie uległ pogorszeniu, lecz jest uległ pogorszeniu w stosunku do stanu, który był u niego zdiagnozowany w okresie uczęszczania do szkół i w stosunku do stanu opisanego w opinii lekarsko-psychologicznej z 29.04.1997r. Biegłe zaznaczyły, iż z dokumentacji medycznej oraz z opinii z Poradni P.-Pedagogicznej wynika, że u odwołującego od wczesnego okresu życia były bardzo poważne problemy z rozwojem mowy, po czym stwierdzono dysfazję rozwojową. Był objęty opieką logopedyczną przez wiele lat z małymi efektami - mowa dotychczas w dużym stopniu wadliwa, co utrudnia odwołującemu komunikowanie się z otoczeniem. Do przedszkola nie chodził. Naukę szkolną rozpoczął z opóźnieniem. Powtarzał klasy lub z trudnością uzyskiwał promocję do następnej klasy, na co z pewnością miała wpływ, m.in. zaburzona funkcja mowy. Badaniami psychologicznymi w latach 1992-1995 nie stwierdzono u odwołującego upośledzenia umysłowego, lecz stwierdzono, że jego rozwój umysłowy jest opóźniony i nieharmonijny. W miarę dalszej nauki osiągnięcia szkolne były coraz słabsze, po czym w 1999r. został skierowany do Ośrodka Szkolno- (...), gdzie ukończył Gimnazjum i ZSZ Specjalną o kierunku kucharz. W roku 2002r. został zaliczony - okresowo do 07.2005r. - do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, a od 10.2003r. decyzją ZUS została mu przyznana renta socjalna i przedłużana do 30.09.2012r. Poczynił dalsze starania o przyznanie renty socjalnej, jednak zarówno LO i (...) nie orzekli całkowitej niezdolności do pracy (k. 55-56 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia zgłosił organ rentowy, który wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych. Wskazał, że nie zgadza się z opinią biegłych w zakresie stopnia niezdolności do pracy i daty powstania, bowiem biegłe stwierdziły, iż w okresie zatrudnienia stan zdrowia odwołującego się nie uległ pogorszeniu, a schorzenia występowały u niego jeszcze przed podjęciem zatrudnienia.

Biorąc pod uwagę powyższe zastrzeżenia, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłych z zakresu psychiatrii M. F. i psychologii H. P. celem wskazania, czy odwołujący był częściowo niezdolny do pracy w okresie przed 16.11.2016r., a jeśli tak to od kiedy.

Biegłe w opinii uzupełniającej z 10.02.2018r. wskazały, że odwołujący był częściowo niezdolny do pracy w okresie przed dniem 16.11.2016r., a jako datę częściowej niezdolności do pracy wskazały dzień 31.07.2012r.- tj. datę badania psychologicznego, w którym stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim (l.l.=60). Dodały też, że o wiele lat wcześniej, bo w 1997r. (w G., Oddział Zaburzeń Mowy) u odwołującego rozpoznano dysfazję rozwojową, powodującą znaczne zahamowanie rozwoju sprawności językowych i mowy, na skutek uszkodzenia mózgu, co niewątpliwie wpłynęło na jego osiągnięcia intelektualne (k. 76 a.s.).

Oceniając zebrany materiał dowodowy Sąd uznał, że R. G. wykazał, iż jest osobą częściowo niezdolną do pracy.

W niniejszej sprawie na okoliczność stanu zdrowia odwołującego wypowiadały się dwa zespoły biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii. Ich wnioski w zakresie stopnia niezdolności do pracy są tożsame. Należy je podzielić. Z opinii jednoznacznie wynika, że R. G. cierpi na niedorozwój umysłowy, współistniejący z afazją rozwojową, z istotnie ograniczoną funkcją komunikacyjną językową - w zakresie mowy, pisania i czytania. Biegli w tym zakresie powoływali się zarówno na wyniki badań psychologicznych, znajdujące się w aktach rentowych i aktach sprawy, jak i na wyniki badania przedmiotowego. W sprawie poza sporem jest, że odwołujący cierpi na to schorzenie od dzieciństwa i jest ono wynikiem uszkodzenia mózgu. Jednocześnie z akt rentowych wynika, iż R. G. w dniu 18.09.2002r. został zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności a w okresie od 01.10.2003r. do 30.09.2012r. pobierał rentę socjalną, a więc był uznawany za całkowicie niezdolnego do pracy. Wprawdzie obecnie biegli uznają go za częściowo niezdolnego do pracy, lecz jednocześnie wskazują, iż nie nabył on nowych umiejętności, może wykonywać tylko konkretne prace fizyczne o znacznej rutynizacji i w powtarzalnych warunkach przez dłuższy czas, nie jest zaś w stanie nauczyć się nowego, zmieniającego się materiału czy warunków pracy. Biegli zarówno w wynikach badania przedmiotowego, jak i w uzasadnieniu swych opinii podkreślali, iż odwołujący ma ograniczone możliwości językowe (trudno mu zrozumieć słownie bardziej złożone gramatycznie i słownie informacje, instrukcje) i umysłowe ( trudno mu pojąć bardziej złożone zadania zapamiętać na trwale - wymaga powtarzania), jego procesy poznawcze są spowolnione a sprawności psychoruchowe słabo zintegrowane z funkcją refleksyjną i procesami uwagi. Powyższe oznacza, że wykonywanie przez niego pracy zgodnie z wykształceniem – kucharz – nie jest możliwe. Zarówno z zeznań odwołującego, jak i wyników badania przedmiotowego w opinii wynika, iż R. G. ma ograniczony zasób słownictwa, wymawia tylko proste słowa, zapomina, co ma powiedzieć, czasami nie odpowiada nawet na proste pytania, ma problemy z tabliczka mnożenia, robi sklepy tylko w sklepach samoobsługowych, gdyż nie potrafiłby powiedzieć ekspedientce, czego potrzebuje. Odwołujący wprawdzie przez 4 lata był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, lecz z wyjaśnień jego matki (jednocześnie pełnomocnika) wynika, iż zatrudnienie było możliwe dzięki jej staraniom i życzliwości pracodawców, tolerujących obniżoną efektywność pracy i błędy odwołującego.

Mając powyższe na uwadze Sad uznał, iż opinie biegłych są miarodajne dla oceny stanu zdrowia odwołującego i stwierdzenia jego częściowej niezdolności do pracy.

Sąd wydając orzeczenie przyjął, iż R. G. jest częściowo niezdolny do pracy od 31.07.2012r., tj. od daty badania psychologicznego, w którym stwierdzono upośledzenie umysłowe odwołującego. Sąd w tym zakresie oparł się na opinii biegłych psychiatry M. F. i psychologa klinicznego H. P.. Jak już wskazano wyżej, odwołujący w okresie od 01.10.2003r. do 30.09.2012r. pobierał rentę socjalna, a więc był uznawany za całkowicie niezdolnego do pracy. Z akt rentowych wynika, iż w dniu 16.08.2012r.wystapił o przyznanie prawa do renty socjalne na dalszy okres, lecz decyzją z dnia 9.12.2012r. ZUS odmówił mu prawa do tego świadczenia wskazując na brak całkowitej niezdolności do pracy. Powyższe, zdaniem Sądu, nie stoi na przeszkodzie uznaniu odwołującego za częściowo niezdolnego do pracy od daty wskazywanej przez biegłych (31.07.2012r.), bowiem renta socjalna do 30.09.2012r. został mu przyznana decyzją z 15.10.2007r. na okres 5 lat, a jego schorzenie przecie nadal istniało. Biegłe, ustalając ww. datą częściowej niezdolności oparły się też na wyniku badania psychologicznego, które odwołujący złożył ubiegając się w sierpniu 2012r. o przedłużenie prawa do reny socjalnej. W ocenie Sądu można też przyjąć, że w istocie w okresie zatrudnienia nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia odwołującego, bowiem wymogi stawiane mu były wyższe niż w okresie uczęszczania do szkoły, musiał uczyć się nowych rzeczy, nie sprostał temu, bowiem z opinii obu zespołów biegłych wynika, iż nie jest w stanie nauczyć się nowych umiejętności, bowiem umysłowo wolniej rozwija się w porównaniu do norm przewidzianych dla jego wieku, co powoduje, że jego sprawność intelektualna spada.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu, opinia biegłych lekarzy z zakresu psychiatrii M. F. i psychologii klinicznej H. P. może być podstawą do orzeczenia częściowej niezdolności do pracy od 31.07.2012r. Nie stoi temu na przeszkodzie fakt, iż pierwszy zespół biegłych jako datę częściowej niezdolności wskazał 16.11.2016r. Jest to bowiem data złożenia wniosku o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a biegli ci nie wypowiedzieli się wprost co do stanu zdrowia odwołującego sprzed 16.11.2016r.

R. G. przy przyjęciu daty niezdolności 31.07.2012r. spełnia też pozostałe warunki do przyznania prawa do renty. Odwołujący urodził się (...), w ww. dacie tej miał 26 lat, musiał więc wykazać 4-letni okres składkowy i nieskładkowy w ciągu ostatniego 10-lecia przed datą niezdolności do pracy (31.07.2002r.-30.07.2012r.). Analiza akt rentowych wskazuje, że wykazał powyższy staż. Cały staż pracy odwołującego (wszystkie okresy składkowe i nieskładkowe) mieszczą się bowiem w tym przedziela i wynoszą łącznie 4 lata 4 miesiące i 28 dni. Niezdolność do pracy powstała też w ciągu 18 miesięcy id ustania ubezpieczenia. W tej sytuacji odwołujący spełnia wszystkie warunki wymagane do przyznania prawa do renty.

Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił więc zaskarżoną decyzję i przyznał R. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 01.11.2016r. (miesiąca złożenia wniosku) do 30.11.2018r.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Przepis art. 118 ust. 1a stanowi zaś, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

W przedmiotowej sprawie ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji było ustalenie, czy odwołujący, i od kiedy, jest niezdolny do pracy.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie nie istniały podstawy do obciążenia odpowiedzialnością organu rentowego za nieprzyznanie odwołującemu prawa do renty już na etapie postępowania przed tym organem. Konieczne było bowiem przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy, którzy wzięli pod uwagę wyniki przeprowadzonego przez siebie badania przedmiotowego i wywiadu.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.