Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2014 r. w Krakowie

sprawy z wniosku (...) S.A. w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie VII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 marca 2013 r. sygn. akt VII U 2353/11

I.  o d d a l a apelację,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn.akt.III AU 883/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 marca 2013r. Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 17 kwietnia 2009 roku, w ten sposób, że zwolnił (...) S.A. od obowiązku zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres od 1 czerwca 2006 roku do 31 marca 2009 roku ubezpieczonemu R. C., oraz zasądził od organu rentowego na rzecz (...) S.A kwotę 120zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 18 czerwca 2002 roku, R. C. wystąpił z wnioskiem do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. przyznanie prawa do renty. Do wniosku ubezpieczony dołączył między innymi dokumenty potwierdzające zatrudnienie w (...)S.A w K. w okresie od 1 lutego 1993 roku do 30 listopada 2001r. oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 12 czerwca 2002r. obejmujące okres od 1983 roku do 1992 roku. Z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wynika, że w trakcie zatrudnienia R. C. pracował na budowach eksportowych. Wniosek rozpoznany został odmownie decyzją z dnia 5 września 2002 roku.

Kolejny wniosek o rentę ( złożony bez załączników) R. C. złożył w dniu 13 czerwca 2006 roku. Odmowna decyzja zmieniona została wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 6 lutego 2007 r., utrzymanym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 stycznia 2008 r. Wykonując prawomocny wyrok Sądu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wydał decyzję z dnia 20 marca 2008 roku, po przeprowadzeniu postępowania dotyczącego wyliczenia wysokości przyznanego świadczenia w oparciu o dokumenty złożone wraz z wnioskiem z 2002 roku. Jedyna korespondencja wyjaśniająca (na piśmie brak adresata) złożona w aktach, dotyczy kwestii związanej pracą R. C. na budowach eksportowych. Wyliczenia dotyczące różnic wynagrodzeń w zaświadczeniu wystawionym przez (...) S.A z 2002 roku a zaświadczeniem wystawionym przez (...)( mającym pełnomocnictwo (...) S.A do wystawiania zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu) z 2008 roku, obejmują okres od 1983 roku do 1996 roku. Różnice wynagrodzeń w większości dotyczącą czasu kiedy R. C. pracował na eksporcie.

W tym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest uzasadnione w świetle art. 84 ust.6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.Nr.205,poz.1585 z 2009 roku ze zm.), zgodnie z którym, jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń i ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust.1 obciąża płatnika składek lub inny podmiot. Zdaniem Sądu, obowiązkiem organu rentowego w 2006 roku było przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego odnośnie danych dotyczących przebiegu zatrudnienia z uwzględnieniem pracy na eksporcie oraz wysokości osiąganych przez ubezpieczonego wynagrodzeń. Z treści dokumentów zawartych w aktach rentowych wynika (k.106 a.u.), że kwestie dotyczące pracy na eksporcie, urlopów eksportowych, ewentualnych urlopów bezpłatnych budziły wątpliwości, a nie zostały przez ubezpieczyciela wyjaśnione. Wyliczając świadczenie R. C. ZUS oparł się na dokumentach złożonych z pierwszym wnioskiem o przyznanie renty, który rozpatrzony został negatywnie, a wpłynął cztery lata wcześniej. Okoliczności te bezsprzecznie wskazują, że ubezpieczyciel wykonując obowiązki w postępowaniu o świadczenie rentowe zaniedbał własne działania. Zatem nie może obciążać za zaniechania organu rentowego, strony której nie można zarzucić, że w wystawionych dokumentach przedstawiła nieprawdziwe dane, mające istotne znaczenie dla nabycia uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Z powyższych względów Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie płatnika składek.

W apelacji od tego wyroku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. zaskarżając wyrok w całości wniósł o jego zmianę i oddalenie odwołania, wobec naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 84 ust.6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niewłaściwe jego zastosowanie.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, iż obowiązek wydania prawidłowych zaświadczeń o wysokości przychodów pracownika stanowiącego podstawę wymiaru składek spoczywa na pracodawcy, który jest dysponentem dokumentów stanowiących podstawę tych ustaleń, dlatego zasadnym jest obciążenie go odpowiedzialnością za przekazanie nieprawdziwych danych mających wpływ na wysokość świadczeń. Zdaniem apelującego druki Rp-7 z 2002r. zawierały wszystkie informacje niezbędne do ustalenia wysokości świadczenia, dlatego stanowiły podstawę rozpatrzenia wniosku z 2006r. Niezasadny jest argument Sądu, że dokumenty powyższe budziły wątpliwości organu rentowego, lecz przeprowadził tylko szczątkowe postępowanie wyjaśniające, gdyż postepowanie to ( k-106) dotyczyło innego pracodawcy, a okres ten został wyłączony ze stażu pracy od którego zależy wysokość świadczenia. Dopiero nadesłanie 5 maja 2008r. kolejnych zaświadczeń z okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...), stanowiło podstawę wszczęcia postępowania wyjaśniającego, co skutkowało wydaniem zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Wnioskodawca podkreślił, iż na organie rentowym spoczywa obowiązek weryfikacji przedłożonych zaświadczeń o wysokości wynagrodzenia pracownika i gdyby ZUS dokonał sprawdzenia prawidłowości druków Rp-7 zaraz po ich złożeniu nie doszłoby do błędnego ustalenia wysokości świadczenia i nadpłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie, które przyjmuje za własne, jak również podziela przedstawiony wywód prawny dotyczący art. 84 ust.6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.Nr.205,poz.1585 z 2009 roku ze zm.).

Zgodnie z przeważającym stanowiskiem doktryny uregulowanie przepisu art. 84 ust. 6 ww. ustawy odnosi się do przypadków, w których płatnicy składek lub inne podmioty wystawili nieprawdziwe dokumenty, stanowiące przyczynę wydania wadliwego rozstrzygnięcia przez organ rentowy lub sąd. Podstawą odpowiedzialności płatników składek lub innych podmiotów jest ustalenie, że wystawienie dokumentów zawierających nieprawdziwe dane nastąpiło na skutek ich świadomego działania lub rażącego niedbalstwa ("Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz", red. B. Gudowska, J. Strusińska-Żukowska, C.H. Beck, Warszawa 2011). Zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Rp-7) stanowi dla pracowników środek dowodowy stwierdzający wysokość zarobku przyjmowanego do podstawy wymiaru emerytury lub renty, a to zgodnie z treścią § 20 pkt 1 rozporządzenia z 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.). Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako organ uprawniony do przyznania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ustalania wysokości tych świadczeń ma obowiązek dokonania kontroli przedłożonego zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp-7) stanowiącego nie dokument urzędowy, a prywatny.

W każdym przypadku, czyli nawet w przypadku ewentualnego podania przez odwołującego nieprawdziwych danych, organ rentowy jako organ administracji publicznej odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych - nie jest zwolniony z dokładnego, merytorycznego zbadania kierowanej do niego dokumentacji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w wyroku z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 448/09 (lex numer 628256).

Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela powyższe stanowisko, zgodnie z którym nie każde przekazanie przez płatnika składek nieprawdziwych danych skutkuje zastosowaniem wobec pracodawcy sankcji wynikającej z art. 84 ust. 6 ww. ustawy w postaci obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń przyznanych wskutek przekazania przez płatnika tychże danych.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż w realiach przedmiotowej sprawy nie sposób jest uznać, że doszło do przekazania przez zakład pracy nieprawdziwych danych, wskutek świadomego działania lub rażącego niedbalstwa, zaś organ rentowy nie dopełnił obowiązku, merytorycznego zbadania złożonej dokumentacji w postaci zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp-7).

Zdaniem Sądu II instancji organ rentowy, wbrew swoim twierdzeniom, nie miał podstaw do ustalenia w marcu 2008r. wysokości świadczenia rentowego R. C., w oparciu o druki Rp-7 z 12 czerwca 2002r. i przyjęcia ich bez zweryfikowania jako pełne i wystarczające. W powyższych zaświadczeniach płatnik składek nie zawarł bowiem szczegółowych informacji dotyczących pracy ubezpieczonego na robotach eksportowych, a więc czy wyjechał na roboty z macierzystego zakładu pracy czy z innego, czy od wynagrodzenia za okresy urlopów dewizowych, urlopów z tytułu różnic czasu pracy były odprowadzane składki i czy kwoty te zostały uwzględnione do podstawy wynagrodzenia, czy przebywał po 14 listopada 1991r. na zasiłkach chorobowych. Jak wynika z akt rentowych ZUS po otrzymaniu powyższych dokumentów miał świadomość, że są one nie wystarczające, dlatego wnioskodawca został wezwany ( k - 48 a.r.) do uzupełnienia informacji, przez złożenie zaświadczenia od pracodawcy wskazującego dokładne dane o okresach zatrudnienia, eksportu, urlopach dewizowych i składkach. Złożone dodatkowe zaświadczenie nie zawierało tych wszystkich danych, jednakże ( prawdopodobnie) z uwagi na odmowę świadczenia rentowego, kwestia ta nie była dalej wyjaśniana. Natomiast przyznając świadczenie ubezpieczonemu decyzją z dnia 20 marca 2008r. organ rentowy przyjął bezkrytycznie zawartą w aktach dotychczasową dokumentację zarobkową (sprzed 6 lat), wyliczając wysokość świadczenia, która w efekcie okazała się zawyżona. Jak wynika z wyjaśnień ZUS udzielonych na wezwanie Sądu, przyczyną rozbieżności w wysokości zarobków w zaświadczeniach z 2002r. i z 2008r. było niewyłączenie wynagrodzeń za urlopy dewizowe i odmienne wyliczenie składników stałych. Gdyby więc ZUS wyjaśnił w sposób należyty wszystkie elementy wykazanego wynagrodzenia ubezpieczonego ( co przy wykonywaniu pracy na budowach eksportowych zawsze robi, gdyż często powstają wątpliwości faktyczne i prawne ) nie doszłoby do wypłaty zawyżonego świadczenia.

Z powyższych względów Sąd II instancji podziela stanowisko Sądu Okręgowego, uznającego, że w przedmiotowej sytuacji brak było podstaw do zastosowania art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec czego oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną w oparciu o art. 385kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).