Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lipca 2018r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Łukasz Szramke

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2018r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z dnia 9 grudnia 2016r., znak: (...)-2016 i z dnia 16 grudnia 2016r., znak: (...)

o wysokość kapitału początkowego i emerytury

I.  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy K. S. prawo do obliczenia kapitału początkowego i w konsekwencji prawo do obliczenia od dnia 19 listopada 2016r. wysokości emerytury z uwzględnieniem dodatkowo okresów składkowych: od dnia 1 czerwca 1971r. do dnia 31 marca 1972r., od dnia 1 maja 1975r. do dnia 30 września 1975r., od dnia 6 października 1975r. do dnia 28 lutego 1977r. i od dnia 1 grudnia 1979r. do dnia 31 stycznia 1982r.;

II.  oddala odwołanie w pozostałej części;

III.  stwierdza że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 412/17

UZASADNIENIE

Ubezpieczony K. S. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 9 grudnia 2016r., znak (...)-2016 o wysokości kapitału początkowego oraz w konsekwencji z dnia 16 grudnia 2016r., znak (...) w zakresie wysokości emerytury. W odwołaniu ubezpieczony domagał się uwzględnienia niezaliczonych przez pozwanego okresów pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Pozwany powołał się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2018r., poz. 1270 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) twierdząc, że przy obliczaniu kapitału początkowego uwzględnił wszystkie udokumentowane polskie okresy ubezpieczenia, wobec czego także wysokość polskiej emerytury kapitałowej została obliczona prawidłowo. W uzupełnieniu stanowiska z odpowiedzi na odwołanie pozwany wyjaśnił, że do ustalenia kapitału początkowego pozwanego nie zostały uwzględnione następujące okresy zatrudnienia:

– od 1 czerwca 1971r. do 31 marca 1972r. w (...), ponieważ przedłożone zaświadczenie z dnia 10 lipca 1973r. nie zawiera danych identyfikacyjnych skarżącego oraz brak pieczątki imiennej osoby sporządzającej dokument;

– od 22 października 1973r. do 30 września 1975r., ponieważ nadesłane świadectwo pracy z dnia 30 września 1975r., dotyczące zatrudnienia w (...), nie zawiera wymiaru czasu pracy oraz informacji o urlopach bezpłatnych;

– od 6 października 1975r. do 28 lutego 1977r., ponieważ zaświadczenie z dnia 29 sierpnia 2011r. oraz z dnia 3 października 2016r. dotyczące zatrudnienia w (...) w O., nie zawierają informacji, czy wystąpiły przerwy w zatrudnieniu;

– od 7 marca 1977r. do 15 czerwca 1977r., ponieważ w zaświadczeniu z dnia 2 marca 2012r., dotyczącym zatrudnienia w (...), brak jest informacji o wymiarze czasu pracy oraz informacji, czy w ww. okresie wystąpiły przerwy w zatrudnieniu;

– od 19 listopada 1979r. do 31 marca 1982r., ponieważ w zaświadczeniu z dnia 1 kwietnia 1982r., dotyczącym zatrudnienia w (...), brak jest informacji, czy w okresie zatrudnienia zainteresowany przebywał na urlopach bezpłatnych.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się w części uzasadnione w świetle dokumentów zebranych przez Sąd w toku procesu, których prawdziwość nie była przez strony kwestionowana i które nie budziły wątpliwości Sądu.

Mające zastosowanie w sprawie przepisy prawa materialnego nie budziły sporu, wystarczy więc przywołać te z nich, z których określają istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności
faktyczne.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wnioskodawca należy do tej właśnie kategorii ubezpieczonych.

Jak wskazuje art. 174 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przy obliczaniu kapitału początkowego stosuje się zasady podobne jak przy obliczaniu tzw. starej emerytury, wskazane w art. 15 i następnych w związku z art. 53 ustawy emerytalnej.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się okresy składkowe i nieskładkowe przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy, a więc przed dniem 1 stycznia 1999r.

Z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a i pkt 12 tej ustawy wynika, że za okresy składkowe uważa się m.in. również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową oraz pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach
produkcyjnych.

Wysokość kapitału początkowego przekłada się na wysokość emerytury, gdyż – zgodnie
z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej – emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Po tym wstępie należy zaznaczyć, że spór ograniczał się tylko do tego, czy zachodzi podstawa do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego pięciu wskazanych wyżej okresów zatrudnienia, przy czym dwa z nich dotyczyły jednego zakładu pracy.

Odnośnie zatrudnienia w (...) w okresie od 1 czerwca 1971r. do 31 marca 1972r., (...) ta nadesłała odpisy potwierdzenia z dnia 31 maja 1971r. przyjęcia skarżącego do pracy z dniem 1 czerwca 1971r. w charakterze robotnika wykwalifikowanego, angażu z dnia 31 lipca 1971r. o przyznaniu skarżącemu dodatku za pracę w warunkach szkodliwych, zaświadczenia 26 listopada 1971r. o zatrudnieniu ubezpieczonego na stanowisku ślusarza narzędziowego oraz informacji z dnia 25 marca 1972r. o przyjęciu wypowiedzenia (k.39-42). W dwóch z tych dokumentów (k.40 i 42) wymienia się adres skarżącego G.-B., ul (...), tj. zgodny z podawanym w aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) w O. (koperta k.61). Okoliczność ta, zdaniem Sądu, dostatecznie identyfikuje skarżącego, wobec czego okres tego zatrudnienia podlegał uwzględnieniu jako okres składkowy. Należy podkreślić, że z dokumentów tych nie wynikają żadne przerwy w zatrudnieniu.

Co do okresów zatrudnienia w (...) (...) nie zachowała się żadna dokumentacja osobowa, a płacowa – tylko częściowo. Złożone przez skarżącego przy wniosku o emeryturę duplikaty świadectwa pracy (za pierwszy okres zatrudnienia w tej (...) w charakterze pracownika najemnego) i zaświadczenia o pracy członka (...) (za drugi okres zatrudnienia), zostały podpisane przez świadka J. P. w okresie, gdy nie było już on uprawniony do reprezentacji (...), co jasno wynika z zeznań tego świadka z dnia 17 stycznia 2018r. Świadek nie potrafił przy tym jednoznacznie wyjaśnić, z jakich przyczyn zaszła potrzeba wystawienia omawianych duplikatów i w oparciu o jakie dokumenty zostały one sporządzone. Świadectwo to i zaświadczenie nie mogły zatem zostać uznane za dostateczny dowód zatrudnienia skarżącego, podobnie jak zeznania świadka J. P., który kojarzył ubezpieczonego tylko z dokumentów. W tej sytuacji Sąd oparł się na dokumentacji płacowej koperta k.117.

Z pierwszego okresu zatrudnienia w (...) (...) zachowało się tylko rozlicznie godzin z 1975r., z którego wynika, że skarżący wykonywał pracę od maja do września 1975r. w wymiarze kolejno 178, 118, 162, 149 i 120 godziny, a więc w każdym z tych pięciu miesięcy w wymiarze przekraczającym pół etatu. Stąd też Sąd przyjął, że z tego okresu pracy ubezpieczony wykazał zatrudnienie – i okres składkowy – od dnia 1 maja 1975r. do dnia 30 września 1975r.

Jeżeli chodzi o drugi okres pracy ubezpieczonego w (...) (...), z uwagi na to, że był on wówczas członkiem tej (...), zastosowanie w sprawie znajdują dodatkowo przepisy dekretu z dnia 4 marca 1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1983r., Nr 27 poz. 135; dalej: dekret z 1976r.). Zgodnie z § 4 tego dekretu przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń:

ust. 1) za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962 r. dzień, który stanowił podstawę do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego,

ust. 2) za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety,

3) za rok pracy uważa się rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 września 2010r. w sprawie II UK 80/10 wyjaśnił, iż mając na uwadze, że w poszczególnych okresach roku kalendarzowego obciążenie spółdzielców i ich domowników pracą układało się bardzo różnorodnie, na gruncie prawa do świadczeń dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych stosowano fikcję prawna, gdzie za 1 dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa (dniówka inwentarzowa, także złoty obrachunkowy), a czasem stawki wynagrodzenia za poszczególne roboty. Poglądy te znalazły aprobatę w późniejszym orzecznictwie. Z nowszego można wskazać na wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013r. w sprawie III AUa 1140/12, gdzie wskazano, że warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu należy odnieść do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z 1976r., wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Trzeba z tego wnosić, że każdy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który wykonywał pracę na jej rzecz, wykonywał pracę objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy emerytalnej. Objęcie pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ubezpieczeniem społecznym nie było zastrzeżone innymi warunkami, lecz jednocześnie samo podleganie obowiązkowi ubezpieczenia należy uznać za niewystarczające do zaliczenia okresu ubezpieczenia z tytułu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej do okresów składkowych. Wymiar świadczonej pracy miał również wpływ na podleganie ubezpieczeniu społecznemu i wprowadzona w art. 4 dekretu z 1976r. zasada ustalania okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń przez uznawanie za dzień pracy 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni i za rok pracy rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni lub odpowiednio 18 dni w miesiącu i 220 dni w roku, gdy użytkował działkę przyzagrodową lub dostarczał spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym, poza członkostwem w spółdzielni, decydowała o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd uznał, że wnioskodawca legitymował się wystarczającą ilością dniówek obrachunkowych do uwzględnienia okresu od dnia 1 grudnia 1979r. do dnia 31 stycznia 1982r. Z zestawienia dniówek za 1979r. wynika, że ubezpieczony miał w listopadzie 5 dniówek, a do zaliczenia tego miesiąca – skoro miał być zatrudniony od 19 listopada, a więc przez 40% miesiąca – niezbędne było legitymowanie się 8 dniówkami (40% z 20 dniówek, gdyż skarżący nie twierdził, aby prowadził gospodarstwo rolne). Z kolei w grudniu 1979r. wykazano ubezpieczonemu 27 dniówek, wobec czego ten miesiąc podlegał już uwzględnieniu jako okres składkowy. Z zestawień za 1980r. i 1981r. wynika, że skarżący wypracował odpowiednio 767,4 i 586,6 dniówek obrachunkowych, wobec czego oba te lata podlegały uwzględnieniu w całości jako składkowe. Jeśli zaś chodzi o rok 1982r., to lista płac wskazuje zatrudnienie ubezpieczonego tylko w styczniu z ilością dniówek obrachunkowych wynoszącą 76,4, wobec czego tylko styczeń 1982r. mógł być uznany za okres składkowy.

Warto dodatkowo zauważyć, że przedstawiona wyżej dokumentacja płacowa potwierdza, że słusznie organ rentowy zgłaszał wątpliwości co do prawidłowości świadectwa pracy z (...) (...) i zaświadczenia pracy członka w tej (...). W szczególności należy wskazać na nieświadczenie pracy od stycznia do kwietnia 1975r. oraz zakończenie drugiego okresu zatrudnienia w styczniu, a nie w marcu 1982r.

Odnośnie okresu zatrudnienia od 6 października 1975r. do 28 lutego 1977r. w (...) w O., pracodawca nadesłał informację z dnia 8 maja 2017r. (k.30) o braku przerw w zatrudnieniu, w tym urlopów bezpłatnych, nadesłał też akta osobowe (koperta k.61), które tę informację potwierdzają. Wobec tego odpadły podstawy faktyczne kwestionowania tego okresu pracy jako okresu składkowego.

Jeżeli chodzi o ostatni sporny okres – od 7 marca 1977r. do 15 czerwca 1977r. – (...) wyjaśnił w piśmie z dnia 5 maja 2017r., że zaświadczenie z dnia 2 marca 2012r. o zatrudnieniu skarżącego zostało wydane na podstawie wpisu w książce spawacza skarżącego. Według posiadanych informacji, ubezpieczony pracował wtenczas jako pracownik (...) na terenie (...)w G., na stanowisku ślusarz-spawacz. Z końcem lat 80. nastąpiła likwidacja brygad remontowych, działających pod egidą (...) w G., oraz związane z tym zmiany organizacyjne oraz personalne w Zarządzie (...). W wyniku tego częściowa dokumentacja kadrowa oraz płacowa została zniszczona lub przeniesiona w inne miejsce, czego (...) nie jest w stanie ustalić. Zdaniem Sądu informacja ta dyskwalifikowała możliwość przyjęcia, że omawiany okres jest okresem składkowym. Nie ma bowiem żadnych danych nie tylko co do ewentualnych przerw w zatrudnieniu, ale i odnośnie wymiaru czasu pracy skarżącego (ubezpieczony nie zaproponował żadnych dowodów na poparcie swojego stanowiska, przy czym z książki spawacza – k.84 – takie dane nie wynikają).

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do obliczenia kapitału początkowego i w konsekwencji prawo do obliczenia od dnia 19 listopada 2016r. (tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego – jak w zaskarżonej decyzji z dnia 16 grudnia 2016r.) wysokości emerytury z uwzględnieniem dodatkowo okresów składkowych: od dnia 1 czerwca 1971r. do dnia 31 marca 1972r., od dnia 1 maja 1975r. do dnia 30 września 1975r., od dnia 6 października 1975r. do dnia 28 lutego 1977r. i od dnia 1 grudnia 1979r. do dnia 31 stycznia 1982r. W pozostałym zakresie odwołanie oddalono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, gdyż zabrakło dowodów na potwierdzenie stanowiska ubezpieczonego.

Ponadto na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, gdyż wątpliwości organu rentowego co do możliwości zaliczenia spornych okresów wymagały prowadzenia postępowania dowodowego na etapie procesu.