Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy
w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki (spr.)

Sędziowie: SSO Anna Harmata

SSO Marta Zalewska

protokolant: asyst. sędz. Marta Orzeł

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2018 roku w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

w postępowaniu upadłościowym Upadłego J. K. zam. P., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

w przedmiocie wniosku Upadłego o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. na postanowienie Sądu Rejonowego w Rzeszowie Wydział V Gospodarczy Sekcja ds. Restrukturyzacyjnych i Upadłościowych

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu
w R. Wydział V Gospodarczy Sekcja ds. Restrukturyzacyjnych
i Upadłościowych do dalszego prowadzenia, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Rzeszowie umorzył wszystkie zobowiązania Upadłego J. K. w całości (pkt I); ustalił wynagrodzenie Syndyka Masy Upadłości w wysokości 4.400 zł + VAT (pkt II); obciążył Skarb Państwa niepokrytymi kosztami postępowania upadłościowego, w tym wynagrodzeniem Syndyka Masy Upadłości (III).

W toku postępowania Sąd ustalił, że Upadły jest zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w S. na czas określony do dnia 7 lutego 2019 r.,
z wynagrodzeniem netto 3. 000,00 zł, z tym że z uwagi na trudną sytuację firmy umowa z nim nie będzie przedłużona. Upadły posiada wykształcenie średnie techniczne. Obecnie Upadły płaci alimenty na czwórkę dzieci z wysokości
1 700,00 zł, z czego kwota 1 300,00 zł jest kwotą zasądzoną przez Sąd, a 400 zł płaci dobrowolnie. Upadły nie posiada żadnego majątku ruchomego
i nieruchomego. Sąd ustalił także, że u żony Upadłego stwierdzono poważną chorobę (podejrzenie stwardnienia rozsianego), w związku z czym, to na nim spoczywa obowiązek utrzymania całej rodziny.

W powyższych okolicznościach, powołując się na dyspozycję art. 491 ¹⁶ prawo upadłościowe, Sąd umorzył zobowiązania Upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli mając na względzie, iż jego osobista sytuacja w oczywisty sposób wskazywała, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat
w ramach planu spłaty wierzycieli. Przy uwzględnieniu jego obciążeń alimentacyjnych, kwota która mogłaby zostać przeznaczona w ramach planu spłaty, po uwzględnieniu ilości wierzycieli i kwoty zobowiązań, byłaby symboliczna. Orzekając o umorzeniu zobowiązań Upadłego, Sąd brał pod uwagę jego możliwości zarobkowe (zatrudnienie Upadłego ma charakter czasowy bez perspektyw jego dalszego przedłużenia), obciążenia alimentacyjne oraz stan zdrowia jego i członków rodziny, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. W ocenie Sądu, Upadły z uwagi na swoją sytuację nie byłby zdolny do wykonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Sąd podkreślił, że obecny stan rodzinny Upadłego wyklucza podjęcie jakiegokolwiek dodatkowego źródła zarobkowania.

W zakresie orzeczenia pkt. II zaskarżonego postanowienia, Sąd przywołał treść art. 491 ⁹ pr. up. Sąd ustalił wysokość wynagrodzenia na kwotę 4.400,00 zł netto, obciążając Skarb Państwa niepokrytymi kosztami postępowania upadłościowego.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel - Skarb Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w S., zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, mającego wpływ na treść postanowienia, tj. art. 491 ¹⁶ ustawy prawo upadłościowe poprzez uznanie przez Sąd I instancji, iż
w przedmiotowej sprawie zachodzą przesłanki do umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, gdyż osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Wskazując na powyższe wierzyciel wniósł o uchylenie ww. postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wierzyciel akcentował, że Upadły jest obecnie zatrudniony i nie otrzymuje niskich dochodów (3 000 zł netto), nadto jest osobą młodą,
z wykształceniem technicznym, co jest zaletą na obecnym rynku pracy. Wierzyciel poddawał także w wątpliwość ustalenia Sądu co do choroby małżonki Upadłego, wskazując, iż powyższe nie zostało w sposób należyty udowodnione. W ocenie wierzyciela zaskarżone postanowienie stoi
w sprzeczności z zasadą sprawiedliwości społecznej i zaufania obywateli do organów państwa. Skarżący wskazywał, że Upadły cztery lata (2010-2014) prowadził działalność gospodarczą w zakresie transportu drogowego towarów,
z deklaracji przedłożonych do US wynika, że w latach 2010-2012 wykazywał wysokie dochody, pomimo posiadanych środków Upadły nierzetelnie wywiązywał się ze swoich obowiązków, nie dokonywał wpłat za należne zobowiązania - zaległości podatkowe zgłoszone do masy upadłości pochodzą
z lat 2011-2012. Wierzyciel wskazywał także, iż w toku prowadzonej działalności gospodarczej dopuścił się szeregu nieprawidłowości, z powodu których prowadzone były kontrole oraz postępowania podatkowe, a także postępowania karne, których przedmiotem były przestępstwa skarbowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie jest uzasadnione.

Zarzuty podniesione przez wierzyciela skupiały się zasadniczo wokół kwestionowania ustaleń Sądu co do sytuacji osobistej i majątkowej upadłego,
a w związku z tym możliwości spłaty zadłużenia w ramach planu spłaty, którego nie ustalił Sąd I instancji. Zarzuty te są trafne.

Umorzenie zobowiązań powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia w drodze fazy likwidacyjnej i fazy realizacji planu spłaty wierzycieli. Podstawowym bowiem mechanizmem oddłużenia upadłego jest plan spłaty obejmujący wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym. Dopiero jeśli sytuacja osobista upadłego dłużnika wskazuje, że nie jest on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat, sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty na podstawie art. 491 ¹⁶ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U.2017.2344 t.j. z dnia 2017.12.15, dalej: Ustawa, pr.up.)

Zaznaczenia wymaga, że przepis (...) ust. 1 pr.up. mówi o jakiejkolwiek spłacie, nawet zatem symbolicznej z punktu widzenia wierzycieli, ale nadal spełniającej swoją rolę w stosunku do dłużnika, dla którego nawet przy ograniczonych możliwościach finansowych także niewielka, ale możliwa do wygospodarowania spłata stanowić będzie rolę prewencyjną i kształtować postawę na przyszłość. Innymi słowy będzie stanowić sygnał, iż niekontrolowane zadłużanie się nie będzie promowane w postaci automatycznego umarzania wszelkich długów, bez żadnych konsekwencji dla dłużnika. Rozważając przesłanki z ww. art. 941 ¹⁶ ustawy należy mieć na uwadze, że umorzenia zobowiązań może zostać dokonane wbrew woli wszystkich wierzycieli i stanowi daleko idącą ingerencję we wzajemne stosunki stron

Jednocześnie przepis ten zapobiega tworzeniu fikcji planu spłaty przy oczywistym braku perspektyw na jakąkolwiek spłatę, z drugiej jednak strony znajduje zastosowanie w rzadkich przypadkach, w których oczekiwanie od dłużnika zaspokojenia wierzycieli w jakimkolwiek stopniu będzie całkowicie nierealistyczne. Bowiem odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, winno mieć charakter wyjątkowy, gdy z uwagi na osobistą sytuację upadłego, tj. m.in. stan zdrowia, niedołężność, brak zdolności do pracy, w połączeniu z brakiem źródeł przychodów, jest oczywiste, że upadły nie dokona jakichkolwiek spłat. Tyczy się to zatem osób, które wskutek czynników niezależnych od siebie nie są
w stanie dokonywać tych spłat (por. komentarz do art. 491 ¹⁶ Prawo upadłościowe, Adamus 2016, wyd.1, Legalis).

Dokonując ponownej analizy sytuacji Upadłego w kontekście art. 491 ¹⁶ pr.up. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji, uznając, iż
w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy nie można w sposób jednoznaczny uznać, że jego sytuacja osobista w oczywisty sposób wskazuje, że nie będzie on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Nie bez wpływu pozostaje także fakt, że zadłużenie Upadłego (względem skarżącego wierzyciela) powstało w ramach prowadzonej uprzednio działalności gospodarczej, a okoliczności temu towarzyszące przybliżone przez Naczelnika US w S. nie zasługują na aprobatę choćby w świetle zasad uczciwości obrotu gospodarczego i sprawiedliwości społecznej, o czym będzie mowa poniżej.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Upadły jest obecnie zatrudniony na czas określony do stycznia 2019 r. i otrzymuje wynagrodzenie
w wysokości 3 000 zł, jak słusznie akcentował skarżący, nie jest to kwota niska. Nawet jeśli z uwagi na powoływane przez Upadłego problemy w firmie, nie zostanie on zatrudniony na dalszy okres, to nie można tracić z pola widzenia tego, że jest on osobą młodą ( ma 33 lata), posiada wykształcenie techniczne, co jest z pewnością wartością dodatnią na aktualnym rynku pracy. Również
i czasowe zatrudnienie, nie stanowi o braku perspektyw na przyszłość.
Jak słusznie zauważył dalej wierzyciel, zupełnie niewyjaśnione przez Sąd są okoliczności przypuszczeń dotyczące choroby małżonki Upadłego, zbyt pochopne jest zatem wyciąganie wniosków, by ta okoliczność stanowiła jedną
z przesłanek pozytywnych dla umorzenia zobowiązań Upadłego.

Należy także zauważyć, że Upadły przez cztery lata prowadził działalność gospodarczą. Z danych przedstawionych przez Urząd Skarbowy wynika, że
w latach 2010-2012 J. K. wykazywał wysokie dochody - za rok 2010 – 135 531,56 zł, za rok 2011 – 305 939,23 zł, za rok 2012 – 139 858,52 zł. Pomimo posiadanych środków nie wywiązywał się rzetelnie ze swoich obowiązków, nie dokonywał wpłat na należne zobowiązania, a wobec wierzyciela posiada zaległości podatkowe zgłoszone do masy upadłości za lata 2011 i 2012 ( zestawienie danych k. 141-152). Naczelnik Urzędu Skarbowego
w S. prowadził przeciwko Upadłemu szereg postępowań kontrolnych oraz podatkowych, nadto przeciwko niemu prowadzone były postępowania karne skarbowe (wobec niewpłacania w terminie na rzecz właściwego organu poborowego zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych czy też uporczywego nie wpłacania w ustawowych terminach liniowego podatku dochodowego) wynikiem których Sąd Rejonowy w Stalowej Woli II Wydział Karny wydał przeciwko oskarżonemu (w tam postępowaniu) J. K. dwa wyroki nakazowe w dniu 17 września 2012 r, (sygn. akt II K 553/12, k. 113) oraz w dniu 27 listopada 2013 r. (sygn. akt II W 770/13, k. 114). Całokształt tych okoliczności nie może przemawiać za zastosowaniem umorzenia zobowiązań Upadłego w całości. Pamiętać także należy, że upadłość konsumencka odbywa się kosztem pozostałych uczestników obrotu, tak wierzycieli jak i osób postępujących racjonalnie, które nie dopuściły do powstania nadmiernego zadłużenia, często za cenę pozostawania nieraz na bardzo niskiej stopie życiowej. Sąd I instancji sytuację Upadłego objął ogólnym stwierdzeniem, że upadły nie dysponuje żadnymi „wolnymi” środkami finansowymi, które mógłby przeznaczyć na spłatę wierzycieli, co jest twierdzeniem przedwczesnym.

Co się zaś tyczy ciążących na Upadłym zobowiązań alimentacyjnych, które w ocenie Sądu I instancji znacznie obciążają jego wynagrodzenie, a także sygnalizowanej przez Sąd okoliczności egzekucji z wynagrodzenia za pracę na podstawie odrębnych przepisów, to Sąd upadłościowy winien mieć na uwadze, że plan spłaty wykonuje sam dłużnik , jego wynagrodzenie w okresie spłaty nie podlega zajęciu przez organ egzekucyjny bądź Syndyka, stąd powołane przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę (art. 833 k.p.c.) nie mają znaczenia przesądzającego dla kwestii możliwości ustalenia planu spłaty. Przesłanki które decydują o zastosowaniu plany spłaty jak też procedury całkowitego oddłużenia wynikają z przepisów art. 491 ¹⁴ – do art. 491 ¹⁶ ust. 1 pr.up.

Mając na uwadze powyższe, w okolicznościach sprawy zasadnym było
w ocenie Sądu II instancji uchylenie zaskarżonego postanowienia. Ustalenie planu spłaty wierzycieli jest kompetencją sądu upadłościowego, w dalszym toku sprawy Sąd Rejonowy powinien więc taki plan spłaty ustalić stosownie do treści art. 491 ¹⁵ pr.up, w związku z poczynionymi przez Sąd Okręgowy rozważaniami.

Na marginesie jedynie zaznaczyć należy, że gdy po ustaleniu planu spłaty po stronie Upadłego pojawią się przeszkody uniemożliwiające mu wywiązanie się z obowiązków określonych w planie spłaty, wówczas Upadły może złożyć wniosek o zmianę treści planu spłaty na względniejszą dla niego w każdej sytuacji, w której nie będzie mógł się wywiązać z uprzednio określonych obowiązków – na podstawie art. 491 ¹⁹ ust 1 zd. pierwsze pr.up.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.