Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki

Sędziowie: SSO Anna Harmata

SSO Marta Zalewska ( spr.)

Protokolant: asyst. sędz. Marta Orzeł

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2018 r. w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu upadłościowym upadłej K. W. zam. B., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

na skutek zażaleń wierzycieli:

1. (...) S.A. z siedzibą w W.,

2. P. 1 Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W.

- na postanowienie Sądu Rejonowego w Rzeszowie Wydział V Gospodarczy Sekcja ds. Restrukturyzacyjnych i Upadłościowych z dnia 11 kwietnia 2018 r., sygn. akt V GUp 29/15

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie przekazując sprawę Sądowi Rejonowemu Wydział V Gospodarczy Sekcja ds. Restrukturyzacyjnych i Upadłościowych w R. do dalszego prowadzenia, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Rzeszowie umorzył zobowiązania w całości upadłej K. W. zam. w B., powstałe przed ogłoszeniem upadłości bez ustalania planu spłaty (pkt I); ustalił wynagrodzenie Syndyka Masy Upadłości A. P. w wysokości 4 000 zł + VAT (pkt II).

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że umorzył zobowiązania bez ustalenia planu spłaty wierzycieli na podstawie art. 491 ¹⁶ pr. up., mając na względzie, iż osobista sytuacja upadłej w oczywisty sposób wskazywała, że nie byłaby ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Orzekając o umorzeniu zobowiązań Upadłej, Sąd brał pod uwagę jej wiek (71 lat) przesadzający o nikłych możliwościach zarobkowych, jej stan zdrowia, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Sąd uznał, że upadła nie może przeznaczyć w ramach planu spłaty żadnych kwot.

Sąd argumentował, że przyjmując nawet możliwość pokrycia przez Upadłą wymagalnych zobowiązań z emerytury w kwocie ok. 1.000 zł, to przy uwzględnieniu kwoty wolnej od egzekucji, kwota która mogłaby zostać przeznaczona w ramach planu spłaty, po uwzględnieniu ilości wierzycieli i kwoty zobowiązań byłaby symboliczna. Sąd wskazał w tym zakresie na regulację art. 833 k.p.c. dotyczący egzekucji z wynagrodzeń, rent i emerytur. Podał, że zgodnie z aktualnymi przepisami w 2018 roku emerytura minimalna wynosi 1000 zł brutto (853,84 zł netto), a kwota wolna od egzekucji wynosi 75% kwoty netto. Zdaniem Sądu w razie braku majątku lub źródeł dochodu kontynuowanie bezproduktywnego postępowania tylko w celu późniejszego oddłużenia byłoby pozbawione sensu.

W zakresie orzeczenia jak w pkt. II Sąd orzekł na podstawie art. 491 ⁹ pr. up.

Zażalenie na powyższe postanowienie wnieśli dwaj wierzyciele. (...)S.A. z siedzibą w W. zarzucił:

1.  naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233§1 k.p.c. co miało istotny wpływ na wydanie błędnego postanowienia poprzez nieoparte na obiektywnych dowodach ustalenie przez Sąd, ze upadła K. W. nie jest zdolna do dokonania spłat na rzecz wierzycieli w żadnej wysokości, podczas gdy wniosek ten nie wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego,

2.  naruszenie przepisu postępowania art. 233§1 k.p.c. co miało istotny wpływ na wydanie błędnego postanowienia poprzez nieoparte na obiektywnych dowodach ustalenie przez Sąd, ze upadła K. W. nie jest zdolna do dokonania spłat w ramach plantu spłaty,

3.  pokrzywdzenie wierzycieli, bowiem nie zaspokojono ich roszczeń nawet w symbolicznym stopniu.

W oparciu po powyższe wierzyciel wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do porównanego rozpoznania Sadowi I instancji celem ustalenia planu spłaty; zasądzenie kosztów niniejszego postępowania na rzecz G. (...)S.A. z siedzibą w W..

Wierzyciel P. 1 Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 227 k.p.c. poprzez brak dokonania ustaleń mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

2.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przyczyn, dla których odmówił wiarygodności oświadczeniu upadłej złożonego we w wniosku o przyznanie pożyczki (załączonego przez wierzyciela do pisma z dnia 13.03.2018 r.) w zakresie posiadania przez upadłą na dzień udzielenia pożyczki mieszkania własnościowego o deklarowanej wartości 150 tys. zł, które to ustalenia miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia kończącego postępowanie pod kątem oceny istnienia przesłanek określonych w art. 127,128,132 i art. 491 ¹⁰ ust. 3 pr.up.

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, które doprowadziło Sąd I instancji przy ocenie zdolności upadłej pod względem wykonywania planu spłaty do błędnego ustalenia dochodu upadłej polegającego na przyjęciu za podstawę oceny świadczenia emerytalnego upadłej z uwzględnieniem potrąceń dokonywanych przez syndyka do masy upadłości, a takie w toku wykonywania planu spłaty nie będą dokonywane,

b)  niedokładne zbadanie sytuacji osobistej upadłej w zakresie wysokości wydatków upadłej poprzez pominięcie przez Sąd okoliczności, iż upadła mieszka i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem, co do którego Sąd Rejonowy w Rzeszowie, V Wydział Gospodarczy w sprawie V GUp 30/15 umorzył zobowiązania bez ustalenia planu spłaty i który pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 1359,11 zł, w konsekwencji czego w kosztach wspólnego utrzymania mieszkania, opłat za media i gaz winni partycypować po połowie,

c)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, polegającą na nieuwzględnieniu stanowiska wierzyciela przedstawionego w piśmie z dnia 13.03.2018 r. w ramach wysłuchania w trybie art. 49114ust.l w zw. z art. 217 ust. 1 pr.up.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1.  naruszenie przepisu art. 491 ¹⁶ ust. 1 pr.up. poprzez jego zastosowanie w przedmiotowej sprawie i błędne przyjęcie, że sytuacja upadłej w sposób oczywisty wskazuje, że nie byłaby zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, co w konsekwencji doprowadziło do wydania przez Sąd I instancji postanowienia o umorzeniu w całości zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłaty;

2.  naruszenie przepisu art. 491 ¹⁵ pr.up. poprzez jego niezastosowanie w przedmiotowej sprawie, które skutkowało nieustaleniem przez Sąd I instancji planu spłaty wierzycieli.

Na podstawie podniesionych zarzutów wierzyciel wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie planu spłaty, zgodnie z którym upadła będzie zobowiązana przez okres 36 miesięcy spłacać wierzycieli w comiesięcznych maksymalnych ratach ustalonych przez Sąd, nie niższych niż 800 zł miesięcznie, począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się postanowienia o ustaleniu planu spłaty; zasądzenie na rzecz wierzyciela od upadłej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

Zarzuty podniesione przez wierzycieli skupiały się zasadniczo wokół kwestionowania ustaleń Sądu co do sytuacji osobistej i majątkowej upadłej K. W., a w związku z tym możliwości spłaty zadłużenia w ramach planu spłaty, którego nie ustalił Sąd I instancji. Zarzuty te są trafne.

Umorzenie zobowiązań powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia w drodze fazy likwidacyjnej i fazy realizacji planu spłaty wierzycieli. Bowiem podstawowym mechanizmem oddłużenia upadłego jest plan spłaty obejmujący wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym. Dopiero jeśli sytuacja osobista upadłego dłużnika wskazuje, że nie jest on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat, sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty na podstawie art. 491 ¹⁶ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U.2017.2344 t.j. z dnia 2017.12.15, dalej: Ustawa, pr.up.)

Zaznaczenia wymaga, że przepis (...) ust. 1 pr.up. mówi o jakiejkolwiek spłacie, nawet zatem symbolicznej z punktu widzenia wierzycieli, ale nadal spełniającej swoją rolę w stosunku do dłużnika, dla którego nawet przy ograniczonych możliwościach finansowych także niewielka, ale możliwa do wygospodarowania spłata stanowić będzie rolę prewencyjną i kształtować postawę na przyszłość. Innymi słowy będzie stanowić sygnał, iż niekontrolowane zadłużanie się nie będzie promowane w postaci automatycznego umarzania wszelkich długów, bez żadnych konsekwencji dla dłużnika. Rozważając przesłanki z ww. art. 491 ¹⁶ Ustawy należy mieć na uwadze, że umorzenia zobowiązań może zostać dokonane wbrew woli wszystkich wierzycieli i stanowi daleko idącą ingerencję we wzajemne stosunki stron. Odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, winno mieć charakter wyjątkowy, gdy z uwagi na osobistą sytuację upadłego tj. min. stan zdrowia, niedołężność, brak zdolności do pracy, w połączeniu z brakiem źródeł przychodów, jest oczywiste, że upadły nie dokona jakichkolwiek spłat. Tyczy się to zatem osób, które wskutek czynników niezależnych od siebie nie są w stanie dokonywać tych spłat (por. komentarz do art. 491 ¹⁶ Prawo upadłościowe, Adamus 2016, wyd.1, Legalis).

Dokonując ponownej analizy sytuacji upadłej w kontekście art. 491 ¹⁶ pr.up. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji, uznając, iż w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy nie można w sposób jednoznaczny uznać, że sytuacja osobista upadłej w oczywisty sposób wskazuje, że nie będzie ona zdolna do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Nie bez wpływu pozostaje w pierwszej kolejności fakt, że od chwili ogłoszenia upadłości, a ściśle od początku działań podejmowanych przez Syndyka masy upadłości, ze świadczenia emerytalnego upadłej, które według stanu na dzień 1.12.2016 r. wynosiło 1 981,19 zł (zaświadczenie k. 36) Syndyk systematycznie pobierał kwotę 494,11 zł na poczet kosztów postępowania upadłościowego i swojego wynagrodzenia ( ze sprawozdań finansowych syndyka wynika, iż pierwszą kwotę pobrano w październiku 2015 r. -sprawozdanie k. 12-13; ostatnie sprawozdanie wykazuje pobranie ww. kwoty w styczniu 2018 r. -sprawozdanie k. 215). Po dokonywanych potrąceniach upadłej wypłacane było świadczenie emerytalne w wysokości 1 210,87 zł brutto (k.267 v). Jak słusznie wskazywał wierzyciel, z chwilą rozpoczęcia wykonywania planu spłaty, potrącenia do masy upadłości nie będą dokonywane przez syndyka, co umknęło zupełnie uwadze Sądu przy ocenie możliwości finansowych upadłej. Zasadnie także wskazywał wierzyciel na fakt, że upadła mieszka z mężem S. W., który partycypuje w kosztach utrzymania rodziny, zaś okoliczność ta została całkowicie pomięta przez Sąd upadłościowy. Z przedłożonego zaświadczenia (k.320) datowanego na dzień 10.03.2015 r. wynika, że pobiera on świadczenie emerytalne w wysokości 1 143,79 zł, przy czym nie jest znana jego obecna wysokość. Nadto Sąd ustalił, że wobec S. W. także została ogłoszona upadłość i umorzone zostały jego zobowiązania przed ogłoszeniem upadłości bez ustalania planu spłaty (zażalenie wierzyciela w postępowaniu upadłościowym S. W. zostało oddalone postanowieniem tut. Sądu z dnia 4.12.2017 r., sygn. akt VI Gz 198/17). Jak słusznie zauważyli wierzyciele, Sąd jedynie pobieżnie dokonał ustaleń faktycznych i oceny możliwości płatniczych upadłej. Całokształt powyższych okoliczności nie może przemawiać za zastosowaniem umorzenia zobowiązań upadłej w całości.

Co się zaś tyczy sygnalizowanej przez Sąd okoliczności egzekucji z świadczeń emerytalnych na podstawie odrębnych przepisów, to Sąd upadłościowy winien mieć na uwadze, że plan spłaty wykonuje sam dłużnik, jego świadczenie emerytalne w okresie spłaty nie podlega zajęciu przez organ egzekucyjny bądź Syndyka, stąd powołane przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę i świadczeń emerytalnych (art. 833 k.p.c.) nie mają znaczenia przesądzającego dla kwestii możliwości ustalenia planu spłaty. Przesłanki które decydują o zastosowaniu plany spłaty jak też procedury całkowitego oddłużenia wynikają z przepisów art. 491 ¹⁴ – do art. 491 ¹⁶ ust. 1 pr.up.

Mając na uwadze powyższe, w okolicznościach sprawy zasadnym było w ocenie Sądu II instancji uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do dalszego prowadzenia. Ustalenie planu spłaty wierzycieli jest kompetencją sądu upadłościowego, w dalszym toku sprawy Sąd Rejonowy powinien więc taki plan spłaty ustalić stosownie do treści art. 491 ¹⁵ pr.up w związku z poczynionymi przez sąd Okręgowy rozważaniami. Kierunek ustalania planu spłaty wyznacza dyrektywa wynikająca z art. 491 ¹⁵ ust 4 pr.up. zgodnie z którą ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Ustalając wysokość spłat, Sąd w szczególności weźmie pod uwagę okoliczność prowadzenia gospodarstwa domowego upadłej wraz z mężem i partycypowania w kosztach utrzymania (po ustaleniu obecnie pobieranego przez niego świadczenia emerytalnego) a także fakt dokonywanych (od października 2015 r.) potraceń przez syndyka w wysokości 494,11 zł, które dotychczas także nie pozostawały bez wpływu na poziom życia upadłej. Okoliczności te należy zestawić z udokumentowanymi i ponoszonymi wydatkami upadłej (w aktach sprawy znajdują się rachunki i oświadczenia upadłej co do ponoszonych miesięcznych wydatków).

Na marginesie jedynie zaznaczyć należy, że gdy po ustaleniu planu spłaty po stronie Upadłej pojawią się przeszkody uniemożliwiające wywiązanie się z obowiązków określonych w planie spłaty, wówczas Upadła może złożyć wniosek o zmianę treści planu spłaty na względniejszą dla niej w każdej sytuacji, w której nie będzie mogła się wywiązać z uprzednio określonych obowiązków – na podstawie art. 491 ¹⁹ ust 1 zd. pierwsze pr.up.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.