Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 9 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie

XXVI Wydział Gospodarczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Babiński

Protokolant: protokolant Jakub Wierciński

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2018 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. M., B. M.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o stwierdzenie nieważności uchwały

I.stwierdza nieważność Uchwały Nr 2 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie zobowiązania do wniesienia dopłat na pokrycie wkładu własnego Spółki na realizację inwestycji;

II.umarza postępowanie w stosunku do M. M.;

III.zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz B. M. kwotę 3 114 zł (trzy tysiące sto czternaście złotych) tytułem kosztów procesu;

IV.oddala wniosek pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o zasądzenie od M. M. kosztów procesu;

V.nakazuje zwrot ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz powódki M. M. kwoty 1000 zł (jeden tysiąc złotych) tytułem połowy opłaty sądowej od pozwu.

SSO Grzegorz Babiński

Sygn. akt XXVI GC 172/17

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 9 marca 2017 r. powódki M. M. i B. M. wniosły o stwierdzenie nieważności sprzecznej z ustawą uchwały nr 2 nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. w W. ( dalej: NWZ (...) ). Powódki złożyły również roszczenie ewentualne o uchylenie uchwały nr 2 NWZ (...), jako sprzecznej z umową i mającej na celu pokrzywdzenie wspólnika.

W uzasadnieniu roszczenia głównego powódki M. M. i B. M. wskazały, że na prawidłowo zwołanym NWZ (...) została podjęta uchwała nr 2, w której wskazano, że w przypadku uzyskania przez Spółkę finansowania ze źródeł zewnętrznych, nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zobowiązuje się podjąć uchwałę nakładającą na wspólników obowiązek uiszczenia dopłat na pokrycie wkładu własnego spółki na realizację inwestycji spółki a wspólnicy zobowiązują się wnieść dopłaty w wysokości i w terminach określonych w tej uchwale. Dopłaty miały wynosić nie więcej niż (...) zł i być uiszczane proporcjonalnie do ilości posiadanych przez nich udziałów.

Za przyjęciem uchwały oddano (...) głosów, natomiast głosów przeciw oddano (...). Pełnomocnik wspólnika M. M. oświadczył do protokołu, iż głosował przeciw i zażądał zaprotokołowania swojego sprzeciwu.

Powódki wskazały, że zaskarżona uchwała jest nieważna z uwagi na naruszenie art. 177 § 1 k.s.h. oraz art. 178 § 1 k.s.h. – co winno skutkować stwierdzeniem jej nieważności – a ponadto jest również niezgodna z § 9 ust. 4 i 5 umowy spółki oraz narusza interes wspólnika, co stanowi podstawę do jej uchylenia.

M. M. wskazała również, że z uwagi na brak uchwały wspólników wyrażającej zgodę na zbycie jej udziałów w spółce (...), skutkujący wątpliwościami, komu przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia powództwa, po stronie powodowej występuje M. M. (wspólnik, któremu przysługiwała legitymacja czynna w dniu powzięcia uchwały), jak i jej następca prawny (B. M.).

W odpowiedzi na pozew pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa M. M. z uwagi na brak legitymacji czynnej oraz uznała roszczenie B. M. wnosząc o zasądzenie od powódek na jej rzecz kosztów postępowania, gdyż uznała powództwo i nie dała powodu do wytoczenia sprawy (k. 108-111).

W piśmie procesowym z 13 września 2017 r. M. M. cofnęła swoje powództwo z uwagi na ustanie wątpliwości, komu przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia powództwa (k.133).

Następnie w piśmie procesowym z 25 października 2017 r. pozwana złożyła oświadczenie o wycofaniu uznania żądania oraz wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódek kosztów postepowania. Pozwana wskazała, ze z uwagi na treść uchwały jedynie zobowiązującej do podjęcia uchwały nakładającej obowiązek dopłat, nie może ona być sprzeczna z jakimkolwiek przepisem prawa (k.160-161v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana spółka ma dwóch wspólników: wspólnika większościowego M. Ś., będącego właścicielem(...) udziałów oraz wspólniczkę B. M. (następca prawny M. M.), która dysponuje (...) udziałami (odpis z KRS – k. 80-85).

W umowie spółki, w § 9 przewidziano możliwość zobowiązania wspólników do wniesienia dopłat bez wskazywania wysokości dopłat (umowa spółki – k. 69)

W dniu 10 lutego 2017 r. w obecności notariusza B. W., Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) podjęło uchwalę nr 2 o treści:

„W przypadku uzyskania przez Spółkę finansowania ze źródeł zewnętrznych co najmniej (...) (słownie: (...)) kosztów inwestycji Spółki, o których mowa w Uchwale nr 1 powyżej, tj. po podjęciu przez Właściwą instytucję decyzji o przyznaniu Spółce dofinansowania lub kredytu na pokrycie co najmniej (...) kosztów planowanych inwestycji Spółki, Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Spółki pod firmą (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zobowiązuje się podjąć uchwałę nakładającą na Wspólników obowiązek uiszczenia dopłat na pokrycie wkładu własnego Spółki na realizację w/w inwestycji Spółki a Wspólnicy zobowiązują się wnieść dopłaty w wysokości i w terminach określonych w tej uchwale.

Dopłaty, o których mowa powyżej będą w kwocie łącznej nie większej niż (...) zł (słownie:(...) złotych) i będą uiszczane przez Wspólników proporcjonalnie do ilości posiadanych przez nich udziałów.

Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników, na którym zostanie podjęta uchwała nakładająca obowiązek wniesienia dopłat, zostanie zwołane nie później niż w terminie 5 dni od dnia otrzymania przez Zarząd Spółki decyzji o uzyskaniu finansowania ze źródeł zewnętrznych. Wspólnicy Spółki wyrażają zgodę na zwołanie Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, o którym mowa w niniejszej uchwale w terminie krótszym niż przewidziany w § 13 ust. 4 Umowy Spółki.

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia."

Za przyjęciem uchwały oddano (...) głosów a przeciwko niej (...) głosów. Pełnomocnik M. M. – ówczesnej wspólniczki pozwanej spółki – oświadczył do protokołu, iż głosował przeciw i zażądał zaprotokołowania swojego sprzeciwu ( dowód: akt notarialny – k.34-59).

Umową z 11 lutego 2017 r. M. M. sprzedała swoje udziały w pozwanej spółce wraz z wszystkimi wynikającymi z nich prawami swojej matce- B. M.. W uchwale z 17 marca 2017 r. NZW (...) podjęło uchwałę w przedmiocie wyrażenia zgody na zbycie udziałów spółki przez M. M.. (dowód: umowa sprzedaży udziałów – k. 87-88, protokół – k. 101-104).

Powołany stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o wskazane dokumenty, które nie budziły wątpliwości co do wiarygodności. Nie miał znaczenia dowód z przesłuchania stron. W sprawie ocenie podlegała zgodność z uchwały z ustawą, zaś ewentualne zachowania pozwanego w tym zakresie dla samego bytu uchwały nie miały tu znaczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było uzasadnione, tj. co do stwierdzenia nieważności Uchwały Nr 2 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie zobowiązania do wniesienia dopłat na pokrycie wkładu własnego Spółki na realizację inwestycji.

Umorzeniu podlegało zaś postępowanie w stosunku do M. M. z uwagi na skuteczne cofnięcie pozwu w tym zakresie, a więc na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 252 k.s.h. osobom lub organom spółki, wymienionym w art. 250, przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały. Natomiast z treści art. 250 k.s.h. wynika, że legitymacja czynna do wytoczenia powództwa przysługuje między innymi wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu.

Prawidłowo umocowany pełnomocnik M. M. głosował przeciwko zaskarżonej uchwale nr 2 NWZ z 10 lutego 2017 r. oraz zażądał zaprotokołowania swojego sprzeciwu. M. M. była więc w kręgu podmiotów umocowanych do wytoczenia powództwa w sprawie. Sąd nie miał więc wątpliwości, że na skutek umowy zbycia udziałów, legitymacja czynną do wytoczenia i popierania powództwa przeszła na nabywcę udziałów- B. M.. Zdaniem sądu, jeśli po podjęciu uchwały nastąpiło zbycie udziałów, w terminie otwartym do jej zaskarżenia, nabywca udziałów staje się legitymowanym do jej zaskarżenia. Wszak wskutek zbycia udziałów staje się on podmiotem praw i obowiązków korporacyjnych, wynikających z nabytych udziałów. Zbywca co do zasady nie ma już interesu w zaskarżeniu takiej uchwały, ale nie oznacza to, że prawa tego nie ma nabywca, pod warunkiem jednak, iż spełnione są oczywiście przesłanki formalne z art. 252 k.s.h. Tym samym w konsekwencji B. M. stała się podmiotem legitymowanym do zaskarżenia uchwały. Definitywnie nastąpiło to jednak w toku procesu, wskutek wyrażenia przez spółkę zgody na zbycie udziałów.

Powołana uchwała była sprzeczna z ustawą. Zachowany został termin na wniesienie powództwa z art. 252 § 3 k.s.h. Z art. 177 § 1 k.s.h. wynika, że umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłaty powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziałów – co oznacza, że w umowie musi być wskazana maksymalna wysokość dopłaty wyrażona liczbowo (kwotowo) a w wykonaniu uchwały wspólników o nałożeniu obowiązku dopłat, należy obciążyć wspólników proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów, a zgodnie z art. 178 § 1 k.s.h. wysokość i terminy dopłat oznaczane są w miarę potrzeby uchwałą wspólników. Celem powyższej regulacji jest zabezpieczenie przyszłych interesów wspólników, tak aby już w chwili podpisywania umowy lub nabywania udziałów spółki, mieli świadomość, jakie dodatkowe zobowiązanie może zostać na nich nałożone wolą większości (tak też: Wyrok SA w Warszawie z 3 października 2013 r., sygn. I ACa 68/11).

W kontekście przywołanych przepisów należy zauważyć, że § 9 ust 4 i 5 umowy spółki (...), w którym zawarto zapis upoważaniający do nałożenia na wspólników dopłat – bez wskazywania ich wysokości – jest sprzeczny z art. 177 § 1 k.s.h., co skutkuje jego nieważnością. Tym samym należy stwierdzić, że umowa spółki (...) nie przewidywała uprawnienia do nakładania na wspólników obowiązków dopłat, regulacja umowna nie odpowiadała art. 177 § 1 k.s.h.

Natomiast zgodnie z art. 159 k.s.h., jeżeli wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeżeli na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wobec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowie spółki.

Jeżeli umowa nie zawiera powyższych postanowień, obowiązki finansowe wobec spółki mogą być nałożone na wspólników jedynie w trybie art. 246 k.s.h., zgodnie z którym uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.

Brak określenia w umowie spółki górnej granicy dopłat pozostaje w sprzeczności z brzmieniem art. 177 § 1 k.s.h., który stanowi, że umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału i do którego treści odsyła przepis art. 178 k.s.h. określający, w jaki sposób każdorazowo oznaczane są wysokość i terminy dopłat. (Wyrok SA w Poznaniu z 28 listopada 2013 r., I Aca 873/13).

Nie ulega wątpliwości, że uchwała nr 2 NWZ (...) nie została podjęta jednomyślnie, a zatem nie doszło do skutecznej zmiany umowy spółki. Zatem, głosami wspólnika większościowego, zgromadzenie wspólników uchwaliło zobowiązanie do podjęcia uchwały o dopłatach, pomimo braku prawidłowo sformułowanego upoważnienia w umowie. Konsekwencją powyższej konstatacji jest stwierdzenie, że uchwała nr 2 NWZ (...) z 10 lutego 2017 r., nakładająca na wspólników obowiązek wniesienia dopłat, jest sprzeczna z art. 177 § 1 k.s.h oraz art. 178 § 1 k.s.h.. co skutkuje stwierdzeniem jej nieważności, jako niezgodnej z ustawą w oparciu o art. 252 k.s.h.

Dla oceny ważności uchwały nr 2 NWZ (...) bez znaczenia pozostaje tymczasowy brak wywierania bezpośredniego skutku zaskarżonej uchwały. Nieważne jest bowiem zobowiązanie do dokonania czynności sprzecznej z prawem. Nie ulega wątpliwości, że w dniu podjęcia uchwały o warunkowym zobowiązaniu wspólników do podjęcia w przyszłości uchwały o nałożeniu dopłat, umowa spółki nie przewidywała takiej możliwości. Podjęcie takiej uchwały byłoby zatem sprzeczne z art. 159 k.s.h. oraz z art. 177 § 1 k.s.h. i art. 178 k.s.h. Ponadto należy zauważyć, że w przypadku powództwa z art. 252 k.s.h., ratio legis sprowadza się do wyeliminowania z obrotu prawnego uchwały sprzecznej z obowiązującym prawem a ustawodawca nie wskazuje na konieczność wykazywania przez powoda dodatkowych okoliczności, takich jak bezpośredni skutek uchwały. Tak więc już samo zobowiązanie do podjęcia działań, które byłyby sprzeczne z ustawą, stanowi jej naruszenie.

W zakresie kosztów, sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanej o nieobciążanie jej kosztami procesu i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu w oparciu o art. 101 k.p.c., gdyż zgodnie z podzielaną przez sąd orzekający uchwałą SN z 7 maja 2009 r., III CZP 13/09, spór o stwierdzenie nieważności lub o uchylenie uchwały wspólników spółki z o.o. nie ma zdatności arbitrażowej. Orzeczenie to zamyka dla praktyki drogę wykładni pojęcia zdatności arbitrażowej sporów ze stosunku spółki w oderwaniu od kryterium tzw. zdolności ugodowej, które stanowi podstawowe kryterium zdatności arbitrażowej w rozumieniu art. 1157 k.p.c." (A. Szumański, Glosa do uchw. SN z 7.5.2009 r., III CZP 13/09, s. 1).

Art. 101 k.p.c. nie ma zastosowania w tych wypadkach, gdy osiągnięcie skutku prawnego nie może nastąpić w inny sposób, jak tylko przez wytoczenie powództwa. (…) W takim wypadku uznanie żądania pozwu przez stronę pozwaną nie ma znaczenia prawnego i nie może doprowadzić do zastosowania art. 101 k.p.c., tj. do zasądzenia kosztów procesu od strony powodowej na rzecz strony pozwanej (Vide: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1965 r., II CZ 110/65).

Pozwana tym samym przegrała sprawę z powództwa B. M. w całości, wobec powyższego sąd obciążył ją kosztami procesu na które składają się: koszty zastępstwa procesowego 1080 zł (§ 8 pkt 22 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 z 2015), opłata sądowa od pozwu w wysokości 2000 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictw (2x 17 zł = 34 zł).

Żądanie zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego od M. M. nie zasługiwało na uwzględnienie. W dniu wytoczenia procesu M. M. zbyła już udziały B. M., ta wstąpiła zatem w jej prawa, jednakże nie mogła skutecznie działać wobec spółki przed wydaniem uchwały o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów. Niepewność, co do legitymacji czynnej wspólniczek wynikała ze zwłoki pozwanej w udzieleniu zgody na zbycie udziałów. Brak jest zatem podstaw do obciążania M. M. kosztami procesu o czym sąd orzekł w pkt IV wyroku, także z uwagi na to, iż nie można jej uznać za stronę przegrywającą. Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że nie ma podstaw do obciążenia powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, gdyż pozwana spółka w toku procesu nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Okoliczność, że pozwana korzystała z porady prawnej profesjonalnego pełnomocnika bez ustanowienia go do zastępstwa procesowego w sprawie i poniosła na ten cel pewne wydatki, nie uzasadnia bowiem przyznania jej kosztów zastępstwa procesowego. Wniosek podlegałby oddaleniu również a contrario art. 98 § 3 k.p.c.

W zakresie pkt V wyroku sąd orzekł w oparciu o art. 80 u.k.s.c. oraz art. 79 ust 1 pkt 3a u.k.s.c. Zgodnie z powołanymi przepisami, sąd z urzędu zwraca stronie połowę uiszczonej opłaty od pozwu od pisma cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana. M. M. cofnęła swoje powództwo przed pierwszą rozprawą, wobec powyższego, sąd z urzędu orzekł o zwrocie kwoty 1.000 zł stanowiącej połowę uiszczonej opłaty od pozwu.

SSO Grzegorz Babiński

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Grzegorz Babiński