Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko B. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej B. S.

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku

z dnia 9 maja 2017 roku, sygn. akt I C 271/17

oddala apelację.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 533/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 maja 2017 roku w sprawie I C 271/17 Sąd Rejonowy w Radomsku zasądził od pozwanej B. S. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 771,75 złotych z odsetkami umownymi nieprzekraczającymi wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 766,00 złotych od dnia 3 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo oddalił i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 259,94 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 28 czerwca 2016 roku pozwana B. S. zawarła z powodem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K. umowę pożyczki gotówkowej kredytu konsumenckiego numer (...), na mocy której uzyskała pożyczkę w wysokości 700 złotych. Zgodnie z postanowieniami umowy pożyczka została udzielona na okres 1 miesiąca. Strony umówiły się, że klient zobowiązany jest zwrócić kwotę pożyczki 700 złotych wraz z odsetkami w kwocie 5,75 złotych, powiększone o opłatę przygotowawczą 169 złotych 25 groszy. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła 875 złotych, pozwana zobowiązała się do spłaty udzielonej jej pożyczki w terminie do dnia 28 lipca 2016 roku w Biurze Terenowym pożyczkodawcy (co wynika z punktu 2 umowy) reprezentowanego w tym przypadku przez pośrednika (...) spółkę cywilną S. G., Ł. N. w K.

Nadto przedmiotowa umowa uprawniała powoda do jej rozwiązania z przyczyn leżących po stronie klienta w razie opóźnienia w spłacie, zadłużenia przekraczającego 15 dni (punkt 3 umowy) oraz do naliczania odsetek umownych za zwłokę w wysokości określonej w punkcie 4 umowy.

Ze względu na brak wpłaty powód trzykrotnie wzywał pozwaną do zapłaty należnego przeterminowanego zadłużenia. Pierwsze wezwanie do zapłaty zostało sporządzone w dniu 3 sierpnia 2016 roku, powód ponownie wezwał pozwaną do zapłaty należności wynikającej z umowy pożyczki pismem z dnia 6 września 2016 roku , ostateczne wezwanie do zapłaty powód skierował w piśmie z dnia 27 września 2016 roku. Nadto w okresie czerwiec-listopad 2016 roku dokonano szeregu innych czynności windykacyjnych znajdujących swoje odzwierciedlenie na karcie 9-10 akt sprawy.

Na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2017 roku pozwana oświadczyła, iż na przestrzeni lat 2013 - 2016 zawarła łącznie 5 umów tego typu jak stanowiąca przedmiot pozwu, przy czym nigdy nie czytała ich zapisów zdając się w tym względzie na wyjaśnienia pośrednika.

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o materiał dowodowy o charakterze obiektywnym w postaci dokumentów przedstawionych przez powoda a niepodważonych skutecznie przez pozwaną, której twierdzenia przeciwne, co do niektórych zapisów umownych jak i strony podmiotowej stosunku obligacyjnego miały swoje źródło wyłącznie w braku zaznajomienia się z treścią umowy, którą podpisała.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo zasadne. Zgodnie z treścią artykułu 720 §1kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z tego punktu widzenia nie może budzić najmniejszej wątpliwości konieczność zwrotu przez pozwaną, co najmniej kwoty udzielonego jej kapitału w wysokości 700 złotych, co do którego nie wykazano, aby został on zwrócony w jakiejkolwiek części (dowody wpłaty załączone do sprzeciwu od nakazu zapłaty zawarte na karcie 25 do 28 akt sprawy bezsprzecznie dotyczą okresu sprzed zaciągnięcia tej konkretnej pożyczki, a postawa pozwanej polegająca na odmowie zapłaty w imię sobie znanych zasad absolutnie nie zasługuje na ochronę prawną). Nie budzi również wątpliwości konieczność zapłaty przez pozwaną przewidzianych umową odsetek w wysokości 5 złotych 75 groszy oraz odsetek umownych za opóźnienie w spłacie pożyczki przewidzianych w punkcie 4 umowy w wysokości dozwolonej ustawowo. Wartość tych ostatnich za okres do wniesienia pozwu wynosi 66 złotych.

Sąd podzielił natomiast stanowisko pozwanej, co do niezasadności żądania dalszej kwoty 169 złotych 25 groszy tytułem opłaty przygotowawczej, przy czym z innych względów aniżeli powoływane przez pozwaną, która twierdzi, iż pożyczka miała być obsługiwana w domu, co nie znajduje wszak odzwierciedlenia w zapisach umownych .

Zgodnie z treścią artykułu 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (tak zwane niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Postanowienie umowy może, zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wszystkich wskazanych wyżej przesłanek. Kodeks cywilny w artykule 22 ¹ pod pojęciem konsumenta wskazuje osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą pozwanej.

Obie wskazane w artykule 385 ¹§ 1 kc formuły prawne służą ocenie tego czy klauzule umowne przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej w zakresie kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta. W rozumieniu tego przepisu rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, która to sprzeczność rażąco narusza jego interesy. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta, jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można, więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołanie błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się, jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

W ocenie Sądu Rejonowego zapis umowny, który zastrzega konieczność uiszczenia świadczenia ubocznego w postaci opłaty przygotowawczej na poziomie określonym we wzorcu ewidentnie narusza interesy konsumenta oraz kształtuje jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu artykułu 385 ¹§ 1 kc i należy uznać go za godzący w równowagę kontraktową tego stosunku. Skutkuje to jego bezskutecznością w zakresie wysokości przedmiotowej opłaty, która wyraźnie zmierza do obejścia przepisów o odsetkach ustawowych, jeśli porówna się ją z kwotą udzielonej pożyczki.

Nawet gdyby uznać, że powyższy zapis nie stanowi klauzuli niedozwolonej niewątpliwie jest on sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Opłata przygotowawcza określona w umowie w świetle czynności nią objętych jest rażąco wygórowana. Co prawda wysokość tej opłaty została ustalona umową stron, to jednakże swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom. Przywołać w tym kontekście należy treść przepisu artykułu 353 ¹kc, stosownie do którego treść lub cel stosunku prawnego ułożonego przez stronę nie może sprzeciwiać się właściwości, naturze stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Rejonowego sporny zapis umowy pożyczki sprzeczny jest z zasadami współżycia społecznego i kształtuje obowiązki drugiej strony umowy pożyczkobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Określona, bowiem przez stronę powodową opłata nie ma jakiekolwiek uzasadnienia i powiązania ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście wydatkami.

W ocenie Sądu Rejonowego dodatkowe koszty pożyczki w postaci opłaty przygotowawczej należało uznać za zawyżone, strona powodowa nie udowodniła, bowiem w toku postępowania a nawet nie starała się tego uczynić, aby opłata ta była niezbędna oraz, że poniosła koszty w wysokości wskazanej w treści umowy. Opłata przygotowawcza w kwocie 169 złotych 25 groszy obejmować miała nie wiadomo jakie koszty zwłaszcza w sytuacji, w której spłata pożyczki następuje w Biurze Terenowym pożyczkodawcy, a nie w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy. Czynnością przygotowawczą z całą pewnością jest przygotowanie samego dokumentu umowy, biorąc jednak pod uwagę fakt, iż umowa sporządzona została na stosowanym przez stronę wzorcu umownym koniecznym było jedynie jego uzupełnienie o kolejny numer ewidencyjny, aktualną datę, dane pozwanej, kwotę udzielonej pożyczki oraz warunki spłat. Czynności tych nie sposób uznać za pracochłonne i wobec tego nie uzasadniały obciążenia pozwanej tak wysoką opłatą przygotowawczą stanowiąca ponad 24 % wartości udzielonej pożyczki.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 700 złotych tytułem zwrotu kapitału pożyczki, kwotę 5,75 złotych tytułem odsetek umownych za okres od dnia zawarcia umowy do ustalonego dnia spłaty zobowiązania oraz kwotę 66 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek umownych za opóźnienie od dnia 29 lipca 2016 roku do dnia 3 stycznia 2017 roku wraz z dalszymi odsetkami umownymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu wniesienia pozwu (skoro do tego momentu część odsetek skapitalizowano) do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddalił powództwo. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie artykułu 100 kpc rozdzielając je pomiędzy stronami proporcjonalnie do wyniku sprawy. Pozwana przegrała sprawę w 82% i w takim procencie jest zobowiązana zwrócić poniesione przez powoda koszty w łącznej wysokości 317 złotych. 82 % z tej kwoty to kwota 259 złotych 94 grosze która została zasądzona od pozwanej na rzecz powoda w punkcie 3 wyroku.

Od powyższego wyroku apelację złożyła pozwana. Zaskarżyła go w części uwzględniającej powództwo. Z treści apelacji, której sama jest autorką wynika zarzut poczynienie przez sąd błędnych ustaleń, że pożyczka, która jest przedmiotem sprawy nie została spłacona, nadto że powódka w latach 2013-2016 zawarła pięć umów pożyczek, gdy tych umów według apelującej było 30. Podniosła także zarzut przedawnienia. Według niej przepisy o działalności gospodarczej określają, że po trzech latach wszelkie żądania finansowe tracą moc, a od 2013 roku do 2017 roku trzy lata już upłynęły.

W apelacji podniosła także, iż firma (...) Spółka z o.o. w trakcie procesu przekazała swój dług firmie (...).

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

W pisemnej odpowiedzi na apelację strona powodowa wnosiła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty są chybione. Ustalenie sądu pierwszej instancji, że pozwana nie dokonała spłaty pożyczki będącej przedmiotem niniejszego postępowania, w świetle zebranego materiału dowodowego jest prawidłowe, stąd też podlega akceptacji sądu drugiej instancji.

Do pozwu został dołączony tekst umowy pożyczki numer (...), zawartej w dniu 28 czerwca 2016 roku pomiędzy pozwaną jako pożyczkobiorca a powodem (...) Sp. z o.o. w K. jako pożyczkodawcą, dotyczącej kwoty 700,00 złotych na warunkach dokładnie opisanych w umowie. Pozwana w toku postępowaniu nie zakwestionowała faktu zawarcia powyższej umowy, jednocześnie nie przedstawiła żądnego dowodu z którego by wynikało dokonanie spłaty tej pożyczki. Złożone przez nią przy sprzeciwie od nakazu zapłaty dowody wpłat pochodziły z 2015 roku i dotyczyły innych wcześniejszych pożyczek. W tej sytuacji, kiedy pozwana nie wykazała, że dokonała spłaty pożyczki, której dotyczy przedmiotowe postępowanie, to nie sposób zarzucić sądowi pierwszej instancji, że jego ustalenia o braku spłaty pożyczki z dnia 28 czerwca 2016 roku, jest błędne.

Nie ma także racji skarżąca, kiedy zarzuca sądowi błąd w ustaleniach, co do ilości pożyczek, które zawarła. To ustalenie zostało dokonane wyłącznie na podstawie jej oświadczenia złożonego na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2017 roku. Odsłuchane nagranie z przebiegu rozprawy przekonuje, że pozwana mówiła o 5 pożyczkach, a nie jak obecnie twierdzi w apelacji- 30. Zresztą ilość pożyczek, jakie zaciągnęła pozwana nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, która dotyczy wyłącznie pożyczki z dnia 28 czerwca 2016 roku.

Nie jest również skuteczny podniesiony przez skarżącą zarzut przedawnienia. Dla stosunku prawnego będącego przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie trzyletni termin przedawnienia z art. 118 kc, na który powołuje się apelacja, w przypadku roszczeń powoda nie mógł upłynąć, skoro umowa pożyczki została zawarta w czerwcu 2016 roku, a pozew został złożony w dniu 3 stycznia 2017 roku.

Natomiast jeżeli chodzi o przelew wierzytelności powoda na rzecz firmy (...), to w sprawie nie została udowodnione, by rzeczywiście taki przelew nastąpił. Pozwana powyższego nie wykazała jakimkolwiek dokumentem bądź pismem pochodzącym od powoda lub firmy (...). Zresztą nawet gdyby taki przelew nastąpił, to ponieważ - według twierdzeń pozwanej- nastąpiło to już w toku procesu, nie miałby wpływu na treść rozstrzygnięcia . Stosowanie bowiem do przepisu art. 192 pkt 3 kpc zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętego sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy.

Z tych względów apelacja pozwanej jest pozbawiona uzasadnionych podstaw i dlatego podlega oddaleniu – art. 385 kpc.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera