Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) Spółki z o.o. we W.

przeciwko Apteka (...) Spółce z o.o. w K.

o stwierdzenie nieważności uchwał

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 listopada 2016 r. sygn. akt IX GC 484/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 810 zł
(osiemset dziesięć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Anna Kowacz-Braun

Sygn. akt I AGa 85/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 27 marca 2018 r.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. przeciwko: Apteka (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o stwierdzenie nieważności dwóch uchwał nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z dnia 9 maja 2014 r.: 1) o powołaniu M. G. (1) na przewodniczącego nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników i 2) o powołaniu do zarządu spółki G. C. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że na dzień 10 kwietnia 2014 r. kapitał zakładowy pozwanej spółki wynosił 25.000 zł. Wszystkie 250 udziałów przysługiwało M. C. (1), który jednocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu spółki. W umowie pozwanej spółki postanowiono, że: zbycie i zastawienie udziału wymaga pisemnej zgody spółki oraz że zbycie lub zastawienie udziału wymaga zgody spółki wyrażonej w uchwale zgromadzenia wspólników podjętej bezwzględną większością głosów (§(...) ust. (...) i ust. (...); zgromadzenie wspólników podejmuje decyzje w formie uchwał; nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd, między innymi z własnej inicjatywy; wspólnik może uczestniczyć w zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosu przez pełnomocnika ujawnionego w dniu rozpoczęciu obrad, gdy ten okaże pełnomocnictwo udzielone na piśmie pod rygorem nieważności; zgromadzenie otwiera prezes lub członek zarządu lub osoba upoważniona przez zarząd; zgromadzenie może podejmować wiążące uchwały, jeżeli są na nim obecni wspólnicy lub ich pełnomocnicy reprezentujący co najmniej 51% kapitału zakładowego; do uchwał w sprawie zmiany umowy spółki wymagana jest większość 2/3 głosów. W dniu 10 kwietnia 2014 r. została podpisana umowa sprzedaży (...) udziałów w pozwanej spółce, między M. C. (1), za którego działał J. K. a powodową spółką, za którą działał jej członek zarządu J. S.. W umowie zbywca oświadczył, że pozwana spółka wyraziła zgodę na zbycie przez 167 udziałów na rzecz nabywcy. W umowie postanowiono, że prawa udziałowe przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia tej umowy. Podpisy osób podpisujących umowę zostały poświadczone przez notariusza, przy czym notariusz stwierdził, że J. K. okazał pełnomocnictwo M. C. (1) z podpisem notarialnie poświadczonym w dniu 10 kwietnia 2014 r. M. C. (1) udzielił J. K. pełnomocnictwa do reprezentacji przy sprzedaży wszystkich udziałów M. C. (1) w kapitale zakładowym pozwanej spółki za cenę i na warunkach według uznania pełnomocnika, w tym do podpisywania wszelkich umów dotyczących sprzedaży ww. udziałów, a nadto do występowania w imieniu mocodawcy przed wszystkimi osobami prawnymi i fizycznymi, wszelkimi urzędami, sądami, do odwołania od niekorzystnych dla mocodawcy decyzji i orzeczeń tych władz, odbioru wszelkiej korespondencji, składania wszelkich oświadczeń, wyjaśnień i zapewnień oraz do wszelkich innych czynności, jakie w związku z tym okażą się konieczne, do zawierania umów z wierzycielem pozwanej spółki. Dokument ten został opatrzony datą 4 kwietnia 2014 r. W dniu 10 kwietnia 2014 r. M. C. (1) złożył oświadczenie, w którym podał, że działając w imieniu pozwanej spółki, jako prezes zarządu uprawniony do jednoosobowej reprezentacji, wyraża zgodę na zbycie udziałów w kapitale zakładowym w liczbie 167 przez wspólnika M. C. (1) na rzecz powodowej spółki. Pismami z 11, 14, 17 kwietnia 2014 r., kierowanymi do pozwanej spółki, strona powodowa, podając, że przedstawia umowę nabycia udziałów z 10 kwietnia 2014 r., wystąpiła o ujawnienie jej w księdze udziałów, o zwołanie zgromadzenia wspólników. O nabyciu udziałów powodowa spółka zgłosiła też do sądu rejestrowego. Pismem z dnia 23 kwietnia 2014r., podpisanym przez prezesa zarządu pozwanej spółki (...), a skierowanym do powodowej spółki, pozwana spółka zawiadomiła o zwołaniu z inicjatywy zarządu na dzień 9 maja 2014r. zgromadzenia wspólników i podała porządek obrad. W piśmie wskazano, że zgodnie z umową pozwanej spółki, zgodę na zbycie udziałów w spółce winno udzielić zgromadzenie wspólników i że do chwili obecnej zgromadzenie wspólników nie podjęło uchwały w tym przedmiocie. Powołując się na powyższe, motywowano, że umowa nabycia udziałów jest wobec spółki bezskuteczna. W piśmie podano, że po podjęciu przez zgromadzenie wspólników uchwały wyrażającej zgodę na nabycie przez powodową spółkę udziałów w spółce pozwanej, zostanie zrealizowany wniosek o wpisanie powodowej spółki jako wspólnika spółki pozwanej. W dniu 5 maja 2014 r. M. C. (1), podając, że działa jako wspólnik pozwanej spółki udzielił M. G. (2) pełnomocnictwa do występowania na zgromadzeniu wspólników spółki, zwołanym na 9 maja 2014 r., w tym również do wykonywania w imieniu mocodawcy wszystkich uprawnień przysługujących zgromadzeniu wspólników tej spółki. W dniu 7 maja 2014 r. M. C. (1) wystawił J. K. pełnomocnictwo do reprezentowania go na zgromadzeniach wspólników pozwanej spółki, w tym do głosowania z przypadających M. C. (1) udziałów. W dniu 7 maja 2014 r. prezes zarządu powodowej spółki udzielił M. C. (2) i P. W. pełnomocnictw do reprezentowania powodowej spółki, w tym wykonywania prawa głosu z udziałów na zgromadzeniu wspólników pozwanej spółki zwołanym na dzień 9 maja 2014 r. W dniu 8 maja 2014 r. prezes zarządu powodowej spółki udzielił instrukcji pełnomocnikom na zgromadzenie. W instrukcji tej między innymi polecono: głosować za wyborem przewodniczącego zgromadzenia w osobie M. C. (2), głosować przeciwko powołaniu G. C. do zarządu spółki oraz głosować za podjęciem uchwały w sprawie udzielenia zgody na zbycie udziałów w spółce. W dniu 9 maja 2014 r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki, zaprotokołowane przez notariusza. Na zgromadzenie przybyli J. K. i M. G. (1) jako reprezentanci – kolejno: zarządu spółki i M. C. (1), a także M. C. (2) i P. W., jako pełnomocnicy powodowej spółki. Zgromadzenie otworzył J. K., jako pełnomocnik zarządu pozwanej spółki. Na przewodniczącego zgromadzenia zaproponował M. G. (1). W protokole odnotowano jednogłośny wybór M. G. (1) na przewodniczącego zgromadzenia. M. G. (1) podał do wiadomości swoje stanowisko, że umowa nabycia udziałów, na którą powoływała się obecna na zgromadzeniu powodowa spółka, jest względnie nieważna z uwagi na brak uchwały zgromadzenia wyrażającej zgodę na nabycie udziałów. Podał, że na dzień zgromadzenia jedynym wspólnikiem spółki jest M. C. (1) i że do czasu podjęcia uchwały w sprawie zgody na zbycie udziałów, będzie wykonywane jego prawo głosu z 83 udziałów. Reprezentanci powodowej spółki zostali dopuszczeni do samego uczestniczenia w zgromadzeniu, lecz nie do głosowania nad uchwałami. Jako pierwsza została przegłosowana uchwała o wyrażeniu zgody na zbycie przez M. C. (1) udziałów w spółce. Za udzieleniem zgody nie oddano głosów, przeciwko udzieleniu zgody głosowało 83 głosy, przy braku głosów wstrzymujących się. Uchwałą nr(...), 250 głosami za, wybrano G. C. do zarządu spółki. Reprezentanci powodowej spółki złożyli oświadczenie, w którym podali okoliczności, z których wywodzą podstawy do przyjęcia, że powodowa spółka jest wspólnikiem spółki pozwanej uprawnionym do udziału w zgromadzeniu oraz oświadczyli, że według nich J. K. i M. G. (1) nie byli uprawnieni i nie okazali się pełnomocnictwem do udziału w zgromadzeniu. M. C. (1) wytoczył powództwo przeciwko Przedsiębiorstwu (...) spółce z o.o. we W. o ustalenie nieważności umowy sprzedaży udziałów z dnia 10 kwietnia 2014 r. W sprawie tej M. C. (1) cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, a Sąd prawomocnym postanowieniem z dnia 17 lutego 2015r. umorzył postępowanie. W dniu 30 czerwca 2016r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki, na którym podjęto jednogłośnie uchwałę o uchyleniu podjętej na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników spółki z dnia 9 maja 2014 r. uchwały nr(...) w przedmiocie powołania do zarządu spółki G. C..

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy, przywołując uregulowania zawarte w art. 250 pkt 3 k.s.h., art. 252 §1 k.s.h., art. 187 k.s.h., art. 235 k.s.h. i art. 238 k.s.h., uznał powództwo za nieuzasadnione. Zauważył, że sama treść kwestionowanych uchwał nie wykazywała ich sprzeczność z ustawą. Zdaniem Sądu z treści zawiadomienia powodowej spółki o zwołaniu zgromadzenia wspólników jednoznacznie wynika, że zarząd pozwanej spółki uznał brak wykazania przejścia udziału na powodową spółkę. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska strony powodowej, że pozwana spółka wyraziła zgodę na zbycie udziałów, albowiem zgody takiej udzielił M. C. (1), działając jako prezes zarządu, a nie zgromadzenie wspólników. W konsekwencji umowa sprzedaży udziałów była czynnością niezupełną, tzw. kulejącą, która nie została konwalidowana. Co za tym idzie, głosowanie nad spornymi uchwałami odbyło się w sposób prawidłowy.

Wyrok powyższy zaskarżyła apelacją strona powodowa, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelujący zarzucił naruszenie przepisów: 1) art. 233 §1 k.p.c. – poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, pominięcie w ustalonym w sprawie stanie faktycznym okoliczności udowodnionych i bezspornych oraz wyprowadzenie wniosków nielogicznych i sprzecznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym; 2) art. 233 §1 k.p.c. – polegające na ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób jaskrawo sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania, w oderwaniu od wskazań doświadczenia życiowego; 3) art. 233 §1 k.p.c. – przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i niedokonanie wnikliwego i wszechstronnego rozważenia sprawy oraz jednostronne i wybiórcze potraktowanie materiału dowodowego w odniesieniu do istnienia wymagalnego roszczenia; 4) art. 227 §2 k.s.h. w zw. z art. 156 k.s.h. – poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji jego pominięcie przy rozstrzygnięciu sprawy; 5) art. 182 k.s.h. w zw. z art. 156 k.s.h. – poprzez jego błędną wykładnię; 6) art. 187 k.s.h. – poprzez jego błędną wykładnię skutkującą uznaniem, że zawarta umowa o zbyciu udziałów z dnia 10 kwietnia 2014 r. jest nieskuteczna; 7) art. 250 pkt 3 k.s.h. w zw. z art. 252 §1 k.s.h. – przez jego błędną wykładnię.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Analiza uzasadnienia apelacji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że mimo podniesienia zarzutów obrazy ww. przepisu, w istocie skarżący kwestionował jedynie wyciągnięte z ustalonego stanu faktycznego wnioski, co rozpoznać należało poprzez pryzmat norm materialnoprawnych.

W ocenie Sądu odwoławczego zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Podstawę prawną żądania stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia wspólników pozwanej spółki stanowił art. 252 §1 k.s.h. Ocena zawartego w tym przepisie roszczenia nie może jednak abstrahować od jego celu, którym niewątpliwie jest wyeliminowanie wadliwej uchwały organu spółki z ograniczoną odpowiedzialności z obrotu prawnego, o czym przekonuje również art. 254 §4 k.s.h. w zw. z art. 254 §1 i 2 k.s.h. Jeżeli zatem dana uchwała nie może wywołać żadnych skutków prawnych, bądź wywołany już skutek ma charakter nieodwracalny, powództwo oparte o przepis art. 252 §1 k.s.h. staje się bezprzedmiotowe. Taka sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie. Pierwsza z kwestionowanych uchwał dotyczyła wyboru przewodniczącego nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z dnia 9 maja 2014 r. Zgromadzenie to rozpoczęło się i zakończyło w tym dniu, co oznacza, że uchwała o wyborze przewodniczącego tego gremium została „skonsumowana” z chwilą zakończenia zgromadzenia, a zatem jeszcze przed jej zaskarżeniem. Skutek tej uchwały uznać należy więc za nieodwracalny. Od opisywanej sytuacji odróżnić należy taką, w której wadliwy wybór przewodniczącego zgromadzenia wspólników mógł rzutować na ważność pozostałych podjętych na nim uchwał. Ta okoliczność podlegałaby jednak ocenie przy zaskarżeniu tych właśnie innych uchwał. W rozpoznawanej sprawie strona powodowa podważyła wprawdzie ważność innej uchwały, tj. o wyborze członka zarządu, jednakże nie powoływała się w pozwie na wadliwy wybór przewodniczącego zgromadzenia jako przesłankę nieważności uchwały o powołaniu G. C. do zarządu pozwanej spółki. Inną sprawą jest, że wpływ rzekomej wadliwości pierwszej uchwały na ważność tej drugiej, szczególnie z uwagi na strukturę własnościową pozwanej spółki jest wysoce wątpliwy, a przede wszystkim nie został wykazany.

Odnośnie do drugiej z kwestionowanych uchwał na pierwszy plan wysuwa się okoliczność podjęcia w dniu 30 czerwca 2016 r. przez nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki uchwały o uchyleniu uchwały nr (...) z dnia 9 maja 2014 r. (k. 250-252), która w ten sposób wyeliminowana została z obrotu prawnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest przy tym jurydycznych podstaw do różnicowania skutków uchylenia uchwały przez wspólników i w drodze wyroku sądu, a także między wyrokiem uchylającym uchwałę a stwierdzającym jej nieważność (w tym wypadku wynika to wprost z art. 284 §4 k.s.h.). W judykaturze nie ma sporu co do tego, że zarówno wyrok stwierdzający nieważność uchwały, jak i ją uchylający ma skutek ex tunc. Wątpliwości można mieć natomiast w przypadku podjęcia uchwały o uchyleniu uchwały przez samych wspólników. Kwestia ta jednak nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w badanej aktualnie sprawie. Przy założeniu bowiem, że uchwała uchylająca inną uchwałę miałaby skutek ex nunc, można by było bronić poglądu, że powództwo o stwierdzenie nieważności pierwszej z uchwał służyć mogłoby wyeliminowaniu skutków tejże uchwały zaistniałych między jej podjęciem a uchyleniem. Zapatrywanie takie nie wydaje się jednak trafne, gdy się zważy na wskazywany już wyżej cel roszczenia z art. 252 §1 k.s.h., którym jest wyeliminowanie wadliwej uchwały z obrotu prawnego. Podkreślenia wymaga przy tym, że osoby, które mogłyby zostać dotknięte skutkami nieważnej uchwały w ww. okresie nie pozostają bez ochrony prawnej. Po pierwsze, interesy osób trzecich są chronione przepisami art. 14 i 17 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 ze zm.). Po drugie, osobom wymienionym w art. 252 §1 k.s.h. zawsze przysługuje prawo powołania się na zarzut nieważności uchwały. Po trzecie wreszcie, podjęcie uchwały sprzecznej z ustawą może uzasadniać odpowiedzialność za szkodę spowodowaną podjęciem takiej uchwały, także wówczas, gdy wcześniej nie stwierdzono jej nieważności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2013 r., V CSK 147/12).

Z powyższych względów zaskarżony wyrok nie mógł zostać wzruszony, niezależnie od treści podniesionych w apelacji zarzutów. Zarzuty te w istocie sprowadzały się do zakwestionowania poglądu Sądu Okręgowego w zakresie skuteczności nabycia udziałów w pozwanej spółce przez stronę powodową na podstawie umowy z dnia 10 kwietnia 2014 r., a w istocie co do istnienia zgody zgromadzenia wspólników na zbycie udziałów, wymaganej §3 ust. 4 i 13 umowy spółki (k. 17). Jakkolwiek oczywiście zgodzić należy się z Sądem pierwszej instancji w kwestii konieczności rozróżnienia poszczególnych organów spółki kapitałowej, to z drugiej strony nie sposób odmówić racji skarżącemu co do specyfiki jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, do której przepisy o zgromadzeniu wspólników stosuje się jedynie odpowiednio (art. 156 k.s.h.). Nie można zapominać również o celu przepisu art. 228 k.s.h., którym jest zabezpieczenie interesów spółki, a pośrednio wspólników, w sytuacji konieczności podjęcia istotnych dla funkcjonowania spółki czynności. W sytuacji, gdy jedyny wspólnik sprawuje jednocześnie funkcje zarządu, nie zachodzi obawa naruszenia interesów spółki przez czynności zarządu, sprzeczne z wolą wspólników. Sztywne rozróżnienie obu funkcji przy tożsamości podmiotowej prowadzić może do paradoksu, w którym dana osoba jako jedyny członek zarządu wyraża zgodę na daną czynność, a jako jedyny wspólnik zgody takiej odmawia. Co istotne w realiach rozpoznawanej sprawy, wyrażenie zgody na zbycie udziałów w ogóle nie leżało w kompetencji zarządu pozwanej spółki. Zgodzić należy się także z apelującym co do tego, że w badanych okolicznościach nie było przeszkód do zastosowania art. 227 §2 k.s.h. oraz art. 187 §1 k.s.h.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do wynagrodzenia adwokata przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §8 ust. 1 pkt 22 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek SSA Anna Kowacz-Braun