Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędzia SO Leszek Dąbek

Protokolant Beata Michalak

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2018 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej we W.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 19 stycznia 2018 r., sygn. akt I C 2096/17

1. zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie 2 o tyle, że w punkcie 1 zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 18.995,72zł (osiemnaście tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt dwa grosze) z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od kwoty 18.900,17zł (osiemnaście tysięcy dziewięćset złotych siedemnaście groszy) za okres od dnia 25 maja 2017r.,

b) w punkcie 3 w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 993 zł (dziewięćset dziewięćdziesiąt trzy złote) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3.oddala wniosek powoda o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania
odwoławczego.

SSO Leszek Dąbek SSO Gabriela Sobczyk SSO Henryk Brzyżkiewicz

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna wniósł w dniu 2 czerwca 2017r. pozew, domagając się zapłaty przez pozwanego kwoty 30278 zł, w tym kwoty należności głównej - 29476,88 zł z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 25 maja 2017r. oraz odsetek skapitalizowanych w kwocie 801,12 zł. W uzasadnieniu wskazał, że udzielił pozwanemu 27 kwietnia 2016r. pożyczki gotówkowej nr (...) w kwocie 39100zł, a pozwany był zobowiązany do jej spłaty zgodnie z harmonogramem i z tego obowiązku się nie wywiązał. Całość stała się wymagalna w związku z wezwaniem doręczonym pozwanemu przez awizowanie z dniem 24.03.2017r.

Postanowieniem Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z 4.08.2017r. sprawę przekazano do Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim.

Pozwany przyznał, że zaciągnął pożyczkę u powódki, jednak zarzucił, że dużą jej część stanowiło ubezpieczenie. Domagał się pomniejszenia zadłużenia o kwotę składki ubezpieczeniowej oraz rozłożenia należności na raty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 stycznia 2018r. Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim zasądził od pozwanego na rzecz powoda 18366,18zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 16552,01 zł od dni 25 maja 2017r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od pozwanego na rzecz powoda 923,54 zł, a ponadto oddalił wniosek o rozłożenie należności na raty.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany zawarł w dniu 27 kwietnia 2016r. umowę pożyczki nr (...). Kwota udzielonej pożyczki wynosiła 39100 zł, z czego kwota 23.000zł to kwota, jaką pożyczkobiorca otrzymał do dyspozycji, 10350zł koszt finansowania składki ubezpieczeniowej, 5750zł- prowizja. Oprocentowanie wynosiło 8,24% w stosunku rocznym, a rata miesięczna -800,75zł. Oprocentowanie przeterminowane wynosiło 14% i było zmienne w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Ponadto sąd I instancji ustalił, że zostały dokonane spłaty pożyczki w kwotach:

-13.06.2016r.- 800,75zł,

-25.07.2016r.-800,75 zł,

-28.08.2016r.-800,75zł,

-10.10.2016r.-800zł,

-11.05.2017r.-7487,99zł,

-11.05.17r.-821,61 zł.

Ustalił, że 14.02.2017r. powód wypowiedział umowę pożyczki z zachowaniem 30 dniowego wypowiedzenia i wyliczył, że na dłużną kwotę 37595,99zł na ten dzień składa się 36568,36 zł kapitału oraz 1027,63 zł odsetek.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie jedynie częściowo. Wskazał, że niektóre postanowienia zawartej przez strony umowy zmierzały do obejścia prawa. Uznał za bezsporny obowiązek zwrotu 23000 zł. Ponadto za możliwą do zaakceptowania uznał wysokość prowizji 5750 zł.

Wskazał na przepisy o odsetkach maksymalnych, zawarte w art. 359§2 i 2 ¹kc.

Doszedł jednak do przekonania, że kwota ubezpieczenia 10350 zł nie może zostać zaakceptowana. Mimo, że mieści się ona w przewidzianym w art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim limicie maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, to jednak uznał, że naliczenie takich kosztów i ich pobranie przez kredytobiorcę musi wynikać z rzeczywistego ich poniesienia, a nie stanowić sztucznie generowane koszty stanowiące w istocie ukryte wynagrodzenie za udzielenie pożyczki. Wskazał, że nie wiadomo, jaka była rzeczywista składka ubezpieczeniowa zapłacona przez powoda w związku z zawarciem umowy. dlatego doszedł do wniosku, że powód nie wykazał, aby składka w kwocie 10350zł rzeczywiście została przez niego poniesiona i że jej koszt obciąża pozwanego. uznał, że zawarcie umowy, w której składka ubezpieczenia stanowi prawie połowy kwoty pożyczki jest sprzeczna ze zdrowym rozsądkiem i stanowiłoby całkowicie niesłuszne wzbogacenie ubezpieczyciela. Dlatego obciążanie pozwanego tak wysoką składką sąd rejonowy uznał za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowiło ukryte wynagrodzenie powoda, przewyższające odsetki maksymalne. powód przy tym nie wykazał, jaką składkę przekazał ubezpieczycielowi. zatem Sąd uznał, że zastrzeżenie tych kosztów było nieważne w świetle art. 58 kc. Z tych powodów Sąd Rejonowy dokonał obliczenia wysokości należności powoda przy uwzględnieniu jako pożyczonej kwoty 28750zł (sumy 23000 zł i kwoty prowizji-5750zł) w sposób wskazany szczegółowo w uzasadnieniu.

Uznał, że na rzecz powoda zasądzić należało kwotę 16552,01 zł należności głównej oraz 1814,17zł odsetek oraz dalsze odsetki od kapitału w wysokości ustawowej. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazano art. 720 kc i 359§2kc oraz 481§1 i 2 kc.

Dalej idące powództwo oddalono.

Rozstrzygnięcie o kosztach oparto na art. 100 kpc.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek pozwanego o rozłożenie na raty, uznając jego twierdzenie o możliwości spłaty rat po 400zł za niczym nie poparte. Ponadto uznał, że zapłata rozłożyłaby się wówczas na 45 miesięcy, co w ocenie sądu I instancji jest okresem zbyt długim.

Apelację od tego wyroku wniósł powód. Zaskarżył go w części oddalającej. Zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego oraz uniemożliwienie dochodzenia przez powoda od pozwanych całości dochodzonego roszczenia.

Wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i wydanie wyroku zasądzającego roszczenie w całości – zgodnie z pozwem. wniósł też o zasądzenie kosztów postępowania.

w uzasadnieniu wskazał, że pozwany zgodnie z zawartą umową pożyczki podlegał ubezpieczeniu na wypadek śmierci, całkowitej niezdolności do pracy lub utraty samodzielnej egzystencji udzielonej przez (...) Ltd i (...) Ltd. Umowa ubezpieczenia została zawarta w treści umowy pożyczki, nie zawarto z pozwanym dodatkowego dokumentu np. polisy. Powód stwierdził, że pozwany otrzymał certyfikat ubezpieczenia. Skarżący podniósł, że zawieranie umowy ubezpieczenia jest praktyką często stosowaną w bankach. Możliwość ubezpieczenia umów pożyczek jest dozwolona. Jest ona przewidziana w ustawie o kredycie konsumenckim. Celem zawarcia takiej umowy jest ochrona kredytobiorcy jako słabszej strony umowy. Zatem zdaniem powoda nie można się zgodzić, aby koszty ubezpieczenia miały stanowić obejście prawa. Pozwany podpisując umowę wyraził chęć objęcia go umową ubezpieczenia. Zgodnie z §1 pkt 20 umowy mógł złożyć oświadczenie o rezygnacji z ubezpieczenia, czego nie uczynił. Skarżący wskazał, że wszelkie zapisy dotyczące ubezpieczenia wskazane zostały w umowie pożyczki. Podniósł, że powód nie może ponosić konsekwencji niezapoznania się przez pozwanego z treścią umowy. Wskazał, że zawarta umowa ubezpieczenia stanowi odrębny stosunek prawny z którego wynikają dla pozwanego roszczenia. Pozwany nigdy nie złożył powodowi wniosku o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia.

Wskazał na koniec, że w przypadku nieuwzględnienia tego wyjaśnienia, oddaleniu mogłaby podlegać jedynie różnica pomiędzy kwotą 10350 zł, a kwotą zwrotu niewykorzystanej części składki w kwocie 8309,60zł, która pomniejszyła zobowiązanie. Zdaniem skarżącego postanowienia umowne dotyczące ochrony ubezpieczeniowej nie stanowią niedozwolonych postanowień umownych, skoro nie zostały ujęte na liście UOKIK.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jedynie w części została uwzględniona, a to ze względu na odmienne wyliczenia wysokości należności powoda, a nie z uwagi na uznanie trafności podniesionych w uzasadnieniu zarzutów.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe i nie zostały przez powoda zakwestionowane w apelacji.

Należało je uzupełnić przez przytoczenie treści postanowień umownych. Zgodnie z jej §1 pkt 11, wymagane spłaty miesięczne powinny być zaliczane na pokrycie zapadłych wymagalnych spłat miesięcznych począwszy od najstarszych w kolejności: rata pożyczki (w kolejności: kapitał, odsetki), w drugiej kolejności na pokrycie kolejno zaległych opłat, innych kosztów,

odsetek karnych.

Odnośnie umowy ubezpieczenia w umowie wskazano jedynie wysokość składki, nie wskazano ubezpieczyciela w treści umowy, sumy ubezpieczenia ani jego zakresu. A odnośnie zakresu ubezpieczenia w §1 pkt 19 wskazano, że zabezpieczeniem należności banku wynikających z umowy jest prawo do świadczenia ubezpieczeniowego w ramach pakietu rozszerzonego obejmującego ryzyka zgonu ubezpieczonego oraz trwałej i całkowitej niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz dodatkowo ryzyko utraty stałego źródła dochodów, czasowej niezdolności do pracy, poważnego zachorowania. Zabezpieczenie jest ustanawiane w drodze odrębnego oświadczenia woli pożyczkobiorcy poprzez wskazanie banku jako uprawnionego do otrzymania świadczenia z ubezpieczenia w przypadku ubezpieczenia na życie oraz w formie przelewu wierzytelności z umowy ubezpieczenia. pożyczkobiorca ma prawo rezygnacji z ubezpieczenia.

Wskazane ustalenia co do brzmienia umowy wskazują, że nie zawiera ona jednoznacznego określenia warunków umowy ubezpieczenia, wbrew temu co wywodzi powód w apelacji.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że nie został wymieniony w umowie ubezpieczyciel ani jednoznacznie suma ubezpieczenia. Zawarcie w §3 pkt 26 e) informacji o poinformowaniu pozwanego przez Bank o ograniczeniu sumy ubezpieczenia do wysokości ewentualnych roszczeń banku nie spełnia warunków jednoznacznego określenia warunków umowy. Postanowienie to zostało w umowie zawarte nie jako postanowienie umowne dotyczące porozumienia stron co do umowy ubezpieczenia, a jako oświadczenie pożyczkobiorcy co do tego o czym został poinformowany przez Bank.

Podobnie zawarta na ostatniej stronie umowy zgoda na udostępnienie danych pozwanego wskazanym tam podmiotom, w tym (...) Ltd nie może być traktowana jako element umowy ubezpieczenia – w zakresie wskazania ubezpieczyciela.

Określenie zakresu ubezpieczenia w §1 pkt 19 dotyczy zakresu zabezpieczenia należności banku, a nie samej treści ubezpieczenia. Nadto określenie zawarte w przytoczonym postanowieniu jest niejasne i niejednoznaczne (np. nie jest jednoznaczne, co rozumieć pod pojęciem poważnego zachorowania).

Dodatkowo zawarcie w §3 pkt 26 oświadczenie o zapoznaniu pozwanego z warunkami ubezpieczenia nie oznacza, że te warunki (nieznane zresztą sądowi) zostały przyjęte jako treść umowy.

Nie było sporne w sprawie, że pozwany ma status konsumenta, a zatem znajdują do niego zastosowania wszelkie przepisy dotyczące ochrony konsumenta. Zatem dbałość powoda jako kontrahenta konsumenta o należyte sformułowanie umowy winna być w niniejszej sprawie oceniana w kontekście przepisów o prawach konsumenta.

W opisanych okolicznościach na podstawie art. 385 ¹§1 kc zaistniały w sprawie uzasadnione podstawy do uznania, że postanowienie umowy dotyczące ubezpieczenia stanowi niedozwolone postanowienie umowne, jest ono bowiem niejednoznaczne i pozostawia poza wyraźną decyzją konsumenta kwestię wyboru osoby ubezpieczyciela, wysokość sumy ubezpieczenia oraz zakres umowy. Można też wskazać, że nawet poza świadomością pozwanego jako kontrahenta pozostawała osoba ubezpieczyciela, jak też wysokość składki ubezpieczeniowej. W ocenie sądu odwoławczego postanowienie umowy wskazujące jedynie wysokość „kosztów finansowania składki ubezpieczeniowej”, nie może być uznane bez wątpliwości za równoważne z określeniem wysokości „składki ubezpieczeniowej”.

Sąd okręgowy zwraca uwagę, że nie można jednocześnie zastosować w sprawie art. 58 kc i. (...) §1 kc odnośnie jednego postanowienia umownego. w ocenie Sądu II instancji – okoliczności niniejszej sprawy w sposób pełniejszy podpadają pod określenie analizowanego postanowienia umownego jako klauzuli abuzywnej.

Z tych powodów mimo niepodzielenia stanowiska sądu rejonowego co do tego, że w sprawie niniejszej znajduje zastosowanie art. 58 kc, sąd odwoławczy podziela wniosek tego sądu co do tego, że postanowienie umowy pożyczki dotyczące ubezpieczenia nie jest dla pozwanego wiążące (art.385 ¹§1 kc). Zgodnie bowiem z tym przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Skoro powód posługiwał się przy zawarciu umowy formularzem, a jak wskazano – postanowienia umowy o ubezpieczeniu nie zostały z pozwanym uzgodnione indywidualnie, ani nie zostały określone w umowie w sposób jednoznaczny, zatem zostały spełnione wszystkie przesłanki z art. 385 ¹§1 kc umożliwiające jego zastosowanie.

Zatem zasadnie Sąd obliczając wysokość należnej powodowi kwoty wskazał na to, że należy ją ustalić przyjmując jako pierwotną wysokość udzielonej pożyczki jako 28750zł.

Ponieważ dokonane przez sąd rejonowy rozliczenie nie było dla sądu okręgowego czytelne, sąd odwoławczy dokonał własnych wyliczeń celem kontroli zasadności zasądzonego roszczenia oraz zakresu oddalonego powództwa co do wysokości. Wyliczenie to ujęto w tabelce znajdującej się na następnej stronie uzasadnienia: .

Przy wyliczeniu odsetek przyjęto zgodnie z umową, że miesiąc liczy 30 dni (§1 pkt 4 umowy). Oświadczenie o wypowiedzeniu doręczono pozwanemu 9.03.17, zatem nastąpiło ono ze skutkiem na 8.04.2017r. Tę datę przyjęto jako datę wypowiedzenia przy dokonywaniu wyliczeń. Uznano, że obliczenie odsetek umownych jak i przyjęcie sposobu rozliczenia wpłat wynikających z umowy można zastosować jedynie do dnia wypowiedzenia.

Na ten dzień kwota zaległego kapitału wynosiła 25813,36 zł, niezapłacone odsetki umowne wynosiły 958,72 zł( suma kwot z kolumny 10), odsetki od kapitału przeterminowane na dzień wypowiedzenia wynosiły 106,42 zł ( suma z kolumny 9).

Dalsze maksymalne odsetki za opóźnienie w wysokości 14% należało liczyć od kwoty 25813,36 zł za okres od 9.04.2017r. do 11.05.2017r. tj. za 33 dni – tj. kwota 331,27 zł

Wpłaty z dnia 11 maja 2017r. : (...),99+ 821,61zł= 8309,60 zł zaliczono na: odsetki zaległe –umowne oraz karne ( wymienione powyżej należne na ten dzień 958,72 zł + 106,42 zł + 331,27 zł) oraz na należność główną (kwotę 6913,19 zł)– zgodnie z art. 451 kc.

A zatem pozostało do zapłaty należność główna 18900,17 zł , odsetki karne od tej kwoty za okres od 12.05.2017 do 24.05.2017r. tj. za 13 dni – 95,55 zł.

W tych okolicznościach orzeczono o zmianie zaskarżonego wyroku, zasądzając na rzecz powoda kwotę wynikającą z powyższego wyliczenia. Od kwoty kapitału naliczono odsetki maksymalne za opóźnienie, bowiem takie odsetki za opóźnienie strony uzgodniły w umowie.

Odnosząc się na koniec do treści uzasadnienia apelacji sąd odwoławczy zważył, że podnoszenie w apelacji kwestii zwrotu części składki przez ubezpieczyciela nie zostało poparte żadnymi dokumentami, a ponadto na tym etapie jest spóźnione zgodnie z art. 381kpc. Brak dokładnego określenia przez powoda okoliczności faktycznych sprawy przed Sądem I instancji nie może obciążać pozwanego. Powód jako profesjonalista winien już przed Sądem I instancji przedstawiać rzetelnie i jednoznacznie swe stanowisko i dowody na jego poparcie (art. 6 kc). Konsekwencje braku takiego wykazania obciążają powoda jako stronę dochodzącą swego roszczenia.

Zatem zgodnie z przedstawioną przez powoda tabelą k. 27 uznano wszystkie wpłaty za dokonane przez pozwanego lub jego imieniem z rachunku D. K..

Z tych powodów orzeczono jak w sentencji- orzeczenie o zmianie wyroku oparto na art. 386§1kpc. Zmieniono też rozstrzygnięcie o kosztach procesu – opierając go na art.100 kpc przy uwzględnieniu, że powód wygrał w 64,44%.

Dalej idącą apelację powoda jako niezasadną oddalono na podstawie art. 385kpc.

Wobec tego, że powód w postępowaniu odwoławczym wygrał jedynie w 5 %, uznano, że zasadnym będzie zastosowanie odnośnie kosztów postępowania odwoławczego postanowienia art. 100 kpc w zw. z art. 391§1kpc, poprzez obciążenie powoda całością kosztów postępowania odwoławczego. W konsekwencji oddalono wniosek powoda o zasądzenie tych kosztów.

SSO Leszek Dąbek SSO Gabriela Sobczyk SSO Henryk Brzyżkiewicz