Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA - Marzanna A. Piekarska - Drążek

Sędziowie: SA - Grzegorz Salamon

SR (del.) - Beata Adamczyk – Łabuda (spr.)

Protokolant: sek. sąd. Olaf Artymiuk

przy udziale Prokuratora Dominiki Wieczorek

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2018 r.

sprawy K. R. (1), syna M. i W.

z domu J., urodzonego (...) w W.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb.

z art. 297 § 1 k.k w zw. z art. 11 § 2 k.k

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 06 czerwca 2018 r. sygn. akt XVIII K 99/17

I.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. M. (2) Kancelaria Adwokacka w W. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych – zawierającą 23 % VAT – tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną pełnioną z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

III.  zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami obciążając Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

K. R. (1) został oskarżony o to, że w dniu 30 maja 2014r.w W. przy ul. (...) działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną osobą, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz w celu uzyskania świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy doprowadził Bank (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w wysokości przyznanego limitu factoringowego w kwocie 3 000 000 zł w ten sposób, iż K. R. (1) jako prezes (...) sp. z o.o. zawarł z bankiem (...) S.A. umowę faktoringu nr (...), przed podpisaniem której przedłożone zostały w banku zarówno bezpośrednio jak i za pośrednictwem poczty elektronicznej, uprzednio przygotowane przez ustaloną osobę, a podpisane przez K. R. (1) nierzetelne dokumenty w postaci: oświadczenia z dnia 16 kwietnia 2014r., rachunku zysków i strat za okres od 1 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. datowanego na dzień 22 stycznia 2014r., bilansu spółki za okres od 1 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. datowanego na dzień 22 stycznia 2014r., protokołu Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) sp. z o.o. z dnia 22 stycznia 2014r., dodatkowych informacji i wyjaśnień (...) sp. z o.o. za rok obrotowy 2013, zeznania podatkowego CIT - 8 o wysokości osiągniętego dochodu, poniesionej straty za rok obrotowy od 1 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. datowanego na dzień 22 stycznia 2014r., dokumentu „Obsługa Leasingu we wszystkich bankach i instytucjach finansowych, włączając Grupę M." z dnia 10 kwietnia 2014r., dokumentu „Struktura wiekowa należności i zobowiązań krótkoterminowych" wraz z oświadczeniem z dnia 10 kwietnia 2014r., rachunku zysków i strat spółki za okres od 1 stycznia 2014r. do 31 marca 2014r. datowanego na dzień 7 kwietnia 2014r., bilansu spółki za okres od 1 stycznia 2014r. do 31 marca 2014r. datowanego na dzień 7 kwietnia 2014r., które to dokumenty dotyczyły okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wsparcia finansowego w postaci faktoringu niepełnego, czym wprowadził pracowników banku (...) S.A. w błąd, co do faktycznej sytuacji finansowej firmy (...) sp. z o.o. oraz co do możliwości i zamiaru wywiązania się spółki (...) z umowy, w konsekwencji czego Bank (...) S.A. poniósł szkodę w wysokości 817 469,35 zł, tj. o czyn z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 kk w zb. z art. 297§ 1 kk w zw. z art. 11 §2 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 06 czerwca 2018 roku w sprawie sygn. akt XVIII K 99/17 oskarżonego K. R. (1) uznał za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia i za to na podstawie art. 4§1 k.k. przy zastosowaniu ustawy Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997r. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015r. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. skazał go, a na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 §3 k.k. i art. 33§1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności i grzywny 120 (sto dwadzieścia) stawek dziennych określając wysokość jednej stawki w wysokości 50 (pięćdziesiąt) zł. Na podstawie art. 69 § 1 k.k. w zw. z art. 70 § 1 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby lat 5 (pięć). Na podstawie art. 46§1 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. orzekł od oskarżonego K. R. (1) obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w części poprzez zapłatę 400 000 (czterysta tysięcy) zł na rzecz pokrzywdzonego Banku (...) S.A.. Na podstawie art. 44 § 2 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. orzekł przepadek dowodów rzeczowych w postaci dokumentów szczegółowo opisanych w wykazie dowodów rzeczowych nr Drz 979/17 - 984/17 (poz. 1 - 6 wykazu nr I 426/15/P) poprzez pozostawienie ich w aktach sprawy. Ponadto orzekł o kosztach procesu oraz nieopłaconych kosztach obrony z urzędu.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego. Zaskarżając przedmiotowy wyrok w całości, rozstrzygnięciu zarzucił obrazę przepisów prawa procesowego, które to uchybienia miały wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

1) art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk i art. 424 § 1 kpk poprzez dokonanie przez Sąd I Instancji wybiórczej, a nie całościowej oceny zebranego w sprawie materiału, przekraczającej granicę swobodnej oceny, polegającym w szczególności na całkowitym odmówieniu wiarygodności wyjaśnieniom osk. K. R., wybiórczemu obdarzeniu wiarygodnością zeznań świadka P. Z. (1) jedynie w tym zakresie, który Sąd meriti uznał za obciążające dla oskarżonego a pominięciu tych fragmentów zeznań, które kwestionowały winę oskarżonego, bezkrytycznym obdarzeniu wiarygodnością dowodów z dokumentów (...) spółki (...), a odmówieniu wiarygodności pozostałym dowodom zwłaszcza tym fragmentom zeznań świadków P. Z. (1) i A. M. A., które wykazywały brak wiedzy osk. K. R. o rzeczywistej sytuacji finansowej spółki (...).

II. na podstawie art. 438 pkt 3 kpk zarzucił zaskarżonemu wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych, przyjęty za podstawę orzeczenia, polegający na przypisaniu oskarżonemu K. R. (1), wskutek przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, popełnienie zarzucanego mu w akcie oskarżenia czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zamiarze bezpośrednim kierunkowym.

W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego K. R. (1) od popełnienia zarzucanego mu czynu; ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie. Nadto wniósł o zasądzenie na rzecz adw. M. M. (2) kosztów nieopłaconej obrony udzielonej z urzędu osk. K. R. (1) w postępowaniu odwoławczym powiększonych o należny podatek VAT, oświadczając że koszty te me zostały uiszczone ani w całości ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonego nie była zasadna, a podniesione w niej zarzuty, jak też wskazana na ich poparcie argumentacja, w ocenie Sądu Apelacyjnego, okazały się nietrafne i jako takie nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd Okręgowy bowiem w sposób prawidłowy zebrał materiał dowodowy, przeprowadził dowody i ocenił. Zarówno przebieg rozpraw, jak i treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazują, że Sąd I instancji po ujawnieniu całokształtu okoliczności faktycznych (art. 410 k.p.k.) rozważył zarówno te przemawiające na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.), zgodnie z zasadą prawdy materialnej (art. 2§2 k.p.k.) i w ich następstwie prawidłowo ustalił stan faktyczny.

Nie znajduje zatem potwierdzenia zarzut obrazy przepisów prawa procesowego, z którego skarżący wywodzi sprzeczny z nimi sposób oceny dowodów. Rozpatrywany na gruncie art. 7 k.p.k. dla jego skuteczności wymaga wykazania, jakich konkretnie uchybień, w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego, dopuścił się Sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego. Wbrew wywodom apelacji obrońcy, Sąd Okręgowy nie obraził art. 7 kpk, opierając poczynione ustalenia faktyczne na całościowej ocenie zebranego w sprawie materiału, w tym na wyjaśnieniach oskarżonego K. R. i zeznaniach świadka P. Z. (1) i nie dokonał wybiórczej ich oceny. Nie sposób nie wskazać, że oskarżony stanął pod zarzutem popełnienia jednego czynu, do którego przyznał się /k. 1125/, następnie zaś złożył obszerne wyjaśnienia, negujące swoje sprawstwo /k. 1310-1312/. Sprawstwo oskarżonego w zakresie tego czynu ustalone zostało nie tylko na podstawie zeznań świadków, lecz także dokumentacji, szczegółowo wymienionej w uzasadnieniu kwestionowanego orzeczenia. Depozycjom świadka P. Z. (1) nie brakuje konsekwencji, która stanowi istotne kryterium ocenne wiarygodności zawartych w nich treści. Analizując relacje świadka, nie sposób nie dostrzec, że wskazując on na wieloletnią znajomość z oskarżonym K. R., wiedzę oskarżonego o kondycji finansowej spółki z o.o. (...) i to, że świadek nie zaprzeczał rzeczywistej wysokości dochodów, uzyskiwanych przez spółkę, która znacznie odbiegała od kwoty 12 000 000 złotych. Świadek zdecydowanie wskazywał, jakie dokumenty sporządziło jego biuro (...) Sp. Zo.o. odnośnie spółki (...) i które przesłał do KRS, uznał zaś, że dokumenty złożone do banku były nieprawdziwe. Nie noszą cech wybiórczej oceny te stwierdzenia Sądu I instancji, w których ocenia jako wiarygodnie zeznania świadka A. M. A.. Stwierdziła ona bowiem bez żadnych wątpliwości, że wyłącznie ona i oskarżony podpisywali dokumenty w imieniu spółki z o.o. (...), zaś dokumenty faktycznie złożone do banku odbiegały treściowo od tych, które w tej instytucji zostały zarejestrowane. Świadek P. Z. jak i A. M. A. utrzymywali przy tym, że dokumenty złożone do banku w postaci rachunku zysków i strat za okres 01 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku, podpisane przez główną księgową M. R. i dokument CIT 0 za 2013 rok nie były przygotowane przez biuro rachunkowe, którego P. Z. był właścicielem i prezesem, zaś A. M. A. główną księgową. Świadkowie zgodnie podkreślili, że okazane im w toku postępowania przygotowawczego dokumenty były wytworzone w innym systemie księgowym, niż stosowany w firmie (...), „ w programie ogólnodostępnym i bezpłatnym, z którego biuro księgowe nie korzysta”. /k. 619/. Kolejne depozycje, złożone przez świadków P. Z. oraz A. M. A. dostarczają jeszcze innych informacji odnośnie bezspornej wiedzy oskarżonego i zamiaru bezpośredniego kierunkowego, z jakim oskarżony działał. Świadkowie utrzymywali, że oskarżony „ z całą pewnością na prowadzeniu księgowości się nie znał i z tego powodu korzystał z usług naszego biura” /k. 621/, natomiast nie potwierdzają w sposób bezpośredni tezy, lansowanej przez obrońcę w apelacji, jakoby oskarżony nie miał wiedzy o produktach i narzędziach finansowych. Nieuprawnione są także stwierdzenia obrońcy, aby świadek utrzymywał, iż oskarżony nie orientował się w sytuacji finansowej spółki. Nie ulega wątpliwości, że w przypadku piastowania funkcji prezesa zarządu spółki kapitałowej urzeczywistnia się przesłanka pełnienia obowiązków, która oznacza rzeczywiste (czynne, faktyczne) ich wykonywanie, a nie tylko o piastowanie (bierne) funkcji, z którą te obowiązki są związane. Analizując za Sądem Okręgowym zeznania świadka P. Z. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do twierdzeń, iż jego wypowiedzi, prezentowane na którymkolwiek z etapów postępowania przeczyły sprawstwu oskarżonego. Apelacja obrońcy oskarżonego zmierza do podważenia wiarygodności poszczególnych osobowych źródeł dowodowych, w tym i M. K., dokonując ich analizy w oderwaniu od siebie, abstrahując przy tym od całego szerokiego kontekstu dowodowego i faktycznego. Obrońca czyni oceny całkowicie dowolnie, tym samym sprzecznie z normą art. 7 k.p.k., której naruszenie zarzuca sądowi I instancji. Tymczasem to właśnie wskazania wiedzy, logicznego rozumowania i życiowego doświadczenia, do których odwołuje się art. 7 kpk w swych dyrektywach odnośnie podejmowania ocen, dyktują wniosek, że w przypadku piastowania funkcji prezesa spółki kapitałowej koniecznym jest nadzorowanie zaciąganych przez spółkę zobowiązań. Te same kryteria prowadzą do konstatacji, że nawet osoba o niewysokim wykształceniu, stając na czele spółki kapitałowej, która zamierza stać się stroną stosunku zobowiązaniowego w wyniku zawarcia umowy z bankiem (...) SA, celem uzyskania limitu factoringowego w kwocie 3 000 000 zł, a więc sumy stanowiącej mienie znacznej wartości, potrafiłaby sprecyzować, jakie dokumenty składa do banku, czego się w nich domaga i jaka jest wysokość zaciągniętego zobowiązania , a już w szczególności w przypadku niebagatelnej kwoty 3 000 000 złotych. Powyższa teza ponownie wskazuje, iż to obrońca oskarżonego wybiórczo odwołuje się do wersji przedstawionej przez świadka P. Z. (1) i świadka A. M. A., przemilczając wymowę ich depozycji w omawianym zakresie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że zarzut obrazy procesowej normy określonej przez przepis art. 7 jest tylko wówczas słuszny, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez Sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania, nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu ( vide Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1975 r. sygn. akt II K 355/74, OSNPG 9/1975, poz.84). Oznacza to, że zarzut ten nie może ograniczać się do odmiennej oceny materiału dowodowego przez skarżącego, co eksponuje w swojej apelacji obrońca oskarżonego K. R., a oczekiwanie uznania go za skuteczny implikuje konieczność wykazania, jakich konkretnie uchybień w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się Sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego. Takich argumentów nie przedstawił skarżący. Nie mogą nimi być przecież twierdzenia kwestionujące trafność oceny Sądu tylko na podstawie selektywnie wybranych fragmentów materiału dowodowego. Taka argumentacja pozbawiona jest waloru kompleksowości, przeciwnie do oceny Sądu Okręgowego, który dowody ocenił według reguł art. 7 k.p.k., z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, w powiązaniu ze sobą. Ocenę tę odzwierciedla w sposób prawidłowy uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego. Zasadnie zatem, w przypadku dowodów z zeznań świadków - przedstawicieli banku (...) SA - odnosi się Sąd meriti, szczegółowo, a nie grupowo oceniając ich zeznania, mimo ich jednolitości. Osoby opisały przedmiotowy proceder przyznania limitu factoringowego ze swojej, podobnej perspektywy, czyli przedstawiły wiedzę, którą mogły posiąść, jako osoby występujące w mieniu Bank (...) SA i go reprezentujące, z którymi kontaktował się oskarżony K. R. (1), M. K. i M. Ś.. Słusznie wskazane zostało przez Sąd meriti w uzasadnieniu, że świadek E. Z. jasno i klarownie stwierdziła : „K. R. (1) z ramienia (...) kontaktował się z bankiem w sprawie factoringu” k. 305/, „poza przedstawicielami banku umowę podpisał prezes spółki (...) /k. 306/. Także zbieżnie świadkowie opisali okoliczności braku zwrotu środków w ramach niespłaconego limitu factoringowego. Nie sposób więc podważać logiczności oceny zeznań W. R., T. D. i A. K. prezentujących fakty, które znalazły odzwierciedlenie w tej części depozycji P. Z. (1), które Sąd meriti uznał za wiarygodne.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy adw. P. P. stwierdzić przede wszystkim trzeba, że poddawanie w wątpliwość prawidłowości poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych z powodu obdarzenia wiarygodnością dowodów z dokumentów (...) spółki (...), uznać należy za niezasadne. Sąd I instancji nie obdarzał bezkrytycznie wiarygodnością dowodów takich jak umowa faktoringowa nr (...) wraz z załącznikami /k. 3-17/ czy dokumentów złożonych do banku i tych wymienionych szczegółowo w wyroku, lecz konfrontował je z zeznaniami świadków A. M. A., czy też M. Ś.. Brak podstaw do negowania przez Sąd Okręgowy prawdziwości dokumentów, stanowiących podstawę ustalenia stanu faktycznego i oceny tej nie dezawuują wywody apelacji, w których skarżący gołosłownie kwestionuje dowód w postaci dokumentacji finansowej spółki z o.o. (...) bez uzasadnienia powodów, dla których Sąd miałby odmówić wiarygodności temu dowodowi.

Należy zatem przyjąć, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych
dotyczył w istocie wyłącznie ustaleń w zakresie zamiaru oskarżonego. Kwestionując ustalenia Sądu w tym zakresie skarżący nie przedstawił argumentacji, która mogłaby poddać w wątpliwość ich prawidłowość. Uzasadnienie tego zarzutu sprowadzało się bowiem do polemiki z prawidłowymi w tym zakresie i omówionymi powyżej ustaleniami Sądu. Reasumując, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów w ich wzajemnym powiązaniu była prawidłowa, zaś skarżący nie wykazał skutecznie podstaw do zmiany, czy też uchylenia zaskarżonego wyroku w zakresie wnioskowanym w apelacji.

Również brak jest podstaw do uznania, aby orzeczona wobec oskarżonego K. R. kara pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i kara grzywny w wysokości 120 stawek dziennych przy określeniu jednej stawki na 50,00 zł nosiła cechy rażącej niewspółmierności, zwłaszcza wobec skorzystania z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności na okres 5 lat próby. Orzeczenie w zakresie art. 46 § 1 kk uwzględnia nie tylko rzeczywistą wysokość szkody w kwocie 817.469,35 zł , ale zapadło na korzyść oskarżonego, bowiem wysokość szkody została pomniejszona z uwagi na fakt działania oskarżonego wspólnie i porozumieniu z inną osobą, co nakazywało Sądowi I instancji proporcjonalne zmniejszenie obowiązku naprawienia szkody.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 624 § 1 kpk, art. 626 § 1kpk . Na podstawie § 2, § 3, § 4 ust. 1 – 3, § 17 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016.1714) zasądzono na rzecz obrońcy adwokat M. M. (2) wynagrodzenie za obronę z urzędu oskarżonego przed Sądem Apelacyjnym.

Z tych wszystkich przyczyn Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.