Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa E. U., K. U.

przeciwko (...)z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 27 lutego 2018 roku, sygn. akt I C 1686/17

obie apelacje oddala oraz nie obciąża powodów E. U., K. U. obowiązkiem zwrot kosztów procesu za drugą instancję na rzecz strony pozwanej (...) z siedzibą w W..

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Przemysław Maciejewski

Sygn. akt II Ca 401/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 czerwca 2017 r. skierowanym przeciwko (...) z siedzibą w W., powodowie K. U. i E. U. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego na rzecz powódki K. U. kwoty 25.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie na rzecz pozwanego E. U. kwoty 15.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią syna i brata F. U. oraz o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego (...) z siedzibą w W. na rzecz powódki K. U. kwotę 10.000,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty; zasądził od pozwanego na rzecz powoda E. U. kwotę 7.000,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części co do K. U.; oddalił powództwo w pozostałej części co do E. U. oraz zniósł koszty postępowania między stronami biorącymi w nim udział.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu (...) r. w miejscowości P. kierujący pojazdem N. D. D. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w ten sposób, że nie prowadził należytej obserwacji przedpola jazdy w wyniku czego zjechał na pobocze jezdni, gdzie potrącił pieszych – w tym F. U., który zmarł na skutek doznanych w wyniku wypadku obrażeń ciała.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 16 listopada 1998 r. II Wydział Karny w sprawie - sygn. akt II K 601/98 Sąd uznał D. D. winnym popełnienia wyżej opisanego przestępstwa.

W dniu zdarzenia drogowego F. U. miał 44 lata. Poszkodowany nie miał żony ani dzieci, zamieszkiwał wspólnie z rodzicami i bratem, z którymi miał bardzo dobre, zacieśnione relacje. Poszkodowany wspierał matkę w codziennych czynnościach, jak też pomagał jej finansowo. Wolny czas poszkodowany często spędzał z bratem, dla którego stanowił wzór, udzielał powodowi rad i zachęcał do aktywnego trybu życia. W dniu śmierci F. U. prowadził gospodarstwo ekologiczne oraz udzielał prelekcji o zdrowym odżywianiu. Poszkodowany prowadził własną działalność gospodarczą. Poszkodowany cieszył się dobrą sytuacją finansową. F. U. prowadził zdrowy tryb życia m.in. ćwiczył jogę i stosował dietę, nie posiadał żadnych nałogów.

Po śmierci syna powódka K. U. przez około pół roku miała problemy ze snem oraz adaptacją do otoczenia. Leczyła się na depresję. Powódka ciągle wspomina syna, często odwiedza jego grób. Szczególnie przykry jest dla niej okres świąteczny, który zawsze spędzała wspólnie z synami. Powódka była przekonana, że w przyszłości to starszy syn będzie nad nią sprawował opiekę oraz, że będzie dla niej wsparciem finansowym.

E. U. w dniu śmierci poszkodowanego miał (...) lat, zamieszkiwał wspólnie z rodzicami i bratem, nie miał żony ani dzieci. Planował budowę domu, której zaniechał na skutek śmierci brata. Powód pracował na budowie, a w sezonie zimowym pozostawał bezrobotny, pomagał wówczas w gospodarstwie rolnym. Po śmierci F. U. powód przejął gospodarstwo. Do tej pory powód nie interesował się uprawą warzyw. Aktualnie powód często odwiedza grób brata. Bezpośrednio po zdarzeniu powód wycofał się z życia towarzyskiego na około 3 lata. Ponadto przyjmował leki uspokajające przez około 2 miesiące. E. U. identyfikował zwłoki brata po wypadku.

W dniu zdarzenia drogowego pojazd marki N. (...) kierowany przez sprawcę D. D. objęty był ochroną ubezpieczeniową przez zakład (...) S.A., który ogłosił upadłość.

Decyzją z dnia 11 grudnia 2008 r. (...) przyznał na rzecz powódki kwotę 4.975,00 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów nagrobka oraz opłaty cmentarnej.

Decyzją z dnia 22 sierpnia 2016 r. (...)wypłacił na rzecz powódki kwotę 25.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. W piśmie z dnia 8 września 2016 r. pozwany podtrzymał stanowisko jak w piśmie z dnia 22 sierpnia 2016 r.

W stosunku do powoda pozwany w decyzji z dnia 08.09.2016 r. odmówił wypłaty świadczenia.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w części.

Podstawą odpowiedzialności pozwanego jest art. 111 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 473), który stanowi, że w sprawach, w których szkody nie zostały zgłoszone do zakładu ubezpieczeń przed ogłoszeniem jego upadłości, Fundusz przyjmuje zgłoszenie szkody oraz wypłaca poszkodowanym i uprawnionym świadczenia po ustaleniu odpowiedzialności i wysokości świadczenia. Poszkodowany i uprawniony do odszkodowania zgłasza swoje roszczenia do Funduszu przez którykolwiek zakład ubezpieczeń wykonujący działalność ubezpieczeniową w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2. Zakład ubezpieczeń nie może odmówić przyjęcia zgłoszenia szkody.

Powodowie oparli zaś swoje roszczenia o treść art. 448 k.c.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że wskutek tragicznej śmierci F. U. w wypadku drogowym z dnia 13 maja 1998 r. naruszone zostało dobro osobiste powodów – matki K. U. i powoda - brata E. U., tj. prawo do życia w rodzinie i utrzymanie tej więzi.

W ocenie Sądu I instancji śmierć F. U. wpłynęła ujemnie na kondycję psychiczną powodów. Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wykazała, że powodowie byli z zżyci z poszkodowanym. F. U. był zaangażowany w życie powodów, tym bardziej, iż nie posiadał żony i dzieci. Rodzina wspólnie spędzała święta, nadto poszkodowany pomagał matce w codziennych czynnościach i wspierał ją finansowo, a dla powoda był zawsze wzorem do naśladowania i wsparciem w trudnych, życiowych decyzjach. Nagła śmierć F. U. skutkowała u powodów doświadczeniem przez nich trudności adaptacyjnych, dyskomfortu, cierpienia, konieczności stosowania leczenia farmakologicznego. K. U. chorowała na depresję, zaś powód wycofał się z życia towarzyskiego i przez około 2 miesiące przyjmował leki uspokajające. Trauma E. U. była tym większa, iż powód identyfikował zwłoki brata. Po śmierci F. U. powód zmienił także swoje plany związane z budową nowego domu i przejął obowiązek opieki nad rodzicami oraz prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Sąd Rejonowy miał na uwadze, że od chwili śmierci F. U. do dnia wyrokowania upłynął już znaczny okres czasu tj. 20 lat, co z pewnością skutkowało przynajmniej częściowym zatarciem przykrych wspomnień i związanych z tym przeżyć. Powyższe, w ocenie Sądu I instancji powinno zatem znaleźć odzwierciedlenie w wysokości szacowanego zadośćuczynienia i skutkować jego proporcjonalnym obniżeniem. Ponadto Sąd Rejonowy uwzględnił wypłaconą już na rzecz powódki tytułem zadośćuczynienia kwotę 25.000,00 zł.

Z tych też względów Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tj. liczonymi od dnia wniesienia pozwu oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tj. liczonymi od dnia wniesienia pozwu.

Sąd I instancji oddalił powództwo E. U. i K. U. w pozostałym zakresie jako nadmiernie wygórowane. Zdaniem Sądu choć bezdyskusyjnie każda (a zwłaszcza nagła, tragiczna) śmierć członka rodziny stanowi dla jego najbliższych krzywdę, traumę, to w niniejszej sprawie cierpienie powodów nie było większe niż „przeciętne”. Powodowie są w stanie wykonywać prawidłowo swoje role życiowe i normalnie funkcjonować w środowisku. Sąd Rejonowy miał na względzie również fakt, iż w dniu śmierci F. U. powodowie byli dorosłymi ludźmi, a więc było im łatwiej „pogodzić się” ze śmiercią poszkodowanego.

W zakresie dochodzonych odsetek Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od uwzględnionych kwot zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 12 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty.

Mając na uwadze wynik postępowania, a także charakter roszczenia Sąd Rejonowy na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Pełnomocnik powodów zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim w części oddalającej powództwo w stosunku do powódki K. U. co do kwoty 15.000 zł. w zakresie zadośćuczynienia oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu, zaś w stosunku do powoda E. U. w części oddalającej powództwo co do kwoty 8.000 zł. w zakresie zadośćuczynienia oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu.

zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 448 k.c. przez jego błędne zastosowanie i tym samym przyjęcie, że kwota 10.000 zl stanowi adekwatne zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przez powódkę K. U. krzywdę po śmierci jej syna F. U., podczas gdy kwota ta mając na uwadze indywidualne okoliczności stanowiące o rozmiarze doznanej krzywdy takie jak: stopień i czas trwania cierpień psychicznych rozumianych jako ujemne przeżycia i skutki dotkliwe dla życia osobistego powódki, jest rażąco zaniżona, zaś odpowiednią sumą zadośćuczynienia jest kwota 25.000,00 zł,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 448 k.c. przez jego błędne zastosowanie i tym samym przyjęcie, że kwota 7.000 zł stanowi adekwatne zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przez powoda E. U. krzywdę po śmierci jego brata F. U., podczas gdy kwota ta - mając na uwadze indywidualne okoliczności stanowiące o rozmiarze doznanej krzywdy takie jak: stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych rozumianych jako ujemne przeżycia i skutki dotkliwe dla życia osobistego powoda, jest rażąco zaniżona, zaś odpowiednią sumą zadośćuczynienia jest kwota 15.000,00 zł,

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 448 k.c. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, iż upływ czasu od dnia śmierci F. U. skutkuje częściowym zatarciem przykrych wspomnień i związanych z tym przeżyć powodów, podczas gdy sam upływ czasu między datą śmierci osoby najbliższej a datą wyrokowania nie może wpływać na uznanie, iż rozmiar krzywdy powinien być oceniany jako istotnie mniejszy niż. w przypadku gdyby proces został wytoczony bezpośrednio po śmierci, co skutkowało niesłusznym obniżeniem zadośćuczynienia dla powodów w chwili jego szacowania przez Sąd I instancji,

4. naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest art. 233 § 1 k.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, i tym samym błędne uznanie, iż cierpienie powodów nie było większe niż „przeciętne”, podczas gdy zeznania świadków i powodów jednoznacznie wskazują na załamanie dotychczasowej linii życiowej powodów wywołane śmiercią F. U., konieczność stosowania leczenia farmakologicznego ze względu na stan psychiczny powodów, co doprowadziło do błędnej oceny krzywdy powodów, a w co w konsekwencji skutkowało obniżeniem należnego powodom zadośćuczynienia.

Wskazując na powyższe wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w części, poprzez:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki K. U. dalszej kwoty 15.000 zł wraz z należnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda E. U. dalszej kwoty 8.000 zl wraz z należnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia,

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowanie za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa substytucyjnego.

Pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: obie apelacje nie są uzasadnione.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu zarzut ten nie jest zasadny albowiem ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd meriti są prawidłowe gdyż znajdują potwierdzenie w przeprowadzonych w sprawie dowodach. W tym miejscu podnieść należy, że strona, która chce podważyć ocenę dowodów, nie może ograniczyć się do przedstawienia własnej oceny, nawet jeśli jej ocena jest przekonywająca. Konieczne jest bowiem wskazanie istotnych błędów logicznego rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności, czy też pominięcia dowodów prowadzących do odmiennych wniosków. Tymczasem w apelacji przedstawia się własną ocenę dowodów, która jest odmienna od oceny Sądu I instancji. Ta ocena przeprowadzona przez pełnomocnika powodów jest odzwierciedleniem prezentowanego stanowiska w sprawie, które zmierzało do uwzględnienia powództw w całości. Taki sposób podważania sędziowskiej oceny jest zwykłą polemiką i nie może zdaniem Sądu II instancji odnieść skutku. Sędziowskiej ocenie dowodów nie można bowiem przeciwstawić własnej oceny, konieczne jest co podniesiono wyżej, wskazanie w realiach sprawy przyczyn, dla których ocena dowodów nie spełnia reguł wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. - por. wyrok SN z dnia 27.09.2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56906; postanowienie SN z dnia 23.01.2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753. Podkreślić należy, że Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie ustalił w sposób prawidłowy charakter więzi rodzinnych łączących powodów oraz ich losy jakie ukształtowały się po zerwaniu więzi ze zmarłym, a także wszelkich okoliczności, które wpływają na wysokość należnego zadośćuczynienia.

Także nie jest trafny drugi zarzut apelacji tj. naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 448 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie.

Przy określeniu wysokości szkody niemajątkowej zasadnie zdaniem Sądu Okręgowego wzięto pod uwagę przede wszystkim: dramatyzm doznań w związku ze śmiercią osoby bliskiej; poczucie osamotnienia i odczuwania pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny oraz rolę jaką pełnił zmarły w rodzinie (por. Odpowiedzialność cywilna z tytułu śmierci osoby bliskiej – Edyta Ryś; MOP 2008/24).

W sprawie niniejszej zostało ustalone w sposób niesporny, że strony pozostawały z F. U. do jego śmierci w bliskich relacjach.

Niespornym w sprawie jest, że po śmierci syna powódka przez około pół roku miała problemy ze snem oraz adaptacją do nowej sytuacji rodzinnej. W tym okresie pozostawała w depresji, który to stan już minął. W chwili obecnej powódka nie korzysta z pomocy lekarza psychiatry, ani psychologa.

Z kolei powód E. U. w związku ze śmiercią brata wycofał się na pewien okres czasu z życia towarzyskiego, przyjmował leki uspakajające przez okres około 2 miesięcy. Po śmierci brata powód przejął rodzinne gospodarstwo oraz założył rodzinę – co przyznał na rozprawie apelacyjnej.

Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że powodowie w związku z tragiczną śmiercią F. U. nie są obecnie objęci opieką medyczną ze strony lekarza psychiatry, ani też nie korzystają z pomocy psychologicznej. Z powyższego wynika, że powodowie w sposób prawidłowy dostosowali się do nowej nieoczekiwanej rzeczywistości wywołanej przez nagłą śmierć syna i brata.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadnie Sąd I instancji dokonał zróżnicowania doznanej przez powodów krzywdy mając na uwadze także okoliczności ją łagodzące takie jak: upływ czasu, prawidłowe wypełnianie ról życiowych, stan zdrowia, powrót do normalnego funkcjonowania w środowisku.

Trafnie podnosi autor odpowiedzi na apelację, że w sprawie niniejszej należy oddzielić od krzywdy, która jest rekompensowana zadośćuczynieniem, odczucie smutku i przygnębienia, które są naturalne w każdym przypadku śmierci osoby bliskiej. Nie można bowiem krzywdy utożsamiać z żałobą po stracie osoby bliskiej. Żałoby bowiem nie traktuje się jako przeżycia psychopatologicznego, lecz jako naturalny proces konieczny do adaptacji po stracie osoby bliskiej. Także zaabsorbowanie myślami i wspomnieniami o zmarłym jest normalną reakcją. Większość ludzi nie zapomina o utraconych bliskich, nie porzuca smutku i nie przestaje tęsknić.

W tym stanie rzeczy prawidłowo zdaniem Sądu Okręgowego zostało ustalone zadośćuczynienie należne powódce w kwocie 10000,00 zł. (łącznie bowiem powódka otrzymała z tego tytułu 35000,00 zł), zaś powodowi w kwocie 7000,00 zł.

Tak określone zadośćuczynienia zdaniem Sądu II instancji powinno zrekompensować i złagodzić powodom skutki doznanej krzywdy moralnej.

Na marginesie tylko zaznaczyć należy, że korekta zasądzonego przez Sąd I instancji zadośćuczynienia może mieć miejsce tylko wtedy, gdy jest ono rażąco wygórowane albo rażąco niskie ( por. wyrok Sąd Najwyższego z dnia 29.10.1999 ., w sprawie I CKN 173/98 ). Taka sytuacja w sprawie niniejszej nie ma miejsca.

Wobec powyższego także zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego nie jest uzasadniony.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. obie apelacje oddalił.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

W sprawie niniejszej powodowie dochodzili zasądzenia od pozwanego zadośćuczynienia.

Mając na uwadze, że wysokość zadośćuczynienia zależy od oceny Sądu oraz biorąc pod uwagę sytuację majątkową powodów, Sąd Okręgowy nie obciążył ich obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą na rzecz pozwanego.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Przemysław Maciejewski