Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2018r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: sekr. sądowy Mariola Konończuk

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2018r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołań W. A. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 16 grudnia 2015r., znak: (...)-2015,

z dnia 2 marca 2016r., znak: (...)-2015

i z dnia 1 kwietnia 2016r., znak (...)

o wysokość kapitału początkowego i emerytury

I. zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy W. A. (1) prawo do obliczenia wysokości kapitału początkowego i w konsekwencji do obliczenia od dnia 12 marca 2016r. wysokości emerytury z uwzględnieniem dodatkowego okresu składkowego od dnia 14 lipca 1989r. do dnia 14 listopada 1989r. i przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego równego 91,17% (dziewięćdziesiąt jeden i 17/100 procent);

II. umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

III. stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji z dnia 1 kwietnia 2016r.

Sygn. akt IV U 311/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony W. A. (2) wniósł odwołania od trzech decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.: z dnia 16 grudnia 2015r. i z dnia 2 marca 2016r. obie znak (...)-2015, oraz z 1 kwietnia 2016r., znak (...). W odwołaniu od decyzji z dnia 16 grudnia 2015r. skarżący zakwestionował nieuwzględnienie przy obliczaniu kapitału początkowego niektórych okresów zatrudnienia, w odwołaniu od decyzji z dnia 2 marca 2016r. – pominięcie wynagrodzenia za okres pracy na kontraktach zagranicznych, zaś w odwołaniu od decyzji z dnia 1 kwietnia 2016r. – obliczenie wysokości świadczenia bez oczekiwania przez organ rentowy na rozstrzygnięcie obu wcześniejszych odwolań.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 16 grudnia 2015r. pozwany wniósł o umorzenie postępowania w części dotyczącej okresów zatrudnienia uwzględnionych wnioskodawcy do kapitału początkowego w decyzji z dnia 2 marca 2016r. oraz o oddalenie odwołania w pozostałym zakresie. Wyjaśniono, że do odwołania skarżący dołączył nowe dowody, w związku z czym organ rentowy w decyzji z dnia 2 marca 2016r. dokonał ponownego ustalenia kapitału początkowego, uwzględniając skarżącemu do okresów składkowych kolejne okresy zatrudnienia. Pozwany wskazał nadal nieuwzględnione skarżącemu okresy i zaznaczył, że stanowisko co do przyczyn takiego stanowiska zostało zawarte w załączniku do decyzji z dnia 2 marca 2016r.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 2 marca 2016r. pozwany wniósł o jego oddalenie wskazując, że do ogólnego stażu pracy nie uwzględniono skarżącemu okresów wskazanych w załączniku do decyzji. Wywodzono, że ubezpieczony podnosi, że ma problemy z zebraniem całej dokumentacji, a to, zdaniem pozwanego, potwierdza, iż słusznie wydano zaskarżoną decyzję, ustalając kapitał początkowy w oparciu o dowody dostarczone przez ubezpieczonego.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 1 kwietnia 2016r. pozwany wniósł o jego oddalenie wywodząc, że przyjęty do obliczenia świadczenia kapitał początkowy został ustalony prawidłowo.

Na rozprawie w dniu 13 czerwca 2016r. wnioskodawca sprecyzował odwołania, ograniczając się do żądania uwzględnienia pominiętego przez organ rentowy jednego z okresów pracy za granicą, tj. od dnia 14 lipca 1989r. do dnia 14 listopada 1989r., oraz do przyjęcia wynagrodzenia zastępczego za wszystkie okresy pracy za granicą. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w postaci zeznań świadków, organ rentowy na rozprawie w dniu 6 marca 2017r. wskazał, że okres od dnia 14 lipca 1989r. do dnia 14 listopada 1989r. nie jest już kwestionowany co do zasady, tj. jako okres zatrudnienia ubezpieczonego. Z kolei skarżący oświadczył, że cofa odwołania co do wynagrodzenia zastępczego za okres od dnia 8 sierpnia 1991r. do dnia 27 września 1991r., na co strona pozwana wyraziła zgodę. Takie stanowisko stron oznaczało, że sporna pozostaje kwestia wysokości wynagrodzenia zastępczego ubezpieczonego za okres sprzed 1991r., które to wynagrodzenie zastępcze wcześniej nie zostało udokumentowane. Po zebraniu dokumentacji płacowej organ rentowy w pismach z dni 27 czerwca i 16 sierpnia 2018r. wskazał, że dokumentacja ta pozwoliła na ustalenie wynagrodzenia zastępczego za ostatecznie wszystkie sporne okresy od 5 lutego 1983r.
do 6 kwietnia 1984r., od 26 listopada 1985r. do 6 lipca 1986r., od 9 sierpnia 1986r. do 14 lutego 1989r. i od 14 lipca 1989r. do 14 listopada 1989r., za wyjątkiem miesiąca października 1983r., co pozwala na obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat 1980-1989, wynoszącego 91,17%. Zaznaczono także, że wskaźnik obliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia byłby mniej korzystny, gdyż wynosiłby 76,76%.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony W. A. (1) urodził się dnia (...)

W latach 1983-1991 ubezpieczony pracował za granicą: w okresie od 5 lutego 1983r. do 6 kwietnia 1984r. i od 26 listopada 1985r. do 6 lipca 1986r. w (...), od 9 sierpnia 1986r. do 14 lutego 1989r. i od 14 lipca 1989r. do 14 listopada 1989r. w (...) oraz od 7 sierpnia 1991r. do 27 września 1991r. w Niemczech.

Praca w (...) i w (...) była wykonywana z wykorzystaniem urlopów bezpłatnych w Zakładzie (...) w T., w którym ubezpieczony był zatrudniony jako kierownik robót. Podobne stanowiska zajmowali A. C., W. C., T. K. i R. M..

(bezsporne, ponadto świadectwa pracy, zaświadczenia, umowy i angaże w pliku emerytalnym z listopada 2015r., dokumentacja zarobkowa z akt osobowych A. C., W. C., T. K. i R. M., nadesłanych przez (...) Usługową Spółdzielnię (...) w T.)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania okazały się w części uzasadnione w świetle dokumentów zebranych przez Sąd w toku procesu, których prawdziwość – m.in. w świetle zeznań świadków C. G. i J. W. – ostatecznie nie była przez strony kwestionowana i które nie budziły wątpliwości Sądu.

Mające zastosowanie w sprawie przepisy prawa materialnego nie budziły sporu, wystarczy więc przywołać te z nich, z których określają istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności
faktyczne.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2018r. poz. 1270 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wnioskodawca należy do tej właśnie kategorii ubezpieczonych.

Wysokość kapitału początkowego przekłada się na wysokość emerytury, gdyż – zgodnie
z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej – emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Jak wskazuje art. 174 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przy obliczaniu kapitału początkowego stosuje się zasady podobne jak przy obliczaniu tzw. starej emerytury, wskazane
w art. 15 i następnych w związku z art. 53 ustawy emerytalnej, przy czym przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się okresy składkowe i nieskładkowe przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy, a więc przed dniem 1 stycznia 1999r.

Co do zasady podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych sprzed 1999r. W celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oblicza się sumę podstaw wymiaru składek w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych, następnie oblicza się stosunek każdej z tych rocznych podstaw wymiaru do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu, po czym oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego (art. 15 ust. 1 i 4 w związku z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej).

Ponieważ ostatecznie spór dotyczył tylko wysokości podstawy wymiaru składek za okresy pracy ubezpieczonego za granicą, należy ponadto przywołać § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U. z 1989r. Nr 11 poz. 63 ze zmianami) stanowiącym, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia: 1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo 2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Należy też wskazać na art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Jak wynika z przywołanych przepisów, wynagrodzenie zastępcze mogło służyć ustaleniu podstawy wymiaru składek tylko za te okresy zatrudnienia ubezpieczonego za granicą, które przypadały przed 1991r., a więc okresy zatrudnienia w (...) i (...). W tym też tylko zakresie odwołania zostały ostatecznie podtrzymane. Jak wyjaśniono na wstępie uzasadnienia, organ rentowy wskazał – w oparciu o pozyskaną w toku procesu dokumentację płacową – że wynagrodzenie zastępcze można ustalić za wszystkie cztery omawiane okresy pracy w (...) i (...), poza jedynie wynagrodzeniem za miesiąc październik 1983r., za który przyjęto wynagrodzenie minimalne. Obliczony z przyjęciem ustalonych w ten sposób rocznych podstaw wymiaru składek wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 91,17% (ustalony z lat 1980-1989), który to wskaźnik po pierwsze był wyższy od przyjętego w decyzji z dnia 2 marca 2016r. wskaźnika 79,56% i po drugie nie był kwestionowany przez ubezpieczonego.

W opisanej sytuacji, na podstawie przepisów przywołanych wyżej i art. 477 ^{( 14)} § 2 kpc, Sąd zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do obliczenia wysokości kapitału początkowego i w konsekwencji do obliczenia od dnia 12 marca 2016r. wysokości emerytury z uwzględnieniem dodatkowego okresu składkowego od dnia
14 lipca 1989r. do dnia 14 listopada 1989r. (tj. pierwotnie spornego również co do zasady drugiego okresu zatrudnienia w (...)) i przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego równego 91,17%. Data, od której przyznano skarżącemu prawo do przeliczenia emerytury, to data spełnienia wszystkich przesłanek ustawowych do nabycia świadczenia, zgodnie bowiem z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, zaś zaskarżona w zakresie wysokości świadczenia decyzja z dnia 1 kwietnia 2017r. została wydana w rozpoznaniu wniosku złożonego przed 12 marca 2016r., gdyż w lutym 2016r. Należy w tej kwestii podkreślić, że nie ma znaczenia to, że ubezpieczony nie złożył organowi rentowemu przed wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury prawidłowych dowodów wysokości wynagrodzenia zastępczego, skoro dostatecznie jasno w załączonym do złożonego w dniu 7 marca 2016r. odwołania od decyzji z dnia 2 marca 2016r. piśmie zatytułowanym „Pozew” wskazał, że jego intencją jest uwzględnienie wynagrodzenia zastępczego (por. końcową część tego pisma).

W pozostałym zakresie postępowanie podlegało umorzeniu z uwagi na częściowe uwzględnienie przez organ rentowy w decyzji z dnia 2 marca 2016r. odwołania od decyzji z dnia 16 grudnia 2015r. oraz wobec częściowego cofnięcia odwołań. Podstawę tej części rozstrzygnięcia stanowi art. 350 § 1 kpc w związku z art. 469 kpc i art. 477 ¹³ § 1 kpc.

Ponadto na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu emerytury, gdyż wątpliwości organu rentowego co do możliwości zaliczenia spornego drugiego okresu zatrudnienia w (...) jako okresu składkowego oraz co do ustalenia kapitału początkowego z wykorzystaniem wynagrodzeń zastępczych za wszystkie cztery okresy zatrudnienia w (...) i (...) wymagały prowadzenia postępowania dowodowego na etapie procesu.