Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2014 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków Wydział III Rodzinny i Nieletnich

w składzie:

Przewodniczący: SSR Magdalena Bombała

Protokolant: Katarzyna Romanow

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa małoletniego J. D. reprezentowanego przez przedstawicielkę ustawową A. D.

przeciwko R. B. (1)

o alimenty

I.  zasądza od pozwanej R. B. (1) tytułem alimentów na rzecz małoletniego J. D. kwotę po 250 (dwieście pięćdziesiąt) zł miesięcznie, poczynając od 01 stycznia 2014 r., płatne do dnia 10-go każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, do rąk ustawowej przedstawicielki małoletniego powoda – A. D.;

II.  oddala dalej idące powództwo;

III.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu;

IV.  wyrokowi w pkt. I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Na oryginale właściwy podpis

UZASADNIENIE

Małoletni powód J. D. reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową w osobie A. D. wniósł o zasądzenie od pozwanej R. B. (1) na jego rzecz alimentów w kwocie po 500 zł miesięcznie płatnych do rąk matki do 10. dnia każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, poczynając od września 2013 r. Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 1200 zł.

W uzasadnieniu powód wskazał, że od maja 2013 r. wyegzekwowanie zasądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 27 czerwca 2011 r. wydanego w sprawie o sygn. akt III RC 713/10 od ojca R. B. (2) alimentów w wysokości 350 zł jest nadmiernie utrudnione. Wcześniej uzyskanie od ojca małoletniego zasądzonych kwot wiązało się z licznymi problemami, a na przełomie 2012 i 2013 roku alimenty płaciła za syna pozwana. Matka małoletniego natomiast nie jest w stanie samodzielnie pokryć wszystkich kosztów utrzymania dziecka, które szacuje ona na około 1500-1600 zł miesięcznie, wliczając w to koszty leczenia i leków wymaganych ze względu na liczne schorzenia, na które cierpi małoletni. Jak stwierdziła przedstawicielka ustawowa małoletniego, pozwana nie interesuje się wnukiem ani w żaden sposób nie pomaga w jego wychowaniu i utrzymaniu.

W odpowiedzi na pozew pozwana uznała żądanie małoletniego powoda do wysokości 150 zł miesięcznie. W uzasadnieniu podniosła, że jedynym jej źródłem dochodów jest emerytura w wysokości 2059,06 zł, natomiast ponoszone przez nią wydatki uniemożliwiają jej płacenie na rzecz małoletniego alimentów w żądanej wysokości. W celu udzielenia pomocy synowi w płaceniu alimentów pozwana zmuszona była podjąć pracę. Pozwana zaprzeczyła twierdzeniom matki małoletniego, jakoby nie interesowała się wnukiem, i wskazała, że kupowała małoletniemu ubranka, zabawki i słodycze.

Na rozprawie w dniu 13 stycznia 2014 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa powyżej kwoty 250 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletni J. D., urodzony (...) pochodzi z nieformalnego związku (...) i R. B. (2).

( dowód: odpis zupełny aktu urodzenia małoletniego – k. 24)

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 27 czerwca 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III RC 713/10 na rzecz małoletniego zasądzono od R. B. (2) alimenty w wysokości 350 zł miesięcznie, poczynając od 1 lipca 2011 r., płatne do 10. dnia każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat do rąk przedstawicielki ustawowej małoletniego powoda.

( dowód: akta sprawy III RC 713/10)

W pierwszych miesiącach po wydaniu orzeczenia ojciec małoletniego wpłacał orzeczone alimenty nieregularnie. Przez cały rok 2012 oraz do kwietnia 2013 r. alimenty płaciła pozwana. W niektórych miesiącach przekazywała matce małoletniego dodatkowe kwoty na jego rzecz. Od maja 2013 r. matka małoletniego nie otrzymała od jego ojca ani od pozwanej żadnych środków na rzecz dziecka.

Ojciec małoletniego nie pracuje, jest uzależniony od alkoholu. Mieszka w T. w mieszkaniu stanowiącym własność pozwanej. Z innego związku ma jeszcze jedno dziecko.

W związku z trudnościami w uzyskaniu należnych alimentów na wniosek złożony przez powoda w dniu 5 czerwca 2013 r. komornik sądowy wszczął postępowanie egzekucyjne należności alimentacyjnych. W toku prowadzonej egzekucji komornik wzywał zobowiązanego do udzielenia wyjaśnień oraz dokonał zajęcia wierzytelności od Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z tytułu nadpłaty w podatku dochodowym za 2012 r. oraz należnego zwrotu w podatku od towarów i usług. Komornik zwracał się również do ZUS, US i (...), a także dokonał zajęcia rachunku bankowego, jednakże w związku z brakiem środków na koncie egzekucja nie mogła być prowadzona. Stan zaległości alimentacyjnych ojca małoletniego łącznie z odsetkami wynosił na dzień 9 października 2013 r. 2156,47 zł.

( dowód: akta w sprawie egzekucyjnej Kmp 51/13; potwierdzenia nadania przekazu pocztowego – k. 143-161; przesłuchanie stron – zapis na płycie CD – k. 222)

Matka małoletniego ma 38 lat, z zawodu jest technikiem poligrafem. Pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Stowarzyszeniu Pomocy (...), za co otrzymuje wynagrodzenie średnio 1633,78 zł miesięcznie. Po urodzeniu małoletniego podejmowała dodatkowe prace, w tym czasie dzieckiem opiekowała się jej matka. Obecnie nie jest w stanie wykonywać innych zajęć, pracę kończy o godzinie 16:00, natomiast popołudnia poświęca małoletniemu, jeżdżąc z nim na rehabilitację.

Matka małoletniego otrzymuje ponadto 500 zł miesięcznie tytułem alimentów na starszą córkę. Nie ma innych źródeł dochodu, nie posiada żadnego majątku.

Małoletni mieszka z matką i szesnastoletnią siostrą w mieszkaniu o powierzchni 36 m ², znajdującym się przy ul. (...) we W.. Współwłaścicielką lokalu jest matka przedstawicielki ustawowej W. N.. Koszty utrzymania mieszkania wynoszą miesięcznie około 500 zł, na co składają się: czynsz (300 zł), energia elektryczna (70 zł), gaz (50 zł), Internet (30 zł). Czynsz pokrywa W. N., pozostałe opłaty pokrywa matka małoletniego.

Matka małoletniego ma kredyt konsolidacyjny, którego całkowita wartość wynosiła 6000 zł oraz odsetki. Do spłaty pozostało jeszcze około 5500 zł. Miesięczna spłata kredytu wynosi 200 zł. Kredyt spłaca matka przedstawicielki. W. N. wspiera córkę również dodatkowymi kwotami na zakup żywności bądź opłacenie rachunków.

( dowód: umowa najmu z dnia 1 stycznia 2012 r. – k. 10; zaświadczenie pracodawcy z dnia 22 maja 2013 r. – k. 15; przesłuchanie świadka W. N. – zapis na płycie CD – k. 222; przesłuchanie przedstawicielki ustawowej małoletniego – zapis na płycie CD – k. 222)

Małoletni ma 4 lata, od września 2013 r. uczęszcza do przedszkola, opłata za które wynosi 200 zł miesięcznie. Dziecko uczestniczy w bezpłatnych zajęciach języka angielskiego, gimnastyce korekcyjnej i spotkaniach z logopedą.

Małoletni cierpi na liczne schorzenia. Ma atopowe zapalenie skóry i alergie pokarmowe, co wymaga stosowania specjalistycznych kosmetyków i odpowiedniej diety. Miesięczny koszt balsamu do ciała wynosi około 50 zł, dziecko powinno używać również specjalnego szamponu i płynu do kąpieli, wiązałoby się to jednak z większym wydatkiem (50-100 zł). Na wyżywienie małoletniego matka przeznacza około 300 zł miesięcznie, przestrzeganie diety dostosowanej do stanu zdrowia małoletniego oznaczałoby wyższe koszty wyżywienia. Małoletni cierpi ponadto na zaburzenia integracji sensorycznej przejawiające się w nadpobudliwości, dużej ruchliwości i rozkojarzeniu dziecka. Badania diagnostyczne przeprowadzone w ostatnim czasie kosztowały około 240 zł, powinny być okresowo powtarzane. Schorzenie to wymaga rehabilitacji. Małoletni jest rehabilitowany od trzeciego miesiąca życia. Korzysta ze świadczeń publicznej służby zdrowia – zajęcia odbywają się raz w tygodniu, a przez dwa miesiące w roku – dwa razy w tygodniu, jednakże prawidłowe leczenie wymaga regularnej dwuletniej rehabilitacji dwa razy w tygodniu, co wiąże się jednak z koniecznością wykupienia dodatkowych świadczeń. Małoletni ma również nawracające infekcje uszu, często stosuje antybiotyki. Miesięczny koszt zakupu leków to około 80 zł.

Dotychczas małoletni otrzymywał ubranka po starszym od niego o rok synu J. S.. Ze względu na fakt, że obaj chłopcy mają obecnie ten sam rozmiar, matka małoletniego musi przeznaczyć dodatkową kwotę na zakup odzieży i obuwia dla dziecka – około 70 zł miesięcznie (200 zł na sezon). Dodatkowo, ze względu na koślawość nóżek, dziecko wymaga stosowania wkładek ortopedycznych, co stanowi wydatek około 40 zł na sezon.

( dowód: konsultacja psychologiczna i opinia psychologiczna z dnia 17 maja 2013 r. – k. 25-28; dokumentacja medyczna małoletniego – k. 30-35; faktury VAT – k. 36-44, 56-62, 73-79, 82-90; przesłuchanie świadka J. S. – zapis na płycie CD – k. 222; przesłuchanie świadka W. N. – zapis na płycie CD – k. 222; przesłuchanie przedstawicielki ustawowej małoletniego – zapis na płycie CD – k. 222)

Pozwana R. B. (1) ma 69 lat, z zawodu jest pielęgniarką. Otrzymuje świadczenie emerytalne w wysokości 2069,06 zł miesięcznie. Do września 2013 r. pracowała jako przełożona asystentów stomatologicznych, z tego tytułu otrzymywała wynagrodzenie w wysokości około 1000 zł miesięcznie. W 2012 r. jej łączny dochód wyniósł 44134,57 zł. Mimo prób znalezienia kolejnej pracy pozwana nie pracuje ze względu na wiek i stan zdrowia – ma tętniak międzykomorowy serca, arytmię serca, reumatyzm.

Pozwana jest właścicielką mieszkania o powierzchni 49 m ², znajdującego przy ul. (...) we W.. Miesięczne koszty utrzymania mieszkania wynoszą około 550-700 zł miesięcznie i obejmują: czynsz (300 zł), energię elektryczną (od 210 zł latem do około 350 zł w sezonie grzewczym), gaz (35 zł) i telefon. Pozwana mieszka z dziewiętnastoletnim wnukiem, który otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 1350 zł miesięcznie. Wnuk przekazuje pozwanej kwotę 500 zł miesięcznie na opłacenie rachunków, w pozostałym zakresie utrzymuje się sam.

Pozwana jest ponadto właścicielką mieszkania o powierzchni 29 m ² w T., w którym mieszka ojciec małoletniego. W tej chwili pozwana nie ponosi kosztów utrzymania tego mieszkania. Własnością pozwanej jest również działka o powierzchni 784 m ² położoną na terenie województwa (...). Pozwana szacuje wartość działki na około 15500 zł (20 zł/m ²). Planuje jej sprzedaż.

Pozwana spłaca kredyt konsolidacyjny w wysokości 50000 zł. Spłata będzie trwała jeszcze 5 lat, miesięczna spłata wynosi (...).95 zł miesięcznie. W 2013 r. spłacała ponadto zadłużenie powstałe w związku z nieopłaceniem funduszu remontowego, opłat za media, opłat za energię elektryczną w łącznej kwocie około 6000 zł. Na wyżywienie pozwana przeznacza około 300 zł miesięcznie. Na leki wydaje około 70-100 zł miesięcznie.

( dowód: decyzja ZUS z dnia 23 lipca 2013 r. – k. 107-109; umowa pożyczki z dnia 13 sierpnia 2013 r. – k. 110-116; zaświadczenie z wspólnoty mieszkaniowej z dnia 10 lipca 2013 r., 13 lipca 2013 r., – k. 117-118; faktura VAT z dnia 26 marca 2013 r. – k. 126; wezwanie do zapłaty z dnia 9 maja 2013 r. – k. 127; pismo pozwanej z dnia 6 maja 2013 r. – k. 128; dokumentacja medyczna pozwanej – k. 162-171; PIT 37 pozwanej za 2012 r. – k. 172-173; faktura VAT z dnia 4 listopada 2013 r. – k. 184; przesłuchanie pozwanej – zapis na płycie CD – k. 222)

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie małoletniego powoda zasługiwało na uwzględnienie w części, a w pozostałym zakresie, jako nieuzasadnione, podlegało oddaleniu.

Materialnoprawną podstawą żądania był art. 128 k.r.o i 132 k.r.o., zgodnie z którymi obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, przy czym obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Oceniając zasadność żądania powoda należy mieć także na uwadze treść art. 133 k.r.o., który stanowi, iż rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem jednak uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Z powyższego przepis wynika zatem, iż przesłanką obowiązku alimentacyjnego krewnych zobowiązanych w dalszej kolejności, a do tego kręgu bez wątpienia należy babka ojczysta małoletniego, jest występujący po stronie osoby uprawnionej niedostatek. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia niedostatku. Uczynił to natomiast Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu izby cywilnej i administracyjnej w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty z dnia 16 grudnia 1987 r. (M.P.88.6.60). W pkt. III uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił: „za znajdujące się w niedostatku należy zatem uważać osoby, które nie mogą własnymi siłami zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb, nie posiadają własnych środków w postaci wynagrodzenia za pracę, emerytury czy renty ani też dochodów z własnego majątku. Do środków własnych nie można jednak zaliczyć tych środków, które zostały uprawnionemu do żądania alimentów dostarczone przez inne osoby bez obowiązku prawnego czy w wykonaniu obowiązku alimentacyjnego, lecz poza jego obowiązkowym zakresem”.

Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że ustalenia wymagało, po pierwsze, czy spełnione zostały przesłanki z art. 132 k.r.o. będące podstawą dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od zobowiązanych w dalszej kolejności, a po drugie – czy sytuacja powoda uzasadnia stwierdzenie, iż znajduje się on w niedostatku.

Po przeprowadzeniu analizy zgromadzonego materiału dowodowego Sąd stwierdził, że jedna z przesłanek wskazanych w art. 132 k.r.o. została w niniejszej sprawie spełniona. W niniejszej sprawie została wprawdzie wskazana osoba zobowiązana w bliższej kolejności, to jest ojciec małoletniego, jednakże w świetle bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych należnych od niego należy uznać, że uzyskanie od niego na czas potrzebnych małoletniemu środków utrzymania jest, przynajmniej w chwili obecnej, niemożliwe. Ojciec małoletniego nie pracuje, jest uzależniony od alkoholu. Z innego związku urodziło mu się jeszcze jedno dziecko, na którego utrzymanie również nie łoży. W okresie od stycznia 2012 r. do kwietnia 2013 r. zasądzone przez Sąd alimenty od ojca małoletniego na jego rzecz w rzeczywistości były płacone przez pozwaną. Wobec tych okoliczności nieuzasadnione byłoby oczekiwanie, że w najbliższej przyszłości ojciec małoletniego zacznie wywiązywać się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Odnosząc się natomiast do drugiej z wymienionych przesłanek, to jest do niedostatku po stronie powoda, należy zauważyć, że obecnie jedynym źródłem utrzymania małoletniego i jego matki jest otrzymywane przez nią wynagrodzenie w wysokości około 1600 zł miesięcznie. A. D. otrzymuje również alimenty na starszą córkę w wysokości 500 zł miesięcznie. Po odliczeniu kosztów stałych, to jest kosztów utrzymania mieszkania (200 zł) i wydatków na przedszkole (200 zł), na utrzymanie trzech osób, w tym małoletniego, pozostaje 1700 zł w miesiącu. Jak ustalono w toku postępowania dowodowego, zakres usprawiedliwionych potrzeb małoletniego jest szeroki, a to przede wszystkim ze względu na liczne schorzenia, na które cierpi. Kwota, jaką dysponuje matka małoletniego, bez wątpienia nie wystarcza na utrzymanie małoletniego. Koszt zaspokojenia najbardziej podstawowych potrzeb małoletniego wynosi bowiem około 1000-1200 zł miesięcznie (przedszkole – 200 zł, wyżywienie – 400-500 zł, leki – 100 zł, środki do pielęgnacji ciała – 100-150 zł, odzież i obuwie – 100-150 zł). Uwzględnienia wymagają nadto wydatki, jakie matka małoletniego powinna ponieść na jego rehabilitację, czego nie jest jednak w stanie uczynić z uwagi na złą sytuację finansową. Chociaż zatem w utrzymaniu i wychowaniu małoletniego wspiera przedstawicielkę ustawową jej matka, nie jest ona w stanie zaspokoić wszystkich jego usprawiedliwionych potrzeb. Wobec tego uznać należy, że małoletni znajduje się w niedostatku w rozumieniu art. 133 § 2 k.r.o.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stwierdził, że po stronie babki ojczystej małoletniego istnieje względem niego obowiązek alimentacyjny, i w związku z tym uwzględnił powództwo małoletniego co do zasady, uznając jednakże, że żądana kwota 500 zł jest wobec okoliczności niniejszej sprawy nazbyt wygórowana. Zgodnie z art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Innymi słowy, wysokość świadczenia alimentacyjnego stanowi wypadkową potrzeb uprawnionego oraz sytuacji zarobkowej i majątkowej zobowiązanego. Wysokość alimentów nie zależy natomiast od wysokości świadczenia zasądzonego na rzecz małoletniego od zobowiązanego w bliższej kolejności ojca.

Oceniając możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej, Sąd wziął pod uwagę wysokość uzyskiwanego przez nią dochodu. Sąd uznał również, że chociaż jeszcze do niedawna pozwana wykonywała pracę zarobkową, to obecnie nie jest ona w stanie kontynuować zatrudnienia ze względu na wiek i stan zdrowia. Przy ocenie sytuacji materialnej pozwanej należy mieć jednakże na uwadze fakt, że jest ona właścicielką dwóch mieszkań – jednego we W., w którym mieszka, oraz jednego w T., które udostępnia swojemu synowi – ojcu małoletniego. R. B. (2) nie pracuje na swoje utrzymanie, nie płaci alimentów na małoletniego. Pozostawiając mieszkanie synowi do nieodpłatnego korzystania, pozwana traci możliwość pobierania z niego pożytków, na przykład w postaci czynszu za najem. Przy pełnym wykorzystaniu swoich możliwości majątkowych pozwana uzyskałaby dodatkowe stałe źródło dochodu w wysokości kilkuset złotych miesięcznie.

Sąd wziął jednak pod uwagę również fakt, że około 50% świadczenia emerytalnego pozwana przeznacza na spłatę kredytu. Po odliczeniu wydatków na zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb (część kosztów utrzymania mieszkania – 200 zł, wyżywienie – 300 zł, leki – 100 zł, bez uwzględnienia wydatków na odzież czy środki czystości) pozwanej zostaje do dyspozycji 400 zł miesięcznie. Sąd ma świadomość, że alimenty w orzeczonej wysokości stanowią niewielką część środków potrzebnych na utrzymanie małoletniego, jednakże świadczenie zasądzone w kwocie powyżej 250 zł przekraczałoby możliwości finansowe pozwanej, nawet jeśli uwzględnić potencjalne dochody pozwanej z najmu mieszkania w T.. To zaś stałoby w sprzeczności z utrwaloną w doktrynie zasadą, że zakres świadczeń alimentacyjnych powinien być tak ustalony, aby ich spełnianie nie powodowało u zobowiązanego niedostatku (por. S. Szer, Prawo rodzinne w zarysie, red. J. Winiarz, Warszawa 1969, s. 241; J. Winiarz, J. Gajda, Prawo rodzinne, Warszawa 1999, s. 251; J. Pietrzykowski, dz. cyt., s. 1111).

Sąd zasądził alimenty w kwocie 250 zł od dnia 1 stycznia 2014 r., a nie od września 2013 r., jak wnosił powód, bowiem sytuacja materialna pozwanej nie pozwala jej na uiszczenie świadczeń za okres od września do grudnia 2013 r. w łącznej kwocie 1000 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt. I sentencji wyroku, zaś w pkt. II oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Na zasadzie art. 102 k.p.c. w pkt. III sentencji wyroku Sąd nie obciążył pozwanej kosztami procesu.

Na podstawie przepisu art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. wyrokowi w punkcie I i II nadano rygor natychmiastowej wykonalności.