Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, X Wydział Gospodarczy

w składzie

Przewodniczący Sędzia SO Leszek Guza

Sędzia SO Barbara Przybyła

Sędzia SO Katarzyna Żymełka (spr.)

Protokolant Grzegorz Kaczmarczyk

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2014 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa: M. K.

przeciwko: Zarządowi (...) Sp. z o.o. w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 13 czerwca 2013r.

sygn. akt VII GC 1543/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.800,00 (jeden tysiąc osiemset 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu odwoławczym.

SSO Barbara Przybyła SSO Leszek Guza SSO Katarzyna Żymełka

Sygn. akt X Ga 272/13

UZASADNIENIE

Powódka M. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej Zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwoty 58.342,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami postępowania tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, które uzyskała pozwana wskutek prac remontowych i modernizacyjnych w pomieszczeniu magazynowo – warsztatowym przy ul. (...) w Z., celem przywrócenia zdatności pomieszczeń do użytku oraz zmiany sposobu użytkowania warsztatu samochodowego na dwustanowiskową ręczną myjnię samochodową (kafelkowanie ścian, założenie nowej instalacji elektrycznej, zerwanie starych tynków, wymiana starych bram na nowe, rolety elektryczne).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, iż powódka nie udowodniła roszczenia, zarówno co do zasady, jak też i wysokości.

Pozwana podniosła, że nawet jeżeli powódka czyniła nakłady na rzecz, to nie było na to żadnej zgody pozwanej, a ponadto powódka zrzekła się roszczeń o ich zwrot.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Gliwicach oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił, że 12 listopada 2008 roku pomiędzy pozwaną a Przedsiębiorstwem (...) Spółką z o.o. w Z. (dalej (...)) została zawarta umowa najmu. Pismem z dnia 13 listopada 2008 roku najemca (...) zwróciła się z wnioskiem do pozwanej o wyrażenie zgody na podnajem pomieszczeń warsztatowych powódce. Powódka w dniu 22 grudnia 2008 r. otrzymała dotację na otwarcie działalności gospodarczej w ramach pomocy de minimis. Zamiarem powódki było wykorzystanie dotacji na rozpoczęcie działalności w zakresie prowadzenia myjni ręcznej samochodowej. W związku z powyższym w dniu 17 grudnia 2008 r. powódka wystąpiła do Prezydenta Miasta Z. z wnioskiem o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla inwestycji p.n. zmiana sposobu użytkowania z warsztatu samochodowego na myjnię ręczną. Inwestycja obejmowała pomieszczenia przy ul. (...) w Z.. Właścicielem terenu jest pozwana, natomiast najemcą ówcześnie była spółka (...). Prezydent Miasta Z. ustalił warunki zabudowy dla inwestycji powódki. W dniu 19 marca 2009 r. powódka podpisała umowę podnajmu z (...), po czym przystąpiła do prac modernizacyjnych. Powódka zwróciła się do (...) o wyrażenie zgody na przeprowadzenie prac polegających na naprawie instalacji elektrycznej i instalacji wodno kanalizacyjnej, położeniu płytek na ścianach, wymianie drzwi stalowych na rolety elektryczne. (...) wyraziła zgodę na dokonanie prac. W 2009 r. powódka wykonała remont lokalu. W lokalu tym wykonano szereg prac modernizacyjnych mających na celu zmianę sposobu użytkowania warsztatu samochodowego na dwustanowiskową ręczną myjnię samochodową. Powódka zakończyła remont pomieszczeń magazynowo - warsztatowych końcem sierpnia 2009 r. W dniu 30 lipca 2009 roku do pozwanej wpłynęło pismo powódki dotyczące partycypacji w kosztach naprawy kanalizacji na posesji. W związku z faktem, iż pozwana nie została poinformowana o planowanych na nieruchomości inwestycjach oraz z uwagi na treść § 3 ust. 2

Sąd Rejonowy uznał, iż skoro powódka uważała, że jej nakłady sprzed zawarcia umowy najmu spowodowały wzbogacenie pozwanej, to winna była wykazać zwiększenie dochodu uzyskiwanego przez pozwaną od poprzedniego najemcy, czego nie uczyniła. Sama wynajmowała już rzecz zmodernizowaną, przystosowaną do potrzeb jej działalności i zgodną z celem dotacji, z którego to tytułu uzyskała częściowe obniżenie czynszu, który płaciła bądź nieregularnie bądź wcale.

Sąd Rejonowy uzasadnił oddalenie wniosku dowodowego o wycenę nakładów poczynionych przez powódkę tym, że skoro powódka zrzekła się ewentualnych roszczeń, to ustalenie ich wysokości nie ma znaczenia dla rozpoznania sprawy.

Zdaniem Sądu Rejonowego wartości nakładów w żaden sposób nie można utożsamiać z wartością ewentualnego wzbogacenia.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożyła powódka. W apelacji powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego (art. 405 k.c.) oraz przepisów postępowania (art. 233 § 2 k.p.c., art. 328§ 2 k.p.c., co jej zdaniem doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy i wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu powódka wskazała, iż żadna z umów: umowa pomiędzy pozwaną a (...) i umowa pomiędzy powódką a (...) nie miały żadnego znaczenia w sprawie, gdyż ich stronami nie byli łącznie powódka i pozwana. Powódka wskazała, iż dochodzi roszczenia pochodzącego z okresu kiedy stron nie łączyła żadna umowa. Fakt późniejszego zawarcia umowy nie spowodował, że jej skutki rozciągnęły się z mocą wsteczną na prace wykonane przez powódkę.

Powódka wskazała, że sprawa nie dotyczy czynszu, tylko bezpodstawnego wzbogacenia.

Powódka podkreśliła, że nie jest warunkiem bezpodstawnego wzbogacenia stałe, regularne pozyskiwanie korzyści. Wystarczy uzyskać korzyść raz, co w sprawie miało miejsce. Korzyść pozwanej stanowi to, że nie musi wykładać pieniędzy na remont nieruchomości.

Zdaniem powódki Sąd I instancji naruszył zasady swobodnej oceny dowodów, zaniechał posługiwania się doświadczeniem życiowym i rozumowaniem logicznym, wybiórczo potraktował materiał dowodowy, przeprowadził bardzo dowolną ocenę dowodów, w szczególności przez zupełne pominięcie w toku wyrokowania umowy zawartej pomiędzy powódką a pozwaną oraz jej daty.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie, mimo zasadnego zarzutu apelacji odnośnie naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.

W powyższym przepisie zostały wskazane elementy uzasadnienia wyroku. Należą do nich: ustalenie faktów, które zdaniem sądu zostały udowodnione, wskazanie dowodów, podanie przyczyn odmowy wiarygodności dowodów oraz wyjaśnienie podstawy prawnej, czyli wskazanie dlaczego w konkretnej sprawie mają zastosowanie wskazane przepisy i w jaki sposób wpływają na jej rozstrzygnięcie. Nie jest wystarczające ogólnikowe powołanie się na poglądy doktryny. Sąd Rejonowy w swoim uzasadnieniu w części zawierającej rozważania prawne ograniczył się do przedstawienia ogólnych, teoretycznych poglądów co do bezpodstawnego wzbogacenia. Przy czym te poglądy w żaden sposób nie miały znaczenia dla rozpoznawanej sprawy. Co więcej Sąd Rejonowy odnosząc się do świadczeń niegodziwych oraz świadczeń z gier i zakładów (art. 412 k.c. i art. 413 k.c.) w żadne sposób nie wskazał przyczyn powołania się na te przepisy i ich wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Dodatkowo w części zważeniowej poza teoretycznymi wywodami na temat bezpodstawnego wzbogacenia ograniczył się do ponownego przytoczenia postanowień umowy zawartej pomiędzy pozwaną a (...) bez wskazania jej znaczenia dla sprawy. Uzasadnienie nie spełniało zatem wymogów z art. 328 § 2 k.p.c.

Aczkolwiek zarzut pozwanej odnośnie naruszenia przepisu art. 328 k.p.c. jest zasadny, to jednakże w żaden sposób nie wpływa na prawidłowość wydanego orzeczenia.

W niniejszej sprawie w pierwszej kolejności należało ustalić na podstawie jakiego stosunku cywilnoprawnego czyniący nakłady (powódka) posiadała nieruchomość i dokonywała nakładów. Powódki z właścicielem nieruchomości nie łączyła umowa. Wobec powyższego należy uznać, że z uwagi na brak stosunku prawnego, pomiędzy stronami nie zostały uregulowane rozliczenia nakładów. Wówczas zgodnie z art. 230 k.c. mają zastosowanie art. 224 do 226 k.c. Przepisy te także mają zastosowanie, gdy nakłady były dokonywane bez wiedzy i bez zgody właściciela, a więc nie na podstawie zawartej z nim umowy. Istotne jest w sprawie, że przepisy art. 224 do 226 k.c. mają charakter szczególny w stosunku do art. 405 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 grudnia 2010 r., VI ACa 980/12). Powódka błędnie zatem wskazała na art. 405 k.c. jako podstawę prawną swego żądania. Przepis art. 405 k.c. nie ma zastosowania do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Przepis art. 226k.c. wyłącza stosowanie do zwrotu nakładów dokonanych przez posiadacza przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Odmienna wykładnia umożliwiałaby obchodzenie art. 229 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 1980 r., II CR 394/80). Powódka winna była dochodzić roszczeń o zwrot nakładów na podstawie art. 224 do 226 k.c.

Wobec powyższego powódka nie mogła skutecznie zarzucać w apelacji naruszenia art. 405 k.c., który nie miał zastosowania w niniejszej sprawie.

Powódka, reprezentowana przez adwokata, jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia wskazała art. 405 k.c. Przepisy prawa nie nakładają na stronę obowiązku wskazania podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Jeżeli jednak strona dokonuje sama takiej kwalifikacji to fakt ten nie może pozostać obojętny dla Sądu, wyznacza on bowiem granice, w jakich sprawa ma zostać rozpoznana. Powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego jako mającej stanowić podstawę rozstrzygania o tym roszczeniu wiąże sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądania pozwu. Wskazanie przez powódkę przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną orzeczenia, jakkolwiek niewymagane, nie pozostaje bez znaczenia dla przebiegu i wyniku sprawy, albowiem pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu. Wynika to z faktu, iż przepis prawny, funkcjonujący w systemie obowiązującego prawa zazwyczaj jako norma abstrakcyjna i generalna, staje się - z chwilą powołania go w określonej sprawie - nośnikiem konkretnych treści faktycznych. Przepis ten bowiem, powołany jako argument w sporze i tym samym przyjmujący rolę jednego z jego czynników, pośrednio dostarcza także twierdzeń i wiedzy o faktach, o tych mianowicie, które, wyłonione z całokształtu okoliczności stojących za żądaniem pozwu, zdatne są wypełnić jego hipotezę (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 października 1999 r., sygn. akt III CKN 407/98, opubl. LEX nr 50697 oraz w wyroku z dnia 23 lutego 1999 r., sygn. akt I CKN 252/98, opubl. OSNC 1999/9/152).

Zauważyć należy także, iż relacje zachodzące między stronami bywają niekiedy bardzo skomplikowane i powikłane, zarówno od strony faktycznej, jak i prawnej, a racje stron mogą znajdować swe źródło lub podstawę w różnych przepisach prawa. Jeżeli zatem osoba wnosząca pozew buduje zarazem jakąś konstrukcję swego żądania, osadzając ją na ściśle wskazanym przepisie prawa materialnego, to tym samym wytycza granice okoliczności spornych i niespornych, które mają stanowić podstawę faktyczną orzeczenia.

Wskazać wreszcie należy, iż niejednokrotnie, w zależności od rodzaju zgłoszonego roszczenia, odmiennie rozkłada się ciężar dowodzenia, inne są okoliczności wymagające udowodnienia, czy też pojawiają się różne domniemania. Wskazanie zatem danej podstawy prawnej żądania może spowodować podjęcie przez pozwanego określonej obrony, niezbędnej do wykazania bezzasadności tylko tej podstawy. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby pozwany jedynie z ostrożności procesowej, w obawie przed inną (niż wskazana przez powoda) kwalifikacją dokonaną przez Sąd, starał się wykazywać brak jakichkolwiek roszczeń powoda i udowadniał np. okoliczności nieistotne bądź takie, które winien wykazać powód (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 32/98, opubl. OSNC 1999/5/96).

W konsekwencji, w ocenie Sądu, wskazanie przez powódkę, działającą przez zawodowego pełnomocnika, przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną orzeczenia, jakkolwiek niewymagane, nie pozostaje obojętne dla przebiegu oraz wyniku sprawy, albowiem pośrednio określa ono także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie. W efekcie czego Sąd takim wskazaniem jest związany. Przyjęcie odmiennego wniosku prowadziłoby natomiast do tego, iż Sąd niejako z urzędu otaczałby powódkę ochroną, z której ta nie chce skorzystać.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że również okoliczności faktyczne przytoczone przez powódkę nie uzasadniały uwzględnienia jej żądań. Powódka objęła lokal w posiadanie na podstawie umowy podnajmu za zgodą właściciela. Powódka władała lokalem w zakresie innego prawa niż właściciel – na podstawy umowy podnajmu. Powódka była zatem posiadaczem zależnym lokalu w czasie, gdy czyniła na lokal nakłady. Nakłady poczynione przez powódkę na lokal miały charakter nakładów użytecznych. Były czynione w celu ulepszenia rzeczy. Były to prace modernizacyjne mających na celu zmianę sposobu użytkowania warsztatu samochodowego na dwustanowiskową ręczną myjnię samochodową (kafelkowanie ścian, założenie nowej instalacji elektrycznej, zerwanie starych tynków, wymiana starych bram na nowe, zamontowanie rolet elektrycznych). Zwrot nakładów użytecznych (innych) należy się wtedy, gdy nakłady te zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 1983 r., IV CR 67/83). Ich wartość należy obliczyć jako równowartość znajdującą pokrycie we wzroście wartości nieruchomości w chwili jej wydania właścicielowi. W tym zakresie niezbędne są wiadomości specjalne, a ciężar wykazania tych okoliczności spoczywał na powódce (art. 6 k.c.). Powódka nie zgłosiła żadnych dowodów wskazujących, że skutkiem poniesienia przez nią nakładów był wzrost wartości nieruchomości oraz na okoliczność wysokości tego wzrostu. Powódka ograniczyła się do zgłoszenia wniosku z opinii biegłego na okoliczność wyceny nakładów przez nią poczynionych. Natomiast kolejny wniosek powódki obejmujący zmianę tezy dowodowej wniosku z opinii biegłego, zgłoszony na rozprawie, był wnioskiem spóźnionym. Dodatkowo należy wskazać, że również w zarzutach podniesionych w apelacji powódka zarzuciła naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wyliczenia wartości dokonanych przez nią nakładów. Powódka w apelacji nie zarzucała nie uwzględnienia jej wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego co do okoliczności wskazanych na rozprawie w dniu 6 czerwca 2013 r. Tym samym brak było podstaw do uwzględnienia żądania powódki również na podstawie art. 224 do 226 k.c.

Mając powyższe na uwadze apelacja powódki zgodnie z art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.). Na koszty postępowania apelacyjnego złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej, którego wysokość uzasadnia § 6 punkt 6 w zw. z § 12.1.1) ww. rozporządzenia.

/-/ Barbara Przybyła /-/ Leszek Guza /-/ Katarzyna Żymełka