Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny w składzie:

Przewodniczący: SSO Waldemar Pałka

Sędziowie: SO Jolanta Piórkowska (spr.)

SR del do SO Katarzyna Zielińska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Greifenberg-Krupa

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2019 roku w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa małoletnich: I. M., P. M. (1) i T. M. reprezentowanych przez ustawową przedstawicielkę A. M.

przeciwko P. M. (2)

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 17 września 2018 roku

sygn. akt III RC 708/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że zasądzone tam koszty procesu obniża do kwoty 1800 zł;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  koszty procesu za instancję odwoławczą wzajemnie znosi.

Sygn. akt: VI RCa 327/18

UZASADNIENIE

A. M. imieniu małoletnich powodów wniosła o zasądzenie od pozwanego P. M. (2) na ich rzecz tytułem alimentów kwoty 400 zł miesięcznie na rzecz I. M. oraz kwoty po 300 zł miesięcznie na rzecz P. i T. M..

W uzasadnieniu żądania podała, że małoletni powodowie pochodzą z jej nieformalnego związku z pozwanym. Od czasu rozstania z pozwanym w 2015 r. przekazuje on nieregularnie i w różnej wysokości środki na utrzymanie dzieci. Koszty utrzymania każdego z małoletnich określiła na kwotę około 1500 zł miesięcznie wskazując, że składają się na nie koszty wyżywienia, zakupu dzieży, zajęć dodatkowych oraz koszty leczenia.

Podała również, że utrzymuje się z prowadzonej działalności gospodarczej, korzysta z pomocy rodziców, którzy pomagają w utrzymaniu dzieci, pozwany natomiast utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę oraz udzielanych korepetycji z języka angielskiego.

Pozwany P. M. (2) w odpowiedzi na pozew uznał roszczenie co do zasady i wniósł o zasądzenie na rzecz małoletniej I. M. kwoty 200 zł miesięcznie oraz na rzecz P. i T. M. kwot po 150 zł miesięcznie. Jednocześnie wymieniony domagał się oddalenia powództwa za okres od 1 września 2017r.

Uzasadniając stanowisko pozwany podkreślił, że swój znaczny udział w opiece nad dziećmi w okresie pozostawania przez strony w związku podczas gdy powódka rozwijała się zawodowo, podał, że w uzgodnieniu z powódką przekazuje na rzecz małoletnich kwotę 600 zł co dwa miesiące, bo jedynie na taką kwotę pozwalają jego możliwości zarobkowe. Jego jedynym źródłem dochodów jest wynagrodzenie za pracę w wysokości 1674,05 zł miesięcznie. Zakwestionował twierdzenia powódki o czerpaniu dodatkowych dochodów z korepetycji podając, że nie ma wyższego wykształcenia w tym zakresie. Wskazał również, że spłaca kredyt zaciągnięty na zakup mieszkania, a nadto, że swój obowiązek alimentacyjny wypełnia także poprzez osobiste starania o wychowanie małoletnich.

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 17 września 2018 roku zasądził od pozwanego na rzecz małoletnich powodów I. M. kwotę 250 zł miesięcznie oraz P. M. (1) i T. M. kwoty po 200 zł miesięcznie tytułem alimentów łącznie po 650 zł miesięcznie za okres od 12 września 2017 r. do 16 września 2018 r. oraz kwotę 400 zł miesięcznie na rzecz małoletniej I. M. i kwotę po 300 zł miesięcznie na rzecz małoletnich P. M. (1) i T. M., łącznie po 1000 zł miesięcznie, poczynając od 17 września 2018 r., płatne do 15-tego dnia każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, do rąk przedstawicielki ustawowej małoletnich powodów. W pozostałym zakresie powództwo oddalił. Zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, tj. kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że żądane przez matkę małoletnich tytułem alimentów kwoty znajdują pełne odzwierciedlenie w potrzebach dzieci. A. M. szczegółowo udokumentowała zakres potrzeb każdego z małoletnich i koszty jakie ponosi w związku z ich zaspokojeniem. Analizując tylko koszty związane z leczeniem dzieci i ich dodatkowymi zajęciami wskazał, że w przypadku małoletniej I. M. na czas zamknięcia rozprawy wynoszą one co najmniej 560 zł miesięcznie, w wypadku małoletniej P. M. (1) co najmniej 350 zł, a w przypadku T. co najmniej 125 zł miesięcznie. Dodatkowo matka małoletnich na bieżąco ponosi koszty związane z utrzymaniem mieszkania, które zajmuje razem z dziećmi, wyżywieniem, zakupem odzieży oraz opłat w szkole. Sąd uznał, że biorąc pod uwagę nawet przeciętną wysokość kosztów utrzymania należało przyjąć, iż żądane w pozwie kwoty są w pełni adekwatne do potrzeb małoletnich powodów. Uznana przez pozwanego kwota po 200 zł miesięcznie, zdaniem Sądu Rejonowego jest symboliczna w stosunku do zakresu potrzeb małoletnich powodów i nie jest adekwatna do zakresu osobistych starań pozwanego o wychowanie i utrzymanie dzieci. Pozwany widuje się z małoletnimi w dwa weekendy w miesiącu i spędza z nimi trzy popołudnia w tygodniu, jednak kontakty w ciągu tygodnia odbywają się w miejscu zamieszkania dzieci i przeważnie w obecności babci małoletnich. Potrzeby związane chociażby z zapewnieniem małoletnim wyżywienia w tym czasie zaspokajane są również w miejscu zamieszkania dzieci i nakładami ich matki, a nie pozwanego. Sąd podkreślił, że możliwości zarobkowych zobowiązanego do alimentacji nie można utożsamiać automatycznie z wysokością aktualnych dochodów. Wskazał, że pozwany ma szerokie doświadczenie zawodowe, zna język obcy i wykonywał pracę za granicą. Nie jest również obarczony obowiązkiem stałej pieczy nad dziećmi, co w przekonaniu Sądu Rejonowego powoduje, iż pozwany jest atrakcyjnym kandydatem do zatrudnienia. Ponadto Sąd uznał, że pozwany nie wykazał, aby jego stan zdrowia nie pozwalał na podjęcie korzystniejszego zatrudnienia. Wprawdzie wymieniony złożył do akt dokumentację lekarską, ale wynika z niej jedynie, że około rok temu skorzystał z ambulatoryjnej pomocy z powodu dolegliwości bólowych wynikających z wcześniejszego urazu kręgosłupa. Jak podał w swoich wyjaśnieniach, obecnie nie kontynuuje leczenia. Nie starał się również o uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy. Sąd doszedł zatem do przekonania, że należy traktować pozwanego jako osobę w pełni zdolną do pracy i przez ten pryzmat oceniać jego możliwości zarobkowe.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu Sąd wskazał art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 4 ust. 4 w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. 2018, poz. 265).

Apelację od wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części dotyczącej punktu I -go i III - go.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art.233 k.p.c. w zw. z art. 135 § 1 kro poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego oraz sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie, że usprawiedliwione potrzeby małoletnich określone zostały na kwotę co najmniej 1035 zł wobec czego zobowiązanie pozwanego do przekazywania 1000 zł miesięcznie sprowadza się do pokrywania kosztów utrzymania dzieci w całości oraz przyjęcie że możliwości majątkowe i zarobkowe pozwanego umożliwiają mu płacenie takiej kwoty, gdy tymczasem przekraczają one znacznie jego możliwości. Zarzucił również naruszenie art. 135 § 1 kro poprzez nie uwzględnienie równej stopy życiowej stron i granicy niedostatku zobowiązanego bez uwzględnienia stopnia ograniczonych możliwości pozwanego wynikających z dolegliwości zdrowotnych, braku odpowiedniego wykształcenia, warunków społeczno-gospodarczych regionu, a nadto art. 135§ 2 kro w zw. z art. 135 § 1 kro poprzez pominięcie jego osobistych starań w opiece nad dziećmi jako udziału w alimentacji dzieci. Wskazał również na naruszenie przepisów z art. 98 § 1k.p.c. w zw. z art. 100 § 1k.p.c. poprzez nie zastosowanie zasady odpowiedzialności za wynik sprawy i słuszności, skutkiem czego zasadzono na rzecz powodów w 100 % zwrot kosztów zastępstwa prawnego.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa za okres od 12 września 2017 roku do 16 września 2018 roku ponad kwotę 200 zł miesięcznie na rzecz małoletniej I. M., ponad kwotę 150 zł na rzecz małoletniej P. M. (1) i T. M. oraz oddalenie powództwa ponad kwotę 200 na rzecz I. M. oraz ponad kwotę 150 zł na rzecz małoletniej P. M. (1) oraz T. M. od dnia 17 września 2018 r. jak również o zmianę wyroku w punkcie III poprzez wzajemne zniesienie kosztów procesu.

W uzasadnieniu zaskarżonego środka podał, że zasądzone przez Sąd I instancji alimenty nie odpowiadają usprawiedliwionym potrzebom dzieci oraz przekraczają możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego. W ocenie skarżącego Sąd nie uwzględnił osobistych starań pozwanego w procesie wychowania dzieci. Zaznaczył, że matka dzieci nadmiernie generuje koszty utrzymania małoletnich, które i tak nie zostały dokładnie ustalone, poprzez uczęszczanie na prywatne wizyty lekarskie, przy czym nie konsultuje tego z pozwanym. Przy wydatkach, dodatkowych zajęciach oraz wakacjach nie bierze pod uwagę statusu materialnego pozwanego. Podkreślił też znaczenie dodatkowych świadczeń otrzymywanych przez matkę małoletnich na rzecz dzieci, które w wystarczający sposób powinny zabezpieczyć dodatkowe potrzeby małoletnich. Ponadto wskazał, że wobec częściowego jedynie uwzględnienia powództwa, Sąd winien wzajemnie znieść koszty postępowania.

Przedstawicielka ustawowa małoletnich powodów w odpowiedzi na apelację pozwanego wniosła o jej oddalenie.

Wskazała, że wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy, natomiast zarzuty kierowane przez pozwanego są całkowicie bezzasadne. Zaznaczyła, że pozwany nie interesuje się leczeniem dzieci, natomiast ona na bieżąco informuje o stanie zdrowia dzieci i oczekuje pomocy od pozwanego w opiece nad małoletnimi, na co jednak nie może liczyć. Podkreśliła, że nie ma możliwości bezpłatnego leczenia syna stron, bowiem w O. nie ma placówki zajmującej się leczeniem dzieci z jego przypadłościami. Podkreśliła, że od czasu wydania wyroku przez Sąd I instancji, pozwany ograniczył swój udział w opiece nad dziećmi. Aktualnie zawozi dziewczynki na angielski i przywozi z angielskiego. Zrezygnował również ze spotkań z nimi, nie odrabia lekcji, nie przygotowuje im posiłków, nie organizuje w żaden sposób wolnego czasu.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest częściowo zasadna i w części podlegała uwzględnieniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wydane przez Sąd I instancji rozstrzygnięcie zapadło na podstawie prawidłowo poczynionych ustaleń natury faktycznej, jak też prawnej.

Z istoty obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka, które nie może utrzymać się samodzielnie (art. 133 § 1 kro), wynika obowiązek dostarczania środków utrzymania i wychowania (art. 128 kro) w zakresie limitowanym z jednej strony – rozmiarami potrzeb uprawnionego do alimentacji, z drugiej zaś – możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zobowiązanego (art. 135 § 1 kro).

Ponowna analiza materiału dowodowego, dokonana w trakcie postępowania apelacyjnego jednoznacznie wskazuje, że ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy i wnioski zawarte w pisemnych motywach uzasadnienia zaskarżonego wyroku, są w pełni trafne i jakakolwiek argumentacja zawarta w apelacji, nie jest w stanie wpłynąć na odmienną ich ocenę. Apelacja nie zawiera żadnych nowych okoliczności oraz merytorycznej argumentacji, które rozważania Sądu I instancji w zakresie obowiązku alimentacyjnego i wysokości orzeczonych świadczeń mogłyby skutecznie podważyć.

Dodatkowo bezspornym jest, że obowiązek łożenia na utrzymanie dzieci, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać, a nie posiadają przy tym majątku, który przynosiłby dochody, obciąża oboje rodziców. Obowiązek ten, choć równy, nie jest wszakże taki sam – zależy on zawsze od ocenianych indywidualnie możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z rodziców.

W ślad za Sądem Rejonowym podkreślić należy, że ustalone kwoty alimentów w odpowiednim stopniu przyczynią się do utrzymania dzieci stron. Ich koszty utrzymania są standardowymi, pozostającymi w proporcji do wieku i rozwoju małoletnich, powiększone o koszty leczenia i dodatkowych zajęć pozalekcyjnych. Wymieniona w apelacji przez skarżącego kwota 1035 zł miesięcznie odnosi się jedynie do wydatków związanych z dodatkowymi zajęciami dzieci, a nie całościowym ich utrzymaniem na co składają się jeszcze wydatki związane z zakupem pożywienia, odzieży, czy też środków czystości i wydatków szkolnych. W tej sytuacji zarzut skarżącego o pokrywaniu prawie w całości kosztów utrzymania dzieci jest chybiony.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że rzeczywiste koszty utrzymania małoletnich nie pozwalają na przyjęcie, że proponowane w apelacji kwoty alimentów na rzecz trojga małoletnich dzieci w łącznej kwocie 500 zł miesięcznie będą odpowiednim udziałem pozwanego w kosztach ich utrzymania. Sąd dostrzegł problemy zdrowotne dzieci i słuszność wybranego sposobu leczenia przez matkę małoletnich. Jednocześnie Sąd uwzględnił niewielki udział pozwanego w wychowaniu dzieci Okoliczności te były przedmiotem rozważań Sądu wbrew twierdzeniom skarżącego o pominięciu w tym jego udziału. To na przedstawicielce ustawowej małoletnich dzieci jak wykazał materiał dowodowy spoczywa głównie obowiązek osobistego sprawowania opieki nad dziećmi, osobistych starań o wychowanie i utrzymanie dzieci. Pozwany winien zatem w większym stopniu partycypować w kosztach utrzymania małoletnich.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy wydając zaskarżone orzeczenie uwzględnił aktualną sytuację materialną obu stron, w dostateczny sposób uwzględnił sytuację rodzinną, materialną i majątkową pozwanego, jak też odniósł się do możliwości zarobkowych pozwanego, które zasadniczo decydują o wysokości obowiązku alimentacyjnego po stronie zobowiązanego. W ocenie Sądu należy również podzielić wnioski Sądu I instancji w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego. Pozwany ma większe możliwości majątkowe niż stara się wykazać. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bowiem, że miesięczne wydatki pozwanego przekraczają jego miesięczny dochód, co skłania do wniosków, że stan majątkowy pozwanego został przedstawiony nierzetelnie. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, na co powołuje się również Sąd I instancji, że pozwany nie jest nawet częściowo niezdolny do pracy, jego stan zdrowia nie ogranicza go w żaden sposób, a przedstawione dokumenty medyczne nie wykluczają go z kręgu osób zdolnych do pracy. Pozwany dysponuje wolnym czasem, który mógłby przeznaczyć na podjęcie się dodatkowego zatrudnienia. To właśnie na pozwanym ciąży obowiązek dołożenia należytej staranności w podjęciu takiego zatrudnienia, które zapewni godne życie wszystkim członkom jego rodziny.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że dobro dzieci wartością nadrzędną, a rodzice decydując się na posiadanie trójki dzieci winni mieć świadomość obowiązków, które na nich spoczywają. Ciężar utrzymania dzieci obciąża obojga rodziców.

Sąd Odwoławczy nie podzielił zatem stanowiska skarżącego w zakresie kwestionowania rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego odnośnie ustalonego obowiązku alimentacyjnego pozwanego na rzecz małoletnich powodów. W ocenie Sądu argumenty apelacji nie zdołały go zdyskredytować. W konsekwencji po analizie postępowania przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy dokonanej przez pryzmat zarzutów apelacyjnych oraz przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego w ramach postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy uznał, wyrok Sądu I instancji za słuszny i prawidłowy wymagający jedynie nieznacznej korekty w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Sąd uznał, że zasądzona od pozwanego na rzecz strony powodowej kwota zastępstwa procesowego przekracza jego możliwości majątkowe, co uzasadnia zastosowanie art. 102 k.p.c. Orzeczona kwota nie uwzględnia również faktu, że powództwo zostało oddalone w części. Niezależnie od tego, Sąd uznał, że charakter sprawy, stopień jej skomplikowania jak również sytuacja majątkowa pozwanego przemawia za obniżeniem zasądzonych kosztów zastępstwa prawnego do kwoty 1800 zł.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku. Na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd oddalił apelację w pozostałej części, bowiem w tym zakresie była ona bezzasadna.

Wobec częściowego tylko uwzględnienia żądania pozwanego, Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. koszty za instancję odwoławczą między stronami wzajemnie zniósł.