Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2019 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2019 r. w Giżycku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko K. C.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego K. C. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 28.827,84 zł (dwadzieścia osiem tysięcy osiemset dwadzieścia siedem 84/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21.09.2018 r. do dnia 24.01.2019 r., przy czym należność rozkłada na 28 rat po 1000 zł każda i jedną ratę w wysokości 827,84 zł płatnych do 15-tego dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca następującego po miesiącu w którym uprawomocni się orzeczenie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie wskazanymi wyżej na wypadek uchybienia terminu płatności którejkolwiek raty.

II.  Umarza postępowanie w zakresie kwoty 5.076,00 (pięć tysięcy siedemdziesiąt sześć 00/100) złotych.

III.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

IV.  Zasądza od pozwanego K. C. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 3.547,34 (trzy tysiące pięćset czterdzieści siedem 34/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1331/18

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w B. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego K. C. kwoty 49.511,54 złotych wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 21.09.2018 r. do dnia zapłaty. Nadto domagał się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu. Powód oparł roszczenie na zawartej z pozwanym w dniu 10.11.2017 r. umowie pożyczki nr (...) oraz podpisanym przez pozwanego wekslu, zgodnie z którym pozwany zobowiązał się do zapłaty dnia 20.09.2018 r. kwoty 53.321,54 zł. W uzasadnieniu powód podniósł, że pozwany poprzez podpisanie weksla, zobowiązał się do zapłaty kwoty wskazanej w wekslu, stąd też powód wezwał pozwanego do wykupu weksla, a po bezskutecznym upływie zakreślonego terminu, skierował niniejszy pozew. Nadto powód podał, że pozwany, podpisując kalendarz spłaty rat znał doskonale wysokość zobowiązania i termin spłaty.

Pozwany K. C. nie kwestionował powództwa co do zasady. Wskazał przy tym, że ma świadomość powstałego u strony powodowej zadłużenia. Wyjaśnił, że spłaca dług w miarę swoich możliwości, zaś zaległości w spłacie rat wynikały z trudnej sytuacji materialnej uwarunkowanej m.in. problemami zdrowotnymi pozwanego.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 10.11.2017 r. (...) S.A. z siedzibą w B. jako pożyczkodawca oraz pozwany K. C. jako pożyczkobiorca zawarł umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na podstawie której pozwany otrzymał pożyczkę w wysokości 25.000 zł. Dodatkowo powód naliczył opłatę przygotowawczą w kwocie 129,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 22.271,00 zł oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy (...) w wysokości 2.600,00 zł. Odsetki umowne od udzielonej pozwanemu pożyczki wynosiły 10.846,00 zł. Zgodnie z zawartą umową pozwany miał dokonać spłaty pożyczki w 48 równych miesięcznych ratach po 1.268,00 zł każda w łącznej wysokości 60.864,00 zł. Termin ostatniej raty przypadał na 20.11.2021 r.

(dowód: umowa pożyczki – k. 17-21

kalendarz spłat – k. 22)

Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny in blanco nie na zlecenie, którego ważność strony określiły w umowie do momentu spłaty zobowiązań pożyczkobiorcy z tytułu tej umowy. Integralną częścią przedmiotowej umowy była deklaracja wekslowa, regulująca tryb i terminy upoważniające pożyczkodawcę do wypełnienia weksla.

(dowód: deklaracja wekslowa k.23 weksel- k. 4)

Pozwany K. C. na dzień 21.08.2018 r. zapłacił na rzecz powoda łącznie kwotę 7.610,00 zł z tytułu zawartej umowy pożyczki.

(dowód: karta rozliczeniowa pozwanego - k. 34-34v)

W dniu 21.08.2018 r. powód wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia i informacją o wypełnieniu weksla. Powód wskazał, że dług pozwanego obejmuje kwotę 53.254,00 zł niespłaconej pożyczki oraz 67,54 zł tytułem umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki w spłacie pożyczki.

(dowód: wypowiedzenie- k. 5)

Po wezwaniu do zapłaty pozwany (przed wniesieniem pozwu) zapłacił kwotę 3.810 zł i zaprzestał spłaty pozostałej zaległości. Po wniesieniu pozwu, tj. po dniu 8.10.2018 r. pozwany uiścił na rzecz powoda kwotę 5.076,00 zł.

(dowód: karta rozliczeniowa pozwanego – k. 34-34v)

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym w sprawie jest ustalony wyżej stan faktyczny, co wynika przede wszystkim z treści dokumentów zalegających w aktach sprawy, ale również z twierdzeń samego pozwanego. Mając na uwadze, że strona powodowa nie kwestionowała w żadnym zakresie twierdzeń pozwanego, należało uznać w/w depozycje za wiarygodne i oprzeć na nich rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, tym bardziej, że korelują one z bezosobowym materiałem dowodowym sprawy.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia pozostała wysokość zobowiązania pozwanego wobec powoda, a to wobec wpłat dokonywanych przez pozwanego. Jakkolwiek bowiem pozwany nie kwestionował ani tego, że nie wywiązywał się z terminowej spłaty rat, ani nawet wysokości kwoty wskazanej w wekslu, to jednak wskazał, że spłaca zadłużenie w miarę swoich możliwości.

Analizując roszczenia powoda Sąd w pierwszej kolejności dostrzegł oparcie owych roszczeń o weksel i związane z tym unormowania. Niewątpliwym przy tym jest, że weksel stanowił zabezpieczenie spłaty pożyczki, był on wystawiony in blanco nie na zlecenie, a zasady wypełnienia weksla regulowała deklaracja wekslowa. Zgodnie z w/w deklaracją wierzyciel upoważniony był do wypełnienia weksla m.in. gdy opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty należności w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Jednocześnie deklaracja wekslowa przewidywała, że pożyczkodawca będzie mógł wypełnić weksel wyłącznie na sumę odpowiadającą zadłużeniu pożyczkobiorcy. Identyczne zapisy znalazły się również w samej umowie pożyczki, a to w pkt 3.

Odnosząc się w tym miejscu do samej treści weksla stwierdzić należy, że kwota niespłaconej pożyczki wpisana tamże przez stronę powodową, tj. 53.321,54 zł wynika wprost z harmonogramu spłat dokonywanych przez pozwanego. Przed wypełnieniem weksla pozwany uiścił zadłużenie wynikające z umowy pożyczki w łącznej wysokości 7.610,00 zł. Kwota 53.321,54 zł wskazana została w wypowiedzeniu umowy pożyczki jako suma kwot: 53.254,00 zł niespłaconej pożyczki oraz 67,54 zł tytułem odsetek umownych. Kwota 53.254 zł to kwota pozostała do spłaty po uiszczeniu przez pozwanego 10 rat (60.864 zł – 7.610 zł = 53.254,00 zł). Z kolei kwota 67,54 zł wskazana w wypowiedzeniu i wpisana na wekslu stanowi odsetki umowne dzienne, obliczone na podstawie pkt 4.1 postanowień umowy, zgodnie z którym pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie. Prawidłowości wyliczeń owych odsetek pozwany nie kwestionował. Powyższe prowadzi do wniosku, że w tym zakresie weksel został wypełniony prawidłowo i odpowiada realnej wysokości zadłużenia pozwanego. Sumując powyższe, stwierdzić należy, że oprócz kwoty 53.254,00 zł, stanowiącej całkowitą kwotę do spłaty wynikającą wprost z umowy pożyczki, pozwany w związku z nieterminową spłatą winien uiścić również kwotę 67,54 zł wynikającą z pkt 4.1 umowy pożyczki.

W związku z powyższym, analiza zestawienia wpłat pozwanego przedłożonego przez powoda prowadzi do konkluzji, że strona powodowa wypełniła obowiązek udowodnienia zarówno istnienia porozumienia wekslowego oraz jego treści, a to w zakresie kwoty niespłaconej pożyczki oraz umownych odsetek dziennych, jak i częściowego spełnienia świadczenia przez pozwanego, wynikającego z umowy pożyczki.

Nie uszło uwadze tut. Sądu jednak, że powód, zgodnie z deklaracją wekslową i umową pożyczki, mógł wypełnić weksel jedynie po uprzednim wezwaniu pozwanego do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Wskazany obowiązek powoda w zakresie wezwania pozwanego do uregulowania zaległości przed wypełnieniem weksla stanowił warunek niezbędny dla wykazania poprawności wypełnienia tegoż weksla. Tymczasem powód nie tylko nie wykazał by kierował do pozwanego jakiekolwiek wezwania przed wypełnieniem weksla, to nie wykazał w żaden sposób, by przedłożone wypowiedzenie umowy pożyczki dotarło do pozwanego. W efekcie powyższego należało stwierdzić, że wypełnienie przez powoda weksla pozwanego nastąpiło z rażącym naruszeniem deklaracji wekslowej, stanowiącej wszak umowę stron jak i samej umowy pożyczki.

W kontekście powyższych rozważań podkreślić należy także, że ustawodawca przesądził o dopuszczalności badania treści stosunku podstawowego w przypadku dochodzenia przez pierwszego wierzyciela należności z weksla in blanco przeciwko jego wystawcy, także z urzędu, w tym w sprawach z udziałem konsumentów (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 24 września 2018 r., IX Ca 1252/18). W niniejszej sprawie Sąd stanął na stanowisku, że istnieje możliwość badania przez sąd stosunku podstawowego łączącego strony bez zarzutu pozwanego, tj. z urzędu, a to wobec dostrzeżenia rażącego naruszenia interesów konsumenta poprzez nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, oraz działania wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

W realiach przedmiotowej sprawy umowa pożyczki łącząca strony przewidywała obowiązek uiszczenia przez pożyczkobiorcę prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 22.271,00 zł. Prowizja owa jest specyficznym rodzajem wynagrodzenia, pobieranym za pośrednictwo w zawieraniu umów. Nie ma przepisów, które zakazywałyby pobierania prowizji przy umowach pożyczki, co więcej - art. 5 pkt 6a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2016r., poz. 1528 ze zm.) jednoznacznie dopuszcza możliwość pobierania prowizji i wszelkiego rodzaju opłat. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy, kredytodawca powinien jednak o wszelkich informacjach związanych z tymi kosztami poinformować kredytobiorcę. Należy więc zauważyć, iż umowa konsumencka jest obwarowana warunkami do zastrzeżenia tego rodzaju prowizji, które pożyczkodawca musi spełnić. Dodatkowo wszelkie opłaty i prowizje pobierane przez kredytodawców powinny wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione przez niego w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażąco wysokie dla konsumenta. Nie powinny być zatem formułowane w sposób ryczałtowy, bez odzwierciedlenia w kosztach ponoszonych przez pożyczkodawcę. Niewątpliwie prowizja pełnić ma przede wszystkim funkcję kompensacyjną celem wyrównania poniesionych przez pożyczkodawcę kosztów udzielenia pożyczki.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał, iż wysokość prowizji za udzielenie pożyczki jest w przedmiotowej sprawie zbyt wysoka w stosunku do kwoty udzielonej pożyczki oraz ogólnego zadłużenia pozwanego, jak również wygórowana w stosunku do kosztów i nakładu pracy poniesionych przez powoda. Jakkolwiek łącznie pozaodsetkowe koszty pożyczki zawartej przez strony nie naruszały ustawy o kredycie konsumenckim, to jednak zastrzeżona przez pożyczkodawcę w umowie pożyczki prowizja w wysokości stanowiącej niemal 90% wypłaconej faktycznie pozwanemu kwoty niewątpliwie kształtuje prawa i obowiązki pozwanego jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sąd doszedł do wniosku, iż postanowienia umowne w tym zakresie rażąco naruszają interesy konsumenta, sprzeciwiają się dobrym obyczajom, a zgłoszone żądanie stoi w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do wynagrodzenia (art. 5 k.c.). W ocenie Sądu powyższe postanowienie umowne pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów udzielenia pożyczki, w rzeczywistości stanowi dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego (obok odsetek) zysku, ukryte przed konsumentem i pozwalające mu omijać przepisy dotyczące wysokość odsetek maksymalnych.

Instytucja odsetek maksymalnych uregulowana w art. 359 § 2 ¹ k.c. ma przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci. Wysokość odsetek maksymalnych winna stanowić podstawowe odniesienie do oceny wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie jako nadmiernego. Stopa tych odsetek, ustalana w odniesieniu do aktualnej sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych, odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz „cenę” pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji. Nie pozwala także podmiotom uprzywilejowanym, jakimi zwykle w obrocie z konsumentami są pożyczkodawcy, na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy.

Wymaga także zaznaczenia, iż umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno i precyzyjnie określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki.

Tym samym w konsekwencji powyższych rozważań uznać należało, że ustalona przez powoda prowizja za udzielenie pożyczki stanowi kwotę rażąco wygórowaną, która na podstawie art. 5 k.c. winna podlegać miarkowaniu do wysokości maksymalnie 30 %, tj. do kwoty 6.681,30 zł. Sąd miał bowiem także na uwadze, iż powód naliczył również odsetki w kwocie 10.846,00 zł pełniące funkcję wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału.

W świetle powyższych uwag Sąd uznał, że powód z tytułu zwrotu pożyczki powinien otrzymać od pozwanej: 25.000 zł jako zwrot kapitału, 129 zł jako opłatę przygotowawczą, 6.681,30 zł jako prowizję (30% x 22.271,00 zł), 2.600 zł tytułem opłaty za pakiet, 10.846,00 zł tytułem odsetek umownych oraz 67,54 zł tytułem odsetek umownych z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki (vide: k. 5).

Zważywszy na całkowitą kwotę, jaką pozwany, zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zobowiązany był uiścić na rzecz powoda, tj, kwoty 45.323,84 zł, dostrzec należy, że pozwany zapłacił na rzecz powoda łącznie 16.496,00 zł, co wynika wprost z harmonogramu spłat przedłożonego przez powoda, a przy tym nie było kwestionowane przez żadną ze stron. Uwzględniając zestawienie wpłat, dokonanych przez pozwanego, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 28.827,84 zł o czym orzekł jak w pkt I sentencji (45.323,84 zł – 16.496,00 zł) = 28.827,84 zł.

W oparciu o treść przepisu art. 320 k.p.c. Sąd rozłożył zasądzone roszczenie na 28 rat po 1.000 złotych i jedna (ostatnia) rata w kwocie 827,84 złotych, płatnych do 15-tego dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uprawomocni się orzeczenie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienie terminu płatności którejkolwiek raty. Sąd przy tym uwzględnił stan majątkowy, rodzinny oraz zdrowotny pozwanego. Z niekwestionowanych twierdzeń pozwanego wynika bowiem ,że zdiagnozowano u niego chorobę nowotworową , co generuje duże koszty. Wprawdzie obecnie traktowany jest jako osoba wyleczona ale wciąż pozostaje pod opieką specjalistów w znacznym stopniu odpłatną. Źródłem jego utrzymania jest emerytura wojskowa. Dorabia także pracując w Niemczech. Płatność w ratach umożliwi pozwanemu dobrowolne wykonanie wyroku. Jednocześnie taki sposób rozłożenia na raty w ocenie Sądu zapewni optymalne zaspokojenie strony powodowej.

W odniesieniu do żądania odsetek w przedmiotowej sprawie wskazać należy, że w oparciu o regulację zawartą w art. 48 prawa wekslowego zasadnym było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 28.827,84 zł. Jak wskazuje literatura przedmiotu w przypadku weksli płatnych w oznaczonym dniu (z terminem płatności) oprocentowanie kapitału, jeżeli zostało przez strony ustalone musi zostać uwzględnione z góry, przy oznaczeniu sumy wekslowej, co oznacza, że wierzyciel oblicza odsetki od kapitału i dolicza je do niego, a co łącznie stanowi sumę wekslową, dokładnie w wekslu oznaczoną. Natomiast czym innym są odsetki za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej, których wierzyciel może żądać na podstawie art. 48 pkt 2 prawa wekslowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9.07.2015 r., V Aca 8/15, OSA/Kat.2015 nr 4, poz. 3, L.). Wynikająca z art. 5 prawa wekslowego klauzula oprocentowania ma zastosowanie tylko do weksli płatnych za okazaniem lub pewien czas po okazaniu. Żądanie zasądzenia odsetek w wysokości przewyższającej odsetki ustawowe za opóźnienie jako niedopuszczalne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 355 § 1 i 2 k.p.c., Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Uwzględniając, że w ślad za art. 203 § 4 k.p.c. częściowe cofnięcie pozwu co do zapłaty kwoty 5.076,00 zł i zrzeczenie się tego roszczenia nie jest niedopuszczalne, a okoliczności sprawy nie wskazują, by wymienione czynności były sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzały do obejścia prawa, Sąd w części roszczenia obejmującej kwotę 5.076,00 zł umorzył postępowanie. O powyższym orzeczono jak w pkt II sentencji.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono jak w pkt III sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Regulacja zawarta w tym przepisie ma zastosowanie w wypadku częściowego uwzględnienia żądań. W takiej sytuacji decydować o zwrocie kosztów procesu będzie stosunek poniesionych kosztów przez obie strony oraz zakres wygranej przez każdą ze stron, a wyjątkowo charakter sprawy. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielania kosztów procesu strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem powód w 41,78 %, a strona pozwana w 58,22 %. Po stronie powoda Sąd uwzględnił kwotę 2476 zł tytułem opłaty sądowej, 3.600,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa zaś po stronie pozwanej nie powstały żadne koszty procesu. Po dokonaniu stosownych wyliczeń Sąd orzekł jak w pkt IV sentencji (6.093,00 zł x 58,22 %).