Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2017 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny:
Przewodniczący: SSR Tadeusz Kotuk
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Szymańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lutego 2017 r. w G. sprawy z powództwa M. W. przeciwko E. C.

o zachowek

I.  zasądza od pozwanego E. C. na rzecz powódki M. W. kwotę 17.389,28 zł (siedemnaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt dziewięć złotych dwadzieścia osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanego E. C. na rzecz powódki M. W. kwotę 3.559,42 zł (trzy tysiące pięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych czterdzieści dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanego E. C. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 2.584,38 zł (dwa tysiące pięćset osiemdziesiąt cztery złote trzydzieści osiem groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

V.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni z roszczenia zasądzonego w punkcie I. niniejszego wyroku kwotę 388 zł (trzysta osiemdziesiąt osiem złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 400/16

UZASADNIENIE

Stan faktyczny

W dniu 14 września 2011 r. na podstawie umowy darowizny W. C. darowała E. C. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w G.. W § 4 umowy E. C. zobowiązał się zapewnić darczyńcy dożywotnie, nieodpłatne prawo zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym matce na dotychczasowych warunkach.

Dowód: umowa darowizny, k. 46-47

W. C. zmarła w dniu 28 kwietnia 2014 r. Spadek po niej nabył na podstawie testamentu E. C. w całości.

Okoliczności bezsporne (vide k. 48)

W skład grona spadkobierców ustawowych po W. C. wchodzi łącznie siedmiu spadkobierców, w tym M. W. i E. C. (dzieci zmarłej).

Okoliczności bezsporne

W skład długów spadkowych po W. C. weszły koszty jej pochówku (kościelne 1.810 zł, usługa pogrzebowa 3.770 zł, przygotowanie grobu – 1.070 zł).

Dowód: rachunki, k. 54

M. W. nie otrzymała zachowku po matce.

Okoliczność bezsporna

Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w G. wg stanu na 14 września 2011 r. i cen aktualnych to: 246.100 zł.

Dowód: opinia biegłego J. Ś., k. 76-104

Ocena dowodów

Akt notarialny z dnia 14 września 2011 r. jest dokumentem urzędowym potwierdzającym dokonanie darowizny, a nie innej czynności prawnej. Treść umowy jest jednoznaczna i nie budzi wątpliwości co do tego, że jej przedmiotem była umowa nazwana przewidziana w przepisach art. 888-902 k.c. Sam fakt, że taka konkluzja nie odpowiada aktualnie interesowi procesowemu strony pozwanej nie daje dostatecznych podstaw do ustaleń odmiennych tym zakresie. Fakt, że w § 4 umowy zawarto dodatkowe, dopuszczalne zastrzeżenie (tzw. accidentalia negotii), nie powoduje, że umowa przestała być umową darowizny. W szczególności zastrzeżenie to nie czyni tej umowy odpłatną. Nie było to zresztą jedyne – dopuszczalne prawem – dodatkowe zastrzeżenie umowne spotykane przy zawieraniu tego typu umów (por. § 2 umowy). W konkluzji można więc co najwyżej stwierdzić, że była to tzw. darowizna z poleceniem (art. 893 k.c.).

Opinia biegłego J. Ś. – wraz z uzupełnieniem ustnym z rozprawy – jest jasna, pełna i wewnętrznie niesprzeczna. Biegły wyjaśnił w sposób wszechstronny metodę wyceny, wszelkie niezbędne szczegóły. Wyjaśnił przyjęte założenia wstępne (w tym to, że lokal zamieszkały we wrześniu 2011 r. nie mógł być w stanie nieremontowanym po wcześniejszym pożarze – jest to zdaniem Sądu założenie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego). Biegły uwzględnił też w poprawny sposób wszelkie negatywnie wpływające na wartość lokalu czynniki, w tym kwestię zaopatrzenia lokalu w ciepłą wodę (okazało się ostatecznie, że w tym przypadku każdy użytkownik lokalu w tym budynku podgrzewał ją we własnym zakresie).

Rachunki obrazujące długi spadkowe są wiarygodne i nie były kwestionowane przez stronę powodową.

Sam fakt spadkobrania i kręgu uprawnionych do dziedziczenia z ustawy był bezsporny.

Kwalifikacja prawna

Powódka jest uprawniona do zachowku na mocy art. 991 § 1 k.c. (niewydziedziczona zstępna zmarłej).

Do spadku do W. C. doliczono (na mocy art. 993 k.c.) darowiznę spółdzielczego prawa do lokalu dokonaną na rzecz powoda w 2011 r. (wartość: 246.100 zł). Następnie uwzględniono długi spadkowe (6.650 zł), które jednak podlegają pomniejszeniu o przysługujący w związku ze śmiercią zmarłej zasiłek pogrzebowy (4.000 zł). Tak więc długi spadkowe brane pod uwagę przy wyliczeniu tzw. substratu zachowku to 2.650 zł. W ten sposób otrzymujemy substrat zachowku wynoszący 243.450 zł. Zachowek należny powódce wynosi więc połowę z przysługującego jej udziału w spadkobraniu ustawowym (połowa z 1/7), czyli 17.389,28 zł.

Zarzuty i wnioski dowodowe zawarte w piśmie z dnia 16 stycznia 2017 r. były spóźnione, gdyż nie zostały złożone w odpowiedzi na pozew, na pierwszym terminie rozprawy i jednocześnie ich uwzględnienie spowodowałoby przedłużenie postępowania, gdyż na rozprawie w dniu 1 lutego 2017 r. nie dałoby się przesłuchać świadka z braku wystarczającego czasu zaplanowanego na ten termin. Z punktu widzenia równości stron i terminowości zgłaszanych wniosków bez znaczenia jest moment ustanowienia w sprawie profesjonalnego pełnomocnika przez stronę. W przeciwnym razie ustanawianie lub zmiana w toku sprawy pełnomocników mogłaby być wykorzystywana jako sposób na przedłużanie procesów cywilnych. Tymczasem w powszechnym odbiorze społecznym długotrwałość procesów jest zasadniczym zarzutem pod adresem wymiaru sprawiedliwości. Dlatego też obowiązujące przepisy dotyczące zapewnienia sprawności postępowań przed sądami powszechnymi muszą być przez stosowane w sposób maksymalnie rygorystyczny. Rzekomo zepsuty samochód pełnomocnika pozwanego w dniu 25 lipca 2016 r. nie ma tu żadnego znaczenia, gdyż pomiędzy lipcem 2016 r. a kolejną czynnością pełnomocnika pozwanego w niniejszej sprawie (styczeń 2017 r., k. 115) minęło 5 miesięcy. Uznanie więc nowych wniosków dowodowych zawartych w tak dalece spóźnionym piśmie za dopuszczalne byłoby zdaniem Sądu rażącym naruszeniem zasady szybkości procesu cywilnego.

§ 5 umowy darowizny nie ma żadnego znaczenia prawnego, gdyż nie doszło po zmarłej do spadkobrania przez kilkoro spadkobierców (tylko wówczas mógłby być brany pod uwagę, jedynie zresztą w ramach ewentualnego postępowania w przedmiocie działu spadku, a nie w sprawie o zachowek).

Oczywistym jest też, że ograniczone prawo rzeczowe, jakim jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nie mogło być obciążone innym ograniczonym prawem rzeczowym (służebnością mieszkania). Zarzut pozwanego dotyczący tego zagadnienia jest więc chybiony.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie I. sentencji na mocy art. 991 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i § 2 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo w punkcie II. sentencji oddalono jako zawyżone na mocy art. 991 § 1 k.c. a contrario.

Koszty

O kosztach procesu (koszty stron) orzeczono w punkcie III. sentencji na mocy art. 100 k.p.c. (stosunkowe rozdzielenie). Powódka wygrała proces w 87%, pozwany – w 13%. Koszty powódki to: 4.800 zł tytułem opłaty za czynności adwokackie w stawce minimalnej (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w brzmieniu pierwotnym), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 87% z sumy tych kosztów to: 4188,21 zł. Koszty pozwanego to: 4.800 zł tytułem opłaty za czynności adwokackie w stawce minimalnej (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu pierwotnym), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 13% z sumy tych kosztów to: 628,79 zł. Różnica na korzyść powódki to: 3559,42 zł.

W punktach IV. i V. sentencji orzeczono o nieuiszczonych kosztach sądowych, na którą składa się wynagrodzenie biegłego (łącznie 2.972,38 zł). Koszty te rozdzielono na strony w proporcji (art. 100 k.p.c.), w jakiej każda z nich przegrała proces (powódka 13%, 388 zł , pozwany – 87%, 2.584,38 zł). Z tych przyczyn orzeczono jak w w/w punktach na mocy art. 100 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.