Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

Sędziowie: SO Małgorzata Klesyk (spr.)

SO Marek Boniecki

Protokolant: protokolant sądowy Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2013 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)w K.

przeciwko J. U.i G. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego J. U.

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 30 października 2012 r., sygn. VII C 179/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II (drugim) w ten sposób, że nakaz zapłaty z dnia 5 grudnia 2011 roku w sprawie VII Nc 1652/11 Sądu Rejonowego w Kielcach uchyla w pozostałej części oraz w punkcie I (pierwszym) co do kosztów procesu w całości i zasądza od (...) w K.na rzecz G. K. (1)kwotę 748 (siedemset czterdzieści osiem) złotych tytułem kosztów procesu;

2.  zasądza od (...).
w K.na rzecz J. U.kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Kielcach kwotę 831 (osiemset trzydzieści jeden) złotych tytułem kosztów sądowych.

Sygn. akt II Ca 897/13

UZASADNIENIE

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 5 grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy w Kielcach nakazał pozwanym J. U.oraz G. K., aby zapłacili solidarnie na rzecz powoda (...) S.A.w K.kwotę 19 940,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz kwotę 2 667 zł tytułem kosztów procesu,
w tym kwotę 2 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w terminie dwóch tygodni od doręczenia niniejszego nakazu, albo wnieśli w tym terminie do tutejszego Sądu zarzuty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 października 2012 roku Sąd Rejonowy w Kielcach uchylił powyższy nakaz zapłaty w części co do kwoty 3 323,34 zł i oddalił powództwo w tym zakresie, a ponadto uchylił nakaz zapłaty w części dotyczącej kosztów postępowania
i zasądził na rzecz powoda (...)
w K.solidarnie od pozwanych J. U.i G. K. kwotę 2 097 zł tytułem kosztów procesu. W pozostałej części nakaz zapłaty utrzymał w mocy.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne
i rozważania prawne:

W dniu 31 grudnia 2007 roku została zawarta na czas określony do dnia 31 grudnia 2010 roku umowa o kolportaż prasy pomiędzy (...) S.A.z siedzibą w K.oraz J. U.prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...)z siedzibą w W.. Strony ustaliły, że jeżeli nie złożą wobec siebie oświadczenia na piśmie o rezygnacji z przedłużenia niniejszej umowy w terminie nie później niż 90 dnia przed końcem jej obowiązywania, umowa ta ulegnie przedłużeniu o kolejny okres 3 lat. Tytułem zabezpieczenia ewentualnych roszczeń przysługujących (...) S.A. J. U.przy podpisywaniu umowy wystawił weksel in blanco poręczony przez G. K.Do weksla dołączono deklarację wekslową, w której zarówno wystawca jak i poręczyciel oświadczyli, iż weksel gwarancyjny in blanco będzie zabezpieczał nie tylko ewentualne należności wynikłe z tej konkretnej umowy, do której jest składany, ale również wszelkie należności wynikłe z realizacji umowy, która będzie ją zmieniała lub zastępowała.

Z tytułu należności za prasę i artykuły pozaprasowe dostarczone do punktu sprzedaży detalicznej J. U. w kwietniu i maju 2011 roku powód wystawił faktury VAT na łączną kwotę 15 819,37 zł. W dniu 3 października 2011 roku (...) S.A. w K. wypełnił wystawiony przez J. U. weksel in blanco na kwotę 19 940,05 zł, na którą składają się kwota 15 819,37 zł tytułem należności za dostarczoną pozwanemu prasę
i artykuły pozaprasowe, kwota 797,34 zł tytułem ustawowych odsetek za opóźnienie obliczonych przy uwzględnieniu terminów płatności faktur wystawionych przez powoda za dostarczony towar i kwota 3 323,34 zł tytułem kosztów prowadzonej windykacji.
O wypełnieniu weksla in blanco powód zawiadomił dłużnika głównego oraz poręczyciela
a także wezwał ich do zapłaty sumy wekslowej. W wezwaniu do wykupienia weksla powód wyjaśnił, że wobec braku zapłaty wymagalnej wierzytelności zgodnie z umową o kolportaż prasy z dnia 31 grudnia 2007 roku wypełniono weksel in blanco złożony na zabezpieczenie roszczeń powoda na sumę odpowiadającą wysokości zadłużenia.

W dniu 29 września 2010 roku pozwany J. U.złożył oświadczenie
o rezygnacji z kontynuowania umowy na kolejny trzyletni okres, które dotarło do powoda
w dniu 4 października 2010 roku. W dniu 31 grudnia 2010 roku J. U.zawarł z
powodową spółką kolejną umowę o kolportaż, do umowy tej nie złożono weksla in blanco
i nie wypełniono deklaracji wekslowej. Po zawarciu nowej umowy J. U.nie zażądał od(...)zwrotu wystawionego weksla in blanco.

Sąd Rejonowy wskazał, iż weksel został wypełniony w związku z realizacją umowy
z dnia 31 grudnia 2010 roku i opiewał na należności z tytułu dostarczonej pozwanemu prasy. Sąd I instancji przyjął, że weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową został złożony przy zawarciu pierwszej z umów datowanej na 31 grudnia 2007 roku. Uznał przy tym, że z treści deklaracji wekslowej wynika, iż weksel ma zabezpieczać spłatę należności powstałych
w związku z realizacją umowy oraz w związku z realizacją każdej umowy, która będzie ją zastępowała lub zmieniała. Sąd Rejonowy stwierdził, że wprawdzie oświadczenie pozwanego o rezygnacji z dalszej współpracy z (...) S.A. zostało złożone w umownym terminie to dotarło do odbiorcy po zastrzeżonym ku temu terminie, a zatem nie wywołało skutków prawnych. To doprowadziło Sąd Rejonowy do przekonania, iż zawarta 31 grudnia 2010 roku kolejna umowa o kolportaż została zawarta w trakcie obowiązywania poprzedniej i była jej kontynuacją. Podał ponadto, że umowy te zawierają niemal identyczny zakres obowiązków
i uprawnień, różnią się od jedynie terminem płatności faktur i nie zawiera prawa do obciążenia odbiorcy kosztami windykacji. W ocenie Sądu Rejonowego skoro pierwsza umowa mogłaby się przedłużyć o kolejne trzy lata i w trakcie jej obowiązywania zawarta zostaje kolejna umowa o kolportaż prasy w tym samym punkcie sprzedaży na odmiennych nieco warunkach, to uznać należy, że druga umowa niewątpliwie zastępuje poprzednią. Sąd Rejonowy podniósł również, że ani dłużnik główny ani poręczyciel nie zażądali zwrotu weksla in blanco wystawionego w miejsce dotychczasowego, honorując tym samym, że nowy stosunek zobowiązaniowy powstaje w miejsce dotychczasowego. Sąd I instancji podniósł, że pozwani nie kwestionowali wysokości dochodzonego roszczenia ani również zasadności naliczania odsetek.

Apelację od przedmiotowego orzeczenia wniósł J. U.zaskarżając go
w części dotyczącej nakazu zapłaty solidarnie z pozwanym G. K.kwoty 16 616,71 zł oraz zasądzonych kosztów procesu w wysokości 2 098 zł zarzucając mu:

- niewłaściwe uznanie przez Sąd, że podstawą zapłaty jest weksel in blanco, będący
w posiadaniu powoda, wystawiony przez niego do wypowiedzianej i nie obowiązującej umowy o kolportaż z dnia 31 grudnia 2007 r.,

- błędne uznanie, że wysłanie przez niego pisma wypowiadającego umowę z dnia 31 grudnia 2007 r. w dniu 29 września 2010 r. jest równoznaczne z wysłaniem go po terminie- z uwagi na dzień jego rzekomego odbioru przez powoda w dniu 4 października 2010 r.,

- brak przedłożenia przez powoda dowodu potwierdzającego, że pismo z wypowiedzeniem umowy otrzymał 4 października 2010 r.,

- niedostatecznie zwrócenie przez Sąd uwagi na fakt, że w nowej umowie o kolportaż zawartej w dniu 31 grudnia 2010 r. znajduje się wyraźny zapis, że załącznik do niej stanowi deklaracja wekslowa, która nie została do tej umowy dołączona i wypełniona,

- uznanie przez Sąd, że opatrzona przez Kolporter datą 31 grudnia 2010 r. umowa nie jest umową nową, ale zastępuje poprzednią.

W oparciu o powyższe skarżący wnosił o zmianę lub uchylenie wyroku w zakresie wskazanym w apelacji oraz uznanie przez Sąd, że weksel na który powołuje się powód, jako nieważny nie może stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń ze strony powoda.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy częściowo podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, odmiennie jednak ustalając, iż umowa z 31 grudnia 2010 r. nie była kontynuacją umowy zawartej 31 grudnia 2007 r. oraz uznając, iż weksel uzupełniony przez powoda nie stanowił zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy z 2010 r. przedstawiając w tym zakresie własną ocenę okoliczności faktycznych i zagadnień prawnych.

Odnosząc się do zarzutów apelującego, które Sąd Okręgowy podziela, należy rozpocząć od rozstrzygnięcia ustalenia skuteczności wypowiedzenia umowy z 2007 r. oświadczeniem z dnia 29 września 2010 r., albowiem okoliczności te będą odniesieniem do pozostałych zarzutów i argumentacji Sądu Odwoławczego. Zważyć należy, że powód oświadczenie o rozwiązaniu umowy z dnia 31 grudnia 2007 r. nadał listem poleconym powodowi w dniu 29 września 2010 r. Zgodnie z § 4 pkt 3 umowy z dnia 31 grudnia 2007 r. jeżeli żadna ze stron nie złożył drugiej stronie oświadczenia na piśmie o rezygnacji z przedłużenia niniejszej umowy, w terminie nie później niż 90 dni przed końcem jej obowiązywania, umowa ta ulegnie automatycznemu przedłużeniu o wskazany w pkt 1 okres. Wprawdzie powód podaje, że wypowiedzenie umowy dostał dopiero 4 października 2010 r. jednakże zgodnie z obowiązującym w dniu rozpoznania sprawy art. 495 § 3 k.p.c. okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie mogą być rozpoznane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Powód może powołać nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pisma pozwanego zawierającego zarzuty. Tymczasem w sprawie powód o dacie otrzymania wypowiedzenia weksla nie wspomniał ani w pozwie, ani w odpowiedzi na zarzuty. Sąd Rejonowy powziął tą informację wyłącznie
z przeprowadzonego z własnej inicjatywy postępowania dowodowego, a następnie potwierdzenie tej okoliczności uzyskał od powoda. Skoro powód nie podniósł okoliczności dotyczącej otrzymania wypowiedzenia w terminie uznać należy, że wypowiedzenie J. U.zostało dokonane dokonane skutecznie i zgodnym zamiarem stron było zakończenie pierwszej umowy i zawarcie nowej a o powyższym świadczą także inne okoliczności. Strony w dniu 31 grudnia 2010 r. zawarły nową umowę o kolportaż. O tym, że była to nowa umowa decyduje jej treść, w której brak odwołania do umowy z 2007 r., nie ma postanowień charakterystycznych dla aneksowania umowy ani stwierdzeń mających świadczyć o tym, że jest kontynuacją wcześniej zawartej umowy. Wskazano termin początkowy umowy a byłoby to zbędne w wypadku przedłużenia poprzedniej . Czas trwania umowy został również określony w sposób kategoryczny od dnia 31 grudnia 2010 r. do 31 grudnia 2013 r., co wyznacza charakterystyczny element nowej umowy. W nowej umowie przewidziano nowe zabezpieczenie w postaci nowego weksla in blanco poręczonego przez dwóch poręczycieli (§7 ust 1), a nie w postaci dotychczasowego weksla. Nadto za tym, że umowa z 2010 r. była umową nową niebędącą kontynuacją lub zmianą poprzedniej świadczy cel w jakim została zawarta. O okolicznościach tych w sposób jednoznaczny zeznał przed Sądem Rejonowym G. K., który powiedział, że praktyka taka była przyjmowana przez osoby zawierające umowę o kolportaż celem otrzymania gratyfikacji w wysokości 12 000 zł od Kolportera. Kwotę tą można było uzyskać wyłącznie zawierając nową umowę o kolportaż, nie otrzymywano jej w przypadku kontynuacji poprzedniej umowy. Jak wynika z dokumentów Kolporter wypłacił J. U.wspomnianą kwotę. Wszystkie te okoliczności analizowane w kontekście stosunków przedsiębiorczych panujących między stronami pozwalają w sposób jednoznaczny ustalić, że umowa z 2010 r. była w stosunku do umowy z 2007 r. umową nową, nie zastępowała jej postanowień ani nie zmieniała.

Zauważyć należy, że zobowiązanie z weksla jest swoistym typem zobowiązania, które reguluje specyficzny typ stosunków między stronami. Przepisy dotyczące tak powstałego zobowiązania oraz postanowienia deklaracji wekslowej powinny być interpretowane precyzyjnie, bez nadmiernego rozszerzania uprawnień którejkolwiek ze stron. Dlatego też dokładnej oceny będzie wymagać treść deklaracji wekslowej oraz samego weksla.
W niniejszej sprawie wystawiona deklaracja wekslowa budzi szereg wątpliwości, przede wszystkim z uwagi na to, że nie zawiera ona daty sporządzenia oraz wskazania daty umowy w związku z realizacją której została wystawiona ani wyjaśnienia pojęcia umów „które ją zastępują lub zmieniają”. Brak wskazanych elementów powoduje, że deklaracja wekslowa jest niepełna i dlatego dochodzenie jakichkolwiek wątpliwych roszczeń na jej podstawie jest niezasadne. Nie można domniemywać umowy, którą miała zabezpieczać.

Wobec tak istotnych braków znaczenie ma okoliczność, która nie była przez strony kwestionowana, że weksel i deklaracja wekslowa zostały załączone do umowy z 2007 r. Do umowy podpisanej w 2010 r. pomimo wymienienia w załącznikach deklaracji wekslowej i powoływania się na nowy weksel w §7 ust 1 nie dołączono tych dokumentów bo nie były sporządzone. Z tych też powodów uznać należy, iż deklaracja wekslowa i weksel załączone do sprawy zostały wystawione wyłącznie w celu zabezpieczenia ewentualnych roszczeń mogących powstać w czasie trzyletniego obowiązywania umowy z 2007 r. Tymczasem do wezwania o wykupienie weksla dołączone jest zestawienie zadłużenia obejmujące terminy zapłaty za towar z 2011 r. Również nr umowy z 2010 r. (...) (zapisany wprawdzie odręcznie na pierwszej stronie umowy, nie było to kwestionowane w sprawie) jest tożsamy z zapisanym w zestawieniu zadłużenia wystawionym w dniu 3 października 2011 r. przez (...) S.A. Świadczy to o tym, że zadłużenie powstało na gruncie obowiązywania między stronami umowy z 2010 r.

Powód wskazywał na okoliczność, że weksel ten zabezpiecza również przyszłe zobowiązanie, dlatego że pozwany nie żądał jego zwrotu po zakończeniu pierwszej umowy . Art 10 prawa wekslowego nie wymaga szczególnej formy porozumienia wekslowego, może być ono zawarte zarówno pisemnie , jak i ustnie, może zostać osiągnięte w sposób wyraźny lub dorozumiany. Porozumienie zawarte na piśmie zwane jest zwykle deklarację wekslową. Przyjmuje się dość zgodnie ,że porozumienie nie ma charakteru wekslowego, jest umową pozawekslową, stosuje się do niego przepisu kodeksu cywilnego. Z art 60kc wynika, że wola musi być wyrażona w sposób dostatecznie jasny , przy czym przy jej tłumaczeniu stosuje się reguły interpretacyjne wyrażone w art 65kc. W okolicznościach sprawy nie można uznać ,że strony w sposób dorozumiany , przez pozostawienia u powoda weksla i deklaracji po zakończeniu umowy z 2007r zmieniły treść deklaracji w taki sposób , że będzie ona także zabezpieczała zobowiązania z umowy z 2010r. Pozwany U. w pisemny sposób wyraził odmiennie swoją wolę, więc nie należy domniemywać jego woli. W §7 ust 1 umowy z 2010r wyraził zgodę na to , że „ w chwili podpisania umowy wystawi weksel gwarancyjny in blanco poręczony przez co najmniej dwóch poręczycieli” i ”że będzie on zabezpieczał roszczenia Kolportera mogące wyniknąć po podpisaniu umowy”. Pozwany U. podpisał umowę z 2010r, odesłał ją powodowi celem podpisania. Dopiero na skutek licznych interwencji w dniu 25 października 2011r uzyskał podpisaną przez powoda i uzupełnioną umowę . Dopiero po tej dacie był zobowiązany do wystawienia nowego weksla. Było to już po otrzymaniu wezwania do wykupu weksla gdzie zaznaczono iż jego wypełnienie jest wynikiem wierzytelności zgodnie z umową o kolportaż z 31 grudnia 2007r. W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany od razu zakwestionował prawidłowość wypełnienia weksla w związku z deklaracją do innej umowy, więc trudno mówić o domniemanej zgodzie obu stron na zmianę pisemnej deklaracji i rozciągnięcie jej także na zobowiązania z umowy z 2010r. . Wobec powyższego uznać należy, że pozwany wszelkie zobowiązania i należności wynikające z umowy z 2007 r. uregulował a mimo to Kolporter pomimo obowiązku wynikającego z umowy nie zwrócił mu weksla, wykorzystując go w sposób nieuprawniony w późniejszym czasie.

Powyższe okoliczności doprowadziły do uznania przez Sąd Okręgowy, iż roszczenie powoda było w świetle tego niezasadne i oparte na wekslu, który nie stanowił zabezpieczenia ewentualnych roszczeń wobec pozwanego wynikających z umowy z 2010 r.

Należy zauważyć, że Sąd Odwoławczy otrzymał do rozpoznania apelację sporządzoną przez jednego z pozwanych J. U., jednakże w dniu rozprawy tj. 16 października zarówno on jak i drugi z pozwanych G. K.udzielili pełnomocnictwa radcy prawnemu do reprezentowaniach ich w postępowaniu apelacyjnym. Sąd Okręgowy korzystając z dyspozycji art. 378 § 2 k.p.c., pomimo wniesienia apelacji tylko przez jednego
z pozwanych, z urzędu rozpoznał sprawę także na rzecz drugiego, albowiem będące przedmiotem zaskarżenia prawa i obowiązki są dla nich wspólne, wynikają ze zobowiązania wekslowego za wykonanie którego odpowiedzialni są solidarnie.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniając zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że nakaz zapłaty z dnia 5 grudnia 2011 roku w sprawie VII Nc 1652/11 Sądu Rejonowego w Kielcach uchyla w pozostałej części i oddala powództwo oraz w punkcie I co do kosztów procesu w całości i zasądza od (...)w K.na rzecz G. K. kwotę 748 zł tytułem kosztów procesu związanych z opłatą zarzutów.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Okręgowy oparł o art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie
z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty procesu. Sąd Okręgowy zasądził od Kolporter spółki
z(...). w K.na rzecz J. U.kwotę 1800 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego na które złożyło się wynagrodzenie radcy prawnego zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. 2013 r. poz. 490).

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s. Sąd Okręgowy nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 831 zł tytułem kosztów sądowych a stanowiących opłatę od apelacji od której pozwany został zwolniony.

SSO M Boniecki SSO E PiątkowskaBidas SSO M Klesyk (spr)