Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019 r. w Szczecinie

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przywrócenie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 lipca 2018 r. sygn. akt VI U 562/17

oddala apelację.

SSA Anna Polak SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 409/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 3.08.2017 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił M. P. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

M. P. odwołała się od tej decyzji. W uzasadnieniu podała, że stan jej zdrowia nie uległ poprawie. Nadal cierpi na zawroty głowy, niedowład prawej ręki, ma problemy z pisaniem, często nie może sama siebie rozczytać, ma problemy z wysławianiem się, a w 2015 roku dodatkowo wykryto u niej tętniaka szyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, iż Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 26.07.2017 roku uznała, że skarżąca nie jest osobą niezdolną do pracy.

Wyrokiem z dnia 11 lipca 2018 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 3 sierpnia 2017 roku, znak: (...) w ten sposób, że przywrócił M. P. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 czerwca 2017 do 31 maja 2020 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. P. urodziła się (...).

W okresie od 10.06.2003 roku do 12.03.2004 roku skarżąca przebywała na zasiłku, od 13.03.2004 roku do 31.03.2008 roku pobierała rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a w okresie od 1.04.2008 roku do 31.05.2017 roku – pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W dniu 8.07(?).2017 roku złożyła wniosek o dalsze prawo do renty. Orzeczeniem z 26.07.2017 roku Komisja Lekarska ZUS w Z. ustaliła, że ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do pracy.

Decyzją z 3.08.2017 roku organ rentowy odmówił jej prawa do renty.

Ubezpieczona ma wykształcenie średnie – księgowa. Dotychczas pracowała jako mistrz składu fabrycznego, mistrz, fakturzystka, księgowa – kasjer, samodzielna księgowa.

U skarżącej rozpoznano: organiczną chwiejność afektywną znacznie nasiloną; intelekt o cechach wtórnego obniżania się; obecność średnio nasilonych zmian w funkcjonowaniu o.u.n.; otyłość olbrzymią (stan po operacji bariatrycznej w 2017 roku); stan po operacji naczyniaka mózgu w 2006 roku ze śladowym niedowładem połowicznym prawostronnym; cukrzycę typu II leczoną metforminą bez przewlekłych powikłań; nadciśnienie tętnicze. Wnioskodawczyni leczy się systematycznie i przyjmuje leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne. Nasilone objawy organicznej chwiejności afektywnej rzutują na codzienne funkcjonowanie skarżącej. Głównym objawem jest znaczna labilność emocjonalna, ze znacznie obniżonym ogólnym poziomem aktywności. Wtórnie obniżona wydolność poznawcza utrudnia jej wykonywanie prostych czynności takich jak dokonywanie opłat, posługiwanie się kartą płatniczą; w takich sytuacjach reaguje płaczliwością i dezorganizacją. Podłożem zaburzeń afektywnych są zmiany organiczne o.u.n. spowodowane przebytą operacją tętniaka mózgu w 2005 roku. W porównaniu z wyjściowym poziomem poznawczym (wykształcenie i kwalifikacje) wyniki badań wskazują na obniżanie się wydolności procesów uwagi, pamięci, zdolności uczenia się nowych informacji typu wzrokowego i słuchowego. Cukrzyca leczona jest niewielką dawką metforminy co nie powoduje wystąpienia istotnego ryzyka hipoglikemii. Nadciśnienie tętnicze leczone w poradni specjalistycznej jest dobrze kontrolowane farmakologicznie.

Z powodu schorzeń neurologicznych, psychiatrycznych i psychologicznych ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy od 1.06.2017 roku do 31.05.2020 roku.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przyjął art. 12, art. 13, art. 14, art. 57, art. 59, art. 107 ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018.1270; dalej jako ustawa).

Sąd orzekający zważył, że w sprawie ustalić należało, czy ubezpieczona po 31.05.2017 roku jest nadal niezdolna do pracy, jeśli tak to na jaki okres, czy jest to niezdolność częściowa czy też całkowita.

W celu wyjaśnienia powyższych spornych okoliczności Sąd Okręgowy zasięgnął opinii biegłych lekarzy: psychiatry, neurologa i diabetologa oraz psychologa.

Biegli sądowi lekarze: psychiatra T. K., diabetolog R. R., neurolog J. W. oraz psycholog D. S. zgodnie orzekli, że po 31.05.2017 roku skarżąca była nadal niezdolna do pracy z powodu schorzeń psychiatrycznych, psychologicznych i neurologicznych.

Sąd I instancji dał wiarę opiniom tych biegłych sądowych albowiem zostały one oparte na całokształcie materiału dowodowego, w tym dokumentacji medycznej oraz badaniu przedmiotowym skarżącej. Opinie, w ocenie Sądu orzekającego, są logiczne i spójne a biegli w sposób wyczerpujący przedstawili powody swoich twierdzeń. Opinie zostały sporządzone zgodnie ze zleceniem sądu. Logicznie wyjaśnili przyczyny, dla których uznali, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy. Sąd Okręgowy odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1976 roku w sprawie IV CR 481/76 - OSNC 1977/5-6/102, zgodnie z którym „sąd nie może oprzeć swego przekonania o istnieniu lub braku okoliczności, których zbadanie wymaga wiadomości specjalnych, wyłącznie na podstawie konkluzji opinii biegłego, ale powinien sprawdzić poprawność poszczególnych elementów opinii, składających się na trafność jej wniosków końcowych.” Sąd I instancji podzielił przedstawiony pogląd i uznał, że opinia biegłych sądowych w niniejszej sprawie spełnia te kryteria. Wnioski końcowe opinii stanowią integralną część z innymi poszczególnymi elementami opinii. Analiza tych elementów wskazuje, zdaniem Sądu orzekającego, na brak możliwości przyjęcia innego orzeczenia niż te, które wydali biegli.

Sąd Okręgowy wywiódł, że w definicji niezdolności do pracy ustawodawca dał wyraz powiązaniu prawa do renty z rzeczywistą znaczną utratą zdolności do pracy zarobkowej jako takiej, a częściową niezdolność do pracy powiązał z niezdolnością do pracy w ramach posiadanych kwalifikacji, przy uwzględnieniu możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy, zaakcentował istnienie potencjalnej przydatności do pracy. Chodzi zatem o zdolność do pracy zarobkowej nie jako zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy, ale zdolność do podjęcia pracy z uwzględnieniem poziomu wykształcenia, wieku, predyspozycji psychofizycznych. W ocenie Sądu Okręgowego stan zdrowia ubezpieczonej, mając na uwadze występujące u niej schorzenia, nie pozwala jej na wykonywanie pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Stan zdrowia skarżącej w porównaniu z poprzednim okresem pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, nie uległ poprawie. Co więcej, wyniki kolejnych badań psychologicznych wskazują na ciągłe obniżanie się wydolności procesów uwagi, pamięci, uczenia się.

W przekonaniu Sądu orzekającego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w pełni rozstrzyga istotę sporu, Sąd uzyskał bowiem od biegłych sądowych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania. Dlatego też brak było podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii drugiego zespołu biegłych sądowych. Sąd Okręgowy zaakcentował, że zgodnie z ukształtowanym już orzecznictwem, sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 19.03.1997 roku, II UKN 45/97, OSNP 1998/1/24 i inne). Sporządzone w sprawie opinie stanowiły wystarczający materiał do oceny stanu zdrowia odwołującej pod kątem ustalenia, czy spełnia ona przesłanki uznania jej za osobę niezdolną do pracy, rodzaju tej niezdolności oraz okresu, w jakim przedmiotowa niezdolność występuje. Nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałyby rzetelność sporządzonych opinii przez biegłych sądowych. Argumentacja biegłych jest, w ocenie Sądu I instancji, przekonująca. Opinie były również obiektywne albowiem biegli nie mieli żadnego interesu w tym, by poczynić ustalenia odmienne od faktycznych.

Sąd Okręgowy w niniejszym procesie zobligowany był ustalić, czy skarżąca spełniła wszystkie przesłanki do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym przede wszystkim z opinii biegłych sądowych wynika, iż skarżąca była nadal po 31.05.2017 roku częściowo niezdolna do pracy do 31.05.2020 roku (tj. na okres kolejnych 3 lat). Co do ustalenia okresu trwania niezdolności do pracy Sąd I instancji przyjął dzień 31.05.2020 roku, zgodnie z opinią biegłych: psychiatry i psychologa, jako specjalistów w dziedzinie schorzeń powodujących niezdolność do pracy skarżącej.

Sąd Okręgowy ustalając stan faktyczny w sprawie oparł się na opiniach biegłych, którym nadał przymiot wiarygodności z przyczyn wyżej wskazanych, a także na dokumentach zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodności strony nie kwestionowały.

Z wyrokiem nie zgodził się organ rentowy. Rozstrzygnięciu zarzucił:

- nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek pominięcia wniosku organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych psychiatry i neurologa na okoliczność częściowej niezdolności do pracy, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy,

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy od 01 czerwca 2017r. do 31 maja 2020r.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o:

- o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,

ewentualnie

- o zmianę wyroku i oddalenie odwołania M. P.,

- o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji ustalając stan faktyczny oparł się na całokształcie zebranego materiału dowodowego, należycie go rozważył i wskazał jakim środkom dowodowym dał wiarę, przedstawiając prawidłową ich ocenę, którą właściwie uargumentował. Całość podjętych ustaleń faktycznych tego Sądu przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku zasługuje na akceptację. Ustalenia te jako prawidłowe i znajdujące oparcie w materiale dowodowym Sąd Apelacyjny podziela przyjmując za własne, w związku z czym nie ma konieczności ich ponownego przytaczania w całości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok.i Pr. 2002/6/40). Analiza akt postępowania wskazuje, że nie wystąpiło również naruszenie przepisów prawa materialnego.

Zarzuty skierowane przeciwko ustaleniu niezdolności do pracy ubezpieczonej M. P. po dniu 31.05.2017 roku, które oparte zostało na wnioskach opinii biegłych sądowych, w ocenie Sądu Odwoławczego pozbawione są merytorycznego uzasadnienia i stanowią jedynie polemikę z prawidłową oceną zgromadzonego materiału dowodowego, abstrahując od obowiązujących w tej mierze regulacji prawnych. Nie może zaś stanowić uzasadnionej podstawy apelacyjnej polemika z wynikiem postępowania dowodowego i oceną dokonaną w granicach swobodnej oceny dowodów przez Sąd orzekający. Ocena ta może być swobodna, ale nie dowolna, aby nie naruszać granic zakreślonych treścią przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Zgodnie z treścią przepisu art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227 z późniejszymi zmianami) prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie.

Przy ocenie częściowej niezdolności chodzi przede wszystkim o ustalenie możliwości dalszego wykonywania dotychczasowej pracy (przy uwzględnieniu jej rodzaju i charakteru), a następnie ewentualnie możliwości wykonywania innej pracy przy uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji zawodowych. Treść orzeczenia lekarza orzecznika ZUS w przedmiocie braku niezdolności do pracy, wydanego po przeprowadzeniu badania lekarskiego, powinna więc w równym stopniu wynikać zarówno z profesjonalnej (tj. uwzględniającej aktualny stan wiedzy medycznej) oceny stanu zdrowia badanego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2001 r., II UKN 181/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 418), jak i odpowiedniego uwzględnienia (powiązania) biologicznego aspektu niezdolności do pracy z elementami ekonomicznymi, np. posiadanymi kwalifikacjami, możliwością przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwością wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy, celowością przekwalifikowania (art. 13 ust. 1 ustawy rentowej). W postępowaniu sądowym ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy z zasady wymaga więc wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych, choć ostatecznie zawsze decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy jako przesłanka renty ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach), tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 września 2009 r. (III UK 30/09, LEX nr 537018).

W okolicznościach tej sprawy sporna ocena przesłanki niezdolności do pracy ostatecznie dokonana została w oparciu o opinię biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu psychiatrii, diabetologii, neurologii oraz psychologii.

Wnioski opiniujących wskazanych specjalności nie są wzajemnie sprzeczne, a przeciwnie zazębiają się. Zarzuty organu co do rzekomej sprzeczności w opinii lekarzy biegłych psychiatry i psychologa są bezpodstawne. W opinii uzupełniającej z dnia 11.05.2018 roku biegli zgodnie wskazali, że przy ocenie zdolności do pracy ubezpieczonej brali pod uwagę całokształt jej funkcjonowania z objawami psychopatologicznymi. Podkreślili raz jeszcze obniżanie się wydolności procesów uwagi, pamięci, zdolności uczenia się nowych informacji oraz objawy afektywne skutkujące znacznie obniżonym poziomem aktywności. Biegli nie stwierdzili istotnej poprawy w porównaniu do okresu, gdy była orzekana częściowa niezdolność do pracy.

Schorzenia, na które cierpi ubezpieczona całkowicie, trwale uniemożliwiają wykonywanie pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi z racji istoty samego schorzenia i konieczności przyjmowania określonego rodzaju leków. W ocenie psychiatry i psychologa wtórnie obniżona wydolność poznawcza utrudnia M. P. wykonywanie nawet tak prostych czynności jak opłaty. Sąd Apelacyjny ocenił zatem, że ubezpieczona nie może wykonywać pracy wymagającej skrupulatności, koncentracji uwagi, a do tej kategorii należy zaliczyć pracę księgowej.

Sąd Apelacyjny uznał, że opinie sporządzone przez biegłych są logiczne, dokładne i spójne, a wnioski w nich zawarte prawidłowo uzasadnione oraz poparte wiedzą specjalistyczną, którą nie dysponuje sąd. Tutejszy Sąd podziela pogląd, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się do tych kryteriów oceny przez Sąd Okręgowy stanowiło więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące. Organ rentowy nie zdołał podważyć opinii biegłych sądowych oraz nie przedstawiał żadnych merytorycznych argumentów na poparcie swoich twierdzeń, w tym nie podważył dokonanego rozpoznania schorzeń.

Co istotne, zarówno opiniujący w sprawie biegli, a przede wszystkim Sąd Okręgowy mieli na względzie, że ubezpieczona ma 55 lat, dotychczas pracowała jako księgowa. Zdaniem Sądu Odwoławczego przy ocenie zdolności do pracy dla potrzeb rentowych chodzi przede wszystkim o kwalifikacje rzeczywiste ubezpieczonej, w tym uwzględnić należy zarówno kwalifikacje wyuczone, ale również nabyte wskutek doświadczenia zawodowego. W tym zakresie należy zgodzić się z oceną Sądu Okręgowego, że rozpoznane u ubezpieczonej schorzenia powodują ograniczenie jej zdolności do wykonywania pracy w tym charakterze.

Mając powyższe na względzie, Sąd Odwoławczy podzielił rozważania Sądu I instancji, że ubezpieczona jest nadal po 31 maja 2017 r. osobą częściowo niezdolną do pracy. Ponowna analiza zgromadzonego materiału dowodowego, a także zarzutów podniesionych w apelacji prowadzi zatem do wniosku, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy i na tej podstawie, Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

SSA Anna Polak SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka