Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Westphal

Ławnicy: -------

Protokolant: st. sekr. sąd . Katarzyna Chudzińska

po rozpoznaniu w dniu: 7 lutego 2019 r . w T.

sprawy z powództwa: P. P.

przeciwko: Zespołowi (...) w C.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda P. P. na rzecz pozwanego Zespołu (...) w C. kwotę 5.400,00 zł ( pięć tysięcy czterysta ) z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1208/17

UZASADNIENIE

Powód P. P. wniósł pozew w postępowaniu upominawczym przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej Zespołowi (...) w C. o zapłatę kwoty 186.137,94 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 marca 2017r. do dnia zapłaty. W dniu 9 czerwca 2017r. sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty – k. 118 .

Pozwany domagał się oddalenia powództwa - k. 126 - 127 v .

Sad ustalił, co następuje:

W dniu 29 marca 2016r. , w wyniku przetargu nieograniczonego przeprowadzonego w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych , powód prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Usługi Budowlane i (...) z siedzibą w C. zawarł umowę z pozwanym Zespołem (...) w C. . Jej przedmiotem była „Modernizacja oddziału ginekologiczno-położniczego w ramach projektu : Zdrowy maluszek – edukacja i profilaktyka oraz modernizacja oddziału w ZOZ w C. w celu poprawy jakości opieki perinatalnej w regionie” .

Paragraf 6 tej umowy miał następujące brzmienie :

- ustęp 1 - Zamawiający jest uprawniony , jeżeli jest to niezbędne dla wykonania przedmiotu niniejszej umowy , polecać Wykonawcy na piśmie :

1)  wykonanie robót wynikających z Dokumentacji projektowej lub zasad wiedzy technicznej , a nie wyszczególnionych w przedmiarze robót i kosztorysie ofertowym ( tzw. roboty dodatkowe) ,

2)  rezygnację z części robót ,

3)  wykonanie rozwiązań zamiennych w stosunku do projektowanych w Dokumentacji projektowej ,

- ust. 2 – Wydane przez Zamawiającego polecenia , o których mowa w ust. 1 , mogą stanowić podstawę do zmiany terminu i wysokości wynagrodzenia zgodnie z postanowieniami § 7 Umowy.

- ust. 3 - Zmiany wynikające z poleceń , o których mowa w ust. 1 , wymagają sporządzenia aneksu do Umowy z zastrzeżeniem , iż zmiany wykraczające poza określenie przedmiotu zamówienia będą wymagały zawarcia odrębnej Umowy zgodnie z paragrafem 2 ustęp 7 Umowy .

- ust. 4 - Podstawą do wydania polecenia , o którym mowa w ust. 1 będzie każdorazowo protokół konieczności , którego definicję zawiera ust. 7 , zawierający szczegółowe uzasadnienie konieczności wykonania robót (lub rezygnacji z części robót ) objętych poleceniem .Podpisany przez upoważnione osoby protokół konieczności stanowić będzie załącznik do wydanego polecenia ,

- ust. 5 – Wykonawca nie wprowadzi jakichkolwiek zmian jakości i ilości robót bez pisemnego polecenia zamawiającego ,

- ust. 6 – Roboty dodatkowe wykonane przez Wykonawcę bez pisemnej zgody Zamawiającego , wykonane zostaną na koszt i ryzyko Wykonawcy bez prawa domagania się ich rozliczenia na jakiejkolwiek podstawie prawnej ,

- ust. 7 – Protokół konieczności – dokument określający zakres rzeczowo – finansowy zmian w zakresie robót budowlanych w celu prawidłowej realizacji przedmiotu Umowy , sporządzany w przypadku wystąpienia robot dodatkowych, zamiennych lub potrzeby zaniechania wykonania niektórych robót ( rezygnacja z części robót ) , w celu prawidłowej realizacji przedmiotu Umowy .

dowód : umowa k. 11 - 27 ,

Autorem projektu branży elektrycznej była N. M. . Jej podwykonawcą był R. Ł.. Powód zwrócił mu uwagę , że w projekcie nie ma zabezpieczenia zasilania awaryjnego w sali cięć – tzw. (...). Powinna być ona wyposażona w zasilanie podstawowe , a poza tym generator oraz (...) . Podtrzymuje on zasilanie ,gdy dwa poprzednie systemy zawiodą . R. Ł. zakładał , że (...) już istnieje i dlatego w projekcie nie był on przewidziany . W związku z tym prace dodatkowe miały polegać na : wymianie wewnętrznych linii zasilających , rozbudowie tablicy rozdzielczej sali cięć i doprowadzeniu do niej (...) . Personel medyczny chciał też dodatkowe obwody i gniazdka .R. Ł. mówił pracownikom powoda, że wszystkie takie prace powinny być zatwierdzone przez inwestora .

Odbyło się spotkanie z udziałem powoda oraz obu inspektorów nadzoru : branży budowlanej – R. C. i sanitarnej – J. Z. . W dniu 14 lipca 2016r. sporządzono „Protokół konieczności nr 2” , który podpisały te osoby . Stwierdzono w nim ,że roboty dodatkowe ujęte w załączniku nr 3 do tego (...) , wynikły z niewłaściwych założeń projektowych . Przyczyną tego był „wykonany niepełny zakres prac projektowych , a zarazem brak wyceny tych robót w kosztorysie ofertowym wykonawcy”.

Dyrektor ZOZ M. B. nie brała udziału w tym spotkaniu . Na „Protokole konieczności nr 2” nie ma jej podpisu ,

dowód : zeznania świadków : R. C. k. 153 v – 154 , J. Z. k. 154 - 155 , R. Ł. k. 155 – 156 , M. B. k. 209 v - 211 , przesłuchanie powoda k. 211 – 212 v , protokół konieczności k. 84 , pisma k. 85- 87 ,

Po sporządzeniu „Protokołu konieczności numer 2” odbyło się kilka spotkań z dyrektor M. B. .Kategorycznie odmawiała ona podpisania tego dokumentu. Mówiła, że go nie przyjmie ,że na nic się nie zgadza , że nie ma pieniędzy na dodatkowe prace ,że za nie nie zapłaci , bo ich nie zlecała . Mówiła ,że wszystko ma być wykonane tak , jak w pierwotnym projekcie . Powód wykorzystał moment , gdy dyrektor nie było w gabinecie i złożył (...) w jej sekretariacie, uzyskując na kopii potwierdzenie wpływu . Gdy dyrektor przychodziła na plac budowy , to także mówiła, że nie zapłaci za prace dodatkowe . Pytała kto kazał je robić .

Powód twierdzi , że na swój koszt wykonał prace wynikające z „Protokołu dodatkowego nr 2 ” - oprócz zamontowania urządzenia (...). Nie zostało ono zakupione . Jak twierdzi powód, niektóre z tych prac wykonał już przed sporządzeniem tego (...).

W dniu 7 listopada 2016r. odbył się odbiór prac objętych umową z 29 marca 2016r. oraz aneksem numer (...) z dnia 2 września 2016r. Powód usunął ujawnione wówczas usterki , co potwierdzono protokołem z dnia 8 grudnia 2016r. Powód wystawił fakturę numer (...) z dnia 8 grudnia 2016r. na kwotę 306.522,50 zł . Pismem z dnia 20 stycznia 2017r. powód wzywał pozwanego do zapłaty tej kwoty . Następnie , wobec braku zapłaty części ceny , dnia 3 marca 2017r. złożył pozew w postępowaniu nakazowym w którym domagał się zapłaty kwoty 106.522,50 zł . W dniu 29 marca 2017r. sąd uwzględnił to żądanie .

Nie było odbioru prac dodatkowych . Do chwili obecnej powód nie wystawił za nie faktury .

dowód : zeznania świadków : R. C. k. 153 v , J. Z. k. 154 v , M. B. k. 209 v – 211 , przesłuchanie powoda k. 211 v - 212 , protokoły k. 28 – 32 , akta I Nc 177/17 : pozew k. 2 – 5 , faktura k. 87 ,wezwanie do zapłaty k. 89 , nakaz zapłaty k. 106,

Sąd zważył, co następuje :

Strony łączyła umowa o roboty budowlane . Zgodnie z art. 647 k.c. (kodeku cywilnego ) przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu , wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej , a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia . W niniejszej sprawie umowa została zawarta w trybie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych .

Powód powoływał się na to ,że w trakcie wykonywania umowy zaistniała konieczność wykonania prac dodatkowych , które wynikały z błędów popełnionych przez projektanta branży elektrycznej . Zgodnie z 6 ust. 3 podstawą zezwalającą powodowi na wykonanie tych prac byłby aneks do umowy lub odrębna umowa . Żaden taki dokument nie został sporządzony . Powód twierdzi , że mimo to prace wykonał . Jeżeli rzeczywiście tak się stało, to zgodnie z paragrafem 6 ust. 6 umowy zrobił to na własny koszt i nie może domagać się od pozwanego zapłaty .

Błędna jest argumentacja powoda ,że stanowisko projektanta oraz inspektorów nadzoru było dla niego podstawą do wykonania prac . Powód zeznał: „Dla mnie inwestorem jest też inspektor nadzoru oraz projektant . Pani dyrektor jest dyrektorem szpitala , ale po to zatrudnia fachowców , aby oni prowadzili budowę” oraz „ Poza tym , uważałem ,że skoro inspektor nadzoru i projektant kazali mi coś robić , to nikt tego nie podważy” – k. 212 . Zgodnie z art. 355 § 1 k.c. dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju ( należyta staranność ). Stosownie do paragrafu 2 tego artykułu należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności . Powód prowadzi działalność gospodarczą w branży budowlanej. Powinien więc rozróżniać uczestników procesu inwestycyjnego oraz ich role . Powinien wiedzieć jakie kompetencje ma : inwestor , projektant oraz inspektorzy nadzoru. Kogo i jakie polecenia są dla niego wiążące . W jakiej formie mają być mu przekazane dla osiągniecia tego celu . Powód jest profesjonalistą w tej dziedzinie obrotu gospodarczego i dlatego taki wymóg można mu stawiać. Skoro powód nie odróżnia tych osób i ich kompetencji , to jego obciążają skutki tej niewiedzy . Nie wykonuje zobowiązania z należytą starannością . Jego obciąża jej brak.

Te same uwagi należy odnieść do lekceważenia przez powoda postanowień umowy . Zeznał on bowiem na jej temat : „Znam treść paragrafów 5, 6, 7 , gdyż są one w każdej umowie. W każdej umowie jest też paragraf , w którym ja zobowiązuję się do wykonania prac zgodnie ze sztuką budowlaną i on jest dla mnie najważniejszy” – k. 212. Powód w sposób wybiórczy traktuje umowę łączącą strony i ustala , które jej postanowienia są dla niego wiążące . Z pewnością był on zobowiązany do wykonania prac zgodnie ze sztuką budowlaną . Nakaz taki wynika chociażby z art. 647 k.c. oraz obowiązku dochowania należytej staranności w wykonaniu zobowiązania . Dotyczy to jednak prac , które były objęte umową , a nie tych spoza jej zakresu .

Nie jest zasadny argument przytaczany przez powoda ,że gdyby nie wykonał prac dodatkowych , to inspektorzy nadzoru by ich nie odebrali i nie pozwolili dalej prowadzić robót – k. 212 v. Idąc dalej tym tokiem rozumowania, mogłoby dojść do tego ,że całe zadanie nie byłoby odebrane i powód nie otrzymałby zapłaty. Rozumowanie to jest błędne dlatego , że powód był zobowiązany do wykonania prac zgodnie z pierwotny projektem . Tego bowiem dotyczyła umowa z 29 marca 2016r. Jeżeli więc w związku z tym powód miał wykonać coś , co jego zdaniem było niezgodne z zasadami sztuki budowlanej , to konsekwencje tego faktu obciążałyby inwestora . Nie mógłby on mieć jakichkolwiek pretensji do powoda. O błędności rozumowania powoda świadczy także fakt ,że w ogóle nie odbył się odbiór prac dodatkowych , które miały wynikać z „Protokołu konieczności nr 2” . W sensie prawnym w ogóle one nie istniały , a mimo to zadanie zostało przez inwestora odebrane i powód otrzymał zapłatę . Nie ma tu znaczenia ,że nastąpiło to z opóźnieniem. Istotne jest ,że pozwany nie kwestionował tego ,że powód wykonał prace objęte umową z dnia 29 marca 2016r.

Bagatelizując , a wręcz pomijając , rolę dyrektora ZOZ jako przedstawiciela inwestora , powód sam popada w sprzeczność . Z jednej bowiem strony starał się stworzyć wrażenie ,że od dyrektora nic nie zależało, bo wiążące dla niego było zdanie projektanta , inspektorów nadzoru oraz zasady sztuki budowlanej , a z drugiej strony w swoich zeznaniach opisywał próby uzyskania zgody dyrektora na prace dodatkowe . Można by więc zapytać dlaczego tak zabiegał o tę zgodę , skoro nie miała ona żadnego znaczenia ? Powód zdawał sobie doskonale sprawę ,że tak nie było . Sam bowiem zeznał ,że : „Pomimo świadomości , że pani dyrektor nie zgodzi się , to ja wykonywałem dalsze prace” – k. 212 .

Sporządzenie „Protokołu konieczności” także nie upoważniało powoda do wykonywania prac dodatkowych . Wynika to nie tylko z treści umowy , ale także i z samych zeznań powoda dotyczących zabiegania o zgodę pani dyrektor . Należy też zwrócić uwagę ,że w tym przypadku w istocie nie powstał dokument – protokół konieczności - który rodziłby skutki określone w umowie, skoro nie został on podpisany przez inwestora. Wymóg podpisania przez „upoważnione osoby” wynikał z paragrafu 6 ust. 4 umowy . Prawidłowo sporządzony protokół konieczności był natomiast koniecznym warunkiem do zawarcia aneksu do umowy lub odrębnej umowy .

Z „Protokołu końcowego odbioru robót” z dnia 7 listopada 2016r. wynika ,że roboty będące przedmiotem tej czynności zostały wykonane , między innymi , na podstawie aneksu nr (...) z dnia 2 września 2016r. – k. 28 . Powód miał więc świadomość ,że jakiekolwiek zmiany wymagają sporządzenia aneksu . Mimo to, w toku przesłuchania w charakterze strony zupełnie bagatelizował ten fakt , chociaż potwierdzał ,że ma świadomość istnienia w umowie paragrafu 6 .

Powód doskonale zdaje sobie sprawę , że nie było aneksu do umowy lub odrębnej umowy , która upoważniałaby go do wykonania prac dodatkowych objętych żądaniem niniejszego pozwu . Jako podstawę prawną roszczenia wskazał bowiem przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu – k. 211 . Regulacje te także nie dają jednak podstawy do uwzględnienia żądania .

Zachowanie powoda polegało na spełnieniu świadczenia nienależnego . Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne , jeżeli ten kto je spełnił , nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby , której świadczył, albo jeżeli podstawa prawna świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty , albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia . Do świadczenia nienależnego stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu – art. 410 § 1 k.c.

Żądanie powoda nie może być uwzględnione na tej podstawie prawnej . Zgodnie z art. 411 pkt 1 k.c. nie może bowiem żądać zwrotu świadczenia ten , kto wiedział , że nie był do świadczenia zobowiązany , chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynność prawnej . Powód wiedział ,że nie był do świadczenia zobowiązany wobec braku zgody inwestora , która musiałaby mieć formę aneksu do umowy lub odrębnej umowy . Mimo to zdecydował się wykonać prace dodatkowe – jak twierdzi . Należy ponownie przytoczyć słowa powoda : „Pomimo świadomości , że pani dyrektor nie zgodzi się , to ja wykonywałem dalsze prace” . Zasada określona w art. 411 pkt 1 k.c. znajduje odbicie w paragrafie 6 ust. 6 umowy . Powód tym bardziej więc miał świadomość ,że nie będzie mógł domagać się zapłaty .

Nie dawało podstawy do uwzględnienia powództwa także twierdzenie powoda , że „w tej sprawie sytuacja była nadzwyczajna , bo projektant zgłosił potrzebę zmiany projektu i zostało to również potwierdzone przez inspektorów nadzoru” – k. 211. Twierdzenie to nie tworzy jakiejś odrębnej podstawy dochodzenia roszczenia . Wręcz przeciwnie . Takie „nadzwyczajne sytuacje” zostały przewidziane w umowie i dlatego wprowadzono do niej tryb określony w paragrafie 6 .

Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wykazane przez strony poprzez zeznania świadków : R. C., J. Z., R. Ł. , M. B. , przesłuchanie powoda – częściowo - oraz poprzez dokumenty . Dowody te są spójne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą logiczną niesprzeczną całość . Z tej przyczyny sąd dał im w pełni wiarę. Fragmenty zeznań powoda , którym sąd jej nie dał, zostały już wcześniej omówione .

Skoro powód nie był zobowiązany do spełnienia świadczenia , to sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia wartości i konieczności robót dodatkowych wykonanych na podstawie „Protokołu konieczności nr 2” - k. 212 v .

W wyroku sąd określił nazwę pozwanego zgodnie z wpisem zawartym w Krajowym Rejestrze Sądowym – „ Zespół (...) w C.” . Określenie „ Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej” nie stanowi jej części składowej.

Skoro powód przegrał sprawę , to na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. ( kodeksu postępowania cywilnego ) sąd zasądził od niego zwrot kosztów procesu na rzecz pozwanego . Składało się nie wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł. Jego wysokość ustalono na postawie paragrafu 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015. , poz. 1804 ze zmianami ) .