Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Marzena Miąskiewicz

Sędziowie: SA Przemysław Kurzawa

SO (del.) Małgorzata Dubinowicz-Motyk (spr.)

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Prezydenta miasta D.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt IV C 379/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo:

- w punkcie pierwszym w ten sposób, że oddala powództwo;

- w punkcie trzecim w ten sposób, że zasądza od Skarbu Państwa – Prezydenta miasta D. na rzecz (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 10817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

- uchyla punkt czwarty;

II.  oddala apelację powoda;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Prezydenta miasta D. na rzecz (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 19 492 (dziewiętnaście tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt dwa) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Dubinowicz-Motyk Marzena Miąskiewicz Przemysław Kurzawa

Sygn. akt V ACa 1633/17

UZASADNIENIE

Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta D. wniósł pozew przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., domagając się zasądzenia kwoty 365 057,83zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz z kosztami postępowania według norm przepisanych, w tym kosztami zastępstwa procesowego przysługującymi Skarbowi Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż poprzednik prawny pozwanej spółki – przedsiębiorstwo państwowe (...) w W. nabył z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku nieodpłatnie prawo użytkowania wieczystego gruntu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, położonego w D. i opisanego obecnie w księgach wieczystych o numerach (...). W decyzjach stwierdzających nabycie prawa użytkowania wieczystego nie ustalono wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, gdyż nieruchomości zajęte były pod infrastrukturę kolejową i, jako takie, z mocy ustawy zwolnione od opłat z tytułu użytkowania wieczystego. Po ustaleniu, iż część z w/w gruntów przestała być wykorzystywana pod infrastrukturę kolejową, pismami z dnia 26 marca 2015 roku i z dnia 30 marca 2015 roku Prezydent Miasta D. wykonując zadania z zakresu administracji rządowej ustalił wysokość opłat rocznych za ich użytkowanie wieczyste za lata 2012 – 2014 z terminem ich płatności do 31 marca 2015 roku. (...) S.A. w W. zapłaciły tylko część ustalonej opłaty rocznej, tj. kwotę 1 278 982,24zł, a do zapłaty na dzień wniesienia pozwu pozostaje kwota należności głównej za 2012 rok – 365 057,83zł wraz z odsetkami za opóźnienie.

(...) S.A. z siedzibą w W. domagały się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości opisanych w pozwie za 2012 rok, wskazując iż stało się ono wymagalne z dniem 31 marca 2012 roku, trzyletni termin przedawnienia upłynął z dniem 31 marca 2015 roku, a strona powodowa w pozwie nie powołała okoliczności skutkujących przerwaniem czy zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. Uzupełniająco strona pozwana wskazywała, że nie znajduje podstawy prawnej działanie strony powodowej, która w decyzji z dnia 30 marca 2015 roku ustaliła i naliczyła opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego gruntu za lata 2012 – 2014.

Wyrokiem z dnia 6 września 2017 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV C 379/17, Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta Miasta D. zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 227 821,15zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30 września 2015 roku do dnia zapłaty (punkt 1 sentencji), w pozostałym zakresie oddalił powództwo (punkt 2 sentencji), zniósł między stronami koszty zastępstwa procesowego (punkt 3 sentencji) i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa kasa Sądu Okręgowego w Warszawie od (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 11 318,72zł tytułem części wpisu sądowego, od uiszczenia którego zwolniony był powód (punkt 4 sentencji).

Powyższy wyrok zapadł po dokonaniu przez Sąd Okręgowy następujących ustaleń i rozważań: „Decyzjami znajdującymi się w aktach sprawy na kartach 17, 24, 32, 48, 56, 64, 70, 78, 81, 94, 102, 110 i 116 Wojewoda (...) oddał wymienione w nich nieruchomości w użytkowanie wieczyste (...). W decyzjach nie ustalono wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste, gdyż nieruchomości te były zajęte pod infrastrukturę kolejową i korzystały ze zwolnienia z tej opłaty na podstawie art. 8 ustawy o transporcie kolejowym. Pismem z dnia 11 września 2013 roku Prezydent Miasta D. zwrócił się do (...) S.A. z żądaniem wskazania czy w stosunku do wymienionych w nim nieruchomości nadal (...) S.A. przysługuje zwolnienie z opłat na podstawie art. 8 ustawy o transporcie kolejowym. (...) S.A. w pismach z dnia 26 listopada 2013 roku, 23 września 2014 roku, 6 listopada 2014 roku i 19 listopada 2014 roku przekazała Prezydentowi Miasta D. wykaz działek zajętych pod infrastrukturę kolejową. W pismach z dnia 19 stycznia 2015 roku, 19 lutego 2015 roku i 13 marca 2015 roku Prezydent Miasta D. zażądał podania kiedy na poszczególnych działkach gruntu zlikwidowano infrastrukturę kolejową, na (...) odpowiedziały pismami z dnia 6 lutego 2015 roku i 17 marca 2015 roku. Ostatecznie, pismem z dnia 26 marca 2015 roku Prezydent Miasta D., wobec likwidacji na gruncie infrastruktury kolejowej, ustalił dla (...) stawkę opłaty z tytułu użytkowania wieczystego w wysokości 3% dla szczegółowo określonych nieruchomości i wysokość opłaty za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku na kwotę 1 082 780,43zł oraz ustalił stawkę opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w wysokości 1% dla szczegółowo określonych nieruchomości i wysokość opłaty za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku na kwotę 6 198,88zł. Pismo to zostało doręczone stronie pozwanej w dniu 30 marca 2015 roku. Kolejnym pismem z dnia 30 marca 2015 roku Prezydent Miasta D. ustalił i naliczył opłaty z tytułu użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku na kwotę 6194,13zł (po 2064,71zł za każdy rok), a pozwany otrzymał to pismo 2 kwietnia 2015 roku.”

Sąd I instancji zaznaczył, że stan faktyczny był niesporny między stronami, a rozbieżność w ich stanowiskach sprowadzała się jedynie do tego, czy roszczenie o zapłatę opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości za 2012 rok uległo przedawnieniu. Sąd podkreślił, że roszczenie o zapłatę opłat rocznych za użytkowanie wieczyste przedawnia się z upływem 3 lat, jako dotyczące świadczenia okresowego, zgodnie z art. 118 kc oraz że ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości stanowi, że opłaty te uiszcza się corocznie, bez wezwania, do 31 marca danego roku. Sąd uznał, że podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia był trafny co do kwoty 2064,71zł, gdyż oświadczenie woli strony powodowej o ustaleniu i naliczeniu w/w opłaty za 2012 rok zostało doręczone stronie pozwanej dopiero w dniu 2 kwietnia 2015 roku, a więc już po upływie trzyletniego terminu przedawnienia. Co do zasady, Sąd Okręgowy uznał za nieprzedawnione roszczenie o zapłatę kwot ujętych w piśmie Prezydenta Miasta D. z dnia 26 marca 2015 roku, gdyż dotarło ono do strony pozwanej przed upływem trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń za 2012 rok, tj. w dniu 30 marca 2015 roku. Sąd Okręgowy stwierdził jednak, że zgodnie z oświadczeniami Prezydenta Miasta D. z dnia 26 marca 2015 roku i 30 marca 2015 roku łączna wysokość zobowiązania strony pozwanej z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za okres od 2012 roku do 2014 roku wynosiła 1 095 173,44zł, w wezwaniu do zapłaty z dnia 27 sierpnia 2015 roku jako zaległość wskazywano jedynie kwotę 229 885,86zł, a strona powodowa nie potrafiła wyjaśnić dlaczego żąda w pozwie zapłaty kwoty 365 057,53zł. W ocenie Sądu I instancji, zasadne było więc tylko żądanie o zapłatę kwoty 229 885,86zł, z tym że z uwagi na skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia, oddaleniu podlegało żądanie o zapłatę 2064,71zł. W konsekwencji, Sąd uwzględnił powództwo w części dotyczącej kwoty 227 821,15zł, zasądzając odsetki za opóźnienie w zapłacie tej kwoty od dnia 30 września 2015 roku, z uwagi na to, iż taki termin płatności powódka określiła w wezwaniu do zapłaty z dnia 27 sierpnia 2015 roku i z powołaniem się na art. 481 kc w zw. z art. 455 kc. Sąd zaznaczył, iż nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia na podstawie art. 5 kc. Przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania, Sąd Okręgowy uznał stronę powodową za wygrywającą sprawę w 62% i z tej przyczyny zniósł koszty zastępstwa procesowego między stronami oraz nakazał pobrać od pozwanej spółki na rzecz Skarbu Państwa równowartość 62% nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Apelację od tego wyroku wniosły obie strony.

(...) S.A. w W. zaskarżyły wyrok co do punktów 1, 3 i 4, domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, a także zasądzenia od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Podczas rozprawy w dniu 6 grudnia 2018 roku skarżąca zmodyfikowała wnioski apelacji w ten sposób, iż w pierwszej kolejności domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a ewentualnie – jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości. Pozwana spółka zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi: - naruszenie prawa procesowego w postaci art. 328§2 kpc w zw. z art. 328§1 ^{( 1)} kpc poprzez wygłoszenie uzasadnienia, które nie spełnia wymogów prawem przewidzianych, jest niezgodne z przyjętymi normami językowymi, nie odpowiada podstawowym wymogom formalnym i nie zawiera podstawy prawnej rozstrzygnięcia, - naruszenie prawa materialnego w postaci art. 117§2 kc, art. 118 kc i art. 120§1 kc poprzez uznanie, że roszczenie powoda nie jest w całości przedawnione a pozwana jest zobowiązana do jego spełnienia, mimo że bieg trzyletniego okresu przedawnienia rozpoczął swój bieg z dniem 31 marca 2013 roku, a pozew został wniesiony dnia 30 marca 2017 roku.

Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta D. wnosił o oddalenie apelacji pozwanej spółki w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta D. zaskarżył wyrok w punkcie 2 i 3 w części oddalającej powództwo co do kwoty 137 236,68zł wraz z odsetkami od dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty, co do odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty 227 821,15zł za okres od dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia 29 września 2015 roku, co do różnicy między odsetkami ustawowymi a odsetkami za opóźnienie od kwoty 227 821,15zł od dnia 30 września 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda: - dalszej kwoty 137 236,68zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty, - odsetek ustawowych od kwoty 227 821,15zł za okres od dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia 29 września 2015 roku, - różnicy między odsetkami ustawowymi a odsetkami za opóźnienie od kwoty 227 821,15zł za okres od dnia 30 września 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, a także zasądzenia na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I i II instancji. Ewentualnie powód domagał się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta D. sformułował wobec zaskarżonego wyroku następujące zarzuty naruszenia prawa materialnego: - naruszenia art. 118 kc w zw. z art. 124§1 i 2 kc w zw. z art. 71 ust.4 zdanie 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i bezpodstawne przyjęcie, że doszło do częściowego przedawnienia roszczenia powoda, - naruszenia art. 5 kc w zw. z art. 354§1 kc przez zaniechanie jego zastosowania, - naruszenia art. 481§1 kc w zw. z art. 71 ust.4 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że pozwany pozostawał w opóźnieniu z tytułu niezapłacenia opłaty rocznej za 2012 rok dopiero od dnia 30 września 2015 roku, - naruszenia art. 481§2 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2016 roku poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że powodowi za okres od dnia 30 września 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku od kwoty 227 821,15zł należą się odsetki ustawowe za opóźnienie, a nie odsetki ustawowe. Powód zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu także naruszenie przepisów postępowania, to jest: - art. 233§1 kpc poprzez przyjęcie, że pozwany nie naruszył obowiązku współdziałania z właścicielem nieruchomości co do wykazania które z działek nie są i od kiedy wykorzystywane pod infrastrukturę kolejową oraz że powód sam powinien był sprawdzać które z nieruchomości są rzeczywiście wykorzystywane pod infrastrukturę kolejową, - błędne ustalenie faktyczne, że strona powodowa nie zaprzeczała iż jej roszczenie się przedawniło, - art. 316 kpc w zw. z art. 217§1 i 2 kpc w zw. z art. 227 kpc przez bezzasadne uznanie, że miarodajną okolicznością dla rozpoczęcia biegu odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w zapłacie zaległej opłaty rocznej jest dzień 30 września 2015 roku wskazany w wezwaniu do zapłaty, - art. 100 kpc w zw. z art. 99 kpc i art. 98§1 kpc poprzez jego błędne zastosowanie i wzajemne zniesienie kosztów postępowania, chociaż wynik postępowania przed Sądem I instancji uzasadniał ich stosunkowe rozdzielenie.

(...) S.A. w W. domagała się oddalenia apelacji powoda w całości i zasądzenia od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie, choć z przyczyn innych niż te objęte zarzutami apelacji i eksponowane przez skarżącą w jej uzasadnieniu. Apelacja strony powodowej okazała się natomiast w całości niezasadna.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny zobowiązany był do odniesienia się do zarzutu pozwanej spółki jakoby Sąd Okręgowy wygłoszonym, stosownie do art. 328§1 ¹ kpc, uzasadnieniem wyroku naruszył art. 328§2 k.p.c. Lektura transkrypcji wygłoszonego uzasadnienia nakazuje potraktować jako słuszne uwagi strony pozwanej co do jego formy, gdyż uzasadnienie jest chaotyczne, pobieżne, odkodowanie pełnej treści ustaleń faktycznych wymaga zapoznania się z treścią dokumentów przywoływanych przez Sąd, jak również znalazł się w nim szereg omyłek (np. Prezydent Miasta (...) W. zamiast Prezydent Miasta D.) i niezręczności językowych. Nie są to jednak uchybienia tak daleko idące, by przyjąć, że uzasadnienie orzeczenia Sądu pierwszej instancji nie poddaje się kontroli instancyjnej. O skutecznym postawieniu zarzutu naruszenia art. 328§2 kpc można mówić tylko wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu, a braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona, bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. W rozpoznawanej sprawie zapoznanie się z wygłoszonym uzasadnieniem wyroku daje natomiast możliwość stwierdzenia jakie fakty i dlaczego Sąd I instancji uznał za udowodnione oraz jaka była podstawa prawna wyroku, co stanowi minimum wymagań statuowanych przez art. 328§2 kpc.

Cytowane powyżej ustalenia faktyczne Sądu I instancji Sąd Apelacyjny podzielił, bez potrzeby ponownego ich przytaczania. Fakt pozostawania przez powoda i pozwaną spółkę stronami stosunku użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych zlokalizowanych w D., treść tego stosunku, oświadczenia strony powodowej zamieszczone w pismach z dnia 26 marca 2015 roku i z dnia 30 marca 2015 roku i odmowa uiszczenia przez pozwaną spółkę opłaty rocznej naliczonej za 2012 rok były zresztą niesporne między stronami postępowania. Ustalenia te wymagały jedynie doprecyzowania poprzez ustalenie osnowy oświadczeń zamieszczonych w pismach powoda z 26 marca 2015 roku i z dnia 30 marca 2015 roku, co Sąd Apelacyjny uczynił w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Apelacyjny z urzędu analizował ewentualność naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego. Przyjęty w Kodeksie postępowania cywilnego model apelacji zobowiązuje bowiem sąd drugiej instancji do dokonania samodzielnej jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku w sprawie III CZP 49/07). Sąd Apelacyjny uważa, że zaskarżony wyrok narusza art. 221 ust.2 oraz art. 78 - 81 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, że oświadczenia Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta D. z dnia 26 marca 2015 roku i z dnia 30 marca 2015 roku kierowane do (...) S.A. w W. skutkowały powstaniem zobowiązania (...) S.A. w W. do zapłaty opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za 2012 rok za nieruchomości wymienione w w/w oświadczeniach (k.158 i 160). Ponieważ zagadnienie skuteczności przywołanych oświadczeń nie stało się przedmiotem refleksji Sądu I instancji ani żadnej ze stron postępowania, a podniesione w obu apelacjach zarzuty koncentrują się na zagadnieniu terminu wymagalności roszczenia Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta D. i skuteczności podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia, ich analizowanie przez Sąd Apelacyjny stało się zbędne. Odmienna materialnoprawna ocena żądania, skutkująca przyjęciem, że nie powstało roszczenie strony powodowej o zapłatę opłaty rocznej za 2012 rok, czyni bezprzedmiotowym analizowanie podniesionych w obu apelacjach zarzutów odnoszących się do terminu wymagalności tego roszczenia, przedawnienia roszczenia i ewentualnej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia.

Specyfika relacji stron wyraża się w tym, iż (...) S.A. w W. jako użytkownik wieczysty nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa nie były zobowiązane do uiszczania opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste. Przedstawione przez stronę powodową decyzje Wojewody (...) stwierdzające nabycie przez poprzednika prawnego pozwanej spółki (tj. przedsiębiorstwo państwowe (...)) z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku prawa użytkowania wieczystego gruntu nie zawierają ustaleń ani o wysokości stawki procentowej opłaty rocznej ani o wysokości samej opłaty rocznej, przy czym zamieszczono w nich bądź rozstrzygnięcie, że opłata roczna za użytkowanie wieczyste ustalona zostanie przez Prezydenta Miasta D. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej zgodnie z przepisami art. 23 oraz art. 67-81 i art. 221 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (np. k. 18), bądź rozstrzygnięcie, że (...) w W. zgodnie z art. 20 ust.2 ustawy z dnia 6 lipca 1995 roku o przedsiębiorstwie państwowym (...) zostają zwolnione z ponoszenia opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu (np. k. 83), bądź też rozstrzygnięcie, że wojewoda odstępuje od naliczenia opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu ze względu na art. 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym (np. k. 22v).

Dla powstania obowiązku uiszczania opłaty rocznej nie jest wystarczające samo zaprzestanie wykorzystywania gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste pod infrastrukturę kolejową, lecz właściciel reprezentowany przez odpowiedni organ musi uprzednio określić wysokość stawki procentowej opłaty rocznej, stosując tryb postępowania przewidziany dla wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej. Powyższe wynika wprost z art. 221 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który stanowi, że jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki, z wyłączeniem przypadków o których mowa w art. 217 ust.1, stosując tryb postępowania określony w art. 78-81. Jedną z sytuacji, w jakich oddając nieruchomość w użytkowanie wieczyste czy też stwierdzając nabycie użytkowania wieczystego z mocy prawa nie określa się wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest ta, w której użytkownik wieczysty korzysta z ustawowego zwolnienia z ponoszenia owych opłat. W rozpoznawanej sprawie zwolnienie takie było przewidziane w art. 20 ust.2 ustawy z dnia 6 lipca 1995 roku o przedsiębiorstwie państwowym (...) i później w art. 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z chwilą ustania ustawowych przesłanek zwolnienia z opłaty, właściciel zobowiązany jest dostosować treść stosunku prawnego łączącego go z użytkownikiem wieczystym do zasad wynikających z ustawy poprzez wypowiedzenie zasad dotychczasowych i złożenie oświadczenia – oferty o ustaleniu wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Regułą jest bowiem, że kształtowanie elementów treści stosunku prawnego użytkowania wieczystego następuje poprzez cywilnoprawne oświadczenia stron. Zbliżona do będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie sytuacja była przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o sygnaturze I ACa 914/08 Sądu Apelacyjnego w Warszawie. W uzasadnieniu przywołanego wyroku Sąd stwierdził, że podstawą prawną czynności podejmowanych przez właściciela gruntu przy dostosowywaniu do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami treści użytkowania wieczystego powstałego z mocy prawa powinien być art. 221 ustawy o gospodarce nieruchomościami i odpowiednio stosowane art. 78-81 tej ustawy. Także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2017 roku w sprawie I CSK 36/17 określił art. 221 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami (przewidujący iż zmiany wysokości stawek procentowych opłat rocznych dokonują właściwe organy stosując tryb postępowania określony w art. 78-81) jako podstawę prawną wprowadzania do umowy łączącej strony modyfikacji wysokości opłaty rocznej w związku ze zmianą stawki procentowej wynikłą ze zmiany stanu prawnego.

Sąd I instancji mylnie więc uznał, że doręczone (...) S.A. w W. oświadczenie Prezydenta Miasta D. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej z dnia 26 marca 2015 roku o ustaleniu stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w wysokości 3% wartości nieruchomości dla enumeratywnie wymienionych działek gruntu o łącznej powierzchni 86783m ^{( 2 )}i 332690m ^{( 2 )}oraz w wysokości 1% wartości nieruchomości dla enumeratywnie wymienionych działek gruntu o łącznej powierzchni 6056m ^{( 2 )}, o naliczeniu wysokości opłat rocznych dla w/w nieruchomości za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku, z wezwaniem do ich uiszczenia do dnia 31 marca 2015 roku (k.158-159) oraz oświadczenie Prezydenta Miasta D. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej z dnia 30 marca 2015 roku o ustaleniu i naliczeniu wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działki (...), przy przyjęciu stawki 3% wartości nieruchomości dla działki gruntu nr (...), za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2014 roku (k.160), skutkowały modyfikacją treści łączącego strony stosunku prawnego z mocą wsteczną. W obowiązującym stanie prawnym zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, skutkująca brakiem uprawnienia do dalszego korzystania z ustawowego zwolnienia z opłat z tytułu użytkowania wieczystego, nie oddziałuje automatycznie na treść stosunku prawnego stron, a wymaga skutecznego dokonania wypowiedzenia aktualizującego treść owego stosunku.

Tryb złożenia oświadczenia określającego wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego określa, jak wyżej wskazano, art. 221 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, poprzez odesłanie do art. 78-81 ustawy. Oznacza to, że oświadczenie powinno zostać złożone w formie pisemnej do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego (art. 78 ust.1) oraz że w razie niezłożenia przez użytkownika wieczystego wniosku do samorządowego kolegium odwoławczego o ustalenie niezasadności ustalenia stawki procentowej, zaproponowaną stawkę należy uznać za obowiązującą począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym złożono oświadczenie ustalające jej wysokość (art. 78 ust.4 w zw. z art. 79 ust.5). Czynności podjęte w marcu 2015 roku przez Prezydenta Miasta D. reprezentującego Skarb Państwa mogły więc sprowadzać się do zaproponowania pozwanej spółce od roku następnego konkretnych stawek opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste i do naliczenia owych opłat. Złożone oświadczenia o ustaleniu stawek opłaty rocznej i naliczeniu wysokości opłaty za okres trzech lat wstecz nie znajdują jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego, są sprzeczne z przytoczonymi powyżej regulacjami art. 221 ust.2 w zw. z art. 78 ust.4 i art. 79 ust.5 ustawy o gospodarce nieruchomościami i nie mogły, zdaniem Sądu Apelacyjnego, doprowadzić do powstania zobowiązania pozwanej spółki do uiszczenia opłat rocznych za 2012 rok za użytkowanie wieczyste nieruchomości szczegółowo wymienionych w pismach reprezentanta strony powodowej z dnia 26 marca 2015 roku i 30 marca 2015 roku. Tak argumentując, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc, oddalił apelację Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta D. jako nieuzasadnioną oraz, na podstawie art. 386§1 kpc, uwzględnił apelację pozwanej spółki i zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym poprzez oddalenie powództwa.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie roszczenia powoda była modyfikacja rozstrzygnięcia o kosztach procesu w postępowaniu przed sądem I instancji i o nieuiszczonych opłatach sądowych. Skoro stroną wygrywającą sprawę jest pozwana spółka, powód jest zobowiązany do zwrotu poniesionych przez nią kosztów procesu – art. 98§1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc, na które składają się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 10800zł (ustalone na podstawie §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych) i uiszczona opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17zł. Brak jest także podstaw do obciążania strony pozwanej, jako strony wygrywającej sprawę, nieuiszczonymi przez powoda kosztami sądowymi – art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Tak więc, na podstawie art. 386§1 kpc, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie trzecim poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta D. na rzecz (...)spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 10817zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz w punkcie czwartym poprzez jego uchylenie.

Rozstrzygając o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny uznał powoda za stronę przegrywającą sprawę i - na podstawie art. 98§1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc i art. 108§1 kpc – obciążył powoda kosztami należnymi stronie przeciwnej. Na koszty te składały się uiszczona opłata sądowa od apelacji w kwocie 11392zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 8100zł, ustalone zgodnie z §2 pkt 7 w zw. z §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.