Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2019 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. B.

przeciwko J. R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 6 lipca 2018 r. sygn. akt I C 497/18

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

(...)

Sygn. akt I ACa 725/18

UZASADNIENIE

Powód A. B. w pozwie złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym wniósł o zasądzenia od pozwanego J. R. kwoty 76.428,61 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości 3,5% miesięcznie, ale nie większej niż wysokość odsetek maksymalnych od kwoty 75.683,40 zł od dnia 06.10.2015r. do dnia zapłaty oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 745,21 zł od dnia 28.11.2017r. do dnia zapłaty, a także zwrotu kosztów sądowych. W uzasadnieniu wskazał, że przysługuje mu względem pozwanego roszczenie z tytułu łączącej strony umowy pożyczki w wysokości 100.000 zł, z której to kwoty pożyczkobiorca zwrócił mu wyłącznie 24.316,60 zł. Na kwotę dochodzoną pozwem składają się: niespłacony kapitał w kwocie 75.683,40 zł oraz skapitalizowane odsetki umowne w wysokości 745,21 zł.

Pozwany J. R. nie zajął stanowiska w sprawie, ani też nie stawił się na posiedzeniu, pomimo skutecznego doręczenia mu odpisu pozwu.

Wyrokiem zaocznym z dnia 6 lipca 2018r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo.

Z ustaleń Sądu wynikało, że strony w dniu 01 lipca 2015 r. zawarły umowę pożyczki, w której pozwany zobowiązał się m.in. do spłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz powoda w oznaczonym terminie. J. R. nie wywiązał się z zobowiązania, w konsekwencji czego powód postawił zadłużenie w stan wymagalności.

Postanowieniem starszego referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydziale Cywilnym, sygn. VI Nc-e 2277512/17, z dnia 25.01.2018r. sprawę przekazano Sądowi Rejonowemu w Białymstoku wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, następnie zaś postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 15.03.2018r., sygn. XI C 844/18, do tut. Sądu wobec stwierdzenia niewłaściwości rzeczowej (art. 200 § 1 k.p.c. w zw. z art. 17 pkt 4 k.p.c.).

Kierując sprawę do elektronicznego postępowania upominawczego, powód wymienił w liście dowodów: umowę pożyczki z dnia 1 lipca 2015r.,ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania oraz wezwanie do podjęcia mediacji wraz z potwierdzeniem nadania. Zarządzeniem z dnia 28 marca 2018r. Sąd Okręgowy w Białymstoku wezwał powoda do usunięcia braków formalnych pozwu poprze: uiszczenie brakującej części opłaty od pozwu (956 zł), wykazanie umocowania do reprezentowania powoda – w terminie 2-tygodniowym pod rygorem umorzenia postępowania a także przedstawienia wszystkich dowodów na poparcie zgłoszonego żądania – w terminie 2-tygodniowym pod rygorem ich pominięcia.

W odpowiedzi na powyższe, pełnomocnik powoda przedłożył poświadczone za zgodność z oryginałem umowę pożyczki, ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty oraz wezwanie do podjęcia mediacji wraz z potwierdzeniem nadania w/w przesyłek listownych.

Powyższe dokumenty, omyłkowo, nie zostały przez pracownika Sądu wszyte do akt, nie nadano im wymaganej numeracji, stąd też – wskutek niedopatrzenia - w dacie wyrokowania w sprawie zostały one pominięte i pozostały poza rozwagą organu orzekającego.

Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą oddalenia powództwa w niniejszej sprawie było błędne przeświadczenie Sądu o niedopełnieniu przez pełnomocnika powoda nałożonych na niego obowiązków w przedmiocie przedstawienia dowodów na poparcie zgłoszonego żądania i nie wykazania w sposób nie budzący wątpliwości, że służy mu wierzytelność w stosunku do pozwanego w określonej wysokości. Tymczasem analiza akt dokonana przez Sąd na etapie sporządzania pisemnego uzasadnienia pozwalała na przyjęcie, że strony niniejszego postępowania faktycznie łączył węzeł obligacyjny w postaci umowy pożyczki, w określonej wysokości; roszczenie to było wymagalne, a powód skutecznie doręczył pozwanemu wezwanie do zapłaty jeszcze przed wystąpieniem na drogę postępowania sądowego.

Sąd Okręgowy dostrzegł to uchybienie, nie mniej jednak nie mógł dokonać sprostowania orzeczenia, gdyż naruszałoby to przepisy procedury cywilnej (art. 350 i 351 k.p.c.). Wskazał, że korekta sentencji wyroku możliwa jest wyłącznie przez Sąd Apelacyjny, w drodze skutecznie wywiedzionego środka zaskarżenia od tego rozstrzygnięcia.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, który zaskarżając powyższy wyrok w całości zarzucił:

- 1.naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonaniu jego oceny z pominięciem istotnej części, jaką stanowi pismo powoda z dnia 24 kwietnia 2018 r., do którego załączone zostały wszystkie dowody, co w dalszej konsekwencji determinowało oddaleniem powództwa,

- 2.naruszenie prawa materialnego tj. art. 720 k.c. poprzez uznanie, iż strony nie łączył węzeł obligacyjny w postaci umowy pożyczki, w sytuacji gdy strona powodowa przedłożyła umowę pożyczki.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 76.428,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi od następujących kwot:-od kwoty 75.683,40 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokość 3,5 % miesięcznie, ale nie większej niż wysokość odsetek maksymalnych od dnia 06.10.2015 r. do dnia zapłaty;-od kwoty 745,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 6 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz od kwoty 745,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości określonej w art. 481 § 2 k.c. od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelację należało uwzględnić.

Sąd Apelacyjny w wyniku przeprowadzonej kontroli instancyjnej uznał, że wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Przepis art. 386 § 4 k.p.c. stanowi, że poza wypadkami określonymi w § 2 i 3 sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Treścią normy prawnej zawartej w tym przepisie jest upoważnienie do wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego w określonych sytuacjach procesowych, jako wyjątku od zasady orzekania co do meritum sporu w tym postępowaniu. Jego brzmienie wskazuje jednocześnie na to, że nie zachodzi obowiązek prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego, zmierzającego do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał rozważenia poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, jak również, gdy nie dokonał oceny przeprowadzonych dowodów i pominął mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie meritum sporu dowody zawnioskowane przez strony dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W doktrynie i orzecznictwie słusznie zwraca się przy tym uwagę na związane z wydaniem przez Sąd drugiej instancji wyroku reformatoryjnego ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (zob. wyrok SN z dnia 13 listopada 2002 r., I CKN 1149/00, LEX nr 75293).

W związku z powyższym zauważyć należy, że w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji wydał wyrok zaoczny oddalający powództwo w całości bez przeprowadzenia złożonych i zawnioskowanych przez powoda dowodów, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W uzasadnieniu wyroku przyznał zresztą, że nastąpiło to w wyniku błędu. Faktycznie istnieje więc w realiach rozpoznawanej sprawy konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Nawet możliwość uzupełnienia czy ponowienia dowodów w postępowaniu drugoinstancyjnym w modelu tak zwanej apelacji pełnej nie może zastąpić obowiązku przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji postępowania dowodowego w zakresie niezbędnym do prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej orzeczenia oraz rozważenia całego zebranego materiału, bez pomijania jakiejkolwiek jego części, z uwagi na powstanie niebezpieczeństwa jednoinstancyjnego rozpoznania sprawy. Dodatkowo w niniejszej sprawie mamy do czynienia z wyrokiem zaocznym oddalającym powództwo, co do którego pozwany nie miał interesu w zaskarżeniu. Wyrok zaoczny uwzgledniający powództwo mógłby natomiast zaskarżyć sprzeciwem – zgodnie z art. 344 § 1 k.p.c. Na podstawie zaś art. 347 k.p.c. sąd wydaje wówczas wyrok po ponownym przeprowadzeniu rozprawy. Celem jest ponowne rozstrzyganie sprawy w zakresie określonym sprzeciwem, a sąd I instancji po raz drugi wydaje wyrok w sprawie i podlega on zaskarżeniu w drodze apelacji.

Powyższe uchybienie oznacza konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien zbadać roszczenie powoda po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, przy czym nie jest też wykluczone wydanie wyroku zaocznego po uznaniu, że zostały spełnione przesłanki wymienione w art. 339 k.p.c. Należy też podkreślić, że Sąd II instancji nie był związany wnioskami apelacji, gdyż dyspozycja art. 385 oraz 386 § 1-4 skierowana jest w istocie do tego sądu i niedostosowanie wniosku apelacji do sytuacji procesowej, w jakiej została ona wniesiona, nie może skutkować ani odrzuceniem, ani oddaleniem apelacji.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c.

(...)