Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Zakładu (...) B. P., U.(...) spółki jawnej w L.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w T.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w K.

z dnia 5 września 2017 r., sygn. akt IX GC 701/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki SSA Regina Kurek SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I AGa 188/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 5 października 2018 r.

Wyrokiem z dnia 5 września 2017 r. Sąd Okręgowy w K. zasądził od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. na rzecz strony powodowej Zakład (...) – B. P., U. P. – spółki jawnej w L. kwotę 146.221,74 zł z ustawowymi odsetkami od 27 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2015r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji przyjął za bezsporne, że strony zwarły umowę z dnia 25 kwietnia 2013 r., w której ustalono wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 501.000 zł netto. Powódka wykonała zakres prac wskazany w pozwie i umowie z dnia 25.04.2013r. Powódka wykonała zlecone prace, także wskazane w przedmiarze pod pozycjami(...)a to: 1) dostawę i montaż zgarniaczy rewersyjnych piasku (poz. (...)), 2) pompy(...), zatapiane i głębinowe, dostawa i montaż pompy (...)(poz.(...)), 3) dostawę układu sterowania do 3 pomp (poz. (...)), 4) dostawę żurawika (...)(poz. (...)), 5) konstrukcje podparć, zawieszeń i osłon o masie elementu do 100 kg, montaż żurawika (poz. (...)), 6) montaż sposobem mechanicznym zastawek (...) o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem elektrycznym, o szer. 1,0 m wys. zawieradła 1,0 m (poz. (...)), 7) montaż sposobem mechanicznym zastawek(...)o powierzchni do 1 m kw. Analogia, dostawa i montaż zastawki (...) o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem ręcznym o szer. 1,5 m, wys. zawieradła 1 m (poz.(...)), 8) montaż sposobem mechanicznym zastawek (...) o powierzchni do 1 m kw. Analogia, dostawa i montaż zastawki (...) o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem ręcznym o szer. 1,5 m, wys. zawieradła 1 m (poz. (...)), 9) konstrukcja podparć, zawieszeń i osłon o masie elementu do 100 kg Analogia, dostawa i montaż dwóch zwężek pomiarowych (...) ze stali nierdzewnej (...) do (...) (poz. (...)). Prace zostały odebrane przez pozwaną w dniu 13 grudnia 2013 r. Prace wyłączone z umowy, tj. dostarczenie, zainstalowanie i uruchomienie dwóch zgarniaczy oraz dostarczenie i zabudowa automatyki sterującej zgarniaczami i pompami (...)(uruchomienie (...)) pozwana zleciła podmiotowi trzeciemu. Pozwana zapłaciła powodowi wynagrodzenie w kwocie 575.207,04 zł (467.648 zł netto), z umówionej kwoty 501.000 zł netto. Powódka nie wykonała z umówionego zakresu prac o wartości 33.351,92 zł, bowiem inwestor z tych robót zrezygnował. Powódka nie żąda w tym zakresie wynagrodzenia. Pozwana zapłaciła powodowi za roboty dodatkowe kwotę 112.004,21 zł netto (137.765,18 zł brutto), w tym za roboty nie ujęte w kosztorysie (przedmiarze) i projekcie oraz ujęte w projekcie i przedmiarze, ale nie wycenione przez wykonawcę, tj. za roboty wskazane powyżej w punktach 1-5 i 8. Łącznie pozwana zapłaciła powodowi kwotę 712.972,22 zł brutto.

Ponadto Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że pozwana zorganizowała przetarg nieograniczony na wykonanie zadania „Budowa (...)na terenie (...)przy ul. (...) w T.”. Powódka wzięła udział w przetargu, przygotowując ofertę na podstawie przedmiaru inwestorskiego. Przetarg został unieważniony z powodu braku ważnych ofert. Pozwana zwróciła się wówczas do strony powodowej, by złożył ofertę na wykonanie robót poprzednio objętych przetargiem, ale z ograniczeniem przez wyłączenie robót i zakupu materiałów z pozycji (...)kosztorysu. Na etapie przetargu pozwana udostępniła powodowi projekt i przedmiar inwestorski. Na podstawie przedmiaru inwestorskiego powód sporządził kosztorys ofertowy wcześniej do przetargu, a następnie do oferty z dnia 12 kwietnia 2014 r. Powód złożył pozwanej ofertę z dnia 12 kwietnia 2014 r. zawierającą kosztorys ofertowy część I i II na kwotę 502.459,80 zł netto (618.025,55 zł brutto). W ofercie wskazano, że powódka podtrzymuje warunki zawarte w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia z 1 marca 2013 r. oraz wskazano, że załącznikiem do oferty jest kosztorys ofertowy. Zgodnie z rozdz. XI SIWZ w kosztorysie należy w dodatkowych pozycjach wycenić prace i opłaty wynikające z rozdz. XII SIWZ i wszelkie inne koszty wykonawcy, a w przypadku braku ich wyceny, zamawiający będzie uważał, że wszystkie koszty wynikające z zapisów SIWZ zostały ujęte przez wykonawcę w cenie ryczałtowej, podanej w formularzu ofertowym. Po negocjacjach strony zawarły umowę z dnia 25 kwietnia 2013 r. W §1 umowy strony wskazały, że na podstawie oferty wykonawcy z dnia 12 kwietnia 2013 r. pozwana zleca, a powód przyjmuje do wykonania zamówienie „Budowa (...) na terenie (...)przy ul. (...) w T.. Zgodnie z §2 ust. 1.1 strony wskazały, że zakres przedmiotu zamówienia obejmuje: usunięcie i wywóz (...) i (...) z przeznaczonego do rozbiórki (...), rozbiórkę jednego (...)wraz z przynależnymi korytami, budowę dwukomorowego(...), budowę awaryjnego poletka ociekowego(...), wykonanie przewodów technologicznych, wykonanie kanalizacji kablowej dla kabli elektroenergetycznych i sterowniczych, wykonanie oświetlenia zewnętrznego terenu(...), zagospodarowanie terenu. Zgodnie z §2 ust. 1.2 umowy z zakresu wykonania zostały wyłączone: dostawa i montaż 2 zgarniaczy rewersyjnych z napędem dwustronnym (...)oraz wykonanie instalacji elektrycznej (...). Zgodnie z §2 ust. 2 i §9 ust. 1 umowy powód zobowiązał się do wykonania przedmiotu zamówienia z własnych materiałów zgodnie z dokumentacją projektową. Strony w umowie wskazały, że nadzór ze strony pozwanej będzie sprawował M. B., a ze strony powódki – B. P. (2). Zgodnie z §4 ust. 2 umowy kwota 501.000 zł netto zawierać miała wszelkie koszty niezbędne do prawidłowego wykonania zamówienia, w tym koszty związane z inwentaryzacją geodezyjną i zapleczem budowy wykonawcy. Po rozpoczęciu prac okazało się, że pojawiła się potrzeba wykonania prac dodatkowych, jak też, że nie wszystkie dane z przedmiaru inwestorskiego są szczegółowo zgodne z rzeczywistością. W dniu 16 września 2013 r. strony spisały protokół konieczności wykonania robót dodatkowych. Strony ustaliły, że nie będą spotykać się celem ustalenia każdej pracy dodatkowej, a będzie prowadzona księga obmiarów, w której będą wpisywane roboty dodatkowe. Inwestor zdecydował, że rozliczenie nastąpi po zakończeniu prac na podstawie zakresu rzeczywiście wykonanych prac. Strony nie ustaliły wynagrodzenia za prace dodatkowe. Inspektor nadzoru wskazał powódce, które roboty dodatkowe powinna wykonać i by je wpisywać w księdze obmiaru. W dniu 12 czerwca 2013 r. inspektor nadzoru wskazał w dzienniku budowy, że w razie pojawienia się robót dodatkowych, należy dokonać ich obmiaru i potwierdzić wykonanie robót przez inspektora nadzoru. W dniu 12 sierpnia 2013 r. inspektor nadzoru wskazał, by przygotować wykaz prac dodatkowych. Kierownik robót S. Z. w dniu 13 września 2013 r. potwierdził w dzienniku budowy wykonanie izolacji przeciwwilgociowej z folii zgrzewalnej o grubości 1,5 mm, a inspektor nadzoru wpisem z dnia 13 września 2013 r. potwierdził odbiór tych prac. Wpisem z dnia 24 września 2013 r. kierownik robót potwierdził, że powódka dokonuje szlifowania (...), które zakończyło się 14 października 2013 r. Powódka wykonała szpachlowanie ścian i dna (...). W kosztorysie w zakresie przygotowania podłoża poz. (...) nie obejmowała przygotowania wymaganego przez B., tj. szlifowania do klasy gładkości wymaganej przez technologię ww. podmiotu. Roboty dodatkowe odbierał inspektor nadzoru na bieżąco bez uwag. Po zakończeniu prac strony na spotkaniu 4 grudnia 2013 r. uzgodniły, że strona powodowa przedstawi zamawiającemu kosztorysy uwzględniające rzeczywisty zakres robót dodatkowych i zakupionych urządzeń, inspektor nadzoru dokona sprawdzenia kosztorysu, a pozwana zawiadomi powódkę na piśmie o swoim stanowisku. Strona powodowa w dniu 5 grudnia 2013 r. sporządziła wycenę prac dodatkowych na podstawie obmiarów rzeczywistych oraz książki obmiarów. Strona powodowa wyceniła prace dodatkowe na 230.883,67 zł netto (283.986,91 zł brutto), przyjmując stawki z KNR wg cen z I kw. 2013 r. Kosztorys przedstawiła pozwanej. Inspektor nadzoru po zapoznaniu się z kosztorysem uczynił na nim adnotację, że roboty dodatkowe i zamienne są do rozpatrzenia z tabelą robót. Strona powodowa z tytułu wykonanych robót dodatkowych wystawiła pozwanej fakturę VAT w dniu 27 grudnia 2013 r. na kwotę 283.986,91 zł z terminem płatności w dniu 26 stycznia 2014 r., ale pozwana fakturę odesłała, proponując spotkanie 9 stycznia 2014 r. Strona powodowa z tytułu wykonanych robót dodatkowych w miejsce powyższej faktury wystawiła pozwanej następujące faktury VAT: nr (...) na kwotę 146.221,74 zł z terminem płatności w dniu 26 stycznia 2014 r., nr (...) na kwotę 137.765,18 zł. Pozwana odesłała powódce fakturę nr (...) i nie zapłaciła wynagrodzenia wskazanego w fakturze. Zapłaciła wynagrodzenie z faktury nr (...). Między stronami odbyło się spotkanie w dniu 9 stycznia 2014 r. poświęcone zakresowi robót dodatkowych i rozliczeniom. Na spotkaniu strony ustaliły, że po weryfikacji kosztorysu powykonawczego na roboty dodatkowe pozwana uznaje kwotę 107.094,29 zł netto. W ramach przedstawionych przez powoda robót dodatkowych pozwana uznała część robót, które nie były ujęte w projekcie i kosztorysie (przedmiarze) na kwotę 108.278,57 zł netto, roboty ujęte w projekcie i kosztorysie, ale niewycenione przez wykonawcę na kwotę 2240,81 zł netto. Pozwana nie uznała za prace dodatkowe zwężek (...) (dostawa i montaż 40.014,87 zł netto) i mechanicznych zastawek kanałowych (67079,42 zł netto), bowiem były ujęte w projekcie i kosztorysie inwestorskim, które to dokumenty zostały przekazane powódce na etapie postępowania przetargowego, a zatem podlegały wycenie w ofercie i mieściły się w wynagrodzeniu umownym. Pozwana uznała, że zabezpieczenie włókniną pod folię było przewidziane przedmiarze robót i wycenione, za co zapłacono 10.200,91 zł netto. Nie zapłaciła 2027,43 zł netto. W projekcie przewidziano folię izolacyjną, a w przedmiarze wskazano jej grubość na 0,2 mm. Natomiast folia tej grubości nie zgrzewała się zgodnie z wymaganiami inwestora i na polecenie inspektora nadzoru powódka zastosowała folię o grubości 1,5 mm. W projekcie i przedmiarze ujęto 267,43 m ^{( 2)}. powierzchni (...) do zabezpieczenia (tj. do pewnej wysokości ścian (...)), a rzeczywista powierzchnia zabezpieczeń wykonana na zlecenie inwestora wyniosła 371 m ^{( 2)}. Inwestor bowiem uznał, że skoro poziom ścieku zmienia się, zabezpieczy (...) do większego poziomu niż projektowany. Za prace z zakresu zwiększenia powierzchni zabezpieczonej powłoką z żywicy nieujęte w przedmiarze, pozwana zapłaciła 7699,60 zł netto. Pozwana nie uznała kwoty 9757,74 zł netto za szlifowanie(...), bowiem stwierdziła, że prace te były wynikiem nieodpowiedniego przygotowania przez powoda, tj. że beton był słabo zwibrowany i zbyt mało gładki, co nie pozwoliło na właściwe wykonanie powłoki żywicznej. Zabezpieczenie z żywicy wykonała na zlecenie powódki (...) przedsiębiorstwo (...).

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy przyjął, że istota sporu sprowadzała się do tego, czy prace, za które powód żądał zapłaty, były pracami dodatkowymi czy też mieściły się w wynagrodzeniu ryczałtowym przewidzianym w umowie stron. Umowa została zawarta na podstawie przyjęcia oferty powoda z dnia 12 kwietnia 2013 r., a załącznik do tej oferty, zatem integralną część umowy, stanowił kosztorys ofertowy i SIWZ. Strony wskazując w umowie, że prace powinny być wykonane na podstawie projektu, odnosiły się do zakresu przedmiotowego oferty, a tym samym kosztorysu ofertowego z dnia 12 kwietnia 2013 r. Powód zatem miał wykonać zgodnie z projektem prace wycenione w kosztorysie ofertowym. W kosztorysie pominięto zawarte w projekcie zwężki (...)i montaż zastawek kanałowych. Sąd uznał za wiarygodne twierdzenia powoda co do tego, że po unieważnieniu pierwotnego przetargu, pozwana zwróciła się do niego o złożenie nowej oferty analogicznej jak w przetargu, ale z wyłączeniem z kosztorysu pewnego zakresu robót i zakupu urządzeń, tj. wskazanych z poz.(...). Gdyby powyższe prace nie były wyłączone z kosztorysu, a zatem były objęte umowa, pozwana nie zapłaciłaby za nie w żadnej części, a inspektor nadzoru nie wpisywałby ich jako prace dodatkowe w dzienniku budowy i książce obmiarów. Umowy na poszczególne prace dodatkowe zostały zawarte między stronami per facta concludentia, skoro inspektor akceptował te prace i miał upoważnienie inwestora do ustalania zakresu takich prac, powódka prace wykonywała, a inwestor nie sprzeciwiał się takiemu stanowi rzeczy. Wynagrodzenia nie ustalono, więc powódka dokonała wyceny na podstawie powszechnie stosowanych w budownictwie cenników KNR, a pozwana tej wyceny nie kwestionowała.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca zarzuciła: 1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, powodującą naruszenie art. 233 §1 k.p.c. polegającą na: a) błędnym uznaniu jako bezsporne w sprawie, wbrew oczywistym dowodom w postaci treści dokumentów zalegających w aktach sprawy i wyjaśnieniom złożonym przez pozwanego, że powódka wykonała zakres rzeczowy wskazany w pozwie i umowie, w tym także prace wskazane w przedmiarze robót pod pozycjami (...)- „(...)” - strona 12, a to: dostawa i montaż zgarniaczy rewersyjnych (...) (poz. (...)), pompy odśrodkowe, zatapiane i głębinowe, dostawa i montaż pompy do (...) - poz. (...), dostawa układu sterowania do 3 pomp (poz. (...)), dostawa (...)(poz. (...)), konstrukcje podparć, zawieszeń i osłon o masie elementu do 100 kg, montaż (...)(poz. (...)) - podczas gdy prace wykazane w pozycjach od (...) do (...) od początku były wyłączone w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia z dnia 01.03.2013r. (dalej: SIWZ) oraz z umowy Nr (...)zawartej w dniu 25 kwietnia 2013 roku pomiędzy powodem i pozwanym oraz pozwany wykonał je we własnym zakresie, co pozwany wykazał stosownymi dowodami, a potwierdził także pełnomocnik powódki w swoim piśmie procesowym z dnia 28 kwietnia 2016 roku, co czyni ustalenia stanu faktycznego niewłaściwymi a tym samym zaprzecza bezsporności; b) bezpodstawnym uznaniu przez Sąd I instancji, że pozwana zwróciła się do powoda, by złożył ofertę na wykonanie robót poprzednio objętych przetargiem, ale z ograniczeniem poprzez wyłączenie robót i zakupu materiałów z pozycji od(...)kosztorysu (przedmiaru), czemu wyraźnie przeczy treść Protokołu z negocjacji z dnia 19.04.2013 roku, treść umowy Nr (...) zawartej w dniu 25 kwietnia 2013 roku pomiędzy powodem i pozwanym, zgodna co do zakresu rzeczowego robót z treścią Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia z dnia 01.03.2013 r. zawierającej opis przedmiotu zamówienia taki sam jak w zawartej w/w umowie, a także wbrew oświadczeniu samej powódki, że za oferowaną cenę wykona zakres robót objęty (...) i zgodnie z projektem oraz przy braku jakiegokolwiek dokumentu - poza twierdzeniem powoda - że takie ograniczenie ze strony pozwanego rzeczywiście nastąpiło; c) nieprawidłowej ocenie i błędnym uznaniu przez Sąd I instancji, wbrew dowodom oraz odmiennemu stanowisku pozwanej, że strony wskazując w umowie, że prace powinny być wykonane na podstawie projektu, odnosiły się do zakresu przedmiotowego oferty, a tym samym kosztorysu ofertowego z dnia 12.04.2013 roku, co skutkuje błędnym i bezpodstawnym ustaleniem Sądu I instancji, że powód miał wykonać zgodnie z projektem prace wycenione z kosztorysie ofertowym, w którym pominięto przewidziane w projekcie stanowiącym załącznik do umowy zwężki (...) i montaż zastawek kanałowych, wymienione w przedmiarze (...)- strona 12, poz. (...), a to: montaż sposobem mechanicznym zastawek kanałowych o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem elektrycznym, o szerokości 1.0 m wysokości zawieradła 1,0 m (poz. (...)), montaż sposobem mechanicznym zastawek(...)o powierzchni do 1 m kw. Analogia, dostawa i montaż zastawki(...) o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem ręcznym, o szerokości 1.5 m wysokości zawieradła 1,0 m (poz. (...)), montaż sposobem mechanicznym zastawek(...)o powierzchni do 1 m kw. Analogia, dostawa i montaż zastawki (...) o powierzchni ze stali nierdzewnej (...) z napędem ręcznym, o szerokości 1.5 m wysokości zawieradła 1,0 m (poz. (...)), konstrukcja podparć, zawieszeń i osłon o masie elementu do 100 kg Analogia, dostawa i montaż dwóch zwężek pomiarowych (...)ze stali nierdzewnej (...) do(...)dla (...) (poz. (...)), co w efekcie zdaniem Sądu uzasadniało uznanie tego zakresu za roboty dodatkowe i wypłacenie dodatkowego wynagrodzenia w kwocie wykazanej przez powoda 67.079,42 zł netto za montaż zastawek i 40.014,87 zł netto za zwężki (...); d) nieuwzględnieniu twierdzeń i argumentów pozwanego dotyczących bezpodstawności roszczenia powoda o zapłacenie dodatkowych wynagrodzeń za zabezpieczenie włókniną pod folię w kwocie 2.027,43 zł i szlifowanie (...)w kwocie 9.757,74 zł, które to prace były skutkiem niewłaściwego działania powoda, na co pozwany wskazywał oraz podnosił w trakcie sporu; 2) dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób niewłaściwy, z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów, skutkujący bezpodstawnym uznaniem za roboty dodatkowe, za które powodowi należy się dodatkowe wynagrodzenie, pomimo faktu, że ten zakres robót budowlanych objęty był SIWZ i umową o roboty budowlane zawartą pomiędzy powodem i pozwanym, wykonywaną na podstawie projektu budowlanego uwzględniającej ten zakres robót oraz mimo że był uwzględniony w ustalonym pomiędzy stronami wynagrodzeniu ryczałtowym za wykonanie zadania, które zostało zapłacone powodowi przez pozwanego wraz z wynagrodzeniem dodatkowym za uznany zakres robót dodatkowych, w efekcie czego Sad I instancji orzekł, że strona pozwana ma zapłacić powodowi kwotę 146.221,74 zł z odsetkami, podczas gdy w sprawie występowało wiele wątpliwości, w tym co do zakresu robót podstawowych objętych umową i wynagrodzeniem ryczałtowym; 3) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie w przedmiotowej sprawie domniemania wynikającego z art. 649 k.c. przewidującego, że w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy - a który to przepis prawa stanowi regułę interpretacyjną stosowaną w razie wątpliwości co do treści umowy, wprowadzającą domniemanie rozszerzenia obowiązków wykonawcy, przy uwzględnieniu charakteru umowy, jej cech uzgodnionych przez strony oraz treści praw i obowiązków stron, przy czym punktem odniesienia jest projekt budowlany.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, jakkolwiek część zarzutów okazała się uzasadniona.

Rację ma skarżąca co do tego, że w sprawie nie było bezsporne, jakoby powodowa spółka wykonała wszystkie prace wymienione w po pozycjami (...)przedmiaru robót, w sytuacji gdy poza sporem pozostawało, że powódka wykonała prace jedynie z pozycji (...)(zastawki (...) i zwężki (...)). Co więcej, zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił na przyjęcie, że pozostałe ww. roboty wykonała strona pozwana. Wskazać w tym miejscu należy, że ww. uchybienie nie mogło stanowić o naruszeniu art. 233 §1 k.p.c., a ewentualnie art. 229 k.p.c. lub art. 230 k.p.c. Niezależnie od tego, nie skutkowało ono nietrafnością rozstrzygnięcia, o czym niżej.

Podzielić należało także pogląd apelującej co do braku podstaw do ustalenia, jakoby pozwana spółka zwróciła się do powódki o złożenie oferty o wykonanie robót objętych uprzednio przetargiem, ale z wyłączeniem robót opisanych w pkt. 75-83 kosztorysu. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał wystarczających przesłanek do przyjęcia tak kategorycznych wniosków. Również to uchybienie nie rodziło jednak skutków oczekiwanych przez skarżącą, co zostanie wyjaśnione w dalszej części uzasadnienia.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zidentyfikował istotę sporu, a mianowicie, czy wskazane w pozwie prace w postaci montażu zwężek i zastawek były objęte umową z dnia 25 kwietnia 2013 r. Strona pozwana kwestionowała także zasadność zapłaty za montaż grubszej folii oraz szlifowanie (...). W tej drugiej kwestii apelacja zarzuciła niewzięcie pod uwagę twierdzeń i argumentów pozwanej dotyczących bezpodstawności roszczenia powoda o zapłacenie dodatkowych wynagrodzeń za zabezpieczenie włókniną pod folię w kwocie 2.027,43 zł i szlifowanie (...)w kwocie 9.757,74 zł, które to prace były skutkiem niewłaściwego działania strony powodowej. W rozpoznawanej sprawie faktem pozostawało, że ww. roboty zostały wykonane przez powódkę. Co do folii, jak zeznał przekonująco świadek S. Z. (2) (01:13:10 - k. 350), grubość folii w kosztorysie do przetargu była zbyt mała dla osiągnięcia zamierzonego celu. Z tego względu po konsultacji ze specjalistycznym podmiotem i przy akceptacji inspektora nadzoru położona została folia grubsza. Świadek ten wyjaśnił także wiarygodnie powody, dla których zaszła konieczność szlifowania mleczka cementowego i były one niezależne od zaistniałych wad, które nieodpłatnie zostały usunięte przez powodową spółkę. Okoliczności te potwierdzone zostały także zeznaniami przesłuchanego w charakterze strony wspólnika powodowej spółki (...) (00:23:53 – k. 390 v.). Strona pozwana nie przedstawiła skutecznych kontrdowodów, które byłyby w stanie podważyć wiarygodność zeznań ww. świadka oraz wspólnika. Zaoferowani przez skarżącą świadkowie nie byli szczegółowo zorientowani w tych kwestiach. Skoro zatem strona powodowa wykonała ww. prace, bezsprzecznie nie były one objęte umową, ich wartość nie była kwestionowana, a nie wykazano, że były one następstwem wadliwego wykonania prac przez powódkę lub nieuzasadnionego niedoszacowania zakresu robót, żądanie zapłaty w tym zakresie musiało zostać uznane za uzasadnione.

Najbardziej sporną i istotną dla stron kwestią postawało, czy montaż zwężek oraz zastawek był objęty umową z 25 kwietnia 2013 r. (dalej: umowa) czy też nie. W rozpoznawanej sprawie wykazane zostało ponad wszelką wątpliwość, że wykonanie tych elementów było objęte było uwzględnione w dokumentach przetargowych – projekcie i kosztorysie inwestorskim, a nie zostało ujęte w kosztorysie ofertowym sporządzonym przez powodową spółkę. Kosztorys ofertowy stanowił załącznik do oferty (k. 30), która z kolei stanowiła podstawę zawarcia umowy (...) – k. 27). Zdaniem skarżącej wiążącym dla stron umowy było jednak odniesienie w (...) przedmiotu umowy do dokumentacji projektowej czyli także kosztorysu inwestorskiego, co oznacza, że zarówno montaż zastawek, jak i zwężek został objęty umową. Poglądu takiego Sąd Apelacyjny nie podziela. Ani treść oferty, w której jest odniesienie do SIWZ, ani treść protokołu z dnia 19 kwietnia 2013 r. (k. 349) nie dają wystarczających podstaw do przyjęcia, że strona powodowa godziła się na wykonanie za cenę 501.000 zł netto także zwężek i zastawek. Skoro bowiem oferta powódki opiewała na ponad 502.000 zł netto, trudno pozostając w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego przyjąć, że strona powodowa zgodziła się ująć w cenie także urządzenia o wartości prawie 110.000 zł netto. Co istotne, żaden z dowodów nie wskazuje, aby tak istotna kwestia stała się przedmiotem negocjacji w dniu 19 kwietnia 2013 r., co potwierdza wersję powódki, że negocjacjom podlegała wyłącznie cena. Nie może także odnieść zamierzonego przez skarżącą skutku powoływanie się na zapisy pkt. XI i XII SIWZ, w tym znaczeniu, że skoro powódka nie ujęła spornych elementów w ofercie i kosztorysie, uznać należy, że zawierają się one w cenie ryczałtowej. Przede wszystkim takie rozumienie ww. zapisów wykluczałoby w ogóle zapłatę za jakikolwiek roboty dodatkowe, za które przecież pozwana w znakomitej części zapłaciła. Niezależnie od tego akceptacja takiego poglądu pozostawałaby w rażącej sprzeczności z zasadą lojalności kontrahentów wyrażoną pośrednio w art. 354 §1 i 2 k.c. Podkreślenia wymaga, że od początku oba kosztorysy zawierały istotne rozbieżności właśnie w zakresie zastawek i zwężek. Pozwana spółka jako wierzyciel obowiązana była do zwrócenia uwagi na ten fakt, a nie uznawać, że skoro powódka nie ujęła tak istotnych elementów, to będzie ponosić negatywne konsekwencje swojego zaniechania. W konkluzji dość należało do przekonania, że strony umowy co najmniej rozbieżnie rozumiały zakres zobowiązania wykonawcy, co oznacza, że kwestia wykonania zwężek czy zastawek nie została objęta konsensusem, a co za tym idzie nie stała się częścią umowy, stosownie do art. 72 §1 k.c. Nie można przyjąć przy tym, że umowa nie mogłaby zostać zawarta bez zobowiązania się strony powodowej do wykonania także tych urządzeń, skoro już z samej treści umowy wynikało, że nie miała ona charakteru kompleksowego, a część prac została wyłączona.

Z tych samych względów nie mógł okazać się skuteczny zarzut obrazy art. 649 k.c., skoro sama umowa wyłączała wykonanie części prac objętych projektem. Podkreślić w tym miejscu należy, że umowa od samego początku nie była wykonywana w zgodzie z jej postanowieniami. Jakkolwiek bowiem z zakresu robót miały być wyłączone tylko prace określone w §2.1.2, to w rzeczywistości oprócz (...) i instalacji (...)strona pozwana wykonała montaż pomp i(...), co przyznała sama w apelacji, a co nadto wynika również z zeznań świadka T. K. (00:27:34 -k. 375) oraz wspólnika powodowej spółki (k. 391). Podkreślenia wymaga, że wykonanie tych elementów nie było następstwem zaniechań powódki, lecz zgodnej woli stron nieujętej w umowie. Nie przekonuje przy tym twierdzenie strony pozwanej, że czynności te wchodziły w zakres robót wyłączonych umownie. Pomijając fakt, że nie było to okolicznością niesporną, a jej wykazanie wymagałoby wiadomości specjalnych, to już z samego kosztorysu projektowego wynikało, że były to pozycje odrębne od zgarniaczy i elektryki (k. 95).

W konkluzji powyższych rozważań dojść należało do przekonania, że montaż zastawek i zwężek nie był objęty umową stron, która od początku ulegała modyfikacji. Strony nie dokonały formalnej zmiany umowy, która mogła nastąpić wyłącznie na piśmie, stosownie do postanowienia zawartego w jej §14. Skoro tak, wobec nieważności zmiany umowy w tej części oraz niekwestionowania wartości robót, żądanie strony powodowej znajdowało uzasadnienie w treści art. 410 §1 i 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2017 r., V CSK 351/16). Podstawa faktyczna żądania pozwalała na zastosowanie przepisów o nienależytym świadczeniu. Jeżeli bowiem powódka bezspornie wykonała prace w zakresie nie objętym ważną umową, jej świadczenie było nienależne.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanych ograniczyły się do wynagrodzenia adwokata przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Marek Boniecki SSA Regina Kurek SSA Sławomir Jamróg