Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2019 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Eliza Skotnicka

Protokolant sekr. sąd. Magda Biernat

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 marca 2019 roku w Kłodzku

sprawy z powództwa D. C.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę 13073,70 zł

I.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda D. C. 6536,85 zł (sześć tysięcy pięćset trzydzieści sześć złotych 85/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 2 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddala,

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda 150 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód D. C. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 13 074,70 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 kwietnia 2019 r. oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu podano, że 1 lutego 2001 r. matka powoda W. C. zawarła ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci na życie prawnego opiekuna F., potwierdzoną polisą nr (...). Ubezpieczającą i ubezpieczoną była W. C. a uposażonym co do 100% świadczenia był jej syn D. C.. Zgodnie z umową W. C. zobowiązana była do opłacania składek, zaś strona pozwana do udzielenia ubezpieczonemu ochrony ubezpieczeniowej, która swym zakresem obejmowała dożycie przez uposażone dziecko do końca okresu ubezpieczenia lub śmierć ubezpieczonego w okresie trwania umowy ubezpieczenia. Matka powoda założyła polisę z myślą o studiach syna, wybierając okres 20 – letni z możliwością skrócenia okresu ubezpieczenia o 5 lat w przypadku rozpoczęcia przez jej syna studiów wyższych. Z tego powodu już od miesiąca września 2015r. kontaktowała się z pracownikami strony pozwanej zarówno osobiście w placówce (...) w B. jak i telefonicznie poprzez infolinię, w celu uzyskania informacji o realizacji ubezpieczenia, wymaganych dokumentach oraz kwocie, którą uzyska powód. W wyniku tego przez infolinię otrzymała spójną informację, że korzystniejsze finansowo dla jej syna będzie zakończenie ubezpieczenia w drodze jego skrócenia, gdyż otrzyma całość sumy ubezpieczenia w przeciwieństwie do instytucji wykupu. Kierując się uzyskanymi informacjami powód pismem z 15 stycznia 2016r. wystąpił do strony pozwanej w trybie § 16 ust. 3 O. F. (dalej jako OWU) o skrócenie okresu ubezpieczenia. W odpowiedzi na wniosek pozwana 17 marca 2016r. oraz 30 marca 2016r. dokonała wypłaty powodowi sumy ubezpieczenia w łącznej wysokości 20384,30. Wypłacona powodowi suma ubezpieczenia została pomniejszona z kwoty 33458 zł, a więc o kwotę 13 073,70 zł. W. C. złożyła reklamację na decyzję ubezpieczyciela. Pozwana nie uwzględniła reklamacji, a decyzję uzasadniła zastosowaniem wskaźników dotyczących instytucji wykupu, pomimo że powód nie korzystał z wykupu, lecz z instytucja skrócenia okresu ubezpieczenia. Powód oraz jego matka złożyli wniosek do Rzecznika (...), który dostrzegł nieścisłości w OWU.

Strona pozwana (...) Zakład (...) na (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm. Pozwana przyznała okoliczności wskazane w pozwie i jednocześnie wyjaśniła, że § 17 ust. 2 OWU wyraźnie wskazywali, że w przypadku skrócenia okresu ubezpieczenia zostanie odpowiednio zmniejszona suma ubezpieczenia. To, że w tym miejscu nie uszczegółowiono zasad zmniejszenia sumy ubezpieczenia wynika z faktu, że nie można z góry przewidzieć, jak skrócenie okresu ubezpieczenia w trakcie trwania umowy ubezpieczenia nieskutkującego jej rozwiązaniem, wpłynie na sumę ubezpieczenia aktualną w dacie skracania, indeksowaną rokrocznie, albowiem skrócenie okresu ubezpieczenia wiąże się z obniżeniem oprocentowania środków pochodzących ze składek lokowanych w instrumenty finansowe – oczywistym jest, że środki lokowane, czyli zamrażane na dłuższy okres, mają wyższe oprocentowanie niż środki lokowane na krótszy okres, a strona pozwana ponosi też koszty związane z przerwaniem lokat. Skrócenie okresu ubezpieczenia przez powoda skutkowało jednocześnie zakończeniem umowy ubezpieczenia i pod względem skutków prawnych wynikających z OWU i finansowych, nie różniło się niczym od wykupu ubezpieczenia, o którym mowa w § 22 OWU, który zgodnie z § 35 pkt 2 OWU oznacza rozwiązanie umowy, czyli jej zakończenie, albowiem w obu przypadkach ustaje obowiązek opłacania składek.

Zdaniem strony pozwanej bezpodstawne byłoby wypłacenie powodowi całej sumy ubezpieczenia , gdyż jej wysokość określona jest z założeniem trwania umowy i opłacania składek, dlatego też zgodnie z § 29ust 1 OWU 100% aktualnej sumy ubezpieczenia wypłaca się uposażonemu tylko, gdy dożyje on umówionego okresu ubezpieczenia.

Okoliczności faktyczne były między stronami bezsporne, w szczególności to, że matka powoda W. C. zawarła ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci prawnego opiekuna F. potwierdzoną polisą nr (...). Umowa została zawarta na okres 20 – letni z możliwością skrócenia okresu ubezpieczenia do 5 lat. Zgodnie z § 16 ust. 2 i 3 OWU po upływie 5. lat od początku okresu ubezpieczenia, ubezpieczający może wnioskować o skrócenie okresu ubezpieczenia wynoszącego co najmniej 5 lat. Okres ubezpieczenia może być skrócony raz w trakcie trwania umowy ubezpieczenia, nie więcej jednak niż o 5 lat, gdy ubezpieczony wyrazi na to pisemną zgodę, a uposażone dziecko:

1)  zawrze związek małżeński;

2)  uzyska samodzielne mieszkanie;

3)  rozpocznie studia wyższe.

Decyzję o dokonaniu zmian w rocznicę polisy ubezpieczający przekazuje do (...) S.A. najpóźniej na 30 dni przed rocznicą polisy. Natomiast według § 22 ust. 1 i 3,4 OWU Ubezpieczonemu za zgodą ubezpieczającego po upływie 2 lat od początku ubezpieczenia przysługuje prawo do wykupu ubezpieczenia. Wartość wykupu za każde 1000 zł aktualnej sumy ubezpieczenia określana jest w załączniku do polisy. W przypadku wykupu ubezpieczenia (...) S.A. wypłaci kwotę odpowiadającą wartości wykupu pomniejszoną o nieopłacone składki z tytułu udzielanej ochrony ubezpieczeniowej. Zgodnie z załącznikiem do polisy wartość wykupu od 1000 zł aktualnej sumy ubezpieczenia za okres 15 lat od daty zawarcia umowy wynosił 610 zł.

Bezspornym było, że powód za zgodą ubezpieczonej złożył wniosek o skrócenie okresu ubezpieczenia o 5 lat z uwagi na rozpoczęci studiów wyższych i wniósł o wypłatę świadczenia. Suma ubezpieczenia na dzień zakończenia umowy ubezpieczenia wynosiła 33458 zł.

Strona pozwana wypłaciła powodowi 20384,70 zł stosując zasady ustalania świadczenia takie jak przy wykupie ubezpieczenia, czyli: 33458 zł x 610:1000= 20409,38 zł. Następnie z kwoty 20 409 zł potracono nieopłaconą składkę za miesiąc luty 2016r. w wysokości 189 zł oraz rozliczono nadpłatę występująca na koncie ubezpieczonej w wysokości 165 zł: 20409 zł – 189,70 zł + 165 zł, co dało kwotę wypłaconą powodowi tj. 20384,70 zł

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny:

W. C. w każdą rocznicę polisy w końcu grudnia każdego roku otrzymywała informację dotycząca polisy oraz wskaźnikach podwyższania składki. Składka kształtowała się od 113 zł w 2001r. do 189,70 w 2016r. Ubezpieczona co roku wybierała maksymalny wskaźnik podwyższania składki, co skutkowało także podwyższaniem sumy ubezpieczenia.

I tak składki i sumy ubezpieczenia w poszczególnych latach wynosiły:

- w 2001r. składka 113,40 zł a suma ubezpieczenia 20000 zł;

- w 2002r. składka 123,60 zł a suma ubezpieczenia 21800 zł;

- w 2003r. składka 133,50 zł a suma ubezpieczenia 23544 zł;

- w 2004r. składka 141,50 zł a suma ubezpieczenia 24957,00 zł;

- w 2005r. składka 146,30 zł a suma ubezpieczenia 25806,00 zł;

- w 2006r. składka 156,70 zł a suma ubezpieczenia 27638,00 zł;

- w 2007r. składka 162,40 zł a suma ubezpieczenia 28647,00 zł;

- w 2008 r. i 2009 składka 168,70 zł a suma ubezpieczenia 29750,00 zł;

- w 2010 r. składka 172,20 zł a suma ubezpieczenia 30375 zł;

- w 2011r. składka 174,60 zł a suma ubezpieczenia 30800 zł;

- w 2012r. i 2013r. składka 177,10 zł a suma ubezpieczenia 31231,00 zł;

- w 2014 r. składka 184,80 zł a suma ubezpieczenia 32589,00 zł;

- w 2015r. składka 187,40 zł a suma ubezpieczenia 33045,00 zł;

- w 2016 r. składka 189,70 zł a suma ubezpieczenia 33458,00 zł.

Rocznica polisy przypadała na 1. lutego każdego roku polisowego. W informacji o wysokości sumy ubezpieczenia oraz propozycji podwyższenia składki każdorazowo ubezpieczyciel zamieszczał informację o wartości wykupu ubezpieczenia oraz o wysokości sumy ubezpieczenia w sytuacji zmiany ubezpieczenia na bezskładkowe.

Dowód:

- zeznania świadka W. C. k. 145 – 146;

- polisa z załącznikiem k. 17 i verte;

- roczne informacje o stanie konta kierowane do W. C. k. 125 – 144.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w połowie.

Zgodnie z art. 805 § 1 k.c przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

§ 2. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:

1) przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku;

2) przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.

Okoliczności faktyczne co do zawarcia umowy ubezpieczenia, jego warunków, czasu trwania oraz okoliczności rozwiązania umowy były w zasadzie bezsporne. Spór sprowadzał się natomiast do interpretacji postanowień O. F. w szczególności zasad ustalania wysokości świadczenia w przypadku skorzystania z możliwości skrócenia okresu ubezpieczenia.

Sąd podziela stanowisko powoda, że instytucja skrócenia okresu ubezpieczenia jest innym i odrębnym uprawnieniem uposażonego i ubezpieczonego niż możliwość dokonania wykupu ubezpieczenia.

Zgodnie bowiem z § 16 ust. 2 i 3 OWU umowę ubezpieczenia można skrócić o najwyżej 5 lat przy spełnieniu wielu warunków w tym, musi upłynąć 5 lat od początku okresu ubezpieczenia, a ponadto musi nastąpić jedno z trzech zdarzeń dotyczących uposażonego dziecka, a mianowicie zawrze ono związek małżeński, bądź uzyska samodzielne mieszkanie, bądź rozpocznie studia wyższe. Ponadto wniosek w tym zakresie należy przekazać do (...) S.A. najpóźniej na 30 dni przed rocznicą polisy. Natomiast według § 22 ust. 1 i 3,4 OWU ubezpieczonemu za zgodą ubezpieczającego po upływie 2 lat od początku ubezpieczenia przysługuje prawo do wykupu ubezpieczenia. Wartość wykupu za każde 1000 zł aktualnej sumy ubezpieczenia określana jest w załączniku do polisy. W przypadku wykupu ubezpieczenia (...) S.A. wypłaci kwotę odpowiadającą wartości wykupu pomniejszoną o nieopłacone składki z tytułu udzielanej ochrony ubezpieczeniowej. A zatem wykup polisy jest rezygnacją z ubezpieczenia i poza koniecznością trwania umowy przez co najmniej 2 lata nie został uzależniony od spełnienia dodatkowych warunków, a wartość wypłacanego świadczenia została szczegółowo wyliczona już w dniu zawarcia umowy.

W ocenie Sądu zastosowanie do instytucji skrócenia umowy ubezpieczenia zasad dotyczących wykupu było błędne i bezpodstawne. Argumentacja strony pozwanej, że różnica między tymi instytucjami dotyczy wyłącznie tego, czy świadczenie wypłacane jest do rąk ubezpieczonego czy uposażonego, nie jest przekonująca. Ponadto nie sposób zaaprobować twierdzenia, że brak w § 17 ust. 2 OWU szczegółowych zasad zmniejszania sumy ubezpieczenia wynika z faktu, że nie można z góry przewidzieć, jak skrócenie okresu ubezpieczenia w trakcie trwania umowy ubezpieczenia nieskutkującego jej rozwiązaniem, wpłynie na sumę ubezpieczenia aktualną w dacie skracania. Pozwana w warunkach umowy nie rozróżnia bowiem sytuacji, czy skrócenie okresu ubezpieczenia następuje w trakcie jej trwania, czy też w ostatnim okresie skutkującym rozwiązaniem umowy. Przeciwnie mając na względzie enumeratywnie wymienione warunki konieczne do spełnienia, żeby skorzystać z możliwości skrócenia ubezpieczenia, częściej skrócenie umowy będzie zmierzało do jej zakończenia. Uposażonym bowiem w chwili zawarcia umowy na co najmniej 15 lat jest małoletnie dziecko, a warunki skrócenia ubezpieczenia dotyczą podjęcia samodzielnego, dorosłego już życia przez uposażonego (zawarcie związku małżeńskiego, zakup samodzielnego mieszkania) ewentualnie rozpoczęcia studiów, a więc w każdej sytuacji wymagają pełnoletniości. Stąd można wyprowadzić wniosek, że raczej regułą będzie skrócenie okresu ubezpieczenia z jednoczesnym zakończeniem trwania umowy i automatyczną wypłata świadczenia, niż skrócenie okresu ubezpieczenia i kontynuowanie opłacania składek. Nie można pominąć przy tym, że w § 17 ust. 2 OWU ubezpieczyciel zawarł postanowienie uprawniające go do „odpowiedniego zmniejszenia” sumy ubezpieczenia w przypadku skrócenia okresu ubezpieczenia. W ocenie Sądu z tego powodu, bezzasadne jest żądanie powoda wypłacenia pełnej sumy ubezpieczenia. Bezsprzecznie strona pozwana nie uregulowała w umowie zasad zmniejszania sumy ubezpieczenia w tym przypadku, co nie może być interpretowane jako uprawnienie ubezpieczyciela do zastosowania zasad wykupu. Jak już bowiem wyżej wskazano, skorzystanie z prawa do skrócenia okresu ubezpieczenia obwarowane jest dodatkowymi, wąsko zakreślonymi warunkami i nie może być traktowane jako uprawnienie tożsame z prawe do wykupu.

W ocenie Sądu pojęcie z § 17 ust. 2 OWU „odpowiedniego zmniejszenia” daje zbyt duży zakres swobody w kształtowaniu uprawnień stron umowy i wymaga szczegółowego uregulowania zasad obniżania sumy ubezpieczenia, w sytuacji skrócenia okresu ubezpieczenia. Nie ulega wątpliwości, że ubezpieczyciel jako podmiot profesjonalny, sprzedający swoje produkty konsumentom, ponosi odpowiedzialność za prawidłowe skonstruowanie warunków umowy.

Tym niemniej nie można nie zauważyć, że skrócenie okresu ubezpieczenia przez powoda skutkowało jednocześnie zakończeniem umowy ubezpieczenia i ustaniem obowiązku opłacania składek. Stąd rację ma strona pozwana, że wypłacenie powodowi całej sumy ubezpieczenia , byłoby w świetle analizowanych postanowień umowy bezpodstawne. Podkreślić trzeba, że analizując wysokość składki oraz sumy ubezpieczenia w czasie trwania umowy, składka wzrosła w okresie 15 lat od 113,40 zł w 2001r. przy ówczesnej sumie ubezpieczenia 20000 zł do 189,70 zł w 2016 r. przy sumie ubezpieczenia 33458,00 zł. Suma ubezpieczenia w okresie ostatnich pięciu lat opłacania składek przez W. C. wzrosła od 2011 r. do 2016r. o 2658 zł, suma ubezpieczenia wynosiła bowiem w 2011 - 30375 zł przy składce 172,20 zł, zaś w 2016r. - 33458,00 zł przy składce 189,70 zł. Zatem suma ubezpieczenia wrastała wolno w okresie trwania umowy, w ciągu 15 lat wzrosła o 13458 zł, przy czym w każdym czasie trwania umowy ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność na wypadek śmierci ubezpieczonej w wysokości tejże sumy ubezpieczenia. Stąd skrócenie okresu ubezpieczenia powinno stanowić podstawę do zmniejszenia świadczenia. Niewątpliwie bowiem pełna wysokość sumy ubezpieczenia powinna być wypłacona z chwilą dożycia przez uposażone dziecko umówionego okresu ubezpieczenia (§ 29 ust. 1 ). Ubezpieczona skracając okres ubezpieczenia zwolniona została z obowiązku opłacania składek przez kolejne 5 lat. Przyjmując jedynie wysokość składki obowiązującej w dacie rozwiązania umowy w wysokości 189,70 zł, to wartość składek jakie ubezpieczona zobowiązana byłaby uiszczać do końca trwania umowy, wyniosłyby 11382 zł (189,70 x12x5).

W ocenie Sądu obniżenie sumy ubezpieczenia według zasad dotyczących wykupu jest rażąco krzywdzące powoda, jednocześnie wypłacenie powodowi pełnej sumy ubezpieczenia również narusza zasady sprawiedliwości oraz postanowienia umowy łączącej strony.

Rozważając powyższe okoliczności i zakładając, że 13073,70 zł to wartość maksymalnego zmniejszenia świadczenia powoda, obciążając obie strony ryzykiem zawarcia umowy bez szczegółowych uzgodnień w analizowanym zakresie, odpowiednim zmniejszeniem sumy ubezpieczenia będzie jej obniżenie o połowę sumy pobranej na warunkach wykupu czyli o 6536,85 zł. Stąd strona pozwana powinna zwrócić powodowi nienależnie potrąconą z sumy ubezpieczenia kwotę 6536,85 zł.

O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 481 k.c. i art. 817 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Powód zgłosił kompletny wniosek o wypłatę świadczenia 2 marca 2016r. zatem odszkodowanie powinno być wypłacone w terminie do 1 kwietnia 2016 r., stąd strona pozwana pozostawała w opóźnieniu od 2 kwietnia 2016r.

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia po połowie na obie strony postępowania. Łącznie strony poniosły koszt w wysokości 7534 zł, w tym opłata sądowa od pozwu 300 zł, wynagrodzenia obu pełnomocników wraz z opłatami skarbowymi od pełnomocnictw po 3617 zł. Dzieląc te koszty po połowie, każdą ze stron obciąża kwota 3767 zł. Powód poniósł koszt w łącznej wysokości 3917 zł, zatem stronę pozwaną obciąża obowiązek zwrotu powodowi kwoty 150 zł (3917 zł – 3767 zł).