Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu - Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2019 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G.

przeciwko Z. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 6 lutego 2019 roku, sygn. akt I C 1122/18upr

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Z. P. na rzecz (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G. kwotę 135 (sto trzydzieści pięć) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 159/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 6 lutego 2019 r., wydanym w sprawie sygn. akt I C 1122/18 upr, Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli zasądził od Z. P. na rzecz (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G. kwotę 3 074,43 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 956 złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygniecie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Na podstawie umowy pożyczki z 1 marca 2018 r. nr (...), zawartej między pozwanym jako pożyczkobiorcą a (...) sp. z o.o. w G. jako pożyczkodawcą, strony ustaliły kwotę pożyczki brutto w wysokości 3 999 złotych, kwotę pożyczki netto - 2 580 złotych, prowizję w wysokości 1 419 złotych oraz odsetki kapitałowe w wysokości 201,15 złotych. Kwota pożyczki brutto miała być spłacana ratalnie do 15-tego dnia każdego miesiąca od marca 2018 r. do dnia 15 lutego 2019 r. Każda rata pożyczki, która nie została spłacona w terminie umownym, stanowić miała od dnia następnego zadłużenie przeterminowane, od którego pożyczkodawca naliczać mógł odsetki za opóźnienie według zmiennej stopy procentowej odpowiadającej dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, wynoszącej wówczas 10%. Skutkiem powstania zadłużenia przeterminowanego mogło być również wypowiedzenie umowy pożyczki.

Pozwany spłacił na rzecz pożyczkodawcy łączną kwotę 1 056 złotych.

Pismem, które zostało odebrane przez pozwanego w dniu 26 czerwca 2018 r., pożyczkodawca wypowiedział umowę pożyczki, ze skutkiem wymagalności całości zadłużenia na dzień 15 lipca 2018 r.

W dniu 26 listopada 2014 r. (...) sp. z o.o. w G. zawarła z (...) Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym Niestandaryzowanym Funduszem Sekurytyzacyjnym w G. umowę sprzedaży wierzytelności przyszłych w ramach procesu sekurytyzacji. Przedmiotem tej umowy było przeniesienie na powodowy fundusz wierzytelności, dla których wierzycielem pierwotnym była ww. Spółka i których źródłem były umowy pożyczki lub odstąpienie od nich przez pożyczkobiorców na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim wraz z należnościami ubocznymi, w szczególności opłatami operacyjnymi i odsetkami. Zgodnie z tą umową oraz na podstawie listy wierzytelności nr 202 z dnia 2 marca 2018 r., ww. wierzytelność przysługująca przeciwko pozwanemu, przeniesiona została na powoda.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości, bowiem powód udowodnił, iż przysługuje mu roszczenie względem pozwanego.

O nabyciu wierzytelności świadczy umowa sprzedaży wierzytelności przyszłych z dnia 26 listopada 2014 r. z jej załącznikiem, zawierającym dokładne określenie spornej wierzytelności.. Już zresztą w treści pierwotnej umowy w jej § 13 pozwany poinformowany został w trybie art. 512 k.c. o mającym nastąpić do końca miesiąca, w którym umowa pożyczki została zawarta, przelewie wierzytelności wynikających z umowy, z obowiązkiem spłaty pożyczki już na rachunki cesjonariusza. W taki też sposób pozwany dokonywał zresztą spłaty kolejnych trzech kwot po 352 złotych w marcu, kwietniu i czerwcu 2018 r., uznając wówczas swój dług względem powoda.

Generalnie roszczenie powoda znajduje oparcie w art. 720 k.c. oraz w przepisach ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

W toku procesu pozwany podważał zasadność żądania przez powoda opłaty prowizyjnej, uznając ją za niezgodną z zasadami współżycia społecznego. Podnosił nadto, że niektóre z postanowień umownych zmierzają do obejścia prawa, czy też naruszają reguły uczciwości kontraktowej. Sąd Rejonowy nie podzielił tych zarzutów, zauważając, że umowa pożyczki jest umową odpłatną. Zwyczajową formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są odsetki, ewentualnie także inne opłaty (np. prowizja).

W dacie zawierania umowy obowiązywał już przepis określający maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, które mogły być pobierane od konsumentów - art. 36a ww. ustawy. Tym samym przyjąć należało, że do tej granicy przewidziane umowie koszty pozaodsetkowe nie naruszają ani zasady z art. 5 k.c., ani nie zmierzają do obejścia ustawy. Zgodnie z powyższym, dozwolone pozaodsetkowe koszty w niniejszej sprawie, mogłyby wynosić 2 156,72 złotych. O wszystkich pozaodsetkowych kosztach pożyczki pozwany został należycie poinformowany i nie skorzystał z prawa do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od daty jej zawarcia. Z tych względów bezpodstawne jest przyjęcie, że spełnione zostały przesłanki uznania kwestionowanej przez pozwanego klauzuli umownej za niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Nieprzekonujące są również argumenty jakoby z uwagi na wypowiedzenie umowy część opłaty związanej z obsługa pożyczki byłaby niezasadna. Byłoby tak jedynie wówczas, gdyby pozwany spłacił przez terminem umowy cały kapitał pożyczki. Wówczas pozwany nie ponosiłby dalszych kosztów obsługi pożyczki. Tymczasem wskutek zaniechania przez pozwanego dalszej spłaty zobowiązania zaciągnięta przez niego pożyczka jest do chwili obecnej obsługiwana przez pożyczkodawcę, który może ponosić z tego tytułu większe koszty, niż przy terminowej spłacie konkretnych i ustalonych przez strony kwot. Okoliczność ta tym bardziej uzasadnia żądanie powoda zasądzenia kosztów pozaodsetkowych.

O dalszych odsetkach ustawowych za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa orzeczono na podstawie art. 481 i 482 k.c.

Mając na względzie wynik procesu, o jego kosztach Sąd pierwszej instancji orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c.

Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie zasądzającym na rzecz strony powodowej kwotę 946,00 złotych oraz w zakresie zasądzającym od strony pozwanej na rzecz strony powodowej koszty procesu.

Skarżący podniósł następujące zarzuty:

I.  naruszenia prawa procesowego, które miało wpływ na zapadłe w niniejszej sprawie orzeczenie:
- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie przez Sąd obowiązku rozpoznania całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i nieuwzględnienie zarówno podstawy umownej, jak i prawnej co do niewłaściwego naliczenia pozwanemu prowizji;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne uwzględnienie przyznania przez pozwanego okoliczności faktycznych uzasadniających naliczenie pozwanemu prowizji,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie przez Sąd treści warunków umowy łączącej strony poprzez wskazanie, iż zawarta umowa nie zawiera niedozwolonych klauzul umownych;

II.  sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie za udowodnione faktu istnienia i wysokości dochodzonej w niniejszym postępowaniu wierzytelności, podczas gdy fakty te nie są dostatecznie potwierdzone zebranym w sprawie materiałem dowodowym;

III.  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ k.c. i 385 ³ k.c. o niedozwolonych postanowieniach umownych poprzez błędne uznanie, że nie zachodzą żadne wątpliwości w zakresie podstaw ukształtowania zapisów odnośnie prowizji w zawartej przez pozwanego z powodem umowy, podczas gdy zarówno podstawy jej naliczenia, jak i wysokość, wynikające z zawartej przez pozwanego umowy budzą zastrzeżenia;

IV.  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego nieuwzględnienie podczas, gdy postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;

V.  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wskazanie, iż pozwany nie zdołał wykazać zastosowania niedozwolonych klauzul umownych.

W oparciu o wskazane zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku w części poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 946,00 złotych oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą i drugą instancję według norm przepisanych.

Powód domagał się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody.

Nieporozumieniem jest powoływanie się przez skarżącego w tym kontekście na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Wniosek Sądu pierwszej instancji, iż umowa nie zawiera niedozwolonych klauzul umownych był efektem określonej oceny postanowień umownych pod kątem zgodności z dobrymi obyczajami i interesem strony będącej konsumentem, nie zaś materiału dowodowego z punktu widzenia wiarygodności i mocy dowodowej.

Nie doszło również do naruszenia prawa materialnego, a przede wszystkim art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ³ k.c.

W judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06, Lex nr 395247). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone.

Na uwagę zasługuje, że zakwestionowana prowizja stanowi jedyny pozaodsetkowy koszt kredytu, a jej wysokość odpowiada właściwym przepisom, tj. art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem została ustalona w oparciu o wzór: MPKK < (K x 25%) + (K x n/r x 30%), gdzie: MPKK oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu; K - całkowitą kwotę kredytu (CKK); n - okres spłaty wyrażony w dniach, a R - liczbę dni w roku. Skoro zaś sam ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają.

Formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są nie tylko odsetki. Zresztą pełnią one także funkcję waloryzacyjną, a więc kompensują spadek wartości nabywczej pieniądze, co może mieć miejsce szczególnie w sytuacji, gdy spłata zobowiązania pieniężnego jest rozciągnięta w czasie, co miało miejsce w sprawie przedmiotowej.

Całkowity koszt kredytu obejmuje wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki. Art. 5 pkt 6 lit. a - b powołanej ustawy o kredycie konsumenckim wylicza także opłaty, prowizje i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy.

Pożyczkodawca zawarł umowę w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności: wynajmu pomieszczeń, zatrudnienia pracowników, działań marketingowych, windykacyjnych, zużycia paliwa, amortyzacji samochodów służbowych, obsługi teleinformatycznej, ciężarów publicznoprawnych, zakupu koniecznego wyposażenia, materiałów biurowych, przesyłu korespondencji itp. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się zatem jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz - w stosownej części - wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia pozostaje również problematyka związana z niespłacalnością kredytów konsumenckich. W stosunku do instytucji pożyczkowych możliwość weryfikacji części informacji na temat potencjalnego pożyczkobiorcy jest ograniczona, a zatem towarzyszy tym instytucjom wyższe niż w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika ze zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Tym samym prowizja stanowi swego rodzaju element rekompensaty ryzyka ewentualnego braku spłaty zaciągniętej przez pożyczkobiorcę pożyczki.

Warto zauważyć, że nakładając w ustawie o kredycie konsumenckim na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą.

Podsumowując, zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy prowizji jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych, ale także i innych instytucji sektora finansowego.

Oddalając powództwo w zakresie sugerowanym przez skarżącego, Sąd byłby natomiast bliski zastosowania względem powoda instytucji tzw. „sankcji kredytu darmowego” określonej w przepisie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, która polega na pozbawieniu kredytodawcy przychodów z tytułu umowy. Tymczasem nie może budzić wątpliwości, że na gruncie niniejszej sprawy brak było ku temu przesłanek, bowiem nie doszło do naruszenia przez pożyczkodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c ustawy o kredycie konsumenckim.

Z tych wszystkich względów, apelacja - na podstawie art. 385 k.p.c. - podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od skarżącego na rzecz powoda zwrot kosztów zastępstwa radcy prawnego wg stawki określonej zgodnie z § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265), tj. w wysokości 135 złotych.