Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Monika Wąsowicz

Protokolant Dorota Chrząstek

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2017 r. w Częstochowie

sprawy A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o odpowiedzialność członka zarządu za należności składkowe

na skutek odwołania A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł.

z dnia 13 grudnia 2016 r. Nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż brak było podstaw do przeniesienia na A. W. odpowiedzialności za zobowiązania płatnika składek (...) Spółka (...)
z siedzibą w R. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami za zwłokę w łącznej kwocie 93.769,77 zł za okres od listopada 2012 roku do marca 2013 roku

Sygn. akt IV U 216/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 grudnia 2016 roku numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeniósł na A. W. odpowiedzialność za zobowiązania płatnika składek (...)spółki (...) w R. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami za zwłokę w łącznej kwocie 93.769,77 złotych, w tym:

⚫

na ubezpieczenia społeczne:

-

w kwocie 49.605,57 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do marca 2013 roku;

-

w kwocie 17.007 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku;

na ubezpieczenie zdrowotne:

-

w kwocie 15.329,80 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do marca 2013 roku;

-

w kwocie 5.283 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku;

⚫

na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych:

-

w kwocie 4.867,40 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do marca 2013 roku;

-

w kwocie 1.677 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, iż w okresie obejmującym powstałe zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek A. W. pełnił funkcję wiceprezesa zarządu (...) spółki (...)
w R.. W powyższym okresie spółka nie opłacała należnych składek,
a z informacji uzyskanej z Sądu Rejonowego w Sieradzu wynika, iż w stosunku do spółki nie wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, ani nie było prowadzone postępowanie upadłościowe. Odwołujący nie dopełnił więc formalności w zakresie ogłoszenia upadłości spółki w odpowiednim czasie, jak również nie wskazał mienia spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie zaległości. Ponadto A. W. nie wykazał okoliczności skutkujących wyłączeniem jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Równocześnie organ rentowy wyjaśnił, iż w stosunku do należności z tytułu nieopłaconych składek Dyrektor II Oddziału ZUS w Ł. skierował w dniu 5 listopada 2015 roku zajęcie rachunku bankowego do (...) Bank (...) S.A., jednakże do tego rachunku nastąpił zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej. Dłużnik zajętej wierzytelności pismami z dnia 17 listopada 2015 roku poinformował Zakład, że rachunek płatnika składek od października 2014 roku wykazuje obroty jedynie w zakresie opłat przewidzianych w taryfie prowizji i opłat bankowych oraz, że zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 30 grudnia 2014 roku sygn. akt I Co 1129/2014 ewentualne środki z rachunku bankowego będą przekazywane na konto komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu. Prowadzone postępowanie egzekucyjne okazało się więc bezskuteczne. Dodatkowo organ rentowy wskazał, iż płatnik składek nie odbiera żadnej kierowanej wobec niego korespondencji, co utrudnia możliwość podjęcia jakichkolwiek działań egzekucyjnych. Z powyższych względów wydanie decyzji w zakresie przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek okazało się zasadne.

W odwołaniu wniesionym do Sądu A. W. zakwestionował powyższą decyzję podnosząc, iż jako wiceprezes faktycznie był ujęty w dokumentach rejestrowych spółki jednakże z uwagi, iż od czerwca 2011 roku aż do dnia dzisiejszego leczy się w Poradni (...) nie był w stanie kierować spółką. Po próbie samobójczej nie był bowiem w stanie ponownie odzyskać pełni sprawności i powrócić trwale do życia społecznego i gospodarczego. W spornych okresach czasowych przebywał zresztą na leczeniu i był pod wpływem silnych środków psychotropowych, a podejmowane przez niego decyzje, jak również jego pełna świadomość były wyłączone. Z tych względów nie może zgodzić się
z przeniesieniem na niego odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – II Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 31 marca 2009 roku powstała (...) spółka
(...) w R.. Przedmiotem jej działalności była:

-

realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków;

-

roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych
i niemieszkalnych;

-

roboty związane z budową dróg i autostrad;

-

przygotowanie terenu pod budowę;

-

sprzedaż hurtowa drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego;

-

sprzedaż hurtowa wyrobów metalowych oraz sprzętu i dodatkowego wyposażenia hydraulicznego i grzejnego;

-

magazynowanie i przechowywanie pozostałych towarów;

-

reklama;

-

transport drogowy towarów itp.

Zasadniczo jednak spółka zajmowała się handlem(...)

Prezesem Zarządu spółki od momentu jej założenia, tj. od 31 marca 2009 roku do 24 czerwca 2016 roku był M. J., a wiceprezesem od 31 marca 2009 roku do 1 maja 2013 roku A. W..

Od listopada 2012 roku (...) spółka (...) w R. zalega z zapłatą składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Pismem z dnia 5 listopada 2015 roku, w oparciu o tytuły wykonawcze z dnia 29 października 2015 roku, organ rentowy skierował zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego i wkładu oszczędnościowego. Kolejne zajęcia dotyczące należności za inne okresy skierowano do tego banku w dniu 23 marca 2017 roku. W tym samym dniu wycofane zostały zajęcia skierowane do egzekucji w dniu 5 listopada 2015 roku.

Decyzją z dnia 13 grudnia 2016 roku organ rentowy przeniósł odpowiedzialność (...)spółki (...) na Prezesa Zarządu M. J. z tytułu niezapłaconych składek:

⚫

na ubezpieczenia społeczne:

-

w kwocie 130.659,33 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do września 2013 roku oraz od listopada 2013 roku do maja 2015 roku;

-

w kwocie 38.270 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku;

-

w kwocie 8.520,10 złotych z tytułu kosztów egzekucyjnych

⚫

na ubezpieczenie zdrowotne:

-

w kwocie 39.373,73 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do września 2013 roku oraz od listopada 2013 roku do maja 2015 roku;

-

w kwocie 11.662 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku;

-

2.622,20 złotych z tytułu kosztów egzekucyjnych;

⚫

na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych:

-

w kwocie 12.085,79 złotych z tytułu nieopłaconych składek za okres od listopada 2012 roku do września 2013 roku oraz od listopada 2013 roku do maja 2015 roku;

-

w kwocie 3.589 złotych z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 13 grudnia 2016 roku oraz

-

802,80 złotych z tytułu kosztów egzekucyjnych.

(vide: akta rentowe, akta wymiarowo – składkowe, akta dotyczące postępowania egzekucyjnego prowadzonego w stosunku do (...) spółki
(...) w R., wyjaśnienia ubezpieczonego słuchanego w charakterze strony k.98v. i k. 107-107v.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 201 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się
w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1)nie wykazał, że:

a)we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b)niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,

2)nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu (§ 2).

Przedmiotowy przepis w brzmieniu obecnie obowiązującym stanowi, iż odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe
w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Decyzją z dnia 13 grudnia 2016 roku organ rentowy ustalił A. W., pełniącemu w okresie objętym zaskarżoną decyzją funkcję członka zarządu (...) spółki (...) R., wysokość zobowiązań z tytułu nieopłaconych składek wraz z odsetkami na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odwołujący we właściwym czasie nie zgłosił wniosku o upadłość, ani nie wszczął postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości, jak również nie wykazał mienia, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie z tytułu składek w znacznej części, ani nie wykazał innych okoliczności wyłączających jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Równocześnie Zakład wykazał podstawową przesłankę odpowiedzialności odwołującego jako członka zarządu spółki kapitałowej za zobowiązania publicznoprawne, a mianowicie przesłankę bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Zakład powołał się w tym zakresie na bezskuteczność egzekucji skierowanej do rachunku bankowego. Podnosił przy tym, iż płatnik składek nie odbiera żadnej kierowanej do niego korespondencji, co utrudnia podjęcie jakichkolwiek działań egzekucyjnych.

W ocenie Sądu odwołujący na dzień wydania zaskarżonej decyzji nie odpowiadał za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (...) spółki (...)w R., albowiem wbrew twierdzeniom organu rentowego, nie wykazał on przesłanki bezskuteczności egzekucji.

Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażonym w wyroku z dnia 26 listopada 2010 roku w sprawie sygn. akt II FSK 1667/09 (LEX nr 745700) orzekając o odpowiedzialności na podstawie art. 116 § 1 o.p. organy podatkowe obowiązane są wykazać, że w okresie sprawowania funkcji członka zarządu spółki kapitałowej przez osobę, która ma odpowiadać za zaległości podatkowe, powstała zaległość podatkowa oraz że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Natomiast wszelkie okoliczności uwalniające członka zarządu od odpowiedzialności obowiązany jest wykazać on sam (por. także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. z dnia 21 września 2010 roku w sprawie sygn. I SA/Łd 204/10; LEX nr 751506).

Orzeczenie to co prawda odnosi się do zaległości podatkowych, jednakże ma one również bezpośrednie zastosowanie w stosunku do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Przed przystąpieniem zatem do analizy pierwszej z powyższych przesłanek należy wskazać, iż A. W. pełnił funkcję członka zarządu (...) spółki (...)w R.
w okresie od 31 marca 2009 roku do 1 maja 2013 roku, kiedy to złożył rezygnację
z pełnienia funkcji wiceprezesa. Mając na uwadze powyższe zachodziła podstawa do obciążenia go zobowiązaniami składkowymi spółki za okres od listopada 2012 roku do marca 2013 roku, albowiem w tym czasie pełnił funkcję członka jej zarządu.

Zdaniem Sądu Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. nie wykazał jednak przesłanki bezskuteczności egzekucji z majątku dłużnika. Zgodnie bowiem z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2009 roku
w sprawie sygn. akt I UZP 4/09 (OSNP 2009/23-24/319, Biul.SN 2009/5/22, M.P.Pr. 2010/4/209) pod pojęciem "bezskutecznej egzekucji" należy rozumieć sytuację,
w której nie ma jakichkolwiek wątpliwości, iż nie zachodzi żadna możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki.
Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 września 2010 roku w sprawie sygn. akt II UK 89/10 (LEX nr 661520) wyjaśnił, iż w sytuacji, gdy w ogóle nie wszczęto postępowania egzekucyjnego a bezskuteczność egzekucji nie została ustalona
w innym przewidzianym prawem postępowaniu, nie można tak stwierdzonej bezskuteczności uznać, iż spełnia ona wymogi z art. 116 ustawy z 1997 r. Ordynacja podatkowa - tj. powoduje stan w którym nie ma jakichkolwiek wątpliwości, iż nie zachodzi żadna możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności
z jakiejkolwiek części majątku spółki. Stanowisko powyższe doprecyzowane zostało przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyroku z dnia 25 marca 2014 roku w sprawie sygn. akt I GSK 1024/12 (LEX nr 1487684) wskazał, iż stwierdzenie bezskuteczności egzekucji następuje na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu. O bezskuteczności postępowania egzekucyjnego,
w rozumieniu art. 116 o.p., nie musi przesądzać wyłącznie umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz wydanie, formalnego postanowienia w sprawie umorzenia tego postępowania. Mogą za tym przemawiać inne działania organu egzekucyjnego, muszą one jednak nie pozostawiać żadnych wątpliwości co do tego, że egzekwowana wierzytelność nie może być zaspokojona z jakiejkolwiek części majątku spółki. Tym samym niska efektywność postępowania egzekucyjnego nie oznacza bezskuteczności egzekucji, o której mowa w art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2012 roku w sprawie sygn. akt II UK 80/11; OSNP 2012/23-24/296).

W niniejszej sprawie organ rentowy przesłankę bezskuteczności egzekucji wywiódł z faktu niemożności uzyskania zaspokojenia należności z rachunku bankowego oraz brakiem kontaktu z płatnikiem składek w związku z nie odbieraniem kierowanej do niego korespondencji. Zakład natomiast nie wykazał, aby kierował egzekucję do jakichkolwiek innych składników majątku spółki. Nie próbował on nawet ustalić składników, z których taka egzekucja byłaby możliwa. Z wyjaśnień zaś A. W. wynika, iż spółka dysponowała ruchomościami w postaci wózka widłowego, wózka elektrycznego, szorowarki do podłogi. Dodatkowo na stanie spółki znajdowały się komputery, kasy fiskalne oraz pompa wody o wartości około 10.000 złotych. Organ rentowy nie wykazał, aby ustalał, czy spółka posiadała składniki majątku ruchomego. Co prawda odwołujący sam przyznał, iż na zakup części sprzętu udzielona została pożyczka, która nie została spłacona i w związku
z powyższym zlicytowany został dom jego żony, pod zastaw którego została ona udzielona. Powyższe nie oznacza jednak, iż spółka nie posiada innego majątku,
z którego możliwa byłaby egzekucja. Jak bowiem wynika z wyjaśnień A. W. w prowadzonym przez spółkę sklepie znajdował się towar o wartości 4.000.000 złotych. Organ rentowy nie ustalił natomiast co stało się z tym towarem i czy możliwa byłaby egzekucja z tych ruchomości. Nie zwrócił się on także do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców celem ustalenia czy spółka posiadała na stanie jakieś pojazdy. Ponadto już po wydaniu zaskarżonej decyzji, w dniu 23 marca 2017 roku, organ rentowy skierował do egzekucji kolejne zajęcia z rachunku bankowego, a część zajęć wycofał. W takiej sytuacji niewątpliwie nie można przyjąć, iż Zakład wykazał przesłankę bezskuteczności egzekucji, a tym samym że zostały spełnione przesłanki do przeniesienia odpowiedzialności za jej zobowiązania za członka jej zarządu.

Na marginesie należy również wskazać, iż decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości podatkowe, a więc i składkowe ma charakter konstytutywny. Powyższe oznacza, iż odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości składkowe uzależniona jest od czynności organu właściwego w sprawach ubezpieczeń społecznych (wydanie decyzji), a żeby wydanie decyzji w tym przedmiocie było możliwe, niezbędne jest spełnienie pozytywnych przesłanek wynikających z art. 116 § 1 Ordynacji. Orzekając o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki, organ ubezpieczeń społecznych jest zatem obowiązany wykazać okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania składkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość składkową oraz bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. W przypadku braku którejkolwiek
z przesłanek pozytywnych orzeczenie o odpowiedzialności członka zarządu nie może nastąpić, a zatem wydana w takiej sytuacji decyzja nie może stać się źródłem odpowiedzialności osoby trzeciej. Oznacza to, że przesłanki materialnoprawne do obciążenia członka zarządu odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki muszą być spełnione już na dzień wydania decyzji. Konstytutywny charakter decyzji - jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanej uchwały, wyklucza możliwość uznania jej za prawidłową, gdy została wydana bez stwierdzenia stanu całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym, na co bez żadnego wpływu pozostaje późniejsze wszczęcie takiego postępowania. Odpowiedzialność członka zarządu spółki powstaje bowiem z chwilą wydania decyzji, a nie w momencie wykazania materialnoprawnych przesłanek tej odpowiedzialności w toku postępowania sądowego.

Skoro organ rentowy na dzień wydania zaskarżonej decyzji nie wykazał pozytywnej przesłanki przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania składkowe (...) spółki (...) R. na A. W., Sąd na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.