Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny w składzie:

Przewodniczący: SSO Zofia Rutkowska

Sędziowie: SO Hanna Niewiadomska

SR del do SO Andrzej Hinz (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Greifenberg-Krupa

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2019 roku w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. N.

przeciwko małoletnim L. N. i J. N. reprezentowanym przez matkę A. N. (1)

o uchylenie alimentów

na skutek apelacji powoda i zażalenia pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 2 października 2018 roku

sygn. akt III RC 182/18

I.  Apelację oddala.

II.  Zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

III.  Zmienia zaskarżone orzeczenie w punkcie II w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 3600 zł ( trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję.

Sygn. akt. VI RCa 6/19

VI RCz 2/19

UZASADNIENIE

Powód M. N. wniósł o uchylenie alimentów zasądzonych od niego na rzecz jego małoletnich dzieci: L. N. i J. N. w wysokości odpowiednio po 500 zł miesięcznie i po 400 zł miesięcznie za okres od października 2017r.

Pozwani L. N. oraz J. N. reprezentowani przez matkę A. N. (1)wnieśli o oddalenie powództwa. Domagali się również zasądzenia od powoda na swoja rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 2 października 2018r oddalił powództwo. W pkt. II wyroku Sąd odstąpił od obciążenia powoda kosztami postępowania poniesionymi przez małoletnich pozwanych.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 grudnia 2016r w sprawie VI RC 983/16 orzeczono rozwód małżeństwa A. N. (1) i M. N.. Jednocześnie ustalono miejsce pobytu małoletnich dzieci stron przy matce oraz zasądzono alimenty od M. N. w wysokości : 400 zł miesięcznie na rzecz małoletniego J. N. i 500 zł miesięcznie na rzecz małoletniej L. N.. W czasie wydawania wyroku rozwodowego L. N. miała (...)lat zaś J. N. (...)lata. Zamieszkiwali z matką A. N. (1). Wyżej wymieniona pracowała i zarabiała 2500 zł miesięcznie brutto. Dokładała się do kosztów utrzymania mieszkania swoich rodziców, z którymi razem przebywała w kwocie około 300 zł miesięcznie. Pozwany pracował jedynie dorywczo, z zawodu był elektrykiem.

W następnym rzędzie Sąd Rejonowy ustalił, że powód M. N. od października 2017r rozpoczął terapię w Ośrodku (...) w O.. Główna część terapii kończy się w październiku 2018r, po czym następuje okres adaptacyjny, który może trwać około miesiąca. W czasie trwania terapii powód nie miał możliwości podjęcia pracy. Deklarował, że zacznie łożyć na utrzymanie pozwanych po znalezieniu zatrudnienia. Nie chciałby jednak wracać do miejsc znanych mu dotychczas, gdyż obawia się, że utrudni to utrzymanie abstynencji. Powód był zaangażowany w terapię, realizował jej program. W czasie trwania terapii alimentów nie płacił. Przez okres około pół roku pieniądze na pozwanych w kwocie około 500 zł miesięcznie przekazywali rodzice powoda.

Ustalając sytuację małoletnich Sąd Rejonowy wskazał, że pozwani nadal mieszkają z matką. Obecnie zarabia ona około 3.500,- zł miesięcznie i nadal mieszka ze swoimi rodzicami. W październiku 2017 roku nabyła samochód za kwotę 16.000 zł. Małoletnia L. N. ma (...) lat i uczy się w Szkole (...)w O.. Małoletni J. N. uczęszcza do przedszkola, co wiąże się z opłatą w wysokości 180 zł miesięcznie.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że powództwo z jakim wystąpił M. N. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd przywołał treść 138 kro wskazując, że zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego można domagać się w razie zmiany stosunków. Przez zmianę stosunków zdaniem Sądu Rejonowego rozumieć należy każde istotne zwiększenie lub zmniejszenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego albo usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub istotną zmianę w zakresie możliwości zaspokajania potrzeb własnymi siłami. Oznacza to, iż rozstrzygnięcie wymaga w pierwszej kolejności porównania stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się ostatniego wyroku dotyczącego obowiązku alimentacyjnego, ze stanem istniejącym w chwili obecnej. Przez określenie możliwości zarobkowych i majątkowych według Sądu Rejonowego należy rozumieć nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane, lecz także te zarobki, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki.

Zdaniem Sądu Rejonowego w sprawie poza sporem pozostawało, że powód w czasie trwania terapii odwykowej od alkoholu, a więc przez okres ponad roku, nie miał możliwości zarobkowych. Kwestią zasadniczą dla Sądu I instancji było rozstrzygnięcie, czy do jego sytuacji ma zastosowanie art. 136 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W ocenie Sądu Rejonowego regulacja zawarta w w/w artykule stanowi normatywną fikcję prawną chroniącą osoby uprawnione do alimentacji w sytuacjach, w których zobowiązani do niej rzeczywiście tracą zdolności zarobkowe. Ochrona normatywna ustanowiona w art. 136 kro powinna być w ocenie Sądu Rejonowego rozciągnięta także na sytuacje utraty zdolności zarobkowych związane z uzależnieniem od środków odurzających.

W następnym rzędzie Sąd Rejonowy przywołał rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w ramach postępowania zabezpieczającego w sprawie rozwodowej stron, gdzie wskazano, że powód z uwagi na wiek i wyuczony zawód miał spore możliwości zarobkowe. Zdaniem Sądu Rejonowego ich czasowa utrata wiąże się wyłącznie z uzależnieniem.

Zdaniem Sądu Rejonowego współczesna nauka nie jest w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie co powoduje popadnięcie w uzależnienie i na ile jest to zależne od wyborów dokonywanych dobrowolnie przez daną osobę. W świetle normatywnym trzeba tu jednak stosować takie same reguły jak wobec osób popadających w konflikt z prawem czy alkoholików. Sąd Rejonowy podkreślił, że przemawia za tym potrzeba szczególnej ochrony prawa do alimentacji, zwłaszcza gdy dotyczy ono małoletnich dzieci. Z powyższych względów powództwo należało oddalić.

Na koniec Sąd zaznaczył, że w chwili zamykania rozprawy powód kończył w zasadzie terapię i odzyskanie przez niego zdolności zarobkowania powinno nastąpić w bliskiej przyszłości.

Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uwzględnił szczególną sytuację powoda, przy jednoczesnym zwiększeniu się dochodów matki pozwanych. W rezultacie Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, mając na uwadze także zadłużenie powoda, że względy słuszności przemawiają za zwolnieniem go na mocy art. 102 kpc od obowiązku zwrotu pozwanym kosztów procesu pomimo tego, że roszczenie powoda nie zostało przez sąd uwzględnione.

( k. 99, 104- 107 )

Apelację od powyższego wyroku złożył powód zaskarżając go w pkt I. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 136 k.r.o. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uchylenie w całości za okres od października 2017r do dnia orzekania obowiązku alimentacyjnego nałożonego na niego względem małoletnich pozwanych, ewentualne wydatne umniejszenie tego obowiązku

( k. 122 – 124 )

Zażalenie na postanowienie o kosztach procesu złożyli pozwani. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucili

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że względy słuszności przemawiają za zwolnieniem powoda od obowiązku zwrotu pozwanym kosztów procesu pomimo, że jego roszczenia nie zostały uwzględnione

- naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieobciążenie powoda obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów procesu

- błąd w ustaleniach faktach przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że względy słuszności przemawiają za zwolnieniem powoda na mocy art. 102 k.p.c. od obowiązku zwrotu kosztów procesu pomimo tego, że roszczenie powoda nie zostało uwzględnione.

W oparciu o podniesione zarzuty pozwani domagali się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez obciążenie powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, a także zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania zażaleniowego.

( k. 113-117 )

Odpowiadając na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenia na ich rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych

( k. 149-154 )

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy, co do zasady, w całej rozciągłości podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne oraz wysnute na ich podstawie wnioski. Podnoszone w apelacji zarzuty w żaden sposób nie podważają prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia.

W szczególności Sąd Rejonowy trafnie wskazał, że podnoszone przez powoda okoliczności, które okresowo istotnie ograniczyły jego możliwości zarobkowe powinny być oceniane przez pryzmat zasady wyrażonej w art. 136 k.r.o. Sąd Okręgowy w pełni podziela zapatrywanie Sądu Rejonowego w powyższym względzie. Należy podkreślić, że powód na skutek własnego postępowania, za które tylko i wyłącznie on ponosi odpowiedzialność doprowadził się do stanu, gdy musiał podjąć terapię odwykową. Stąd też nie podważając potrzeby i celowości uczestniczenia przez powoda w terapii podnieść trzeba, że okoliczność ta nie może zwolnić go od obowiązku łożenia na utrzymanie jego małoletnich dzieci, które nie są w stanie robić tego samodzielnie, jak również nie posiadają majątku przynoszącego im dochód. Sąd Rejonowy trafnie wskazał na wyjątkową potrzebę ochrony uprawnionych do alimentacji, w sytuacji gdy są to małoletnie dzieci.

W następnym rzędzie podnieść należy, że alimenty służą zaspokajaniu bieżących potrzeb związanych z zaspokajaniem usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych. W czasie gdy powód odbywał terapię, potrzeby jego dzieci nadal musiały być na bieżąco zaspokajane. Stąd też nawet jeżeli powód na bieżąco nie łożył w czasie terapii alimentów, to w późniejszym okresie powinien on spłacić zaległości z okresu terapii. Brak jest przesłanek, aby zwolnić powoda z powyższego obowiązku.

Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, że już w czasie postępowania przed Sądem Okręgowym pozwani przekazali informacje, że powód w październiku 2018r zakończył terapię, ukończył kurs i podjął pracę jako kierowca samochodów ciężarowych. Pomimo to powód nadal nie płaci alimentów, częściowo robi to za niego jego ojciec. Zadłużenie powoda z tytułu alimentów wobec dzieci przekracza już 17.000,- zł, a więc pochodzi jeszcze z okresu przed rozpoczęciem przez powoda terapii. Pełnomocnik powoda nie kwestionował powyższych faktów. Stąd też stwierdzić należy, że powód co do zasady, nie realizuje swojego obowiązku alimentacyjnego wobec małoletnich dzieci niezależnie od tego, czy akurat uczestniczy w terapii, czy nie. Tym samym Sąd Rejonowy słusznie nie znalazł podstaw do uchylenia obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanych, nawet za okres gdy przebywał on na terapii odwykowej w zamkniętym ośrodku.

W konsekwencji na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda uznając ją za niezasadną.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz na podstawie § 4 ust. 1 pkt. 9, § 4 ust. 4 oraz § 2 pkt. 5 i § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W następnym rzędzie podnieść trzeba, że w całości na uwzględnienie zasługiwało natomiast zażalenie złożone przez pozwanych na rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w pkt. 2 wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 2 października 2018r. Powód przegrał sprawę w całości. W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodzą żadne szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania go kosztami procesu na rzecz pozwanych. W szczególności nie uzasadnia tego znaczne zadłużenie powoda wobec pozwanych z tytułu alimentów, ani enigmatycznie powołane przez Sąd Rejonowy względy słuszności. Powód wytaczając powództwo powinien się liczyć z tym, że przegrywając sprawę powinien zwrócić drugiej stronie wydatki jakie ta poniosła w związku z jej prowadzeniem.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., art. 397 § 1 i § 2 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c. oraz na podstawie § 4 ust. 1 pkt. 9, oraz § 2 pkt. 5 i § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie zmienił zaskarżony wyrok w pkt. 2 i zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 3.600,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu za I instancję.