Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik (spr.)

Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

SO Leszek Dąbek

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2019 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. R.

przeciwko Polskiemu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w J. Z.

z dnia 27 czerwca 2018 r., sygn. akt I C 2092/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1930 zł (tysiąc dziewięćset trzydzieści złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Leszek Dąbek SSO Tomasz Pawlik SSO Henryk Brzyżkiewicz

Sygn. akt III Ca 1807/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz powoda 12.502,95 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 4.08.2017r., a nadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda 4.470,34 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe orzeczenie oparte zostało na następujących ustaleniach faktycznych

W wyniku kolizji drogowej uszkodzeniu, 6.07.2016 r., uległ należący do E. C. samochód marki A. (...) . Sprawca kolizji obywatel Słowacji w chwili zdarzenia posiadał zawartą z A. Slovenska poistnova a.s. umowę odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. (...) S.A. z siedzibą w W. jako nominowany korespondent A. Slovenska poistnova a.s. uznał odpowiedzialność za szkodę spowodowaną przez kierującego, posiadającego ubezpieczenie OC w A. Slovenska poistnova a.s.

Pojazd poszkodowanej E. C. z miejsca kolizji holował powód. Następnie samochód był przechowywany na parkingu u powoda, albowiem z wraku wystawały ostre elementy, były powybijane szyby i zagrażał on osobom trzecim. Poszkodowana E. C. zamieszkiwała w budynku wielorodzinnym i zmuszona byłaby w przeciwnym wypadku przechowywać samochód pod blokiem co stanowiłoby bezpośrednie zagrożenie dla osób trzecich. W związku z tym, ze względów bezpieczeństwa, pojazd nie mógł być pozostawiony pod blokiem, w którym zamieszkiwała E. C.. Na parkingu powoda wrak A. (...) był odpowiednio zabezpieczony przed dostępem osób postronnych.

E. C. w chwili kolizji była w zaawansowanej ciąży. Ciąża poszkodowanej była ciążą zagrożoną w związku z czym leczyła się w klinice w K. oraz w S. i B.. Ponadto z J. poszkodowana dojeżdżała na budowę do Chybia 20 km. Mąż poszkodowanej posiadał „zdezelowany” samochód, który nie nadawał się do jazdy. W związku z uszkodzeniem należącego do niej pojazdu w okresie od dnia 11.07. do 25.10.2016 r. E. C. korzystała z pojazdu zastępczego marki S. (...) wynajętego u powoda. Strony ustaliły dobową stawkę najmu samochodu na kwotę 130 zł brutto. Nadto ustaliły rozliczenie bezgotówkowe z firmą ubezpieczeniową. W spornym okresie E. C. wynajętego pojazdu używała do dojazdów na wizyty lekarskie, specjalistyczne badania oraz budowę domu. W spornym okresie poszkodowana nie posiadała innych pojazdów z których mogłaby korzystać. Poszkodowana E. C. pożyczyła od siostry pieniądze na nowy samochód.

W dniu 11.07.2016 r. powód zawarł z E. C. umowę cesji wierzytelności. Następnie, 12.07.2016 r., powód w imieniu poszkodowanej E. C. zgłosił (...) S.A. jako nominowanemu korespondentowi A. Slovenska a.s. szkodę.

Pismem z 19.07.2016 r. (...) poinformował E. C. o uznaniu szkody całkowitej, jednakże nie wypłacił odszkodowania. Wobec tego, 1.08.2016 r., powód wysłał do (...) S.A. maila z prośbą o wskazanie na jakim etapie jest postępowanie w sprawie likwidacji szkody. Pismem z dnia 11.08.2016 r. (...) S.A. z siedzibą w W. poinformował poszkodowaną E. C. o niemożności rozpoznania szkody w terminie 30 dni od daty jego zgłoszenia, w związku z okolicznością iż ubezpieczyciel oczekuje na raport Policji. W dniu 6.10.2016 r. powód ponownie zwrócił się drogą mailową do (...) o przedłożenie informacji na jakim etapie jest postępowanie w sprawie likwidacji szkody oraz zwrócił się o przedłożenie informacji o kontrahencie na pojazd uszkodzony z uwagi, iż pojazd znajduje się na parkingu strzeżonym płatnym. Pismem z dnia 10.10.2016 r. ubezpieczyciel poinformował poszkodowaną, iż sprawca kolizji nie przyjął mandatu a sprawa została skierowana do Sądu Rejonowego w Jastrzębiu- Zdroju. Nadto wskazał, iż do czasu otrzymania wyroku Sądu nie może uregulować roszczeń poszkodowanej. Pismem z dnia 26.10.2016 r. (...) S.A. zaproponował odkupienie pojazdu E. C. za kwotę 7.500 zł brutto. Następnie, pismem z dnia 25.02.2017 r. (...) S.A. z siedzibą w W. poinformował powoda o przyznaniu mu odszkodowania w kwocie 2.577 zł. Ubezpieczyciel w uzasadnieniu pisma wskazał, iż koszty holowania uznał w całości t.j. w kwocie 363 zł, koszty przechowywania pojazdu uznał w kwocie 369 zł za okres 20 dni ( od dnia 6.07.2016 r. do 26.07.2016 r.) ze wskazaną przez powoda stawką 18,45 zł. Koszty wynajmu pojazdu zastępczego w kwocie 1 845 zł za 15 dni ( od 11.07.2016 r. do 26.07.2016 r.) za wskazaną przez powoda stawką 123 zł.

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, a także nie była kwestionowana przez strony. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadka E. C. oraz powoda, które ocenił jako logiczne i wzajemnie zbieżne.

Mając na uwadze takie ustalenia faktyczne, które generalnie były bezsporne, Sąd Rejonowy ocenił, że niekwestionowana była między stronami zasada odpowiedzialności pozwanego, wypływająca z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego ( art.822 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. w związku z art. 436 § 2 k.c. i art. 415 k.c.) Jednocześnie Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął spór co do wysokości odszkodowania, w związku z kwestionowaniem przez pozwanego roszczenia o zwrot kosztów wynajmu samochodu zastępczego oraz kosztów przechowywania uszkodzonego pojazdu za określone w pozwie okresy. W tym zakresie stwierdził, że zgłoszone w pozwie żądanie podlegało ocenie z punktu widzenia art. 361 § 1 k.c. normującego ogólne reguły zakresu odszkodowania. Wskazał, że reguły te nakazują przestrzeganie zasady pełnego odszkodowania w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Oceny, czy poniesienie określonych kosztów mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego należy przy tym dokonywać na podstawie indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy.

Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy, Sąd Rejonowy wyjaśnił, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego nie służącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje także celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego; nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego, z dnia 17 listopada 2011 r. sygn. akt III CZP 5/11).W przypadku definitywnej utraty rzeczy odszkodowanie przysługuje za okres od jej utraty do uzyskania odszkodowania (zwrotu innego przedmiotu), a w przypadku utraty czasowej - do chwili odzyskania rzeczywistej możliwości korzystania z niej (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11). Ponadto, jak wyjaśniono w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r. ( III CZP 76/13 - Biul.SN 2013/11/13-14, G. Prawna (...) ): "Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita)"

W ocenie Sądu Rejonowego powód w toku postępowania wykazał, zaistnienie wszystkich przesłanek uzasadniających najem pojazdu zastępczego u powoda przez poszkodowaną E. C. w okresie od 11.07. do 25.10.2016 r.. Ubezpieczyciel poinformował co prawda wcześniej poszkodowaną o uznaniu szkody jako szkody całkowitej, jednakże nie dokonał wówczas wypłaty świadczenia. W tej sytuacji nie dysponowała ona środkami finansowymi na zakup nowego pojazdu. Nie można, przy tym oczekiwać od poszkodowanego, iż będzie posiadał oszczędności, które przeznaczy na zakup nowego pojazdu jeszcze przed wypłatą ubezpieczyciela czy też będzie pożyczał, aby zakupić nowy pojazd. Ubezpieczyciel winien dążyć do jak najszybszej wypłaty świadczenia. W związku z czym samo uznanie szkody jako szkody całkowitej pozostawało bez znaczenia dla sytuacji finansowej poszkodowanej i jej możliwości zakupu nowego pojazdu.

Sąd Rejonowy ocenił także, iż żądanie zapłaty za parkowanie samochodu przez okres 91 dni jest w pełni uzasadnione z uwagi na zagrożenie jakie stanowiłby wrak na niezabezpieczonym terenie w miejscu zamieszkania poszkodowanej E. C..

Żądanie zasądzenia odsetek znajdowało, zdaniem Sądu pierwszej instancji, uzasadnienie w treści art. 481 k.c. w zw. z art. 817 k.c..

Kosztami postępowania Sąd Rejonowy obciążył pozwanego przy zastosowaniu art.98 §1 i 3 k.p.c. i § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Uwzględnił w ramach tego wydatki pełnomocnika powoda związane z dojazdem na rozprawę.

Od opisanego wyroku apelację wniósł pozwany. Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

-

naruszenie art.354 § 2 k.c. poprzez uznanie, że obowiązek poszkodowanego współdziałania w procesie naprawiania szkody konkretyzuje się dopiero w dacie wypłaty odszkodowania,

-

naruszenie art.361 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że koszty wynajmu samochodu zastępczego oraz parkowania wraku pozostają przez cały wskazany w pozwie okres w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ubezpieczeniowym,

W oparciu o te zarzuty apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości, a także zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, z powołaniem się na uchwałę Sądu Najwyższego z 22.11.2013 r. III CZP 76/13, że ustalenie czasu niezbędnego do nabycia nowego pojazdu ma charakter obiektywny i jest niezależne od posiadania przez poszkodowanego środków pieniężnych – w tym pochodzących z odszkodowania – na zakup pojazdu.

Powód domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego. W odpowiedzi na apelację akcentował, że dopiero 25.02.2017 r. pozwany podjął decyzję o przyjęciu odpowiedzialności za szkodę i wypłacie odszkodowania, co umożliwiło poszkodowanej podjęcie działań zmierzających do nabycia nowego pojazdu. Wcześniej poszkodowana nie dysponowała środkami na zakup, a z samochodu zastępczego zrezygnowała już 25.10.2016 r.. Powód podkreślił także, cytując obszerne orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, że prowadzone postępowanie karne nie upoważnia zakładu ubezpieczeń do zaniechania prowadzenia postępowania likwidacyjnego do czasu prawomocnego zakończenia sprawy karnej. Należącego do istoty działalności ubezpieczeniowej obowiązku ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności ubezpieczyciel nie może przerzucać na inne podmioty, a jeżeli tak postąpi dopuszcza się zwłoki w wykonaniu swojego zobowiązania.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja okazała się w całości bezzasadna.

Argumentację zawartą w apelacji skarżący oparł w zasadzie w całości o uchwałę Sądu Najwyższego z 22.11.2013 r. III CZP 76/13. Uchwała ta nie przystaje natomiast w pełni do stanu faktycznego rozpatrywanego w niniejszej sprawie, którego to stanu faktycznego pozwany nie kwestionował. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita). Odnosił się przy tym do stanu faktycznego, w którym najem pojazdu zastępczego był kontynuowany już po wypłacie odszkodowania przez ubezpieczyciela. Zauważył w tym kontekście, że w świetle zasad doświadczenia życiowego, nabycie nowego pojazdu wymaga podjęcia określonych czynności organizacyjnych przy uwzględnieniu obowiązku poszkodowanego podejmowania czynności zmierzających do zapobieżenia zwiększaniu rozmiaru szkody. Ustalenie czasu niezbędnego na nabycie nowego pojazdu ma charakter obiektywny i jest niezależne od posiadania przez poszkodowanego środków pieniężnych - w tym pochodzących z wypłaty odszkodowania obejmującego różnicę wartości pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym - na kupno nowego pojazdu. Dla ustalenia czasu niezbędnego do nabycia pojazdu istotne znaczenie ma czas zawiadomienia poszkodowanego o sposobie likwidacji szkody przez zapłatę różnicy pomiędzy wartością pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym. Z tych względów nie zrywa adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a kosztami poniesionymi na najem pojazdu zastępczego przy tzw. szkodzie całkowitej wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela obejmującego różnicę w wartości uszkodzonego pojazdu sprzed i po wypadku, jeżeli nastąpiła ona zanim nastąpił upływ czasu niezbędnego do nabycia przez poszkodowanego nowego pojazdu. Dodał też, że w wielu systemach prawnych, w tym w systemie niemieckim, do którego nawiązał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11, przyjmuje się, iż obowiązek zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego dotyczy wydatków poniesionych w okresie niezbędnym do kupna nowego pojazdu, a nie tylko do chwili wypłaty odszkodowania obejmującego różnicę wartości uszkodzonego pojazdu sprzed i po wypadku, w wyniku którego doszło do jego uszkodzenia. Niezależnie od sposobu naprawienia szkody przewidzianego w art. 363 § 1 k.c., powinno ono prowadzić do tego, aby poszkodowany był w takiej samej sytuacji majątkowej, w jakiej znajdowałby się, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego.

Podsumowując powyższe, Sąd Najwyższy nie rozpatrywał w powoływanej uchwale sytuacji, jaka zaistniała w niniejszej sprawie, w której ubezpieczyciel wstrzymuje się na wiele miesięcy z wypłatą odszkodowania, kierując do poszkodowanej sprzeczne oświadczenia, w których z jednej strony szkodę uznaje a z drugiej strony uzależnia ustalenie przesłanek swojej odpowiedzialności od rezultatu sprawy karnej.

Niezależnie od tego nie sposób zgodzić się z Sądem Najwyższym, że ocena czasu trwania okresu niezbędnego do nabycia nowego pojazdu jest oderwana od posiadania czy uzyskania środków pieniężnych przez poszkodowanego, w szczególności środków pochodzących od ubezpieczyciela OC sprawcy. Wręcz przeciwnie, ma to znaczenie kluczowe, o ile nie decydujące – uzyskanie odszkodowania pozwala lub przynajmniej ułatwia poszkodowanemu zakup innego pojazdu. To z kolei pozwala ocenić zachowanie poszkodowanego pod kątem spoczywającego na nim obowiązku minimalizacji rozmiarów szkody (art. 354 k.c.). Oczywiste jest, że nie można uznać za właściwe rozwiązania polegającego na pokryciu kosztów zakupu innego pojazdu wyłącznie (i w całości) ze środków finansowych poszkodowanego innych niż otrzymane od ubezpieczyciela (np. z oszczędności). Ciężar naprawienia szkody przerzucany byłby wówczas na poszkodowanego. Jednocześnie trudno rozpatrywać możliwość nabycia innego pojazdu niezależnie od zdolności finansowej poszkodowanego. Skoro Sąd Najwyższy używa sformułowania „nabycie innego pojazdu", to jest oczywiste, że uzyskanie odszkodowania ułatwia lub wręcz umożliwia owe nabycie. Poza tym, w przypadku szkody całkowitej kryteria obiektywne, zwyczajowo stosowane w celu zakreślenia granic związku przyczynowego, nie pozwalają na pełną ocenę danej sprawy. Paradoksalnie to chwila wypłaty odszkodowania jest więc najbardziej obiektywnym kryterium oceny. Natomiast czas niezbędny do nabycia pojazdu zależy przede wszystkim od takich czynników, jak: zdolności finansowe poszkodowanego, wiek i doświadczenie życiowe poszkodowanego pozostające w związku z motoryzacją, typ i wiek zniszczonego pojazdu, zakres zniszczeń w pojeździe, sposób zagospodarowania wraku itp. (por. Michał P. Ziemiak „Kompensacja kosztów najmu pojazdu zastępczego w przypadku wystąpienia tzw. szkody całkowitej. Glosa do uchwały SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13”).

W świetle powyższego, zasądzając od pozwanego odszkodowanie za wynajem pojazdu zastępczego i za przechowywanie uszkodzonego pojazdu, za część okresu, w którym ubezpieczyciel pozostawał w zwłoce z wypłatą odszkodowania za szkodę całkowitą, Sąd Rejonowy nie naruszył – wbrew zarzutom apelacji – przepisów art.354 § 2 i art.361 § 1 k.c.. Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika bowiem, że wstrzymanie wypłaty odszkodowania na wiele miesięcy przez ubezpieczyciela pozbawiło realnie poszkodowaną możliwości nabycia nowego, niezbędnego do codziennego funkcjonowania samochodu ze względu na brak środków finansowych. Labilne stanowisko ubezpieczyciela (do czasu zaoferowania odkupu wraku) nie pozwalało także na podjęcie decyzji co do złomowania lub też remontu uszkodzonego pojazdu i generowało powstałe z winy ubezpieczyciela koszty parkowania.

Pozwany, nietrafnie, kwestionował jedynie ogólnie swoją odpowiedzialność za szkodę, związaną z wynajmem pojazdu i parkowaniem wraku we wskazanych w pozwie okresach. Jednocześnie nie kwestionował stawek dziennych za wynajem i parkowanie, jak i ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

W tej sytuacji należało orzec jak w sentencji na podstawie art.385 k.p.c..

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto na zasadzie art.98 § 1 i 3, a także art.108 § 1 k.p.c.. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie reprezentującego powoda radcy prawnego oraz wydatki tego pełnomocnika obejmujące koszty dojazdu na rozprawę apelacyjną, zgodnie z jego wnioskiem złożonym na rozprawie.

SSO Leszek Dąbek SSO Tomasz Pawlik SSO Henryk Brzyżkiewicz