Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Miśkowiec

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2019 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. L., K. B. (1), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (1), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W. i P. W.

przeciwko (...) Spółce z o.o. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 4 czerwca 2018 r. sygn. akt II C 6309/17

1) zmienia punkt drugi zaskarżonego wyroku w ten tylko sposób, że kwoty po 917 zł. (dziewięćset siedemnaście złotych) obniża do kwot po 900,74 zł ( dziewięćset złotych siedemdziesiąt cztery grosze);

2) oddala apelację w pozostałej części;

3) zasądza od A. L., K. B. (1), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (1), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W. i P. W. na rzecz (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwoty po 135 zł. (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

SSO Bożena Miśkowiec

Sygn. akt V Ca 474/19

UZASADNIENIE

Powódka A. L. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwoty 400 euro wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty, liczonymi od dnia 8 września 2016r. do dnia zapłaty. Ponadto, wniósł o zasądzenie kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W dniu 11 września 2017r. zostały złożone w odrębnych sprawach pozwy: K. B. (2), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (2), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W., P. W.. Pozwami wnieśli o zasądzenie od (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwot po 400 euro wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 8 września 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto, wnieśli o zasądzenie kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Postanowieniami z dnia 28 września 2017r. sprawy o sygnaturach: II C 6310/17,II C 6311/17, II C 6312/17, II C 6313/17, II C 6314/17,II C 6315/17,II C 6316/17,IIC 6317/17, II C 6318/17, II C

6319/17, II C 6320/17, II C 6321/17, II C 6322/17, II C 6323/17, II C 6324/17, II C 6325/17, II C

6326/17, II C 6327/17, II C 6328/17, II C 6329/17, II C 6330/17, II C 6331/17 zostały połączone

do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą pod sygn. akt II C 6309/17.

Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 30 listopada 2017r. (data prezentaty), wniósł o oddalenie powództw w całości i zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2018 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie: 1 ) oddalił powództwa; 2) zasądził od każdego z powodów A. L., K. B. (1), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (2), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W., P. W. na rzecz pozwanego (...) Sp. z o.o. kwoty po 917 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń oraz rozważań poczynionych przez Sąd I instancji.

A. L., K. B. (2), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (2), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W., P. W., S. B. zawarli z pozwaną spółką umowę przewozu, na podstawie której w dniu 7 września 2016 roku miał odbyć obsługiwany przez pozwaną lot z K. do G.. Wylot planowany był o godzinie 5:00.

Samolot, którym pasażerowie: A. L., K. B. (2), Z. D., A. D., D. D., M. G., A. S., A. K., M. K. (1), S. K., A. B., M. K. (2), R. L., E. L., B. L. (2), T. R., L. S., M. S., P. S., I. T., R. T., M. W., P. W., S. B. mieli lecieć , wykonywał przed rejsem przedmiotowym, rejs z W. do K.. Podczas tego rejsu wystąpiły niekorzystne warunki atmosferyczne, które zmusiły do wylądowania na lotnisku w T., nie zaś jak planowano w K.. Samolot na lotnisku w T. oczekiwał na poprawę pogody. Po przebazowaniu samolot rozpoczął wykonywanie lotu o godzinie 5:58 UTC.

Sąd Rejonowy uznał powództwa za niezasadne.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych ,że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Z kolei stosownie do brzmienia § 2. w przypadkach, o których mowa w § 1, sąd wydaje postanowienia dowodowe na posiedzeniu niejawnym. W toku postępowania pozwana złożyła odpowiedź na pozwy. Sąd mając na uwadze podniesione przez strony zarzuty oraz zgłoszone wnioski dowodowe uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Z tego względu wyrok w niniejszej sprawie został wydany na posiedzeniu niejawnym.

Sąd Rejonowy podniósł, że fakt opóźnienia lotu był w sprawie bezsporny. Spornym w niniejszej sprawie było, czy po stronie pozwanej została spełniona przesłanka wyłączająca jej odszkodowawczą odpowiedzialność wobec powodów.

Zagadnienia dotyczące możliwości dochodzenia odszkodowania za opóźniony lot, zostały uregulowane przepisami unijnymi i zawarte są w rozporządzeniu nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającym rozporządzenie nr 295/91.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 261/04, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie których to odwołanie dotyczy mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, chyba że: - zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, - zostali poinformowani o odwołaniu w okresie od dwóch tygodni do siedmiu dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot najpóźniej dwie godziny przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej cztery godziny po planowym czasie przylotu, lub - zostali poinformowani o odwołaniu w okresie krótszym niż siedem dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot nie więcej niż godzinę przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej dwie godziny po planowym czasie przylotu.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. a) - c) rozporządzenia nr 261/04, w przypadku odwołania do powyższego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości 250 euro dla wszystkich lotów o długości do 1 500 kilometrów, w wysokości 400 euro dla wszystkich lotów o długości od 1 500 do 3 500 kilometrów oraz 600 euro dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

Ponadto, w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/04 wskazano, że przewoźnik zwolniony jest z obowiązku wypłaty rekompensaty jeżeli może dowieść, iż odwołanie lotu zostało spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Poza sporem było, iż pozwany był przewoźnikiem lotniczym obsługującym lot z K. do G. w dniu 7 września 2016 roku. Strona pozwana wskazywała, iż pasażerom tego lotu nie należy się odszkodowanie z uwagi na treść art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, który stanowi, że obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do zapłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. W tym zakresie pozwany przewoźnik wskazywał na niekorzystne warunki atmosferyczne zagrażające bezpieczeństwu samolotu i uniemożliwiające lądowanie, co jest okolicznością nadzwyczajną, której nie mógł uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Analizując stan faktyczny sprawy, oprócz powyżej wymienionych przepisów, Sąd Rejonowy miał także na względzie preambułę do rozporządzenia (WE) 261/2004, której zapisy są istotne przy interpretowaniu poszczególnych zapisów rozporządzenia. W punkcie 1 preambuły wskazano, że celem tego aktu prawnego jest realizacja celu Wspólnoty, którym jest wysoka ochrona pasażerów przy uwzględnieniu ogólnych wymogów ochrony konsumentów. W punkcie 14 podano, że zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w wypadkach, gdy zdarzenie jest wywołane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą zaistnieć w szczególności: w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika.

Interpretując powyższe normy należało mieć na uwadze dotychczasowe orzecznictwo dotyczące interpretacji pojęcia nadzwyczajnych okoliczności. Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-549/07 wskazał, że samo zaistnienie przesłanki wskazanej w punkcie 14 preambuły (wada techniczna statku powietrznego) nie pozwala na przyjęcie, że w sprawie wystąpiły nadzwyczajnej okoliczności w rozumieniu rozporządzenia. „Okoliczności związane z takim zdarzeniem mogą zostać uznane za „nadzwyczajne” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 tylko wówczas, gdy odnoszą się do zdarzenia, które na wzór okoliczności wymienionych we wspomnianym motywie, nie wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwala na skuteczne nad nim panowanie, ze względu na jego charakter lub źródło”. Podobne rozumienie tych regulacji znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok z 27 marca 2014 r. o sygn. I OSK 1971/12). Ponieważ redakcja art. 5 ust. 3 rozporządzenia wskazuje jednoznacznie, że do zwolnienia przewoźnika z odpowiedzialności odszkodowawczej dochodzi jedynie w sytuacji gdy „może on dowieść” zaistnienie przesłanki wskazanej w tym przepisie. Tym samym to na pozwanym przewoźniku spoczywał w sprawie obowiązek wykazania, że zdarzenie które spowodowało odwołanie lotu poprzednika prawnego powoda w dniu 7 września 2016 roku, miało nadzwyczajny, zewnętrzny i nie możliwy do zapanowania nad nim charakter.

W ocenie Sądu I instancji, pozwana Spółka wykazała, że opóźnienie lotu spowodowane zostało zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Warunki meteorologiczne to zdarzenie o charakterze zewnętrznym, na które przewoźnik lotniczy nie miał wpływu i któremu nie mógł zapobiec. Należało też wziąć pod uwagę szczególny charakter usług świadczonych przez przewoźnika, rygoryzm procedur, które pozwany jest zobowiązany przestrzegać i konieczność zapewnienia przede wszystkim bezpieczeństwa lotów.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należało, że pozwany udowodnił zajście po swojej stronie przesłanki egzoneracyjnej uwalniającej go od odpowiedzialności odszkodowawczej, co stanowiłoby podstawę zasądzenia odszkodowania wynikającego w art. 5 ust. 1 pkt a w wysokości wskazanej w art. 7 ust. 1 a rozporządzenia (WE) nr 261/2004, stąd żądanie powoda podlegało na tej podstawie oddaleniu w całości.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl której strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Nie ulegało w sprawie wątpliwości, że powodowie przegrali proces w całości. Z tego względu należało zasądzić od każdego z powodów na rzecz pozwanego koszty postępowania w kwocie 917 zł, w skład których wchodziły kwota 900 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie § 2 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zmienionego rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie, oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiedli powodowie, zaskarżając wyrok w części co do punktu drugiego wnieśli o jego zmianę i obniżenie kosztów procesu w pierwszej instancji, zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu za drugą instancję.

Orzeczeniu zarzucili naruszenie art. 109 § 2 k.p.c. w zw. z art. 72 §1 pkt. 2 k.p.c. poprzez zasądzenie od każdego z powodów kwot po 917 zł. kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała uwzględnieniu w niewielkim zakresie.

Sąd Rejonowy zasądził od każdego z powodów na rzecz pozwanej kwoty po 17 zł. tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa strony pozwanej, przy czym w realiach niniejszej sprawy nie było ku temu podstaw albowiem pozwana nie poniosła w toku procesu 23 opłat w kwotach po 17 zł lecz uiściła tytułem udzielonego umocowania na rzecz profesjonalnego pełnomocnika opłatę w kwocie 34 zł. Przy czym zasądzeniu od powodów na rzecz pozwanej podlegała jedna opłata w kwocie 17 zł, stąd zmiana zaskarżonego wyroku w jego punkcie drugim poprzez obniżenie zasądzonych od powodów kwot o16,26 zł i zasądzenie na rzecz pozwanej kwot po 900,74 zł.

W pozostałej części apelacja powodów podlegała oddaleniu.

Każdy z powodów wywiódł powództwo o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kwot po 400 euro. Sprawy zostały postanowieniami sądu pierwszej instancji połączone do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia z przedmiotową sprawą o sygn. II C 6309/17.

Zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik sprawy, zawartą w art. 98 k.p.c., w postępowaniu procesowym strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu (por. m. in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 23 czerwca 1951 r., C 67/51, OSNC 1951, nr 3, poz. 63). W sprawie niniejszej, wobec oddalenia powództw wszystkich powodów, powołana zasada znajdowała zastosowanie Odstąpienie od niej jest możliwe w wypadku wydania rozstrzygnięć o częściowym uwzględnieniu żądań, jeżeli przeciwnik uległ co do nieznacznej części żądania albo określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu (art. 100 zd. 2 k.p.c.), ugodowego załatwienia sprawy (art. 104 k.p.c.), bądź w sytuacjach szczególnych uzasadnionych zasadą słuszności (art. 102 k.p.c.), zawinieniem strony polegającym na niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniu (art. 103 k.p.c.). Przy czym takie przesłanki stanowiące odstępstwo od zasady wynikającej z art. 98 k.p.c. w sprawie nie wystąpiły.

W judykaturze Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że sąd orzekając o kosztach procesu i ustalając koszt wynagrodzenia pełnomocnika procesowego strony będącego jak w sprawie niniejszej adwokatem, nie może ustalić tego kosztu poniżej wysokości stawki minimalnej, która dla danej sprawy określona jest we właściwych przepisach wykonawczych, z wyjątkiem tych sytuacji, w których przepisy te przewidują taką możliwość

Przepis art. 109 § 2 zd. drugie k.p.c. wskazuje wprawdzie na konieczność ustalenia wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem przy uwzględnieniu przez sąd niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika i czynności podjętych przez niego w sprawie, a także charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Przepis ten należy jednak wykładać w powiązaniu nie tylko z innymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego dotyczącymi orzekania o kosztach procesu, w szczególności art. 98 § 3 k.p.c., ale także przepisami art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze i wydanymi na ich podstawie przepisami wykonawczymi. Zarówno we wskazanych przepisach powołanej ustawy, jak i w wydanych na ich podstawie właściwych przepisach wykonawczych tj. przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, występuje pojęcie „stawki minimalne”. Z przepisów wykonawczych wynika wprost, że podstawę ustalania opłat za czynności adwokackie, pozwany był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika będącego adwokatem, stanowią wskazane w nim stawki minimalne. Pojęcie „stawki minimalne” oznacza, że są to stawki, które wyznaczają najniższą przewidzianą podstawę ustalania opłat, a tym samym wysokości wynagrodzenia adwokata stanowiącego składnik kosztów procesu. Uznanie, że mimo to wynagrodzenie adwokata jako składnik kosztów procesu może być ustalane poniżej tych stawek, miałoby ten skutek, że przymiotnik „minimalny”, użyty przez prawodawcę, zostałby pozbawiony znaczenia normatywnego.

Podkreślenia wymaga, że powołane rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie obowiązujące w dacie wniesienia pozwów, w paragrafie 1stanowi, iż rozporządzenie określa stawki minimalnego wynagrodzenia, które określa paragraf 2 uzależniający wynagrodzenie adwokata od wartości przedmiotu sprawy. Każde z powództw zawierało odrębne roszczenie zapłaty kwoty 400 euro ze wskazaniem iż wartość przedmiotu sprawy stanowi kwotę 1.695 zł., które to wartości determinowały wobec przegranej powodów w sprawie zgodnie z art. 98 k.p.c. i paragrafem 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanej minimalnego wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika w kwotach po 900 zł.

Łączna wykładnia art. 109 § 2 zd. drugie k.p.c. oraz art. 16 ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze i powołanego rozporządzeniu uzasadnia wniosek, że sąd orzekający o kosztach procesu nie może ustalić kosztu wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym poniżej wysokości stawki minimalnej, która dla danej sprawy określona jest w powołanych przepisach wykonawczych, z wyjątkiem tych sytuacji, w których przepisy te przewidują taką możliwość. Dotyczy to także sytuacji, w której współuczestnicy formalni są reprezentowani przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Przy czym w sprawie niniejszej przedmiotem rozstrzygnięcia są koszty zastępstwa prawnego należne pozwanej spółce od każdego z powodów (por. postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2017 r. sygn. II CZ 107/17).

W powołaniu na powyższe rozważania, Sąd Okręgowy uznał, że nie istnieją podstawy dla uwzględnienia apelacji wywiedzionej przez powodów w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa prawnego pozwanej. Powołane przez apelujących okoliczności w sytuacji żądania zasądzenia na rzecz każdego z powodów, wywodzącego przeciwko pozwanej własne roszczenie o zapłatę 400 euro, nie zasługiwały na uwzględnienie skoro sąd pierwszej instancji zasądził od każdego z powodów na rzecz pozwanej koszty procesu w stawce minimalnej wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Każdy z apelujących żądał zapłaty na własną rzecz żądanych pozwami kwot, zatem nie było podstaw w realiach niniejszej sprawy do odmiennego procedowania co do kosztów zastępstwa prawnego niż zaskarżone rozstrzygnięcie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. zmienił w powołanej części zaskarżony wyrok oraz oddalił apelację w pozostałym zakresie. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej zapadło w oparciu o zasadę art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie obowiązującego w dacie wniesienia apelacji.