Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Gospodarczego w Krakowie z dnia 21 września 2012 r. sygn. akt IX GC 495/10

oddala apelację i zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 1.800zł ( jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt : i ACa 181/13

UZASADNIENIE

(...)- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. w pozwie skierowanym przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. domagała się zasądzenia kwoty 147 399, 40 zł z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu.

Wskazując , iż dochodzona pozwem kwota stanowi należność z tytułu kary umownej za 314 dni zwłoki w realizacji przedmiotu umowy , podnosiła , że strony były związane umową zawartą w dniu 26 sierpnia 2008r. Na jej podstawie pozwana była obowiązana zdemontować budynek starej hali , postawić ją na nowo , a także wnieść w jego sąsiedztwie zupełnie nowy obiekt oparty na konstrukcji stalowej.

Zgodnie z ustaleniami umownymi roboty miały być zakończone do 31 października 2008r. W czasie jej realizacji wykonawca nie zwracał się o jego przedłużenie. Ostatecznie przedmiot umowy został oddany zamawiającej dopiero 11 września 2009r , kiedy strony podpisały protokół odbioru końcowego.

Podchodzona pozwem kwota stanowi należność z tytułu kary umownej , obliczona zgodnie z § 9 ust 1 B/ lit a, została pomniejszona o należność wzajemną pozwanej wobec powódki wynikającą z faktury nr (...) w wysokości 36 480 złotych.

Odpowiadając na pozew spółka (...) domagała się oddalenia powództwa całości i obciążenia przeciwniczki procesowej kosztami sporu.

W swoim stanowisku procesowym wskazywała przede wszystkim na okoliczność , że powierzone jej prace wykonała do 30 stycznia 2009r , a wydłużenie czasu ich realizacji, biorąc pod uwagę termin ich zakończenia oznaczony w umowie, powstało wyłącznie z przyczyn za których powstanie odpowiada jej kontrahentka .

Strona powodowa bowiem nigdy formalnie nie przekazała wykonawcy placu budowy , nie przygotowała obiektu starej hali do demontażu , mimo , że taki obowiązek ją obciążał. W czasie realizacji robót okazało się , iż stan faktyczny na miejscu istotnie odbiega od założonego w projekcie , a powódka nie przekazała wszystkich danych technicznych / w tym geodezyjnych / , które były niezbędne dla prowadzonych prac. Spowodowało to , że konieczne było wykonanie szeregu prac dodatkowych , uprzednio nie przewidzianych , jakie zrealizowała spółka wykonawca , ponosząc nieprzewidziane uprzednio koszty.

Podnosiła także pozwana , iż zamawiająca nie współpracowała z nią podczas procesu inwestycyjnego oraz na to , że wcześniej niż przed 11 września 2009r wielokrotnie wyzywała spółkę z G. do odbioru przedmiotu umowy , ta jednak odmawiała powołując się czy to na wady wykonawcze robót czy też niekompletność dokumentacji w szczególności dziennika montażu.

Strona pozwana na wypadek mnie uwzględnienia tych zarzutów , które w jej ocenie wykluczały zasadność roszczenia zamawiającej domagała się miarkowania świadczenia z tytułu kary umownej.

Wyrokiem z dnia 21 września 2012r Sąd Okręgowy – Sąd Gospodarczy w Krakowie zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 29 479, 88 złotego z ustawowymi odsetkami od dnia 15 października 2009r. W pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 2 007, 90 zł tytułem kosztów procesu, a także nakazał ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 5 390, 11 złotego tytułem wydatków tymczasowo przez niego wyłożonych.

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

W dniu 26 sierpnia 2008r pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy na podstawie której spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. miała dokonać demontażu budynku starej hali, ponownego jej montażu , a także wzniesienia obok nowej , o konstrukcji stalowej w systemie (...). Wykonawca - jak wynikało ze stanowiącego załącznik nr 1 do umowy projektu technicznego – miał również zrealizować obudowę dachu i ścian płytami warstwowymi , konstrukcję antresoli jak również obróbki blacharskie wyżej wymienionych elementów. Strony wyraźnie natomiast wyłączyły z zakresu robót wyposażenie budynku nowej hali.

Za wykonanie przedmiotu umowy spółka z K. miała otrzymać wynagrodzenie w kwocie 480 000 złotych netto.

Uzgodniono, że prace zostaną zakończone w dniu 31 października 2008r przy czym mógł on ulec wydłużeniu , pozostając dla wykonawcy nie wiążący wówczas , gdy zamawiająca nie przekaże mu placu budowy w odpowiednim terminie , co było warunkowane m. in tym , że fundamenty budynków / realizowane przez odrębny podmiot - spółkę (...) / będą odpowiadały założeniom technicznym , przy uwzględnieniu właściwych pomiarów geodezyjnych.

Możliwość wydłużenia czasu realizacji umowy mógł być wywołany także koniecznością wykonania robót dodatkowych.

Prace mogły być odbierane częściami na podstawie częściowych protokołów odbioru, a odbiór całości miał być oparty na protokole końcowym. O gotowości do odbiorów wykonawca miał powiadamiać zamawiającą na piśmie , a ta była zobligowana przystąpić do czynności odbiorowych w terminie pięciu dni. Obowiązkiem wykonawcy było złożenie zamawiającemu dokumentacji technicznej , w tym dziennika montażu, atestów i certyfikatów dotyczących użytych materiałów, jak również przeprowadzić przed obiorem wymagane próby techniczne.

Za jego niewykonanie w terminie umowa przewidywała uprawnienie dla zamawiającej uprawnienie do naliczenia kary umownej w wysokości 0, 1 % wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika , że już po podpisaniu umowy , a przed dniem przystąpienia do jej rzeczywistej realizacji (...) przekazała wykonawcy zmiany projektowe dotyczące wymiaru okien w nowej hali. Wtedy także spółka z K. rozpoczęła produkcje elementów stalowych jej konstrukcji.

Faktycznie objęła ona plac budowy - bez formalnego przekazania przez zamawiającą - w dniu 22 września 2008r , a w cztery dni później zaczęła dostarczać na plac elementy konstrukcji. Proces ten zakończył się 22 października tego roku.

Mimo , że to nie było obowiązkiem umownym pozwanej wykonała ona demontażu tzw. akcesoriów starej hali , której elementy przeszklenia później wykorzystano w nowym budynku. Demontaż starej hali zakończył się 1 października 2008r , a przez kolejne osiem dni prowadzono inwentaryzację fundamentów. Na jej podstawie stwierdzono , że stan faktyczny nie odpowiada założeniom istniejącej dokumentacji. Ponadto nie było właściwych pomiarów geodezyjnych. Wady te wymagały nie tylko zmiany w zakresie konstrukcji fundamentów [ konieczności ich nadlania ] ale także wykonania nowych zamocowań [ kotew ] gwarantujących stabilność montowanych przy ich użyciu elementów konstrukcji. Wszystkie te prace wstrzymywały możliwość pełnego realizowania przedmiotu umowy , a przez to wydłużały okres jakim inwestycja mogła być zrealizowana.

Już po postawieniu konstrukcji nowej hali , na przełomie października i listopada 2008r odbyło się spotkanie przedstawicieli stron na którym uzgodniono , że wykonawca zrealizuje inny , niż przewidziany w założeniach projektowych , typ stropu nad antresolą z wykorzystaniem blachy trapezowej. Wymagało to zmiany projektu , której dokonał wykonawca .

Od 28 listopada konstrukcja nośna nowej hali była gotowa , trwały tylko prace przy jej obudowie oraz przeszkleniu , które na zlecenie zamawiającej także wykonywała spółka (...) . Materiał do tego procesu strona pozwana pozyskiwała ze starego budynku , co wymagało także zaślepienia otworów po wyjęciu szkła. Prace te spółka z K. zakończyła 30 stycznia 2009r.

W tym tez dniu wykonawca w prowadzonym przez siebie dzienniku montażu dokonał wpisu o zakończeniu robót i zgłoszeniu ich do odbioru, a następnie dokumentami datowanymi na 31 stycznia i 20 lutego 2009r dokonał jednostronnego odbioru prac nie wzywając jednak zamawiającej do dokonania odbioru zgodnie postanowieniami umowy. W okresie stycznia i lutego 2009r strona pozwana montowała elementy ozdobne attyki na budynku nowej hali , ujętej jako element obróbek blacharskich ścian i dachu w jej projekcie. Pierwsze, formalnie dokonane wezwanie do przeprowadzenia odbioru , wobec zamawiającej miało miejsce w dniu 22 czerwca 2009r , a spółka (...) wyznaczyła tę czynność na dzień 1 lipca 2009r. Nie doszła ona do skutku wobec tego , że (...) nie przedłożyła na ten dzień dziennika montażu. Do wydania go zamawiającej doszło 27 lipca 2009r wraz z wnioskiem o dokonanie przez nią jednostronnego odbioru , którego powódka nie przeprowadziła.

Ostatecznie odbiór końcowy nastąpił 11 września 2009r.

W rozważaniach prawnych Sad Okręgowy stanął na stanowisku , że co do zasady roszczenie strony powodowej jest usprawiedliwione albowiem przedmiot umowy nie został zrealizowany w terminie określonym umową , a powstanie zwłoki można przypisać przyczynom za które odpowiada spółka - wykonawca. To kwalifikowane opóźnienie nie obejmuje jednak całego okresu , w którym powódka upatruje źródła swojego roszczenia [ 314 dni zwłoki ] a jedynie :

- czas pomiędzy 6 a 22 października 2008r kiedy pozwana zupełnie zaniechała prac z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości w konstrukcji ław fundamentowych , mimo, iż nie było przeszkód by prace te kontynuować na części inwestycji,

- pomiędzy 1 , a 27 lutego 2009r , kiedy spółka (...) wykonywała attykę na budynku nowej hali,

- od 27 lutego 2009 r do 27 lipca 2009r kiedy pozwana złożyła ostatni brakujący dokument związany z realizacją inwestycji - dziennik montażu - i zwróciła się do zamawiającej o przeprowadzenie jednostronnego odbioru , którym to aktem powódka mogła zakończyć proces przejmowania przedmiotu umowy.

Jednocześnie jednak Sąd I instancji , odwołując się do zaniechań ze strony zamawiającej , jak nie przekazanie w sposób formalny placu budowy , braku współpracy ze spółka wykonawcą w procesie inwestycyjnym , oraz nieprawidłowe realizowanie własnych obowiązków umownych , jak chociażby brak demontażu akcesoriów w budynku starej hali czy brak właściwej dokumentacji fundamentów czy nie dostarczenie na czas pomiarów geodezyjnych wskazał , że właściwym jest ażeby , w odwołaniu się do instytucji miarkowania świadczenia z tytułu kary umownej uznać , że kwota należna powódce nie może być wyższa aniżeli 20 % dochodzonego przez nią pozwem roszczenia.

Podstawa rozstrzygnięcia o kosztach sporu była norma art. 100 kpc.

Apelację od tego orzeczenia złożyła tylko strona pozwana i zaskarżając wyrok z dnia 21 września 2012r w zakresie pkt I i III jego sentencji domagała się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości oraz obciążenia przeciwniczki procesowej kosztami procesu za obydwie instancje.

Jako wniosek ewentualny sformułowała żądanie uchylenia orzeczenia w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Środek odwoławczy został oparty wyłącznie na zarzucie faktycznym w postaci błędu w ich poczynieniu przez Sąd niżej instancji , którego realizacji upatrywała apelująca w :

- braku uwzględnienia przy podejmowaniu rozstrzygnięcia , że pozwana sporządziła końcem stycznia oraz w lutym 2009r jednostronne protokoły odbioru określonych umownie prac , a zamawiający zupełnie na nie zareagował i nie podjął procedury odbiorowej , wobec czego nietrafnym było przyjecie , iż uzasadnionym jest naliczenie kary umownej , traktując jako jego datę graniczną dopiero 27 lipca 2009r.,

- nietrafnym przyjęciu , iż w okresie pomiędzy 6 a 22 października 2008r doszło do wstrzymania prac z przyczyn , których powstanie należy przypisać spółce - wykonawcy - mimo , że niemożność prowadzenia prac w tym czasie była od spółki (...) niezależna,

- wadliwym uznaniu , że w zakresie prac powierzonych umownie pozwanej było wykonanie attyki , mimo , że ten element ozdobny , pozostając poza nim , został wykonany w oparciu o życzenie oraz odrębne zlecenie zamawiającej,

- bezzasadnym uznaniu , iż spółka z K. była związana oznaczonym w czasie terminem zakończenia prac , mimo , że to przyczyny za których powstanie odpowiada (...) spowodowały , że termin ten nie był dla niej wiążący , wobec czego wywodzone z jego przekroczenia roszczenie z tytułu kary umownej w ogóle nie powstało,

- nietrafnym , bo nadmiernie ograniczonym ilościowo dokonaniu miarkowania świadczenia z tytułu kary umownej. Właściwie zastosowany jego mechanizm , wynikający z uwzględnienia ujawnionych w sprawie okoliczności faktycznych winien - zdaniem apelującej- doprowadzić do tego , iż kwota ewentualnie należna powódce z tego tytułu , nie powinna przekraczać 7 % ogólnej wysokości dochodzonego roszczenia.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa domagała się jej oddalenia jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw , oraz obciążenia spółki (...) kosztami za postępowanie apelacyjne.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy pozwanej nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba , że jakkolwiek spółka - wykonawca - powołuje w apelacji tylko zarzut faktyczny błędu w poczynionych przez Sąd I instancji ustaleniach to , zważywszy na argumenty , które wskazała by ten zarzut wesprzeć , w istocie należy traktować go nie jako środek służący do negacji poprawności samych ustaleń ile oceny tych okoliczności z punktu widzenia zasadności roszczenia spółki (...).

Wobec tego ustalenia te , oceniane przez Sąd II instancji jako nie wadliwe , Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Konstrukcja apelacji strony pozwanej zmierza przede wszystkim do wsparcia oceny , że roszczenie powódki nie jest zasadne w jakimkolwiek zakresie.

Biorąc pod uwagę to, w jaki sposób ten generalny wniosek jest uzasadniany , nie można go ocenić jako trafny.

Nie ma racji bowiem wykonawca gdy twierdzi , że Sąd I instancji nie wziął pod rozwagę treści dwóch protokołów jednostronnego odbioru prac , sporządzonych przez pozwaną w dniach 31 stycznia i 20 lutego 2009r. Ich sporządzenie jest bowiem okolicznością prawnie irrelewantną dla oceny czy wykonawca pozostawał w zwłoce z zakończeniem prac. Oto bowiem zgodnie z umową stron po ich zakończeniu był obowiązany formalnie wezwać do zamawiającą do odbioru , a to [/niespornie pomiędzy stronami / uczynił dopiero pismem datowanym na 22 czerwca 2009r.

Chybiony jest także drugi argument apelującej , podważający ocenę prawna Sądu meriti co do nadania jej przymiotu pozostawania w zwłoce w oddaniu robót , wywodzony z twierdzenia , iż przestój pomiędzy 6 a 22 października 2008r nie był spowodowany przyczynami za które można przypisać jej odpowiedzialność.

Z treści opinii biegłego z zakresu budownictwa R. R. , uznanej trafnie przez Sąd I instancji , za mającą walor źródła ustaleń i wniosków prawnych, jednoznacznie wynika , że także w tym czasie można było - chociaż w ograniczonym zakresie , z uwagi na stwierdzone wadliwości fundamentów pod rozebranym budynkiem starej hali, kontynuować prace na części placu budowy , a mimo to spółka (...) w zupełności ich zaniechała.

Nie można podzielić również - jako zasadnego - stanowiska autorki apelacji , iż nie przynależało do zakresu rzeczowego robót powierzonych umownie pozwanej wykonanie attyki na budynku nowej hali. Odwołując się do wniosków opracowania eksperckiego R. R. , której (...) ostatecznie nie negowała, jednoznacznie wynika , że ten element jako przynależny zgodnie z projektem budowlanym , stanowiącym załącznik do umowy, do obróbek blacharskich ścian i dachu , do zakresu tych robót w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości należał i jak pisze ekspert , został pominięty przez spółkę wykonawcę , pierwotnie najpewniej przez przeoczenie./k. 368 akt/, tym bardziej , że na podstawie tego projektu spółka z K. opracowała projekt wykonawczy.

Nietrafne jest także twierdzenie mające się sprowadzać do tezy , że skoro sposób realizacji obowiązków umownych przez zamawiającego nie był właściwy, [ co rzeczywiście wynika z treści niekwestionowanych ustaleń Sądu I instancji ] , to w istocie spółkę - wykonawcę - nie wiązał żaden termin końcowy wykonania robót .

Jest to stanowisko nietrafne , szczególnie gdy zważyć ,że apelująca nigdy formalnie nie zwracała się do zamawiającej o jego wydłużenie , sama twierdząc w swoim stanowisku procesowym w toku postępowania rozpoznawczego , a także w innym fragmencie uzasadnienia środka odwoławczego , że dochowała terminu , kończąc powierzone prace w dniu 30 stycznia 2009r.

Nie można uznać za trafne także i tego stanowiska apelującej w którym przedstawia ona sposób w jaki należało dokonać miarkowania świadczenia dochodzonego pozwem.

Zastosowanie instytucji miarkowania zostało w swojej realizacji , tak co do zasady jak sposobu ograniczenia za jej pośrednictwem świadczenia należnego stronie czynnej procesu, powierzone uznaniu sędziowskiemu mającemu mieścić się w granicach wyznaczonych przez kryteria określone w §2 art. 484 kc

W ramach żadnego z tych kryteriów nie można umieścić mechanizmu ograniczenia tego świadczenia , na jaki wskazała apelująca, polegającym na prostym przeliczeniu skali zwłoki twierdzonej przez powódkę w wykonaniu przedmiotu umowy w odniesieniu do ilości dni w czasie których tego rodzaju kwalifikowane opóźnienie zdaniem podmiotu domagającego się miarkowania , rzeczywiście miało dojść.

Nie złożenie apelacji przez stronę przeciwną powoduje , że Sąd II instancji nie może przeprowadzić oceny czy ograniczenie świadczenia nie powinno było mieć mniejszego, niż przyjęty przez Sąd Okręgowy , zakresu.

Z podanych wyżej przyczyn , w uznaniu apelacji za niezasadną , Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku, na podstawie art. 385 kpc

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 98 §1 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc , stosując , jako zasadę ich wzajemnego rozliczenia pomiędzy stronami regułę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Na kwotę należną z tego tytułu powódce złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego jej pełnomocnika , będącego adwokatem , ustalone na podstawie § 6 pkt 5 i § 13 b ust.1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002r [ DzU Nr 163 poz. 1348 z późn. zm ]