Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2014 roku.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSA Stanisław Tomasik

Sędziowie SO Sławomir Gosławski

SO Agnieszka Szulc-Wroniszewska (spr.)

Protokolant Agnieszka Olczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim Izabeli Stachowiak

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014 roku

sprawy T. R.

oskarżonego z art.286§1 kk w zw. z art.12 kk

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 27 listopada 2013 roku sygn. akt VII K 368/13

na podstawie art. 437 § 2 kpk i art. 438 pkt 2 kpk uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego T. R. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV Ka 20/14

T. R. został oskarżony o to, że w okresie od 14 lipca 2012 roku do 24 października 2012 roku w P.woj. (...)działając w krótkich ostępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o. o.” w siedzibą w P. ul. (...)w postaci pieniędzy w kwocie 4.231,94 zł., w ten sposób że za pośrednictwem J. K.– wykonawcy remontowego, pobrał z ww. przedsiębiorstwa materiały budowlane wymienione na fakturze VAT o nr (...)z dnia 30.06.2012 roku na kwotę 1.605,80 zł. oraz na fakturze VAT o nr (...)z dnia 31.07.2012 roku na kwotę 2.626,14 zł., które to materiały zostały wykorzystane na remont budynku mieszkalnego położonego w P. ul. (...)należącego do T. R., a następnie celowo nie uregulował zapłaty za pobrany towar wymieniony ww. fakturach, o łącznej wartości 4.231,94 zł., czym działał na szkodę Przedsiębiorstwa (...) Sp. Z o. o.” z siedzibą w P. ul. (...)reprezentowanego przez A. B.tj. o czyn z art. 212 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 27 listopada 2013 roku w sprawie sygn. akt VII. K. 368/13 uznał oskarżonego T. R. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, przyjmując, że stanowi on wypadek mniejszej wagi określony w art. 286 § 3 k.k. i na podstawie art. 66 § 1 i 2 k.k. i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karnego wobec oskarżonego na okres próby lat 2.

Na podstawie art. 67 § 3 k.k. zobowiązał oskarżonego T. R. do uiszczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenia pieniężnego w wysokości 1.000,00 złotych w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 90,00 złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych w sprawie oraz kwotę 60,00 złotych tytułem opłaty.

Apelację od tego wyroku wniósł Prokurator Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim.

Apelacja oskarżyciela publicznego wniesiona na niekorzyść oskarżonego i wywiedziona z podstawy art. 438 pkt 1 k.p.k., zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu obrazę prawa materialnego w postaci art. 67 § 3 k.k., poprzez zobowiązanie oskarżonego T. R. do zapłaty świadczenia pieniężnego w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, podczas, gdy nie jest to środek karny o charakterze probacyjnym i wskazanie terminu do jego zapłaty jest nieuzasadnione. Ponadto oskarżyciel zarzucił naruszenie art. 115 § 2 k.k. i art. 286 § 3 k.k. polegający na nienależytej ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, przyjętej przez sąd, prowadzącej do nieuprawnionego uznania, iż zachowanie oskarżonego stanowi wypadek mniejszej wagi, co w konsekwencji doprowadziło do nieuzasadnionego warunkowego umorzenia postępowania karnego.

W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Na rozprawie apelacyjnej oskarżyciel publiczny popierał skargę apelacyjną , z tą zmianą, iż ograniczył ją do zarzutu dotyczącego naruszenia art. 67 § 3 k.k. i w konkluzji wnosił o wyeliminowanie z zaskarżonego rozstrzygnięcia terminu do zapłaty świadczenia pieniężnego, a w pozostałej części o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Obrońca oskarżonego wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od przypisanego mu czynu, uznając, że oskarżony nie wypełnił znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

Oskarżony przyłączył się do wniosku obrońcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżyciela publicznego okazała się być zasadna w takim stopniu, że w wyniku jej uwzględnienia powstały podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Ponieważ ocena zarzutów merytorycznych poniesionych w apelacji oskarżyciela, dotycząca błędnego wskazania terminu do zapłaty świadczenia pieniężnego jest aktualnie przedwczesna, Sąd Okręgowy ograniczy się tylko do wskazania uchybień, które spowodowały uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Przede wszystkim należy podnieść, iż środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na jego korzyść. Art. 434 § 2 k.p.k. dopuszcza możliwość przełamania kierunku środka odwoławczego w takiej sytuacji. Zgodnie z zasadą skonkretyzowaną w przepisach art. 434 § 2 k.p.k. , art. 440 k.p.k. i zasadą prawdy materialnej oraz trafnego orzekania, sąd odwoławczy ma prawo i obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym, nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu, niezależnie od tych granic - w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi potrzeba orzeczenia na korzyść oskarżonego, chociaż środek odwoławczy wniesiono na jego niekorzyść, i to na każdej z podstaw określonych w art. 438 k.p.k. – tak Sąd Najwyższy w sprawie sygn. V KRN 118/73 (opubl. OSNKW 1973, nr 12, poz. 155).

Sąd Okręgowy zważył, że z ustaleń dokonanych przez Sąd meriti wynika, iż oskarżony udzielając w hurtowni pokrzywdzonego Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o. o.” z siedzibą w P. upoważnienia dla swojego wykonawcy remontowego J. K. do pobierania towaru w imieniu oskarżonego, nie powiadomił następnie pokrzywdzonego, że upoważnienie jest nieaktualne, w momencie kiedy wszedł w konflikt z tym wykonawcą i zerwał zawartą z nim ustna umowę dotyczącą dalszego remontu domu. W następstwie powyższego nie zapłacił za dwie ostatnie faktury pobrane przez J. K. w hurtowni pokrzywdzonego, twierdząc, że materiały zakupione na te faktury nie zostały wykorzystane przy remoncie jego domu i winien je zapłacić osobiście J. K.. Powyższe tj. pobranie towaru w imieniu oskarżonego i brak zapłaty za pobrany towar nie budzą wątpliwości.

Zważyć należy, iż przestępstwo opisane w art. 286 k.k. określa odpowiedzialność za oszustwo, którym według tego przepisu jest motywowane celem korzyści majątkowej, doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Istota tego przestępstwa polega więc na wykorzystaniu fałszu, jako czynnika sprawczego, który ma doprowadzić pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji majątkowej. Owo wprowadzenie w błąd polega na tym, iż sprawca własnymi podstępnymi zabiegami doprowadza pokrzywdzonego do mylnego wyobrażenia o określonym stanie rzeczy, natomiast "wyzyskanie błędu" - to celowe skorzystanie z mylnego wyobrażenia o wartości rzeczy, skutkach transakcji itp., w jakim znajduje się pokrzywdzony. Jak wynika z rozważań sądu rejonowego to właśnie w powyżej opisanym zachowaniu oskarżonego tj. niepoinformowaniu o odwołaniu udzielonego pełnomocnictwa dla wykonawcy remontu i odmowie zapłacenia dwóch ostatnich faktur , sąd rejonowy upatrywał wypełnienia przez T. R. znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

Oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, w którym celem działania sprawcy jest uzyskanie szeroko pojętej korzyści majątkowej i może zostać popełnione jedynie z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim. W przedmiotowej sprawie zarzucono T. R., iż nie poinformował o swoich określonych czynnościach pokrzywdzonego, co ostatecznie wpłynęło na brak zapłaty za pobrany towar. Sąd Okręgowy zważył, że możliwym jest wprowadzenie w błąd poprzez przemilczenie i zaniechanie poinformowania o faktycznym, prawdziwym stanie rzeczy. W literaturze wymienia się tu przykładowo zatajenie przed kupującym takich istniejących wad towaru, które w sposób istotny wpływają na obniżenie jego wartości. Przemilczenie stanowi więc formę ukrycia przed osobą rozporządzającą mieniem pewnych faktów, zjawisk, okoliczności itp., których nieświadomość powoduje powstanie błędnego wyobrażenia o rzeczywistości. Przemilczenie zerwania umowy z J. K. i w konsekwencji powyższego odwołanie udzielonego pełnomocnictwa do pobierania w imieniu oskarżonego towaru, spowodowało szkodę pokrzywdzonego. Oszustwo wymaga jednak szczególnego udowodnienia i wykazania zamiaru bezpośredniego kierunkowego, tak co do celu działania, jak i używanych środków. Należy więc ustalić i potwierdzić, że nie informując pokrzywdzonego o odwołanym pełnomocnictwie, T. R. chciał ten fakt wykorzystać i spowodować szkodę hurtowni tj. celowo nie poinformował hurtowni o odwołaniu pełnomocnictwa, bo chciał, by w ten sposób hurtownia nie otrzymała zapłaty za towar, a jednocześnie wiedział, już w momencie zamówienia towaru, czy choćby jego wywiezienia z hurtowni, że nie zapłaci za towar ani on sam, ani J. K.. Takie założenie nie wynika jednak z dokonanych przez sąd meriti ustaleń faktycznych, które nie pozwalają, zweryfikować powyższych ostatecznie i jednoznacznie w żadnym kierunku. Z ustaleń tych wynika bowiem, że : „ J. K. uzgadniał z T. R. zakup poszczególnych materiałów, w miarę postępu prac, następnie telefonicznie zamawiał ustalony towar w hurtowni…”, a jednocześnie, że : „ Na początku każdego miesiąca T. R. był informowany przez kierownika hurtowni o wystawionej fakturze, konsultował z J. K. wyszczególnione w nich materiały, po czym regulował należność”. Wydaje się, że taki zapis wskazuje, iż ustalono świadomość po stronie oskarżonego, co do zakupionych faktycznie w jego imieniu materiałów, dopiero po okazaniu faktury przez przedstawiciela pokrzywdzonego. sąd rejonowy ustalił bowiem, że dopiero po wystawieniu faktury przez pokrzywdzonego, oskarżony sprawdzał jej zawartość, „konsultował” ją z J. K. i po pozytywnym zweryfikowaniu wyszczególnionych produktów regulował płatności. Sprawca czynu z art. 286 k.k. nie może działać w zamiarze ewentualnym. Pozytywna współpraca pomiędzy hurtownią, oskarżonym i J. K. układała się pozytywnie do maja 2012 roku. Sąd rejonowy ustalił także, że „wszystkie materiały i narzędzia ( pobrane od pokrzywdzonego w imieniu oskarżonego) zostały użyte przy remoncie domu mieszkalnego T. R. ”, a jednocześnie, że „ Narzędzia, które zostały zakupione na podstawie obu (przedmiotowych) faktur, pozostały w budynku na posesji T. R., który odmówił ich wydania pracownikom J. K. ”. Skoro ustalono, iż wszystkie materiały zakupione z hurtowni dla oskarżonego fizycznie wykorzystano przy remoncie jego domu, dlaczego oskarżony miałby odmawiać wydania czegokolwiek. Nie wiadomo, czy powyższe ustalenie dotyczy także zakupionych w imieniu oskarżonego narzędzi. Tymczasem z zeznań J. K. – uznanych przez sąd merytoryczny za wiarygodny materiał dowodowy, wynika, że sporne faktury dotyczą zakupu szeregu narzędzi budowlanych, za które chciał zapłacić osobiście prowadzący remont J. K.. Świadek zeznał wprost, iż pozycje wymienione na spornych fakturach Vat: z dnia 31.07.2012 roku - pozycje nr 5-8, 14-18, 24, 26 i 29 i z dnia 30.06.2012 roku - pozycja nr 3, miały być wpisane na fakturę na jego firmę, ale zostały wpisane na fakturę T. R., w związku z tym podczas ostatecznego rozliczania się z oskarżonym sprawę tą „mieli uregulować’, czego jednak nie zrobili. Świadek także zadeklarował, że w każdej chwili może się rozliczyć z pokrzywdzonym za materiały wzięte przez niego i przewidywał, że hurtownia wystawi wówczas korektę faktury dla T. R.. Powyższe wymagały więc bardziej wnikliwej analizy pod katem tego, z kim i o co dokładnie umówił się J. K. w zakresie narzędzi wymienionych z ostatnich dwóch spornych (niezapłaconych) faktur ( z oskarżonym czy pracownikiem hurtowni) i dlaczego świadek J. K. czuł się odpowiedzialny, by częściowo za te faktury zapłacić samemu.

W tym także miejscu Sąd Okręgowy podnosi, iż przy ocenie zamiaru sprawcy nie wzięto pod uwagę faktu, iż jego współpraca z pokrzywdzonym trwała kilka miesięcy, podczas których oskarżony regularnie uiszczał należności wynikające z wcześniejszych faktur, a w chwili powzięciu informacji o postawionym mu przez oskarżyciela publicznego zarzucie popełnienia przestępstwa oszustwa, w tym samym dniu, udał się do Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o. o.” w siedzibą w P. i uregulował całość spornych faktur, również w częściach, za które czuł się zobowiązany do zapłaty J. K..

Reasumując: zaskarżony wyrok zapadł z obrazą przepisów prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia. Dokonane przez sąd I instancji ustalenia nie odpowiadają zabranym w sprawie dowodom, a nade wszystko nie są wynikiem wszechstronnej i wnikliwej ich analizy. Konkluzje Sądu meriti nie stanowią także wyniku rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego ( art. 4 k.p.k.), a ponadto nie zostały dostatecznie wyczerpująco, z uwzględnieniem wiedzy, doświadczenia życiowego i prawidłowego rozumowania – uzasadnione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, w kontekście znamion przestępstwa oszustwa. Okoliczności towarzyszące przyczyn braku zapłaty za dwie ostatnie sporne faktury nie zostały w niniejszej sprawie należycie wyjaśnione, a uzupełnienie w tym zakresie materiału dowodowego przez Sąd Okręgowy oznaczałoby prowadzenie przez sąd odwoławczy postępowania dowodowego, co do istoty sprawy. Ilość i jakość uchybień powoduje zatem, że wyrok zaskarżony na niekorzyść oskarżonego, mimo ostatecznego braku wniosku w tym przedmiocie, należało uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy winien w szczególności:

- ponownie przesłuchać oskarżonego, w szczególności na okoliczność tego, w którym momencie świadek J. K. uzgadniał z nim zakup konkretnych materiałów budowlanych z hurtowni pokrzywdzonego, czy uzgadniali dokładną ilość i jakość tego materiału, kiedy dokładnie oskarżony dowiadywał się co zostało zakupione w jego imieniu, czy oskarżony wyrażał zgodę na zakup narzędzi do prac budowlanych dla J. K., czy fakt, iż na spornych fakturach z dnia 30.06.2012 r. i 31.07.2012 r. znajdowała się duża liczba takich narzędzi miał wpływ na odmowę ich pokrycia przez oskarżonego, czy wiedział, a jeśli tak – to kiedy, że J. K. chce uiścić część spornych faktur ,

- następnie rozważyć konieczność osobistego przesłuchania J. K. oraz przedstawiciela pokrzywdzonego, dla zweryfikowania wersji oskarżonego, w szczególności w powyższym zakresie,

- ustalić, czy J. K. ostatecznie pokrył częściowo sporne faktury z dnia 30.06.2012r. i 31.07.2012r. , bądź podjął próby takiego pokrycia (poprzez ich uiszczenie pokrzywdzonemu bądź zwrot sumy oskarżonemu), załączając stosowne dowody wpłat bądź inne dokumenty potwierdzające taką zapłatę.

Pozostałe dowody mogą natomiast pozostać ujawnione w trybie art. 442 § 2 k.p.k.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd winien mieć także na uwadze to, że nie może naruszyć zakazu z art. 443 k.p.k.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, nie przesadzając ostatecznego rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.