Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2019 r. w Warszawie

sprawy E. O.

przeciwko Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Likwidatorowi Funduszu Alimentacyjnego

o umorzenie należności wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego

na skutek odwołania E. O.

od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego

z dnia 20 kwietnia 2018 r., nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego z dnia 20 kwietnia 2018 r., nr (...) w ten sposób, że umarza należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w kwocie 14.559, 44 zł (czternaście tysięcy pięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych 44/100) przysługujące wobec zadłużonego - odwołującego się E. O..

UZASADNIENIE

W dniu 16 maja 2018 r. E. O. wniósł odwołanie od decyzji Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O. nr 254/2018 r. z dnia 20 kwietnia 2018 r. i wniósł o jej zmianę poprzez umorzenie należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego.
W uzasadnieniu odwołania wyjaśnił, że dnia 23 lutego 2018 r. zwrócił się do ZUS
w O. z wnioskiem o umorzenie jego zadłużenia z tytułu wypłaconych świadczeń
z funduszu alimentacyjnego powołując się na orzeczoną u niego niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym oraz jego zły stan zdrowia. Wniosek został również uzupełniony oświadczeniem o stanie majątkowym i rodzinnym. Odwołujący wskazał przy tym,
że utrzymuje się ze stałego zasiłku w wysokości 604 zł. Od 1995 roku choruje po przebytym wypadku w pracy, a ponadto przebywał na rencie od 2014 roku. Z uwagi na niską wysokość renty (600 zł) nie był w stanie spłacić zadłużenia alimentacyjnego, gdyż ledwie starczało
mu na życia, a uszkodzony staw skokowy wywołujący niezdolność do pracy nie pozwalał
na podjęcie dodatkowej pracy. Wyjaśnił przy tym, że z obecnie otrzymywanego zasiłku stałego nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, wspiera go Ośrodek Pomocy Społecznej w Dzielnicy T.. Mimo tych okoliczności likwidator funduszu uznał, że w jego przypadku nie zachodzą szczególnie uzasadnione przesłanki uzasadniające umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego, tymczasem jego stan zdrowia pogorszył się (odwołanie k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 4 czerwca 2018 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Likwidator Funduszu Alimentacyjnego, reprezentowany przez Oddział ZUS w O., wniósł o oddalenie odwołania E. O. od skarżonej decyzji. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wyjaśnił, że na podstawie skarżonej decyzji odmówiono odwołującemu umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń
z Funduszu Alimentacyjnego oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością w łącznej wysokości 14.559,44 zł. Konieczność spłaty jest konsekwencją niewywiązywania się przez odwołującego z obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci, natomiast trudna sytuacja materialna rodzica nie zwalnia go z powyższego obowiązku. Przeanalizowaniu całości materiału dowodowego organ rentowy ustalił, że odwołujący nie jest w stanie jednorazowo spłacić swoich zobowiązań, jednakże sytuacja w jakiej się znajduje nie przesądza o trwałym braku możliwości spłaty zadłużenia. Organ rentowy podkreślił przy tym, ze samo subiektywne przekonanie skarżącego o braku zdolności do pracy oraz możliwości i realnych perspektyw uzyskania środków materialnych na spłatę własnego zadłużenia alimentacyjnego, które nie uzyskało potwierdzenia w postępowaniu sądowym, wyklucza umorzenie długu alimentacyjnego na podstawie nieuzasadnionego naruszenia art. 68 ust. 1 ustawy
o świadczeniach rodzinnych (odpowiedź na odwołanie k. 5-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący się E. O., urodzony w dniu (...),
był w związku małżeński z H. O.. Z małżeństwa z H. O. odwołujący posiada trójkę dzieci: M. O., A. O. oraz J. O.. Począwszy od 1991 roku E. O. był zobowiązany do płacenia alimentów
na rzecz dzieci. Od czerwca 1997 roku kwoty z tego tytułu były pokrywane z Funduszu Alimentacyjnego na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zeznania odwołującego k. 33 a.s.; decyzja ZUS o przyznaniu świadczeń z funduszu alimentacyjnego
k. 131 a.r., wyrok Sądu Rejonowego w Ostródzie z 08.06.1994 r. k. 134 a.r. tom III).

W związku z zaległościami w rozliczeniach z Funduszu Alimentacyjnego przeciwko odwołującemu prowadzone są dwa postępowania egzekucyjne sygn. KMP 128/87 i KMO 55/97 prowadzone przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostródzie H. Ż., w obu sprawach wierzycielem jest Likwidator Funduszu Alimentacyjnego. Odwołujący dokonał jednej wpłaty egzekucyjnej w dniu 15 stycznia 2015 r. w kwocie
214,18 zł, oprócz tego nie dokonuje wpłat w kancelarii komornika (odpowiedź na pismo dłużnika k. 11 a.r. tom I; informacje udzielone przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostródzie – tom II a.r.).

Dnia 23 lutego 2018 r. E. O. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o umorzenie należności z tytułu alimentów (wniosek z 23.02.2018 r. k. 1 tom I a.r.). Sprawa została skierowana do Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego – Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i była przedmiotem postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez (...) Oddział w O..
Po rozpoznaniu wniosku Prezes ZUS wydał w dniu 20 kwietnia 2018 r. decyzję nr (...) na podstawie której odmówił odwołującemu umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych
z działalnością w łącznej wysokości 14.559,44 zł (decyzja Prezesa ZUS k. 26 a.r. tom I).

Obecnie E. O. mieszka w lokalu komunalnym położonym w W. przy ul. (...). Gospodarstwo domowe prowadzi samodzielnie.
Od kilku lat odwołujący korzysta z pomocy finansowej Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy T., utrzymuje się ze świadczeń w postaci zasiłku stałego w wysokości 528,60 zł, który został mu przyznany decyzją Prezydenta (...) W. na okres
od 1 marca 2016 r. do 1 lutego 2019 r. Od marca 2018 r. zasiłek stały zwiększono do 604 zł. Odwołujący miał również przyznawane zasiłki celowe z przeznaczeniem na zakup leków
i żywności. Z otrzymywanych kwot odwołujący uiszcza opłaty za lokal komunalny
w wysokości 196 zł oraz dodatkowo ponosi wydatki na lekarstwa, miesięcznie dysponuje kwotą około 200 zł (zeznania odwołującego k. 33 a.s.; decyzje Prezydenta (...) W.
w sprawie świadczeń k. 2 a.r., k. 16 a.r., k. 17 a.r., pismo z OPS T. k. 20 a.r. tom I).

Odwołujący jest zaliczony do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności
do 11 lutego 2019 r., nie pracuje. Odwołujący miał przyznaną rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, którą pobierał w latach 1997-2014 ze względu na wypadek przy pracy, na skutek którego doznał urazu kostki. Stan zdrowia odwołującego nie uległ poprawie; odwołujący ma problemy z chodzeniem, porusza się o kuli. Aktualnie nie korzysta
ze świadczeń rentowych; odwołujący ubiegał się o rentę z tytułu niezdolności do pracy
od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., zaś postępowanie w tej sprawie było rozpoznawane przez tutejszy Sąd Okręgowy (sygn. akt VII U 2009/14) i obecnie jest przedmiotem sprawa jest przedmiotem rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (zeznania odwołującego k. 33 a.s.; decyzje Prezydenta (...) W. w sprawie świadczeń k. 2 a.r., k. 16 a.r., k. 17 a.r. tom I, oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej k. 13-15 a.r. tom I).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o przedłożone w sprawie dowody z dokumentów, a także w oparciu o zeznania odwołującego. Sąd ocenił zebrane
w sprawie dowody za wiarygodne, gdyż ich treść nie budziła zastrzeżeń i co do zasady nie były one kwestionowane. Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującego w zakresie, w jakim wskazywane przez niego okoliczności były bezsporne oraz pokrywały się z treścią innych dowodów, zaś dowody z dokumentów uznał za wiarygodne co do przytoczonych wyżej faktów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył możliwości umorzenia zadłużenia odwołującego wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego. Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia
28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2220)
w szczególnie uzasadnionych przypadkach związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której jest prowadzona egzekucja alimentów, lub osoby zobowiązanej
do zwrotu bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu, likwidator może umorzyć, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu.

Za przypadki szczególnie uzasadnione związane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego, które umożliwiają poddane kontroli sądowej umorzenie należności zlikwidowanego funduszu alimentacyjnego należy uznać niezależne od zobowiązanego alimentacyjnie sytuacje losowe lub nadzwyczajne, które sprawiają, że nie jest on w stanie
na bieżąco ani w dającej się przewidzieć perspektywie regulować obarczających go zaległości alimentacyjnych bez uszczerbku dla jego zdrowia lub zdrowia oraz naruszenia innych istotnych dóbr najbliższych członków jego rodziny. Wskazuje się również, że efektem tego rodzaju zdarzeń sytuacja zobowiązanego uległa takiemu pogorszeniu, że nie jest on w stanie na bieżąco spłacać swoich należności, a nadto nie ma perspektywy poprawy i zmiany tej sytuacji. Należy przy tym uwzględnić zwłaszcza takie okoliczności jak wiek i zdolność zobowiązanego do zarobkowania, w szczególności związana z jego stanem zdrowia
i kwalifikacjami (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 23 stycznia 2013 r.,
III AUa 869/12; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 maja 2012 r.. III AUa 340/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 czerwca 2018 r., III AUa 966/17). Do przyjęcia, iż zachodzi "szczególnie uzasadniony przypadek" pozwalający na umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego nie wystarcza ustalenie, że zobowiązany aktualnie nie posiada środków utrzymania, ale konieczna jest także ocena, iż przy uwzględnieniu jego wieku, stanu rodzinnego, kwalifikacji zawodowych oraz rokowań zdrowotnych nie będzie on w stanie również w przyszłości spłacać tych należności bez narażania siebie i swojej rodziny na pozbawienie możliwości zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 22 kwietnia 2016 r. III AUa 1605/15). Alimentacyjnie zobowiązany, który posiada realne możliwości choćby częściowej lub rozłożonej w czasie spłaty długów alimentacyjnych nie powinien być premiowany umorzeniem należności zlikwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu biernej postawy lub bezzasadnego oczekiwania, że jego długi alimentacyjne zostaną umorzone kosztem stron lub innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych z uszczupleniem funduszów tego systemu (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 października 2017 r. III AUa 590/17).

Mając na względzie treść ww. przepisów oraz cytowane poglądy orzecznictwa
Sąd Okręgowy uznał odwołanie E. O. za zasadne. W ocenie Sądu
w przypadku odwołującego zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek przemawiający
za umorzeniem jego zadłużenia wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego zgodnie
z dyspozycją powyższego przepisu.

Sąd miał przy tym na względzie sytuację zdrowotną i ekonomiczną, w jakiej odwołujący się znajduje. Odwołujący ma obecnie 53 lata, od kilku lat bezskutecznie leczy się farmakologicznie w związku z urazem kostki powstałym na skutek wypadku przy pracy, jakiem uległ w 1997 roku. Stan zdrowia odwołującego powodował naruszenie sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym stwierdzenie, że jest on osobą niezdolną do pracy
w stopniu częściowym. Odwołujący pobierał z tego tytułu rentę w latach 1997-2014. Aktualnie odwołujący nie pobiera żadnych świadczeń w związku z niezdolnością do pracy, przy czym dysponuje orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do lutego 2019 roku. Sądowi jest przy tym znana jest z urzędu (art. 228 k.p.c.) okoliczność zgodnie
z którą odwołujący ubiegał się o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przed ZUS (...) w W., zaś sprawa z odwołania od niekorzystnej decyzji organu rentowego toczyła się tutejszym Sądem Okręgowym i obecnie jest przedmiotem sprawa jest przedmiotem rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. Odwołujący nie porusza się w sposób sprawny, chodzi przy użyciu kuli, a ponadto zgłasza również dolegliwości bólowe kręgosłupa. Mając powyższe na uwadze, jak i obecną sytuację na rynku pracy, która nie daje wielu możliwości zarobkowych osobom w zaawansowanym wieku, małej aktywności zawodowej oraz ograniczonej wydolności organizmu Sąd uznał, że możliwości podjęcia przez odwołującego zatrudnienia są niewielkie. Sąd miał przy tym na względzie, że stan zdrowia odwołującego nie pozwala na poprawę jego sytuacji ekonomicznej, która jest niekorzystna
i nie pozwala na systematyczne realizowanie spłaty zadłużenia. Aktualnie odwołujący pobiera świadczenie socjalne z OPS T. (zasiłek stały) w wysokości 604 złotych miesięcznie, czasowo korzysta również z zasiłków celowych z przeznaczeniem na zakup leków
i żywności. Są to jedyne dochody odwołującego. Z kolei wydatki w większości są związane
z pokrywaniem opłat z tytułu lokalu komunalnego, w którym odwołujący samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, zaś po realizacji zobowiązań finansowych odwołujący dysponuje kwotą około 200 zł miesięcznie przeznaczaną na wyżywienie. Odwołujący
nie posiada przedmiotów materialnych o wartości pozwalających choćby na częściową spłatę zadłużenia. Ostatnia wpłata w ramach zadłużenia na fundusz alimentacyjny miała miejsce
w styczniu 2015 roku i wynosiła około 230 złotych, od tamtej pory prowadzone w stosunku do odwołującego postępowania egzekucyjne nie przyczyniły się jednak choćby
do częściowego pokrycia istniejących należności.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał, że z uwagi na charakter sytuacji ekonomiczno-bytowej w jakiej się znajduje E. O. nie będzie w stanie zrealizować ciążącego na nim zobowiązania z tytułu zadłużenia w funduszu alimentacyjnym. Stan zdrowia oraz wiek odwołującego nie pozwala mu na skuteczne podjęcie aktywności zarobkowej, a tym samym poprawę niekorzystnej sytuacji finansowej, w której się znajduje,
a której całokształt budzi istotne wątpliwości co do tego, czy odwołujący jest w stanie zaspokajać swoje podstawowe potrzeby. Wobec tych okoliczności Sąd uznał, że sytuacja odwołującego spełnia przesłanki do uznania jej za sytuację szczególną w rozumieniu
art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych uzasadniającą do umorzenia w stosunku do niego należności wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego.

Z tych też względów Sąd uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i umorzył należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego
z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz 5% opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w wysokości określonej w zaskarżonej decyzji zgodnie z sentencją wyroku.

(...)

(...)