Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w S. I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2013 r. na rozprawie w S.

sprawy z powództwa G. E.(Niemcy)

przeciwko J. Z.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. akt I C 222/08

I. oddala apelację,

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA E. Buczkowska-Żuk SSA I. Wiszniewska SSA A. Sołtyka

Sygn. akt I ACa 187/11

UZASADNIENIE

G. E. w pozwie przeciwko J. Z. wniosła o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w postaci wyroku Sądu Polubownego ad hoc w S. z dnia 25 lipca 2005 r.

W uzasadnieniu wskazała, że po wydaniu tytułu zawarła w dniu 20 kwietnia 2007 r. umowę cesji wierzytelności ze spółką (...) Spółką z o.o, której przedmiotem były wierzytelności przysługujące spółce (...) od pozwanego w kwocie 200.000 Euro. Wierzytelność będąca przedmiotem cesji została stwierdzona opatrzonym w klauzulę wykonalności wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 r. w sprawie o sygn. I C 1085/00. Powódka zawiadomiła pozwanego o fakcie zawarcia umowy cesji po czym w dniu 10 maja 2007 r. złożyła wobec niego oświadczenie o potrąceniu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, wskazując, że umowa cesji na którą powołuje się strona powodowa nie wywołała żadnych skutków prawnych, gdyż wierzytelność będąca przedmiotem umowy cesji została rozliczona pozornie. Ponadto pozwany zarzucił, że powódka prowadzi przeciwko niemu identyczne postępowania przez Sądem Krajowym w L.. Pozwany podniósł także, iż przed Sądem Okręgowym w S. w sprawie o sygn. I C 506/08 zainicjował postępowanie mające dowieść, że obowiązek stwierdzony wyrokiem z dnia 17 lutego 2002 r., sygn. akt I C 1085/00 nie istnieje. W toku postępowania, pozwany podnosił, iż żądanie powódki jest niezasadne z uwagi na uprzednie zaspokojenie wierzytelności zgłoszonej przez powódkę do potrącenia.

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim pozbawił w całości wykonalności wyrok Sądu Polubownego Ad Hoc w S. z dnia 25 lipca 2005 r., zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności w dniu 8 grudnia 2005 r. nadaną na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział I Cywilny z dnia 30 listopada 2005 r., sygn. akt: I Co 140/05, a zasądzający od (...) na rzecz J. Z. kwotę 307.448 zł z odsetkami ustawowymi od kwot: 296.000 zł od dnia 15 kwietnia 1999 r., 8.876,71 zł od dnia 17 kwietnia 1999 r., 2.248 zł od dnia 7 czerwca 1999 r. oraz kwotę 29.000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 22.716 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia, według których Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2002 r. w sprawie o sygn. I C 1085/00 z powództwa (...) Spółki z o.o. w G. przeciwko J. Z. i (...) Sp. z o.o. w G., zasądził na rzecz powódki (...) Sp. z o.o. w G. od pozwanych J. Z. i spółki : (...) Sp. z o.o. w G. solidarnie kwotę 250.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty. Sąd nakazał nadto J. Z., aby wydał (...) Spółce z o.o. w G. 300 ton pszenicy ozimej, znajdującej się w magazynach Gospodarstwa Rolnego (...), stanowiącego własność J. Z., a w przypadku niewydania pszenicy zapłacił powódce kwotę 200.000 zł z odsetkami ustawowymi do dnia zapłaty. Podstawą faktyczną orzeczenia było ustalenie, że pozwany J. Z. zebrał zboża z pół dzierżawionych przez spółkę (...) Sp. z o.o. w G. (obecnie (...) Sp. z o.o.). Na skutek apelacji wniesionej przez J. Z., wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 czerwca 2003 r. , sygn. akt I A Ca 1264/02, wyrok Sądu Okręgowego w S. został zmieniony w ten sposób, że powództwo w stosunku do pozwanej (...) Spółki z o.o., zostało oddalone, a w pozostałym zakresie apelację J. Z. i spółki (...) oddalono.

Pozwany kwestionował zasadność prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 r., sygn. I C 1085/00, dążąc do pozbawienia wykonalności tego tytułu (przed Sądem Okręgowy w S. w sprawach o sygn. I C 910/04 i I C 506/08), lecz jego powództwa zostały oddalone.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2005 r. Sąd Polubowny ad hoc w S. w sprawie I Co 131/05 po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. Z. przeciwko (...) z siedzibą w B.-E. (Niemcy) zasądził od (...) na rzecz J. Z. kwotę 307.448,00 zł z odsetkami ustawowymi od kwot: 296.000 zł od dnia 15 kwietnia 1999 r. 8.876,7,1 zł od dnia 17 kwietnia 1999 r., 2.248,00 zł od dnia 7 czerwca 1999 r. Wyrokowi temu Sąd Okręgowy w Warszawie nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie I Co 140/05.

Wierzytelność w kwocie 200.000 EURO, stwierdzona wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2002 r. Sądu Okręgowego w S. (w sprawie I C 1085/00) i wyrokiem z dnia 17.06.2003 r. Sądu Apelacyjnego w Poznaniu (w sprawie I A Ca 1264/02), należna spółce (...) Spółce z o.o. w G. (dawna nazwa (...) Spółka z o.o. w G.) od J. Z., została przejęta przez powodową(...) z siedzibą w B., w drodze umowy cesji wierzytelności, zawartej w dniu 20 kwietnia 2007 r. ze spółką (...) Sp. z o.o. Cesja została dokonana, w celu częściowego uregulowania wierzytelności należnej powódce od (...) Spółki z o.o. z siedzibą w G., tytułem udzielonej przez powódkę w dniu 16 czerwca 2005 r. pożyczki.

Pismem z dnia 24 kwietnia 2007 r. pozwany J. Z., został zawiadomiony o cesji wierzytelności, zaś w piśmie z dnia 10 maja 2007 r. powódka złożyła pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności tj. wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 r. I C 1085/00, którą powódką nabyła w drodze umowy cesji od spółki (...) Spółki z o.o., z wierzytelnością przysługującą J. Z. w oparciu o wyrok Sądu Polubownego ad hoc w S. z dnia 25 lipca 2005 r. I Co 131/05.

Postanowieniem z dnia 19 lutego 2009 r. Sąd Okręgowy w S. nadał wyrokowi Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002r., sygn. akt I C 1085/00, klauzulę wykonalności na rzecz (...) w L. z ograniczeniem do kwoty 758.820 zł stanowiącej równowartość 200.000 euro.

Na podstawie powyższych Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo. Sąd uwzględnił bowiem, że należności wynikające z tytułu wykonawczego objętego pozwem, tj. wyroku Sądu Polubownego ad hoc z dnia 25 lipca 2005 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, zostały potrącone z wierzytelnością powódki wobec pozwanego określoną w wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 r. w sprawie o sygn. I C 1085/00, którą powódka nabyła w drodze cesji. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów pozwanego o pozorności umowy cesji wierzytelności z dnia 20 kwietnia 2007r. uznając, że nie znajdują one poparcia w zebranym materialne dowodowym podobnie jak twierdzenia, że doszło do wzajemnych kompensat wierzytelności pomiędzy spółką (...) Sp. z o.o., a pozwanym jeszcze przed zawarciem tej umowy cesji wierzytelności pomiędzy spółką (...) a powodową spółdzielnią.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że oświadczenie o potraceniu wzajemnych wierzytelności wystosowane przez powodową spółdzielnię do pozwanego w dniu 10 maja 2007 r., stało się skuteczne i spowodowało, że dochodzona wobec powódki przez pozwanego wierzytelność wynikająca z wyroku Sądu Polubownego ad hoc w S. z dnia 25 lipca 2005 r., wygasła, na skutek zaliczenia jej na poczet wierzytelności niezapłaconej przez pozwanego, a wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 roku o sygn. I C 1085/00.

Pozwany zaskarżył wyrok w całości zarzucając:

- sprzeczność istotnych ustaleń ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym poprzez uznanie, że pozwany został przez powódkę zawiadomiony o dokonanej cesji wierzytelności oraz, że zostało mu doręczone oświadczenie o potrąceniu, podczas gdy w aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek dowodu nadania, czy doręczenia tych pism pozwanemu, a pozwany zaprzecza, aby je otrzymał;

- sprzeczność istotnych ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, że wierzytelność wynikająca z tytułu wykonawczego będącego przedmiotem niniejszego, uległa umorzeniu w całości, podczas gdy z okoliczności sprawy wynika, iż należność zasądzona wyrokiem sądu polubownego, którego dotyczy postępowanie, była wyższa niż kwota przedstawiona do potrącenia w treści oświadczenia sporządzonego przez powódkę,

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd I Instancji dokonania w treści uzasadnienia jakiegokolwiek wyliczenia wysokości poszczególnych wierzytelności na dzień potrącenia oraz ich porównania w celu określenia wzajemnego stosunku wobec siebie pod względem wysokości przysługujących stronom należności, a także określenia dnia na który dokonane zostało potrącenie, które stanowi podstawę zaskarżonego orzeczenia;

- sprzeczność istotnych ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, że oświadczenie o potrąceniu z dnia 12 marca 2010r. zostało przez pozwanego sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania oraz pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy;

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zupełne pominięcie przez Sąd I Instancji w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku analizy wskazywanych przez pozwanego okoliczności dotyczących możliwości rozliczenia części wzajemnych wierzytelności w naturze;

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd I Instancji zupełnie dowolnej oceny dowodów, przejawiającej się w bezkrytycznym przyjmowaniu za wiarygodne twierdzeń i dowodów strony powodowej przy jednoczesnym pomijaniu twierdzeń i dowodów podnoszonych przez stronę pozwaną;

- naruszenie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania pozwanego w charakterze strony.

W oparciu o przedstawione zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

W sprawie z powództwa J. Z. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i (...) w L. -Niemcy Sąd Apelacyjny w S. wyrokiem z dnia 26 stycznia 2012 r. sygn. akt I ACa 371/11 zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 21 marca 2011 r. sygn. akt I C 464/10 w ten sposób, że pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy to jest prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002 r. sygn. akt I C 1085/00, zaopatrzony w klauzulę wykonalności: na rzecz (...) Spółki z o.o. w G. w całości oraz na rzecz (...) w L. – Niemcy, w zakresie zapłaty 250.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 sierpnia 2000 r. oraz kosztami procesu w kwocie 48.103 zł z ograniczeniem do kwoty 758.820 zł, częściowo, a mianowicie co do kwoty 332.553,46 zł.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że J. Z. pismem z dnia 12 marca 2010 r. dokonał potrącenia przysługującej mu kwoty z wyroku Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005 r., któremu w dniu 23 października 2006 r. została nadana klauzula wykonalności, z wierzytelnością nabytą przez (...). w L. od spółki (...) w G., przy czym podał, że żąda potrącenia od dnia, w którym stało się możliwe tj. od dnia 20 kwietnia 2007 r., czyli od dnia nabycia przez podmiot niemiecki wierzytelności.

W dniu 9 marca 2009 r. J. Z. zbył część swojej wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Polubownego na rzecz J. C.. Cesja wierzytelności obejmowała 250.000 zł należności głównej oraz 250.000 należności odsetkowych.

Na dzień 9 marca 2009r. odsetki od wierzytelności J. Z. z wyroku Sądu Polubownego wynosiły 494.408, 16 zł, nadto posiadał on wierzytelność główną w kwocie 307.448 zł oraz 30 697,30 zł tytułem kosztów postępowania i nadania klauzuli. Łącznie była to kwota 832.553,46 zł. W tym dniu z tej kwoty scedował na J. C. kwotę 500.000 zł, a więc pozostało mu 332.553,46 zł, które na ten dzień mógł skutecznie na podstawie art. 498 k.c. potrącić z wierzytelnością (...) w L..

Doszło do umorzenia wierzytelności (...) w L. w kwocie 431.756,23 zł o kwotę 332 553, 46 zł wierzytelności powoda. Tym samym wyrok Sądu Polubownego został wykonany w całości, natomiast z wierzytelności pieniężnej z wyroku Sądu Okręgowego z dnia 17 kwietnia 2002 r. pozostało niezaspokojone 99.202,77 zł.

Dowód: wyrok Sądu Apelacyjnego w S. z dnia 26 stycznia 2012r. sygn. I ACa 371/11 wraz z uzasadnieniem.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, apelacja pozwanego okazała się niezasadna niezależnie od podniesionych w niej zarzutów.

Podstawę żądania stanowi art. 840 §1pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Stosownie do art. 316 k.p.c. sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zasada ta, w oparciu o art. 391 § 1 k.p.c., obowiązuje również w postępowaniu odwoławczym. Wobec tego Sąd Apelacyjny rozpoznając niniejszą apelacją był obowiązany uwzględnić okoliczności, które wystąpiły po wydaniu zaskarżonego wyroku Sądu I instancji, a mianowicie to, że w wyniku rozstrzygnięcia w innym prawomocnie zakończonym postępowaniu doszło do całkowitego wygaśnięcia wierzytelności J. Z. wynikających z tytułu wykonawczego objętego żądaniem w niniejszej sprawie, tj. wyroku Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005r. wobec powódki (...) z siedzibą w B.-E., w wyniku czego tytuł ten nie może być już podstawą egzekucji.

Niesporne jest, że strony były względem siebie zarówno wierzycielami jak i dłużnikami. Pozwanemu J. Z. przysługiwało roszczenie stwierdzone wyrokiem Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005r. opatrzonym klauzulą wykonalności, którego dotyczy rozpatrywane powództwo przeciwegzekucyjne. Powódka (...) była wierzycielem pozwanego co do części wierzytelności stwierdzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002r., sygn. akt I C 1085/00, a mianowicie w zakresie wynikającym z klauzuli wykonalności nadanej na jej rzecz postanowieniem Sądu Okręgowego w S. z dnia 19 lutego 2009r. tj. z ograniczeniem do kwoty 758.820 zł stanowiącej równowartość 200.000 euro. Obie strony, we wzajemnym rozliczeniach, powoływały się na kompensatę przysługujących im wyżej określonych wierzytelności w wyniku złożonych oświadczeń o potrąceniu. W niniejszym postępowaniu powódka przedstawiła oświadczenie o potrąceniu zawarte w piśmie z dnia 10 maja 2007r., co do którego pozwany podnosił, że nie zostało mu doręczone, jak również kwestionował jego skuteczność. W oświadczeniu tym powódka domagała się zaliczenia przysługujących jej wierzytelności z wyroku Sądu Okręgowego z dnia 17 kwietnia 2002r. sygn. I C 1085/00 na pokrycie obowiązku wynikającego z wyroku Sądu Polubownego z dnia 15 lipca 2005r. Oświadczenie o potrąceniu złożył też pozwany J. Z. w piśmie z dnia 12 marca 2010r. żądając wzajemnej kompensaty wierzytelności wynikających ze wskazanych tytułów. Zarzut potrącenia w tym zakresie złożył w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Okręgowy w S. pod sygn. akt I C 464/10, a następnie – w wyniku złożonej apelacji – przez Sąd Apelacyjny w S. pod sygn. I ACa 371/11. Jego zarzut potrącenia został uznany za skuteczny w wyniku czego wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002r. sygn. akt I C 1085/00 został częściowo pozbawiony wykonalności. Sąd Apelacyjny rozpoznając niniejszą apelację pozwanego był obowiązany uwzględnić ten fakt z urzędu. Albowiem, skoro powódka (...) jako podstawę żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005r. wskazywała umorzenie wierzytelności z tego tytułu z wierzytelnością przysługującą jej w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002r., opatrzony klauzulą wykonalności z dnia 19 lutego 2009r., to przy ocenie skuteczności tego zarzutu nie można było pominąć tego, że tytuł przedstawiony przez nią do potrącenia został częściowo pozbawiony wykonalności. Rozstrzygnięcie to, stosownie do art. 365 § 1 k.p.c., wiąże zarówno strony, jak i Sąd w niniejszym postępowaniu. Jest to okoliczność nowa, która nie występowała w dacie orzekania przez Sąd I instancji. Do częściowego pozbawienia tego tytułu wykonalności doszło na skutek całkowitego rozliczenia należności przysługujących J. Z. wobec (...) na podstawie wyroku Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005r. Okoliczność ta powoduje, że tytuł, którego powódka domaga się pozbawienia wykonalności nie może być egzekwowany, choć z innych przyczyn niż przez nią wskazane.

W konsekwencji powyższego, wszystkie zarzuty pozwanego zawarte w apelacji, a odnoszące się do skuteczności oświadczenia powódki o potrąceniu, z uwagi na zmianę podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, straciły na aktualności.

Sąd Apelacyjny uznał, że dokonywanie w niniejszym postępowaniu jakichkolwiek dalszych rozliczeń wzajemnych wierzytelności stron jest niecelowe. Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu, a tym samym ustaleń w sprawie, są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Zakres okoliczności istotnych wyznacza treść żądania, a tym w niniejszym postępowaniu jest żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Polubownego z dnia 25 lipca 2005r. Kwestie nieistotne dla rozpoznania żądania pozwu pozostawały poza kognicją Sądu w niniejszym postępowaniu, stąd ich rozstrzygnięcie nie byłoby dla stron wiążące. Z tego względu ocenie i analizie nie podlegał zarzut powódki potrącenia jej wierzytelności stwierdzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 17 kwietnia 2002r., opatrzonym klauzulą wykonalności na jej rzecz z dnia 19 lutego 2009r. To czy istnieje wierzytelność przysługująca powódce w oparciu o ten tytuł, w zakresie w jakim nie został on pozbawiony wierzytelności, będzie przedmiotem rozliczeń w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie tego tytułu, ewentualnie w obejmującym go postępowaniu przeciwegzekucyjnym.

Z przedstawionych przyczyn Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację w całości oddalił.

Konsekwencją powyższego było stosowne orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążono pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powódki poniesionych przez nią kosztów wynagrodzenia pełnomocnika w stawce minimalnej stanowiącej kwotę 5400 zł, ustalonej na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) (Dz. U. z 2013r. poz. 461).

SSA E. Buczkowska-Żuk SSA I. Wiszniewska SSA A. Sołtyka