Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2019 r. w Giżycku na rozprawie

sprawy z powództwa B. D.

przeciwko A. D. (1)

o zachowek

1.  Zasądza od pozwanej A. D. (1) na rzecz powoda B. D. kwotę 27.875 zł ( dwadzieścia siedem tysięcy osiemset siedemdziesiąt pięć złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23.03.2018r. do dnia zapłaty.

2.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

3.  Nie obciąża pozwanej kosztami postępowania w sprawie.

4.  Zasądza od Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w. (...)) na rzecz adwokat I. S. Kancelaria Adwokacka w G. kwotę 4428 zł wraz z podatkiem VAT tytułem kosztów reprezentowania strony z urzędu.

SSR Marek Makowczenko

Sygn. akt I C 317/18

UZASADNIENIE

Powód B. D. domagał się zasądzenia od A. D. (1) kwoty 30.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu pozwanej do dnia zapłaty. W uzasadnieniu podał, iż żądana kwota stanowi zachowek po A. D. (2). Twierdził, iż w skład spadku wchodzi wyłącznie lokal mieszkalny o wartości 120.000 zł.

Pozwana A. D. (1) zakwestionowała żądanie powoda co do wysokości podając, iż żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wskazała na rażącą dysproporcję sytuacji osobistej, rodzinnej, zdrowotnej, materialno-finansowej stron. Jednoczenie kwestionowała wskazaną przez powoda wartość lokalu mieszkalnego.

Sąd ustalił, co następuje:

A. D. (2) zamarła dnia 12 października 2016 r. w G.. Posiadała dwóch synów: B. D. i Z. D.. W chwili śmierci była wdową.

Na mocy testamentu notarialnego A. D. (2) do spadku powołała wnuczkę A. D. (1) – córkę Z. D., która opiekowała się nią przed śmiercią.

( dowód: przesłuchanie powoda – k. 208, przesłuchanie pozwanej – k. 218)

W chwili śmierci A. D. (2) była właścicielką wyodrębnionego lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 38,26 m ² położonego na czwartym piętrze budynku mieszkalnego wraz z przynależną piwnicą oraz udziałem wynoszącym (...) części w elementach wspólnych budynku, które nie służyły do wyłącznego użytku właścicieli lokali oraz z udziałem wynoszącym (...) części w działce pod budynkiem oznaczonej nr geod. 252. Standard wykończenia lokalu na dzień śmierci spadkodawczyni był niski. Lokal kwalifikował się do remontu. Jego wartość według stanu na dzień 12 października 2016 r. wynosiła 114.000 zł. Wskazana nieruchomość jest jedynym składnikiem masy spadkowej po A. D. (2).

( dowód : protokół – k. 74umowa o ustanowieniu odrębnej własności lokalu i umowa sprzedaży – k. 109-112, opinia biegłego sądowego J. N. – k. 127-167, fotografie – k. 45-54)

Pozwana spadkobierczyni objęła w posiadanie przedmiotowy lokal. Wymieniła w nim okna oraz baterię w łazience. Mieszkanie wynajęła A. S.. Sama mieszka w wynajętym lokalu położonym na parterze. Wychowuje dziesięcioletnią córkę, która cierpi na dziecięce porażenie mózgowe. Wymaga stałej opieki, częstych wizyt i kontroli u lekarzy specjalistów. Od 31 maja 2019 r. pozwana jest żołnierzem zawodowym w jednostce w G. z wynagrodzeniem ok. 3.000 zł netto. Otrzymuje także świadczenie wychowawcze na córkę w kwocie 500 zł.

( dowód : orzeczenie o niepełnosprawności – k. 14-15, dokumentacja medyczna – k. 16-18, 40-44, 102-104, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – k. 37-38, opinia nr (...) – k. 39, protokół zdawczo-odbiorczy lokalu – k. 55-56, umowa najmu z 20.06.2017 r. – k. 61-65, umowa najmu lokalu mieszkalnego z dnia 12.08.2013 – k. 66-68, faktura nr (...) – k. 57, faktura nr (...) – k. 58, decyzja (...) – k. 59, decyzja (...) – k. 60, zeznania świadka Z. D. – k. 89, opinia – k. 100, orzeczenie nr (...) – k. 106-109, zeznania świadka A. D. (3) – k. 118-119, A. S. – k. 118, decyzja (...) – k. 195, decyzja (...) – k. 196, decyzja (...) – k. 197, decyzja (...) – k. 198-199, karta powołania – k. 201, przesłuchanie pozwanej – k. 218)

Spadkobierczyni pokryła koszt zakupu nagrobka w wysokości 2.500 zł.

( dowód : faktura VAT (...) – k. 113, przesłuchanie pozwanej – k. 2018)

Powód B. D. posiada wynagrodzenie w kwocie 1.716 zł netto. Żona zarabia ok. 2.500 zł miesięcznie. Wraz z żoną oraz synem i synową wziął kredyt mieszkaniowy na lokal mieszkalny dla syna. Powód pomaga mu finansowo z uwagi na chorobę wnuczka.

( dowód : umowa nr (...) – k. 77-78, wyciąg – k. 79, zeznania świadka J. D. – k. 89-90, orzeczenie o niepełnosprawności – k. 92, zeznania świadka T. D. – k. 118-119, przesłuchanie powoda – k. 208)

B. D. zażądał od pozwanej uiszczenia zadatku w kwocie 30.000 zł. Pozwana odmówiła spełniania żądania.

( dowód : wezwanie do zapłaty – k. 5, pismo z 01.03.2018 r. – k. 75)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w znaczącej części.

Instytucję zachowku statuuje art. 991 § 1 k.c. Zgodnie z jego dyspozycją zstępnym, małżonkom oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawało, iż powód - jako zstępny spadkodawczyni - należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c. i art. 931 § 1 i 2 k.c.

W sprawie bezsporne pozostawało, iż roszczenie powoda o zachowek nie zostało zaspokojone w jakiejkolwiek części. Mając na uwadze, iż wysokość należnego zachowku uzależniona jest od wartości stanu czynnego spadku zasadniczą kwestią pozostawało ustalenie wartości rynkowej nieruchomości, która była jedynym składnikiem masy spadkowej po A. D. (2), co wynika ze zgodnych twierdzeń stron. Powołana w sprawie biegła z zakresu szacowania nieruchomości J. N. określiła wartość nieruchomości na kwotę 114.000 zł. Wskazana opinia zasługiwała na uwzględnienie w całości, gdyż została sporządzona rzetelnie, zaś strony nie wnosiły do niej zastrzeżeń. Ustaloną w opinii wartość rynkową nieruchomości Sąd przyjął do obliczenia wysokości należnego powodowi zachowku.

Sąd ustalił, iż wartość udziału spadkowego powoda, która stanowi podstawę obliczenia należnego po matce zachowku, wynosi 1/2 części masy spadkowej (art. 931 § 1 k.c.).

Na mocy art. 922 § 1 i 3 k.c. do spadku wchodzą także długi, na które w niniejszej sprawie składały się koszty nagrobku spadkodawczyni wykazane fakturą Vat nr (...) opiewające na kwotę 2.500 zł. Mając zatem na uwadze, iż wartość czynna spadku wynosi 111.500 zł (114.000 zł – 2.500 zł), natomiast powodowi przysługuje prawo żądania połowy wartości przypadającego mu udziału spadkowego po J. K., który wynosi 1/2 części masy spadkowej, żądanie powoda uzasadnione jest do kwoty 27.875 zł (111.500 zł x ½ x ½), zaś w pozostałej części nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., III CZP 18/81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03) w szczególnych i wyjątkowych okolicznościach dopuszczalne jest obniżenie należności z tytułu zachowku na podstawie art. 5 k.c. przy uwzględnieniu zwłaszcza klauzuli zasad współżycia społecznego. Podkreśla się jednak, że zakres zastosowania instytucji określonej w art. 5 k.c. powinien być szczególnie wąski. Zachowek stanowi bowiem urzeczywistnienie obowiązku moralnego, jaki spadkodawca ma wobec najbliższych i jest formą ochrony ich interesów. W przedmiotowej sprawie Sąd przyjął, że nie można uznać, aby zachodził szczególnie uzasadniony przypadek do pozbawienia powoda prawa do zachowku. Nie można bowiem przypisać powodowi rażąco niestosownego zachowania wobec spadkodawczyni, jak również nie wystąpiły szczególne okoliczności na linii uprawniony do zachowku - spadkobierca. Wbrew twierdzeniom pozwanej nie zachodzi rażąca dysproporcja stanu majątkowego stron. Zarówno powód, jak i pozwana posiadają znaczne zobowiązania, a ich dochody nie są wysokie. Wchodzący natomiast w skład spadku lokal mieszkalny nie służy do zaspokojenia niezbędnych potrzeb mieszkaniowych pozwanej, ma więc ona możliwość zaspokojenia roszczenia o zachowek z tego składnika majątku.

Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty zgodnie z żądaniem pozwu – tj. od dnia doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. uwzględniając sytuację materialną i osobistą pozwanej oraz konieczność ponoszenia kosztów związanych z leczeniem córki, które mają charakter stały.

O wynagrodzeniu pełnomocnika pozwanej ustanowionego z urzędu Sąd orzekł na podstawie § 8 pkt 2, § 4 pkt 2 ppkt 1, § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714) i przyznał je w kwocie 4.428 zł, w tym VAT, mając na uwadze nakład pracy adwokata.