Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2019 roku

Sąd Rejonowy w Tczewie III Wydział Rodzinny i Nieletnich w składzie:

Przewodniczący SSR Dorota Klukowska

Protokolant Monika Błaszk

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2019 roku w Tczewie

na rozprawie

z powództwa W. M.

przeciwko A. M. i małoletniemu M. M. (1)

o obniżenie alimentów

I.  alimenty ustalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawie o sygn. akt II C 4271/07 od powoda W. M. na rzecz małoletniego pozwanego M. M. (1) w kwocie 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie obniża z dniem 14 lutego 2017 roku do kwoty 100 zł (sto złotych) miesięcznie płatnej do rąk przedstawicielki ustawowej małoletniego pozwanego I. M. – z góry do dnia 20-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia;

II.  alimenty ustalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawie o sygn. akt II C 4271/07 od powoda W. M. na rzecz pozwanej A. M. w kwocie 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie obniża z dniem 14 lutego 2017 roku do kwoty 100 zł (sto złotych) miesięcznie płatnej do rąk pozwanej A. M. – z góry do dnia 20-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia;

I.  zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Radcy Prawnego E. S. kwotę 922,50 zł (dziewięćset dwadzieścia dwa złote 50/100) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej A. M. z urzędu w tym kwotę 172,50 zł (sto siedemdziesiąt dwa złote 50/100) tytułem podatku VAT;

I.  odstępuje od obciążania stron kosztami procesu.

Sygn. akt III RC 74/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 lutego 2017r. W. M. wniósł o obniżenie alimentów zasądzonych od niego wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 19 grudnia 2008r. w sprawie II C 4271/07 na rzecz pozwanych A. M. i M. M. (2) z kwoty po 800zł miesięcznie do kwoty po 200zł miesięcznie płatnych do 20 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu W. M. wskazał, że od dnia zasądzenia alimentów do 10 lutego 2017r. był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Obecnie jest po operacji krwiaka mózgu, która odbyła się (...)., posiada stopień niepełnosprawności i jest na zasiłku stałym z MOPS – od dnia 1 stycznia 2017r. do dnia 31 stycznia 2019r. w kwocie 524,47zł. Z uwagi na stan zdrowia i obecną sytuację finansową wniósł o obniżenie alimentów (k. 2-4).

W piśmie z 24 kwietnia 2017r. powód doprecyzował, że wnosi o obniżenie alimentów na rzecz zarówno pełnoletniej pozwanej, jak i małoletniego pozwanego - z kwoty 400zł do kwoty 100zł (k. 10).

Na rozprawie w dniu 13 maja 2019r. podtrzymał swój pozew, wniósł o obniżenie alimentów od dnia wniesienia pozwu (k. 191 i 191v).

Pełnomocnik pozwanych wniósł na rozprawie w dniu 13 maja 2019r. o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego zarówno z urzędu (za reprezentację A. M.), jak i z wyboru (za reprezentację M. M. (1)) (k. 191 od godz. 00:03:22 do godz. 00:05:12).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. M. urodzona (...) oraz małoletni M. M. (1) urodzony (...) są dziećmi W. M. i I. M..

dow ód: z akt IIC 4271/07 Sądu Okręgowego w Gdańsku: odpis aktu urodzenia– k. 5 i 6, odpis aktu małżeństwa k. 4.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2008r., sygn. akt II C 4271/07, Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał związek małżeński I. M. i W. M. przez rozwód. Jednocześnie miejsce pobytu małoletnich wówczas A. i M. M. (1) ustalił przy matce oraz udział pozwanego w kosztach utrzymania i wychowania dzieci ustalił na kwotę po 400zł miesięcznie, łącznie po 800zł miesięcznie płatne do rąk matki małoletnich do dnia 10-tego każdego miesiąca. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 10.01.2009r.

dow ód: z akt SO w Gdańsku IIC (...): odpis skrócony akt małżeństwa – k. 4, odpisy aktów urodzeń- k.5-6, pozew – k. 2-3, wyrok k. 66; zarządzenie k. 67.

Przy poprzednim ustalaniu wysokości alimentów pozwani zamieszkiwali z matką w mieszkaniu wujka. M. M. (1) miał 2,5 roku, zajmowali się nim też dziadkowie ojczyści, miał uczęszczać do przedszkola, którego koszt wynosił 450zł miesięcznie. Małoletni często chorował.

A. M. uczęszczała do 3 klasy szkoły podstawowej, do klasy integracyjnej i do świetlicy szkolnej, miała orzeczenie o niepełnosprawności, nosiła okulary, brała leki na tarczycę, nosiła buty ortopedyczne.

Utrzymanie każdego z dzieci powoda kosztowało wówczas po około 800 zł miesięcznie.

I. M. miała wówczas 35 lat, pracowała jako nauczyciel, zarabiała 1300zł netto, za wynajem swojego mieszkania otrzymywała 800zł miesięcznie, posiadała samochód A. z 1995r.

Przy poprzednim ustalaniu wysokości alimentów W. M. miał 37 lat, mieszkał ze swoimi rodzicami i przekazywał im 200zł na swoje utrzymanie. Od stycznia 2007r. był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Utrzymywał się z handlu samochodami i innymi rzeczami, osiągał dochód średnio 2.000zł miesięcznie. Powód nie miał majątku, korzystał z samochodu szwagra. W. M. miał wtedy regularne kontakty z synem, córkę widywał rzadko. PUP w T. dysponował ofertami pracy dla osób bez kwalifikacji z wynagrodzeniem od 1.126zł netto.

dow ód: z akt SO w Gdańsku IIC (...): zaświadczenie k. 7, postanowienie k. 8, sprawozdanie k. 18-22, 32-36 i 50-53, zeznania I. M. k. 55-56, zeznania W. M. k. 57, zaświadczenie k. 62.

A. M. urodziła się (...) Rozpoznano u niej zespół (...) i inne postacie niedoczynności tarczycy, jest pod stałą opieką lekarza POZ i psychologa, nie jest w stanie stanowić o sobie, każda wizyta lekarska oraz nowe otoczenie wywołują u niej silną reakcję stresową. Została, na stałe, zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności, ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 2013r. Pozwana wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W niniejszej sprawie reprezentował ją pełnomocnik z urzędu (k. 92 i 106). Pozwana mieszka z matką, jej partnerem i bratem w domu matki, nie posiada majątku, otrzymuje rentę socjalną w wysokości 739,58zł i zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153zł miesięcznie. Renta i zasiłek nie wystarczają na zaspokojenie wszystkich jej potrzeb. Pozwana jest w trakcie leczenia dentystycznego, w ubiegłym roku usunięcie jej zęba kosztowało 400zł, ostatnio miała usuwany ząb, ma problemy dermatologiczne, nie ma nadwagi.

Na miesięczne usprawiedliwione koszty utrzymania A. M. składają się następujące wydatki: wyżywienie – 500-600 zł, z uwagi na dietę tarczycową i nabiał bez laktozy, odzież i obuwie firmy (...), by nie musiała nosić wkładek ortopedycznych– 100-150 zł, chemia, środki czystości i leki - 100zł, wydatki związane ze szkołą – na strój na w-f, piórnik, plecak, zeszyty, strój na basen - 50zł, rozrywka, wyjście do kina, spotkanie z koleżanką – ok. 100zł, zajęcia z gotowania w szkole - 35 zł składka miesięczna, dojazdy kilka razy w roku na leczenie do G. czy K. – 20zł oraz udział pozwanej w opłatach mieszkaniowych.

dow ód: zeznania I. M. k. 192-193 od godz. 00:29:50 do godz. 00:56:20; zaświadczenie lekarskie k. 32a; orzeczenie o niepełnosprawności k. 33; oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k.96-99.

Małoletni M. M. (1) jest uczniem 6 klasy, na treningi wozi go tata. Małoletni ma problemy z matematyką, w zeszłym roku był zagrożony, matka zorganizowała mu korepetycje. W tym roku M. M. (1) radzi sobie z nauką, raz w tygodniu chodzi na korepetycje, by powtórzyć materiał, co kosztuje 30zł. Małoletni nie pojechał na zieloną szkołę, jego matki nie było stać na wycieczkę za 700zł, będzie miał wycieczkę do Hiszpanii w czasie wakacji. I. M. nie otrzymuje świadczenia wychowawczego 500+.

Na miesięczne usprawiedliwione koszty utrzymania M. M. (1) składają się następujące wydatki: wyżywienie – 400zł, odzież i obuwie– 100zł, chemia, środki czystości i leki - 100zł, wydatki związane ze szkołą – komitet rodzicielski -60zł, składka klasowa -30zł, wycieczki klasowe – 100zł, rozrywka, wyjście do kina, spotkanie z kolegami – ok. 100zł oraz udział pozwanego w opłatach mieszkaniowych.

dow ód: zeznania I. M. k. 192-193 od godz. 00:29:50 do godz. 00:56:20.

Matka pozwanych, I. M., ma 45 lat, zatrudniona jest jako nauczyciel. W roku 2017r. w (...) Szkole Podstawowej nr (...) otrzymywała wynagrodzenie brutto 3.621,35zł, netto 2.534,95zł. Przeciętne jej wynagrodzenie brutto za okres od lutego do lipca 2017r. wyniosło 5.294,20zł brutto, tj. 3.758,88zł netto, po odliczeniu pożyczki dostaje 2600zł plus ewentualne nadgodziny. I. M. spłaca kredyt na dom z ratą miesięczną 1310zł, za ogrzewanie i ciepłą wodę płaci latem 300zł, zimą ok. 700zł, za prąd niecałe 200zł miesięcznie, T. 80zł miesięcznie, za ścieki 120zł miesięcznie. Jej partner partycypuje w kosztach utrzymania domu, pomagają jej też rodzice.

dow ód: zaświadczenie o wynagrodzeniu k. 34, k. 35, zeznania I. M. k. 192-193 od godz. 00:29:50 do godz. 00:52:22; decyzja w sprawie wymiaru podatku k. 43; potwierdzenie wykonania operacji k. 44, 45-50, 51-57; faktura z (...) k. 58-60; faktura z (...) k. 61-64;faktuta z (...) T. k. 65-70; potwierdzenie wpłaty k. 71; zawiadomienie o wysokości rat k. 72-74.

W. M. ma 47 lat, ukończył zasadniczą szkołę zawodową zdobywając zawód mechanika pojazdów samochodowych, naukę przez rok kontynuował w technikum mechanicznym, po czym zrezygnował, wyjechał zarobkowo do Niemiec. W latach 1993-1998 prowadził własną firmę transportową. Potem zmienił branże i zajmował się handlem i montażem okien, przez 7 lat prowadził stolarnię, z uwagi na problemy z alkoholem, długi w firmie, działalność zamknął w roku 2005. Później zajmował się handlem, podejmował prace dorywcze za granicą. W maju 2016r., kiedy pracował na czarno w Niemczech, uległ wypadkowi, mur przewrócił mu się na głowę. We wrześniu 2016r. nastąpiła utrata przytomności, trafił do szpitala, gdzie zdiagnozowano u niego krwiaka podtwardówkowego i w dniu 23 września 2016r. przeprowadzono zabieg operacyjny.

Obecnie powód leczy się w ramach NFZ, prześwietlenia głowy robi odpłatnie. Dwa razy w miesiącu ma wizyty u psychiatry, raz u psychologa, jest pod opieką neurologa, w związku z zanikiem pamięci, przyjmuje leki rano i wieczorem, jest rozchwiany emocjonalnie, jest alkoholikiem, nie pije od 7 lat. Od momentu operacji nie pracuje, nie zajmuje się też renowacją samochodów. Od 2017r. utrzymuje się z renty socjalnej.

W. M. opłaca treningi piłkarskie syna. Po operacji, jeszcze przez 3 miesiące płacił alimenty w pełnej wysokości, ponieważ miał oszczędności. Od stycznia 2017r. jest na zasiłku i płaci tylko po 100zł miesięcznie na rzecz każdego z pozwanych i opłaca treningi syna. Powód wozi syna na treningi samochodem, który formalnie należy do jego koleżanki. W 2017r., z pieniędzy, które otrzymał od rodziny na święta i urodziny, opłacił wakacyjny obóz piłkarski syna. W tym roku wpłacił 150zł na wycieczkę syna. Powód żyje skromnie, w utrzymaniu pomaga mu rodzina, jada obiady u rodziców, ojciec opłaca składki za samochód. Z pieniędzy, które dostaje od brata i ojca robi dzieciom prezenty z okazji świąt, urodzin, ostatnio przekazał synowi 50 euro na kieszonkowe na wycieczkę i córce 200zł z okazji urodzin. Powód nie jest zorientowany w sytuacji szkolnej syna i sytuacji zdrowotnej dzieci.

Orzeczeniem z dnia 16 stycznia 2017r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnie niepełnosprawności do 31 stycznia 2019r. ze wskazaniem pracy w warunkach chronionych. Orzeczeniem z dnia 21 lutego 2019r. także zaliczono powoda do umiarkowanego stopnie niepełnosprawności do 28 lutego 2022r. i orzeczono, że jest on niezdolny do pracy. W obu orzeczeniach wskazano, że niepełnosprawność istnieje od 22 września 2016r. Powód nie dorabia jako kierowca, nie remontuje pojazdów, nie podejmuje żadnej pracy.

Decyzją z dnia 6 lutego 2017r. przyznano W. M. zasiłek stały od dnia 1 stycznia 2017r. do dnia 31 stycznia 2019r. w kwocie 524,47zł oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne na czas trwania świadczenia. Decyzją z dnia 4 lipca 2017r. zmieniono wysokość zasiłku stałego i od lipca 2017r. jego wysokość wynosiła 443,37zł. Decyzją z dnia 6 marca 2019r. przyznano powodowi zasiłek stały od dnia 1 lutego 2019r. do dnia 28 lutego 2022r. oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne na czas trwania świadczenia. W lutym 2019r. zasiłek wynosił 645zł, a od 1.03.2019r. do 28.02.2022r. będzie on wypłacany w kwocie 548,97zł. Powód otrzymuje paczki żywnościowe z MOPSu. Od listopada 2013r. wynajmuje lokal o powierzchni 30,30m2 , gdzie czynsz najmu wynosił 500zł miesięcznie + opłaty za media. Powód mieszka sam, przyznano mu dodatek mieszkaniowy w wysokości 190,63 zł na okres 1.06 - 30.11.2017r. i w kwocie 152,03zł na okres 1.02 – 31.07.2019r.

W. M. utrzymuje kontakt z pozwanymi, córkę widuje 1-2 razy w miesiącu, ma z nią też kontakt przez M., syna widuje co najmniej 3 razy w tygodniu, bo wozi go na treningi. Oczekuje na przydział lokalu socjalnego. Obecnie za czynsz i media płaci 700zł po odliczeniu dotacji, za telefon i Internet 70zł miesięcznie, za treningi piłkarskie syna 80zł miesięcznie, na leki wydaje 50zł miesięcznie, a na swoje utrzymanie i żywność 500zł. Powód nie posiada majątku większej wartości ani oszczędności.

dow ód: zeznania W. M. k. 137-139 od godz. 00:09:27 do godz. 00:41:30 i k. 191v-192 od godz. 00:11:02 do godz. 00:29:50; orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 11 i k. 184; decyzja MOPS k. 12 i k. 78 i k. 183; oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 13-15; decyzja Prezydenta Miasta T. k. 77 i k. 182; umowa najmu k. 82-84 i 186-190; zaświadczenie lekarskie k. 117; badanie lekarskie k. 143; informacja z Urzędu Miejskiego w T. k. 181; zestawienie k. 185.

W. M. nie jest osobą chorą psychicznie ani upośledzoną umysłowo. Rozpoznano u niego organiczne zaburzenia osobowości oraz organiczne zaburzenia depresyjne, a także zespół zależności alkoholowej w fazie abstynencji. Zdaniem biegłej psychiatry aktualny stan psychiczny powoda nie stanowi przeciwwskazania do podjęcia przez niego pracy zarobkowej, o ile praca ta byłaby dostosowana do jego aktualnych możliwości fizycznych, przy czym na temat konkretnych możliwości zarobkowania winien wypowiedzieć się m.in. neurolog.

dow ód: opinia sądowo – psychiatryczna k. 153-155

Z uwagi na objawy neurologiczne wynikające z przebytego leczenia operacyjnego krwiaka podtwardówkowego oraz z obecności przewlekłego krwiaka przymózgowego, powód jest niezdolny do pracy. W. M. nie może wykonywać pracy na budowie, jako mechanik samochodowy, nie może też prowadzić zawodowo samochodu. Możliwym jest, iż przewlekły krwiak przymózgowy będzie wymagał ponownego zabiegu neurochirurgicznego. Obecność tej zmiany jest przeciwwskazaniem do wysiłku fizycznego. Może także skutkować w przyszłości wystąpieniem napadu padaczkowego.

dow ód: opinia sądowa lekarza neurologa k. 164-166

S ąd zważył co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie zebranego w toku postępowania materiału dowodowego w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy oraz sprawy Sądu Okręgowego w Gdańsku sygn. akt II C 4271/07 – z których przeprowadzono dowód, opinii sądowo – psychiatrycznej i opinii sądowej lekarza neurologa, a także na podstawie zeznań I. M. - przedstawicielki ustawowej małoletniego pozwanego i matki pozwanej oraz zeznań W. M..

Ustalając miesięczne koszty utrzymania małoletniego M. M. (1), A. M., jak i ich matki I. M., Sąd nie oparł się na zestawieniach załączonych przez stronę pozwaną do akt (k. 36-39; k. 40-42 k. 100-102), albowiem zdaniem Sądu koszty te zostały znacząco zawyżone w stosunku do możliwości majątkowych i zarobkowych rodziców pozwanych i dochodów pozwanej. Sąd miał przy tym na względzie, że I. M. koszty te inaczej przedstawiła składając zeznania na rozprawie i to na nich Sąd oparł swe ustalenia. Sąd pominął także 3 zdjęcia (k. 136), mając na uwadze, że nie zostały one opatrzone datą, a powód podnosił, że pochodzą one ze zlotu w 2011r., są zatem sprzed wypadku.

Poza powyżej wskazanymi kwestiami, Sąd za wiarygodne uznał zeznania I. M. i to na nich oparł swe ustalenia, co do obecnych kosztów utrzymania zarówno małoletniego pozwanego, jak i pozwanej A. M.. Należy mieć na uwadze, że I. M. zamieszkuje z dziećmi, jest zatem najlepiej zorientowana w ich usprawiedliwionych kosztach utrzymania. Nadto wskazane przez nią koszty mieszkaniowe, wysokość jej dochodów, świadczeń otrzymywanych przez pozwaną, znajdują potwierdzenie w przedłożonych dokumentach.

Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania W. M., co do jego aktualnej sytuacji zdrowotnej, możliwości zarobkowych, źródła i kosztów utrzymania, albowiem zeznania te poparte są dokumentami i opiniami biegłych, nie były kwestionowane przez stronę przeciwną. Powód w zasadniczej części nie kwestionował kosztów utrzymania pozwanych. Bezsporne między stronami było to, że to on wozi syna na treningi i je opłaca, że dołożył do obozu i wycieczki syna, że robi dzieciom prezenty, ma z nimi kontakt, a także to, że uległ wypadkowi i że to na matce pozwanych spoczywa bieżąca piecza nad dziećmi, to I. M. zabezpiecza potrzeby zarówno małoletniego syna jak i dorosłej, ale wciąż wymagającej pomocy i opieki, córki – w zakresie edukacji, leczenia.

Sąd przyznał walor wiarygodności także dokumentom złożonym przez strony i opiniom sporządzonym przez biegłych, albowiem dokumenty te nie były kwestionowane. Opinie zdaniem Sądu są jasne, rzetelne, pozbawione sprzeczności, sporządzone zgodnie z tezą Sądu.

Reasumując dotychczasowe ustalenie i rozważania wskazać w tym miejscu należy, iż w niniejszej sprawie poza faktycznym sporem stron pozostawało to, iż małoletni pozwany i pozwana nie posiadają majątku, z którego mogliby czerpać dochód. Pozwana A. M., jako osoba niepełnosprawna od urodzenia, otrzymuje rentę socjalną w wysokości 739,58zł i zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153zł miesięcznie. Przy czym usprawiedliwione koszty utrzymania małoletniego M. M. (1) wynoszą ok. 1000zł, do czego należy doliczyć udział w opłatach mieszkaniowych ok. 225zł, łącznie ponad 1200zł, zaś usprawiedliwione koszty utrzymania A. M. przewyższają kwotę jej świadczeń tj. 892,58zł i wynoszą również ponad 1200zł wraz z jej udziałem w kosztach mieszkaniowych.

W zasadzie sporne pomiędzy stronami było to, czy powód z uwagi na swój stan zdrowia może podjąć pracę i w dalszym ciągu wywiązywać się z obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanych, czy aktualna sytuacja finansowa i możliwości zarobkowe powoda pozwalają mu na uiszczanie alimentów w dotychczasowej lub niższej niż ustalona ponad 10 lat temu przez Sąd Okręgowy w Gdańsku kwocie po 400 zł miesięcznie na rzecz każdego z pozwanych.

Mając to na względzie wskazać tu trzeba, że materialno-prawną podstawą powództwa o podwyższenie i obniżenie alimentów jest art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Z przepisu tego wynika, że można domagać się zmiany wysokości alimentów wyłącznie wówczas, gdy nastąpiła zmiana stosunków, czy to w sferze usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, czy też w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. To bowiem od tych dwóch zasadniczych przesłanek na mocy art. 135 § 1 wskazanego kodeksu uzależniony jest zakres obowiązku alimentacyjnego, przy czym – jak się w literaturze i orzecznictwie powszechnie podnosi – ingerencja w wysokość alimentów uzasadnia jedynie taka zmiana okoliczności, która ma charakter trwały i dotyczy okoliczności istotnych.

W związku z powyższym, oceniając tu zasadność powództwa W. M. o obniżenie alimentów z kwoty 400 zł miesięcznie do kwoty 100zł miesięcznie na rzecz pozwanych syna i córki, Sąd miał na uwadze tak rozmiar uzasadnionych potrzeb pozwanych jak i sytuację zdrowotna i możliwości majątkowe powoda W. M., a w szczególności zmiany tychże okoliczności na przestrzeni ostatnich ponad 10 lat, tj. od czasu ustalenia przez Sąd Okręgowy w Gdańsku alimentów kwocie po 400 zł miesięcznie od ojca rzecz syna i na rzecz córki.

Zmiana bowiem takiego orzeczenia dopuszczalna jest tylko w razie zmiany stosunków powstałych po jego wydaniu, a jej ustalenie następuje poprzez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi. Można więc powiedzieć, że postępowanie dowodowe w sprawie o obniżenie alimentów ma charakter porównawczy tego co było podstawą ustalenia alimentów w sprawie poprzedniej, z tym co zaistniało w sprawie wytoczonej na podstawie art. 138 kro. Przedmiotem postępowania dowodowego jest zatem zmiana okoliczności (stosunków) zarówno po stronie uprawnionego, jak i zobowiązanego.

Przez zmianę stosunków, o której mowa w art. 138 kro, rozumieć należy wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron powodujące zmianę (zwiększenie, ale i zmniejszenie) zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub też zmianę (zwiększenie, ale i zmniejszenie) zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Zmiana stosunków może więc doprowadzić zarówno do zmiany wysokości (podwyższenia lub obniżenia) obowiązku alimentacyjnego, jak i do jego wygaśnięcia.

Usprawiedliwione potrzeby dziecka uprawnionego do alimentów definiuje się jako potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu odpowiedni do wieku, stanu zdrowia i uzdolnień prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Rodzice w zależności od swoich możliwości zobowiązani są zapewnić dziecku środki do zaspokojenia jego potrzeb fizycznych i duchowych (wyżywienie, mieszkanie, odzież, środki higieny osobistej, leczenie w razie choroby), a także środki wychowania, kształcenia, dostarczania rozrywek i wypoczynku. Przy ocenie, która z potrzeb powinna być uznana za usprawiedliwioną należy brać z jednej strony możliwości finansowe rodziców, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż rozstrzygając o żądaniu zmiany wysokości ustalonych wcześniej alimentów Sąd musi się zawsze kierować przepisami regulującymi ogólne przesłanki ustalania wysokości świadczeń alimentacyjnych, a przede wszystkim przepisem art. 133 § 1 kro, zgodnie z którym do świadczeń alimentacyjnych wobec dzieci zobowiązani są oboje rodzice, niezależnie od tego, czy żyją razem z dzieckiem czy też oddzielnie oraz przepisem art. 135 § 1 kro, który wskazuje, że zakres tego obowiązku wyznaczany jest z jednej strony poziomem usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji, a z drugiej zaś zarobkowymi i majątkowymi możliwościami osoby zobowiązanej. Oba te czynniki Sąd bierze każdorazowo pod uwagę według stanu istniejącego w chwili orzekania. Przy czym oboje rodzice są zobowiązani do alimentacji względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, każdy stosownie do swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, ale – zgodnie z art. 135 § 2 kro – wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.

Przenosząc powyższe wywody na realia niniejszej sprawy wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie Sąd rozważał przede wszystkim, czy w usprawiedliwionych potrzebach pozwanych oraz w możliwościach zarobkowych i majątkowych ich ojca i matki zaszły takie zmiany, które uzasadniałyby obniżenie alimentów ustalonych od zobowiązanego ojca na rzecz uprawnionych syna i córki, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości.

Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokajane, wyznacza treść art. 96 k.r.o., według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie - odpowiednio do jego uzdolnień - do pracy dla dobra społeczeństwa. Przy czym zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami, i to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Oznacza to, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami.

W ocenie Sądu usprawiedliwione koszty utrzymania zarówno małoletniego pozwanego, jak i pozwanej wzrosły od 2008r. Obecnie Sąd ustalił ich wysokość na kwotę po około 1.200 zł miesięcznie, tym samym usprawiedliwiony koszt utrzymania każdego z pozwanych wzrósł o około 400zł i mimo, że A. M. otrzymuje świadczenia w kwocie około 900zł, to jednak nie pokrywają one wszystkich jej usprawiedliwionych potrzeb.

Zważyć należy, że w ciągu ostatnich 10 lat nastąpiła zmiana tak w sytuacji życiowej matki pozwanych – wzrosły jej zarobki, zamieszkała z partnerem, a także w sytuacji ojca pozwanych – po wypadku zaliczono go do umiarkowanego stopnie niepełnosprawności do 28 lutego 2022r. i orzeczono, że jest on niezdolny do pracy, w okresie od 1.03.2019r. do 28.02.2022r. będzie otrzymywał zasiłek socjalny w kwocie 548,97zł.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny i judykatury, rodzice są zobowiązani podzielić się z małoletnim dzieckiem nawet najskromniejszym dochodem, rezygnując z zaspokojenia własnych potrzeb ponad potrzeby niezbędne. Obowiązek dostarczania środków utrzymania i wychowania, małoletniemu, czy nie mogącemu utrzymać się samodzielnie dziecku, jest bowiem podstawą powinnością rodzica i nie można się od niej uwolnić, z argumentacją, iż ponoszone alimenty stanowią dla zobowiązanego nadmierne obciążenie. Rodzice są obowiązani podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami. Możliwości świadczenia alimentów nie ma zaś tylko ten, kto nie posiada majątku, nie jest, ze względu na stan zdrowia, zdolny do jakiejkolwiek pracy zarobkowej i w ogóle nie otrzymuje żadnych świadczeń.

Oceniając powództwo powoda Sąd miał na względzie, że górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, choćby nawet nie zostały w tych granicach pokryte wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji (por. wyrok SN z 20.01.1972r., III CRN 470/71, Lex Polonica nr 316367).

Zarówno z opinii sądowej lekarza neurologa, jak i z orzeczenia o niepełnosprawności wynika, że W. M. jest niezdolny do pracy. Nie może wykonywać pracy na budowie, jako mechanik samochodowy, nie może też prowadzić zawodowo samochodu. Możliwym jest, iż przewlekły krwiak przymózgowy będzie wymagał ponownego zabiegu neurochirurgicznego. Obecność tej zmiany jest przeciwwskazaniem do wysiłku fizycznego. Może także skutkować w przyszłości wystąpieniem napadu padaczkowego ( k. 164-166). Orzeczeniem z dnia 21 lutego 2019r. zaliczono powoda do umiarkowanego stopnie niepełnosprawności do 28 lutego 2022r. i orzeczono, że jest on niezdolny do pracy (k. 184).

Z tych względów, mając na uwadze obecną sytuację życiową, możliwości zarobkowe i majątkowe powoda, usprawiedliwione koszty jego utrzymania, Sąd doszedł do przekonania, że W. M. nie ma możliwości, by płacić alimenty dotychczas zasądzone. Chociaż wzrosły usprawiedliwione koszty utrzymania jego dzieci i mimo, że świadczenia córki nie pokrywają jej usprawiedliwionych potrzeb, to pojawiła się nowa okoliczność w postaci niezdolności powoda do pracy i okoliczność ta ma charakter trwały (w orzeczeniu wskazano datę 28 lutego 2022r.). z tych względów Sąd, zgodnie z żądaniem powoda, obniżył alimenty zasądzone w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie II C 4271/07 na rzecz każdego z pozwanych z kwoty 400zł miesięcznie do kwoty 100zł miesięcznie, od dnia złożenia pozwu w niniejszej sprawie, o czym orzekł w punktach I i II wyroku.

Sąd miał przy tym na względzie, że nawet jeśli powód otrzymuje pomoc i wsparcie rzeczowe, finansowe od swoich rodziców, rodzeństwa, to jednak okoliczność ta nie może przesądzić o jego dolności do płacenia alimentów na rzecz dzieci w dotychczas ustalonej wysokości. Po pierwsze pomoc ta ma charakter dobrowolny, ma służyć zaspokajaniu potrzeb powoda, po drugie zważyć należy, że powód z pieniędzy otrzymywanych od rodziny robi także prezenty dla dzieci, czego nie sposób go pozbawić. Zaś wysokość jego renty socjalnej na pewno nie pozwala na zasądzenie kwoty alimentów wyższej niż wskazana w pozwie, bowiem zawsze zachodzi potrzeba zachowania rozsądnej równowagi pomiędzy zaspokojeniem potrzeb uprawnionego dziecka a poziomem życia jego rodzica, innymi słowy uwzględnienie roszczenia dziecka nie może doprowadzić do niedostatku rodziców.

W ocenie Sądu możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego zmniejszyły się do obecnie osiąganych dochodów, tj. do kwoty 548,97zł. Co powoduje, że nawet uwzględniając fakt, że powód otrzymuje paczki żywnościowe z MOPSu i dodatek mieszkaniowy w wysokości 152,03zł, a także korzysta z pomocy rodziny, nie sposób uznać, iż może on łożyć miesięcznie kwotę ponad 200zł na utrzymanie swych dzieci. Źródłem jego dochodu jest jedynie renta socjalna, a więc jego możliwości zarobkowe są znacznie ograniczone w porównaniu z rokiem 2008. Zauważyć należy, że dotychczas zasądzone alimenty w kwocie łącznej 800 zł znacznie przekraczają wysokość jego renty.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej A. M. z urzędu rozstrzygnięto w punkcie III wyroku na podstawie §8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 1 i 2 pkt 1 i 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Sąd uwzględnił przy tym nakład pracy adwokata, liczbę stawiennictw w sądzie na rozprawach, obszerność materiału dowodowego, w szczególności opinie biegłych i zasądził opłatę przekraczającą stawkę minimalną. Opłatę za czynności adwokata Sąd podwyższył także o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług tj. o 23% (§4 ust 3 powyższego Rozporządzenia).

Biorąc pod uwagę aktualną sytuację powoda i pozwanych, którzy w chwili obecnej nie są w stanie ponieść kosztów procesu, w tym opinii biegłych, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i swojej rodziny, Sąd odstąpił od obciążania stron kosztami procesu na mocy art. 108 § 1 kpc i art. 102 kpc, o czym orzekł w punkcie IV sentencji.