Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Otwocku – III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w składzie:

Przewodniczący: SSR Paweł Witan

Protokolant: Ewa Sitkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2019 r. w Otwocku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. R. (1)

przeciwko A. J.

o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

1.  z dniem 1 stycznia 2018 r. stwierdza wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego D. R. (1) wobec córki A. J., ostatnio ustalonego wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 24 czerwca 2009 r. sygn. IV Ca 285/09;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  koszty procesu między stronami wzajemnie znosi;

4.  nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa;

5.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Otwocku na rzecz adw. A. K. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) zł, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sygn. akt III RC 342/18

UZASADNIENIE

D. R. (1) pozwem z dnia 13 grudnia 2018 roku (data wpływu do Sądu) wniósł o stwierdzenie wygaśnięcia, z dniem 10 stycznia 2012 r., jego obowiązku alimentacyjnego wobec córki A. J., ustalonego ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Otwocku z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie sygn. III RC 409/08, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 24 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV Ca 285/09) na kwotę po 450 zł miesięcznie.

(pozew k. 1-4)

Pozwana na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2019 r. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

(stanowisko pozwanej k. 43)

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów i zdjęć przedstawionych przez strony (k. 6-17, 51-76, 85-86, 88-89, 91-107, 112-140), akt sprawy III RC 371/08 i III RC 409/08, zeznań świadka L. J. (k. 108-109), a także dowodu z przesłuchania stron (powoda k. 109-110 i pozwanej k. 141-142) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. J. ur. (...) jest córką L. J. i D. R. (1). Obecny obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanej został ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Otwocku z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie sygn. III RC 409/08, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 24 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV Ca 285/09) na kwotę po 450 zł miesięcznie.

W czasie ustalenia po raz ostatni wysokości alimentów D. R. (1) na rzecz córki, A. J. miała 15 lat, była uczennica gimnazjum w Ognisku Wychowawczym, jej koszt utrzymania wynosił ok. 600 zł miesięcznie.

D. R. (2) pracował wówczas jako dozorca i zarabiał ok. 850 zł miesięcznie, jednakże jego możliwości zarobkowe były wyższe i wynosiły ok. 1500 zł miesięcznie. D. R. (1) zamieszkiwał wówczas wraz z żoną i ich wspólną 14 – letnią córką, nie utrzymywał kontaktów z A. J..

(d. akt urodzenia pozwanej k. 6, wyrok Sądu Rejonowego w Otwocku z dn. 16 stycznia 2009 r. k. 7, wyrok Sądu Rejonowego w Otwocku z dn. 24.06.2009 r. k. 8, akta III RC 409/08)

A. J. ma obecnie 25 lat. Szkołę Podstawową oraz gimnazjum ukończyła w terminie. Następnie uczyła się w Technikum Ekonomicznym w O., gdzie nie ukończyła pierwszego roku. Następnie bez rezultatów swoich sił próbowała w Liceum Ogólnokształcącym im. K. I. G. w O., później zaś w Liceum należącym do Zespołu Szkół (...) w (...) Centrum (...) i (...) w Z., gdzie w 2012 roku ukończyła pierwszą klasę.

Następnie pozwana uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego w K. (gdzie nie została jednak sklasyfikowana), potem do LO im. K. I. G. w trybie wieczorowym (zajęcia odbywały się trzy razy w tygodniu od godz. 15.00), by następnie uczęszczać do Liceum dla Dorosłych E. w O. – w żadnej z powyższych szkół nie udało się jej jednak otrzymać promocji na kolejny rok nauki.

Ostatecznie pozwana zapisała się do LO dla Dorosłych (...) w O., gdzie zdobyła średnie wykształcenie w kwietniu 2019 r. Zajęcia w powyższej szkole odbywały się w weekendy co dwa tygodnie.

Od września 2019 r. A. J. planuje rozpocząć naukę w szkole (...) na kierunku policealnym (...) usług kosmetycznych (obecnie posiada status „w rekrutacji”) – nauka w powyższej szkole także będzie odbywać się w weekendy.

(d. zeznania L. J. k. 108-109, przesłuchanie A. J. k. 141-142, zaświadczenie k. 91, świadectwa szkolne k. 92-93)

A. J. w 2014 r. po raz pierwszy podjęła pracę zarobkową bez umowy. Początkowo pracowała dorywczo w branży gastronomicznej (na tzw. zmywaku), osiągając dochody w wysokości ok. 8 zł za godzinę.

Pierwszą zarejestrowaną pracę A. J. podjęła w 2016 r. – w powyższym roku osiągnęła przychód w wysokości niespełna 1500 zł. W 2017 r. osiągnęła przychód w wysokości niespełna 6800 zł, zaś w 2018 r. w wysokości niespełna 9000 zł – w tym ostatnim roku pozwana pracowała 3 miesiąca (w pizzerii D.), a oprócz wynagrodzenia, którego otrzymanie zostało odzwierciedlone w deklaracji PIT, otrzymywała również nieopodatkowane i nieewidencjonowane napiwki.

Obecnie A. J. również pracuje w gastronomii (przyjmuje zmówienia, obsługuje gości) – przy czym osiąga wynagrodzenie w wysokości 12 zł/h netto.

(d. deklaracje PIT k. 97-107, przesłuchanie pozwanej k. 141-142)

W przeszłości – przed ukończeniem 18 roku życia – pozwana leczyła się psychiatrycznie, była hospitalizowana.

A. J. ma zdiagnozowany zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Nadto w przeszłości (w 2012 r.) rozpoznano u niej również zaburzenia adaptacyjne.

Powyższe problemy zdrowotne mają wpływ na trudności pozwanej w utrzymaniu pracy. Pozwana nie posiada jednak orzeczenia o niepełnosprawności ani o niezdolności do pracy, obecnie także się nie leczy.

(d. dokumentacja medyczna k. 91-96, zeznania L. J. k. 108-109, przesłuchanie pozwanej k. 141-142)

A. J. zamieszkuje razem z matką w mieszkaniu, czynsz za które wynosi ok. 470 zł miesięcznie. Do kosztów utrzymania tego mieszkania należy również zaliczyć opłatę za wodę – 80 zł miesięcznie i za gaz – 70 zł miesięcznie. Na wyżywienie małoletnia potrzebuje ok. 500 zł miesięcznie, a na środki higieniczne i czystości ok. 50-100 zł miesięcznie. Pozwana zakupiła ponadto na raty telewizor i telefon – łącznie miesięczna za w/w przedmioty wynosi 350 zł.

(d. zeznania L. J. – k. 108-109, przesłuchanie A. J. – k. 141-142)

D. R. (1) ma 50 lat, z zawodu jest monterem urządzeń elektronicznych. Zamieszkuje wraz z żoną i drugą córką (obecnie 23 letnią M. R.) w O.. Powód nie posiada stałego zatrudnienia, od 2012 r. pracuje dorywczo, zajmuje się domem (żona pozwanego osiąga bardzo dobre zarobki, w 2018 r. osiągnęła przychód w wysokości ponad 117 000 zł).

(d. przesłuchanie powoda k. 109-110, deklaracje PIT k. 51 – 76)

Powód był pozbawiony władzy rodzicielskiej, przez wiele lat nie utrzymywał z kontaktu z córką – kontakt ten nawiązał dopiero po ukończeniu przez pozwaną 18 roku życia – kontakt ten nie był jednak intensywny i po ok. 2 latach pozwana zrezygnowała z jego podtrzymywania.

D. R. (1) posiada zaległości w spłacie alimentów – w 2013 r zaległości te wynosiły ok. 3000 zł, od tego czasu powód płacił jedynie niewielką część należnych alimentów – z różną częstotliwością (co 1- 3 miesiące) przekazywał pozwanej kwoty po 50 zł -150 zł. Począwszy od stycznia 2018 r. powód zaprzestał przekazywać pozwanej jakiekolwiek alimenty. W lipcu 2018 r. pozwana złożyła zawiadomienie o popełnieniu przez jej ojca przestępstwa niealimentacji, w następstwie czego pozwany od września 2018 r. znowu zaczął płacić córce alimenty, lecz w dalszym ciągu w niepełnej kwocie. Aktualnie przeciwko powodowi toczy się postępowanie karne związku z niewywiązywaniem się z obowiązku alimentacyjnego względem córki.

(przesłuchanie D. R. (1) k. 109-110, przesłuchanie A. J. k. 141-142, przekazy pocztowe – k. 112-140)

Sąd dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty przedstawione przez strony i załączone do akt sprawy.

Sąd uznał co do zasady za wiarygodne także zeznania powoda, pozwanej oraz świadka L. J..

Sąd odmówił jedynie waloru wiarygodności zeznaniom świadka, w zakresie w jakim wynika z nich, że pozwany od 2003 r. nie przekazywał żadnych środków na utrzymanie córki (albowiem co innego wynika z przedstawionych przez pozwanego potwierdzeń przelewów), oraz w zakresie, w jakim wynika z nich, że na wyżywienie wydają z córką ok. 500-600 zł miesięcznie (w ocenie Sądu, mając na uwadze doświadczenie życiowe oraz zeznania samej pozwanej, powyższą kwotę należy uznać za zaniżoną).

Sąd nie dał również wiary zeznaniom powoda w części, w jakich wynika z nich, że zaprzestał łożenia alimentów na córkę w czerwcu 2017 r., albowiem z przedstawionych przez samego powoda potwierdzeń przelewów wynika, że po tej dacie przelewał jeszcze córce alimenty w lipcu i w grudniu 2017 r.

Wreszcie Sąd nie dał także wiary zeznaniom pozwanej w zakresie, w jakim wynika z nich, że na kosmetyki, środki czystości i buty potrzebuje ok. 500 zł miesięcznie, albowiem w ocenie Sądu doświadczenie życiowe wskazuje, ze powyższe kwoty są zawyżone, zaś usprawiedliwione koszty utrzymania A. J. w zakresie kosmetyków i środków czystości wynoszą ok. 50-100 zł miesięcznie, zaś w zakresie obuwia – ok. 50 zł miesięcznie; jak również Sąd odmówił waloru wiarygodności zeznaniom A. J. w zakresie, w jakim wynika z nich, że w (...) S.A. w 2018 r. zarabiała maksymalnie 1500 zł miesięcznie (przy czym miała tam pracować 3 miesiące), albowiem co innego wynika z analizy dostarczonej przez nią deklaracji PIT, a nadto w dalszym toku zeznań pozwana wskazała, że możliwe, iż zarabiała więcej.

W pozostałym zakresie Sąd zeznaniom świadka oraz stron dał wiarę, z tym, że Sąd nie dokonywał oceny w/w zeznań w zakresie dokładnej kwoty zaległości alimentacyjnych powoda wobec pozwanej (powód kwestionował, jakoby miał ok. 30 000 zł zaległości, podnosząc, iż komornik, który wskazał powyższą sumę, nie wie o wszystkich dokonanych przez niego wpłatach), uznając, iż ustalenie dokładnej kwoty tej zaległości nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 133 § 1 kro rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. W doktrynie przyjmuje się, że celem ustalania, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, należy dokonać oceny jego możliwości zarobkowych oraz majątkowych i oceny, czy ich wykorzystanie pozwala na osiągnięcie dochodu wystarczającego na zaspokojenie jego potrzeb życiowych, przy czym ocena ta winna być dokonywana w zasadzie analogicznie do oceny możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji, jednakże z uwzględnieniem odrębności związanych z wiekiem dziecka i jego staraniami o zdobycie stosownych kwalifikacji zawodowych (zob. np. J. Wierciński (red)., Komentarz do art. 133 kro. Lexis Nexis).

Wskazać jednocześnie należy, iż zgodnie z ugruntowanym już w orzecznictwie poglądem wykładni art. 133 § 1 kro „nie można dokonywać w oderwaniu od art. 96 k.r.o., który nakłada na rodziców obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Obowiązek, o którym mowa, nie jest ograniczony przez termin dojścia uprawnionego do pełnoletniości. Nie jest również związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że ustaje z chwilą osiągnięcia przez uprawnionego określonego podstawowego względnie średniego wykształcenia. Należyte przygotowanie do przyszłej pracy zawodowej może również obejmować studia wyższe, jeżeli tylko uzdolnienia dziecka, jego ambicje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, by studia te rozpocząć, kontynuować i pomyślnie zakończyć. Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, należy brać pod rozwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy ich zdolności oraz cechy charakteru pozwalają na kontynuowanie nauki. Rodzice nie mogą zatem uchylić się od obowiązku alimentowania studiującego dziecka przez powoływanie się na to, że mogłoby ono już "utrzymać się samodzielnie", gdyby podjęło pracę z chwilą osiągnięcia średniego wykształcenia. Jedynie brak pozytywnych wyników w nauce uzasadniałby ustanie obowiązku alimentacyjnego rodziców” (tak SN w wyroku z dnia 16 lipca 1998 r. sygn. I CKN 521/98).

Z kolei zgodnie z art. 133 § 3 kro „rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”.

O zakresie obowiązku alimentacyjnego decydują natomiast usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 kro). Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od różnych okoliczności natury społecznej i gospodarczej w których osoba uprawniona się znajduje. Zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle można określić potrzeby życiowe, materialne i intelektualne uprawnionego (uzasadnienie do tezy IV uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987r., II CZP 91/86).

Potrzeby uprawnionego oraz możliwości zobowiązanego ulegają zmianie. Dlatego też w razie zmiany stosunków zarówno uprawniony jak i zobowiązany mogą żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego (art. 138 kro).

W ocenie Sądu z zebranego w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, iż A. J. jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Pozwana ma obecnie 25 lat, ukończyła szkołę średnią, ma doświadczenie zawodowe w gastronomi i obecnie pracuje osiągając wynagrodzenie w wysokości 12 zł netto/h. W ciągu miesiąca jest więc w stanie zarobić ok. 2000 zł netto miesięcznie, co biorąc pod uwagę przypadające na nią koszty utrzymania domu, w których zamieszkuje (tylko ok. 310 zł miesięcznie), wskazuje, że pozwana jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Fakt, iż pozwana zamierza kontynuować naukę w szkole policealnej nie przemawia za przyjęciem, iż powód winien w dalszym ciągu łożyć na jej utrzymanie, albowiem A. J. planuje uczyć się w szkole, w której zjazdy odbywają się w część weekendów (nie powinny one uniemożliwić jej więc zatrudnienia, nawet biorąc pod uwagę, iż w gastronomi pracuje się także w weekendy – powódka co do zasady zjazdy będzie miała bowiem tylko w co drugi weekend), a nadto biorąc pod uwagę, ile lat trwało i z jakimi trudnościami było połączone ukończenie przez pozwaną szkoły średniej, nie sposób przyjąć, aby obowiązek powoda przygotowania pozwanej do przyszłej pracy zawodowej (przejawiający się w obowiązku stworzenia jej takich warunków finansowych, aby mogła zdobyć odpowiednie wykształcenie) obejmował finansowanie dalszego kształcenia pozwanej.

Jednocześnie zauważyć należy, iż powód wnosił o stwierdzenie obowiązku wygaśnięcia jego obowiązku alimentacyjnego względem córki z dniem 10 stycznia 2012 r., a więc z dniem ukończenia przez córkę 18 roku życia. W ocenie Sądu tak daleko idące żądanie powoda jest nieuzasadnione. Zwrócić należy uwagę na fakt, iż w tym czasie A. J. przebywała na psychiatrycznym pododdziale dziennym szpitala w Z. (z rozpoznaniem reakcji na ciężki stres – zaburzeń adaptacyjnych), gdzie uczyła się w I klasie L.O. Nie miała więc żadnych możliwości podjęcia pracy i samodzielnego utrzymania się.

W ocenie Sądu, mając na uwadze problemy zdrowotne pozwanej, okoliczność, iż – jak wynika chociażby z karty informacyjnej ze szpitala w Z. z lipca 2012 r. – A. J. cechowała dojrzałość społeczna i emocjonalna poniżej wieku metrykalnego, zaś jej zdolność przewidywania była słaba, biorąc pod uwagę dochody osiągane przez pozwaną w kolejnych latach, uznać należy, iż A. J. była w stanie samodzielnie się utrzymać od stycznia 2018 r. Pozwana miała już bowiem wtedy 24 lata, a miesięcznie była w stanie zarobić brutto ok. 2500 zł plus napiwki. Zauważyć przy tym należy, iż do końca 2017 r. powód uiszczał na rzecz pozwanej alimenty, a więc sam widział konieczność finansowego jej wspierania (D. R. (1) zaprzestał wspierania finansowego córki od stycznia 2018 r.).

Na marginesie zauważyć przy tym należy, iż nie zostały spełnione przesłanki uchylenia się przez powoda od świadczeń alimentacyjnych wskazane w art. 133 § 3 kro. Mając na uwadze dochody powoda z prac dorywczych (ok. 1500 zł miesięcznie – na tyle samo były wyceniane możliwości zarobkowe powoda w czasie zasądzenia od niego ostatnio ustalonych alimentów) nie sposób przyjąć, aby płacenie zasądzonych na A. J. alimentów połączone było z nadmiernym uszczerbkiem dla D. R. (1). Jednocześnie w ocenie Sądu nie sposób przyjąć, iż pozwana nie dokładała starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się – zauważyć bowiem należy, iż od 2014 r. podejmowała pierwsze prace dorywcze, zaś jej problemy z ukończeniem szkoły średniej przynajmniej częściowo wynikały z jej stanu psychicznego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd stwierdził wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego D. R. (1) wobec A. J. z datą 1 stycznia 2018 r., zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

O kosztach procesu (które to koszty Sąd wzajemnie zniósł) Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc zaś o nieuiszczonych kosztach sądowych (które Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa) na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w art. 102 kpc.

Nadto Sąd przyznał adw. A. K. z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Otwocku kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu co znajduje swoje uzasadnienie w § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 8 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.