Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Daczyński

Sędziowie: SSA Jacek Nowicki /spr./

SSA Bogusława Żuber

Protokolant: st. sekr. sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 11 maja 2017 r. sygn. akt IX GC 255/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  oddala powództwo,

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 14.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 25.387 zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu apelacyjnym.

Bogusława Żuber Andrzej Daczyński Jacek Nowicki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 stycznia 2016 roku powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w Ł. kwoty 345.725,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 17 lutego 2016 roku Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

Od powyższego nakazu pozwany wniósł sprzeciw wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem ził maj a 2017 roku Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 345.725,67 zł z ustawowymi odsetkami od 11 września 2014 roku w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

W dniu 5 czerwca 2014 roku strony zawarły umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, auto casco oraz następstw nieszczęśliwych wypadków kierowców i pasażerów. Ubezpieczonym podmiotem był (...) S.A., a przedmiotem umowy autobus marki V. (...) 927 o nr rej. (...).

Integralną częścią ubezpieczenia były min. ogólne warunki ubezpieczenia auto casco.

Zgodnie z § 3 pkt 1 ppkt 4 owu bez względu na uzgodniony w umowie ubezpieczenia zakres ubezpieczenia pozwany nie ponosił odpowiedzialności za szkody powstałe w ubezpieczonym pojeździć podczas kierowania pojazdem przez ubezpieczonego lub osobę upoważnioną do kierowania pojazdem:

a) w stanie po użyciu alkoholu łub w stanie nietrzeźwości, po użyciu narkotyków lub innych środków odurzających, o ile miało to wpływ na zaistnienie lub rozmiary szkody,

b) bez uprawnień do kierowania tym pojazdem, w tym bez ważnego prawa jazdy i innych dokumentów wymagalnych przepisami kraju zajścia wypadku, o ile miało to wpływ na powstanie zdarzenia wywołującego szkodę.

Natomiast w myśl natomiast § 1 pkt 5 ppkt 16 owu przez osobę upoważnioną do kierowania pojazdem należy rozumieć osobę, która za zgodą i wiedzą ubezpieczonego weszła w posiadanie kluczyka lub sterownika, służącego do otwarcia lub uruchomienia pojazdu.

Zakup autobusu został sfinansowany przez (...) S.A., w ramach zawartej przez powoda umowy leasingu operacyjnego z dnia 1 czerwca 2010 roku.

W nocy z 8 na 9 sierpnia 2014 roku pomiędzy miejscowościami K. i L. doszło do wypadku polegającego na tym, że kierujący autobusem marki V. (...) K. C. znajdując się w stanie nietrzeźwości wjechał na przeciwny pas ruchu wskutek czego najechał na prawidłowo jadący pojazd marki H. (...) i doprowadził do zderzenia czołowego z samochodem ciężarowym marki H.. K. C. nie był pracownikiem powoda, a (...) spółki z o.o., która świadczyła na rzecz powoda usługi w zakresie prowadzenia autobusu.

Powód w drodze umowy cesji zawartej w lipcu 2015 roku nabył od (...) S.A. z siedzibą w P. wszelkie uprawnienia do dochodzenia odszkodowania, z tytułu szkody powstałej na skutek zdarzenia z dnia 9 sierpnia 2014 roku.

W dniu 11 sierpnia 2014 roku powód zgłosił pozwanemu szkodę związaną z wypadkiem.

Pozwany po rozpatrzeniu zgłoszonych roszczeń decyzją z dnia 6 października 2014 roku odmówił wypłaty odszkodowania, wskazując, że nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe w ubezpieczonym pojeździe podczas kierowania pojazdem przez ubezpieczonego lub osobę upoważnioną do kierowania pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości, po spożyciu narkotyków lub innych środków odurzających.

Pismem z dnia 26 stycznia 2015 roku powód zwrócił się do pozwanego o ponowne rozpoznanie roszczenia.

Pozwany decyzją z dnia 9 marca 2015 roku podtrzymał swoją pierwotną decyzję.

Koszt naprawy autobusu wyniósł 345,842,74 zł netto (425.386,57 zł brutto).

Zdaniem Sądu Okręgowego spór w niniejszej sprawie sprowadzał się nie tyle do interpretacji zapisów ogólnych warunków umów, co ustalenia czy znajdowały one zastosowanie w niniejszej sprawie, a nadto wysokości odszkodowania.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że winę za spowodowanie wypadku ponosi kierowca K. C., który znajdował się w stanie nietrzeźwości, jednakże w świetle § 3 pkt 1 ppkt 4 w zw. z § 1 pkt 5 ppkt 16 owu K. C. nie był osobą upoważnioną przez powoda do kierowania autobusem. Zdaniem Sądu Okręgowego nie można bowiem przyjąć, aby powód miał wpływ na wyznaczenie kierowcy i przekazanie mu kluczyków do pojazdu, a w konsekwencji upoważnienie go do jego prowadzenia. Tego rodzaju działania podejmowały upoważnione osoby w imieniu (...) spółki z o.o.

W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do przyjęcia wykładni rozszerzającej i uznania, że wiedza i zgoda ubezpieczonego, odnosi się również do działań osób trzecich, którym powód powierzył świadczenie usług, przy wykorzystaniu ubezpieczonego pojazdu. Ewentualne wyłączenie odpowiedzialności powoda mogłoby nastąpić jedynie w następstwie jego działań lub zaniechań - jego upoważnionych przedstawicieli, a nie działania osób reprezentujących inny podmiot, z którym ubezpieczony miał jedynie podpisaną umowę i na działania których nie miał wpływu.

Przesądzenie odpowiedzialności pozwanego co do zasady, umożliwiło zbadanie podniesionego zarzutu dotyczącego nieprawidłowej wysokości odszkodowania. Ocena tego zarzutu wymagała wiedzy specjalnej, a zatem przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

W swojej opinii biegły E. W. wskazał, że koszty naprawy pojazdu marki V. (...) (...) w związku ze zdarzeniem z dnia 9 sierpnia 2014 roku wyniosły 345.842,74 zł netto (425.386,57 zł brutto), w tym:

a) robocizna - 92.93 0 zł netto,

b) koszty dodatkowe - 870 zł netto,

c) robocizna lakiernicza - 9.932,50 zł netto,

d) materiały lakiernicze - 3.973 zł netto,

e) części zamienne z normaliami - 238.484,74 zł netto.

W apelacji z 14 czerwca 2017 roku pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego i procesowego oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

1. Apelacja jest zasadna. Powód jako ubezpieczający zawarł z pozwanym jako ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, auto casco oraz następstw nieszczęśliwych wypadków. W okresie ubezpieczenia doszło do wypadku i uszkodzenia autobusu marki V. (...) 927, którego powód był leasingobiorcą, przy czym na podstawie cesji nabył od ubezpieczonego (...) S.A — leasingodawcy uprawnienie do dochodzenia odszkodowania.

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt. 4a) ogólnych warunków ubezpieczenia auto - casco pozwany nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe w ubezpieczonym pojeździe podczas kierowania pojazdem przez ubezpieczonego lub osobę upoważnioną do kierowania pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości, po spożyciu narkotyków lub innych środków odurzających, o ile miało to wpływ na zaistnienie lub rozmiar szkody. Z kolei § 1 ust. 5 pkt. 16 ogólnych warunków ubezpieczenia stanowi, że osobą upoważnioną do kierowania pojazdem jest osoba, która za zgodą i wiedzą ubezpieczonego weszła w posiadanie kluczyka lub sterownika, służącego do otwarcia lub uruchomienia pojazdu.

Istota sporu sprowadza się do rozstrzygnięcia zasadniczej kwestii niniejszego postępowania, a mianowicie czy kierowca K. C. był osoba upoważnioną do kierowania pojazdem przez ubezpieczającego (ubezpieczonego), bo tylko w takim wypadku zachodzi wyłączenie odpowiedzialności pozwanego. To, że kierowca był w stanie nietrzeźwości, nie budzi wątpliwości i jest bezsporne, natomiast w sprawie istnieje szczególna okoliczność polegająca na tym, że kierowca K. C. nie był pracownikiem powoda, a spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...), która świadczyła na rzecz powoda usługi w zakresie prowadzenia autokaru. Właśnie z tej przyczyny Sąd Okręgowy uznał, że kierowca nie był osobą upoważnioną przez powoda w rozumieniu § 1 ust. 5 pkt. 16 ogólnych warunków ubezpieczenia, skoro nie miał wpływu na wyznaczenie kierowcy i przekazanie mu kluczyków do pojazdu. Tego rodzaju działania podejmowały upoważnione osoby w imieniu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i zdaniem Sądu pierwszej instancji nie sposób przyjąć, że powód ponosi odpowiedzialność za ich działania. Byłoby to zbyt szeroka wykładnia pojęcia „osoba upoważniona”, a mianowicie odnosząca się również do osób trzecich.

2. Pozwany w apelacji trafnie podnosi naruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 827 § 1 kc w zw. z § 3 ust. 1 pkt, 4a) i § 1 ust. 5 pkt. 16 ogólnych warunków ubezpieczenia poprzez ich niewłaściwą wykładnię i uznanie, że nie nastąpiło wyłączenie odpowiedzialności pozwanego.

Zgodnie z § 1 ust. 5 pkt. 16 ogólnych warunków ubezpieczenia osobą upoważnioną do kierowania pojazdem jest osoba która za zgodą i wiedzą ubezpieczonego weszła w posiadanie kluczyka pojazdu. W niniejszej sprawie osoba ta w stanie nietrzeźwości doprowadziła, do wypadku i uszkodzenia pojazdu co wyklucza odpowiedzialność pozwanego ubezpieczyciela.

Ponieważ kierowca autobusu K. C. nie był pracownikiem powodowej spółki można założyć, że kluczyki zostały przekazane przez osoby upoważnione powodowej spółki osobom upoważnionym spółki (...), a nie bezpośrednio konkretnemu kierowcy. Nie oznacza to jednak, że kierowca nie jest w takim wypadku osobą upoważnioną, ponieważ z samego założenia i relacji wiążących powoda i spółkę (...), kluczyki pojazdu i niezbędne dokumenty miały być przekazane kierowcy autobusu, bez względu na to czy byłby nim K. C. czy też inna osoba. Powód przekazał kluczyki spółce (...) w celu wydania ich ~ co oczywiste - kierowcy autobusu wyrażając z góry akceptację co do konkretnej osoby. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie może zatem budzić wątpliwości, że kierowca autobusu K. C. wszedł w posiadanie kluczyków za zgodą i wiedzą powoda. Twierdzenie, że kierowca K. C. dysponował kluczykami pojazdu, a także stosownymi dokumentami bez zgody i wiedzy powoda jest całkowicie bezzasadne.

Jest oczywiste, że K. C. kluczyki do prowadzenia autobusu otrzymał od któregoś z pracowników spółki (...), ale wbrew twierdzeniom powoda, generalne uprawnienie do kierowania pojazdem przez kierowcę spółki (...) było wynikiem decyzji powoda, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w zakresie prowadzenia autokaru. Wybór konkretnej osoby jako kierowcy w spółce (...) jest kwestią drugorzędną, a zatem, należy zgodzić się ze skarżącym, że kierowca K. C., który spowodował wypadek będąc w stanie nietrzeźwości, był osobą upoważnioną w rozumieniu § 1 pkt. 5 ppkt. 16 owu. Idąc tokiem rozumowania powoda, nie można by uznać jako osoby upoważnionej, jakiegokolwiek kierowcy autobusu, przy pomocy którego powód świadczył usługi transportowe, w sytuacji, gdy zawarł umowę w zakresie prowadzenia autokaru z osobą trzecią będącą osobą prawną. Powód zapewne nie miałby wątpliwości, że K. C. byłby osobą upoważnioną, gdyby zawarł umowę o usługę bezpośrednio z nim jako osobą fizyczną. Zawierając umowę ze spółką (...), a nie bezpośrednio z kierowcą, jednocześnie wyraził zgodę na przekazanie mu kluczyków oraz niezbędnych dokumentów pojazdu.

Nie można się także zgodzić ze stanowiskiem powoda, że sporne paragrafy ogólnych warunków ubezpieczenia ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela poprzez zrównanie winy osoby trzeciej z winą ubezpieczającego są w oczywisty sposób sprzeczne z dyspozycją art. 827 § 1 kc, a tym samym są nieważne. Strony umowy ubezpieczenia są bowiem uprawnione do wskazania w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia kategorii osób innych niż ubezpieczający (ubezpieczony) za których działania ubezpieczyciel nie będzie ponosił odpowiedzialności.

Ostatecznie jednak, w sytuacji gdy powód zdecydował że świadczyć usługę transportową z pomocą osoby trzeciej, nie może powoływać się wobec ubezpieczyciela, że nie ponosi odpowiedzialności za tę osobę. W ten sposób, szkody spowodowane z rażącym naruszeniem prawa np. w stanie nietrzeźwości podlegałyby ochronie ubezpieczeniowej. 

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 385 § 1 kpc należało orzec jak w punkcie I 1) sentencji wyroku. O kosztach procesu (wynagrodzenie pełnomocnika) w punkcie I 2) orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 poz. 1804), natomiast w pkt. II na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc i § 2 pkt. 7 w zw. z § 10 ust. ł pkt. 2 rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 poz. 1804 ze zm.). Kwota 25.387zł to suma opłaty od apelacji - 17.287 zł i wynagrodzenia pełnomocnika - 8.100 zł.

Bogusława Żuber Andrzej Daczyński Jacek Nowicki