Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Paweł Szewczyk (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Liliana Kaltenbek

SO Agnieszka Cholewa - Kuchta

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2019 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi E. K.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącej postępowania przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, sygnatura akt I Ns 596/13/N

postanawia:

1.  stwierdzić przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie do sygn. akt I Ns 596/13/N

2.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie na rzecz skarżącej E. K. sumę pieniężną w wysokości 2 500 zł (dwa tysiące pięćset złotych);

3.  oddalić skargę w pozostałym zakresie,

4.  nakazać Sądowi Rejonowemu dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie podjęcie czynności zmierzających do zakończenia postępowania, tj. niezwłoczne wyznaczenie terminu kolejnej rozprawy;

5.  zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie na rzecz skarżącej E. K. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

6.  zarządzić na rzecz skarżącej zwrot opłaty sądowej od skargi.

SSO Liliana Kaltenbek SSO Paweł Szewczyk SSO Agnieszka Cholewa - Kuchta

UZASADNIENIE

E. K. wniosła o stwierdzenie, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie sygn. akt
I Ns 596/13/N nastąpiło naruszenie prawa skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Domagała się również wydania Sądowi Rejonowemu dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie zalecenia podjęcia odpowiednich czynności umożliwiających nadanie sprawie dalszego biegu, przyznania od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie na rzecz skarżącego sumy pieniężnej w kwocie 5000 zł oraz zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi podano, że postępowanie z wniosku E. K. o podział majątku wspólnego zawieszone na zgodny wniosek stron zostało podjęte postanowieniem z dnia 14 czerwca 2017 r. wobec wniosku z dnia 24 marca 2017 r. Na rozprawie w dniu 14 czerwca 2017 r. pomiędzy stronami doszło do podpisania ugody odnośnie lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K.. W piśmie z dnia 2 sierpnia 2017 r. pełnomocnik wnioskodawczyni w związku ze zobowiązaniem Sądu wniósł ponowne zwrócenie się do Banku (...) SA o wskazanie danych odnośnie rachunków bankowych. Podobny wniosek został sformułowany przez pełnomocnika uczestnika. Sąd zwrócił się do banków dopiero w marcu 2018 r., więc po upływie 7 miesięcy od złożenia stosownych wniosków przez strony. Nadmieniono przy tym, że na rozprawie w dniu 5 grudnia 2017 r. zostały przesłuchane strony, a kolejny termin rozprawy wyznaczony na dzień 6 marca 2017 r. został odwołany, albowiem dopiero na początku marca Sąd skierował do banków wnioski o udzielnie informacji. Kolejnym pismem z dnia 28 maja 2018 r. wnioskodawczyni zwracała się do Sądu z prośbą o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Po ustaleniu przyczyny zwrotu korespondencji kierowanej do Banku (...) SA, pismem z dnia 7 sierpnia 2018 r. wnioskodawczyni wskazała adres siedziby Banku. Z ustaleń wnioskodawczyni wynika, że stosowne pismo Sądu zostało wysłane dopiero 11 października 2018 r. Do dnia złożenia skargi nie wyznaczono terminu rozprawy i nie otrzymano odpowiedzi z Banku.

Zgłaszając swój udział w postępowaniu Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie wniósł o oddalenie skargi, podnosząc że analiza okresów pomiędzy poszczególnymi czynnościami sądu nie wskazuje na przewłokę postępowania, a opóźnienie w uzyskaniu informacji niezbędnych do zakończenia postępowania leży w dużej mierze po stronie wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Szczegółowej analizie poddać należało przebieg postępowania po jego podjęciu w dniu 14 czerwca 2017 r., albowiem w tym okresie skarżąca wskazuje na nieprawidłowości, znajdujące potwierdzenie w aktach sprawy. Trzeba również zauważyć, że wcześniej postępowanie przebiegało sprawnie i w tamtym okresie brak podstaw do stwierdzenia jego przewlekłości.

W dniu 27 marca 2017 r. wpłynął wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o podjęcie postępowania, który został przedłożony Sędziemu Referentowi w dniu 6 czerwca 2017 r. wraz z wnioskiem o przyspieszenie wyznaczenia terminu rozprawy. Rozprawa wyznaczona została na dzień 14 czerwca 2017 r., kiedy podjęto postępowanie, a strony zawarły ugodę odnośnie mieszkania wchodzącego w skład majątku wspólnego. Rozprawę odroczono na 5 grudnia 2017 r., wzywając jednocześnie pełnomocników do sformułowania wszelkich wniosków dowodowych w terminie 2 miesięcy.

Podkreślenia wymaga, że kwestie sporne dotyczące podziału głównego składnika majątku, tj. nieruchomości oraz rzeczy ruchomych zostały wnioskodawczynię i uczestnika uregulowane w drodze ugody, podjęte w 2017 r. postępowanie Sąd Rejonowy prowadził więc w zasadzie wyłącznie co do podziału środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych. Ich stan na dzień ustania wspólności majątkowej Sąd Rejonowy obowiązany jest ustalić w toku postępowania, zgodnie z wnioskami jego uczestników. Zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik sformułowali odpowiednie wnioski dowodowe w sierpniu 2017 r. Sąd Rejonowy nie podjął jednak żadnych czynności do grudnia 2017 r. i dopiero na rozprawie w dniu 5 grudnia 2017 r. wezwał pełnomocnika wnioskodawczyni do określenia oddziałów banków (...), do których należy zwrócić się o informacje. Sąd Okręgowy nie widzi przeszkód, by zaistniałe wątpliwości Sąd wyjaśnił w okresie poprzedzającym rozprawę, niezwłocznie po złożeniu odpowiednich wniosków dowodowych, wzywając do ich sprecyzowania (wskazania oddziałów banku). Adresy oddziałów zostały wskazane przez pełnomocnika wnioskodawczyni w piśmie z dnia 18 grudnia 2017 r. Zarządzenie, by zwrócić się o stosowne informacje Sędzia Przewodniczący wydał w dniu 6 lutego 2018 r., a jego ekspedycja nastąpiła 28 lutego 2018 r., podczas gdy termin kolejnej rozprawy był wyznaczony na dzień 6 marca 2018 r. Rozprawa została odwołana, albowiem nie wpłynęła żądana dokumentacja. Wobec braku odpowiedzi z (...) Bank SA w dniu 10 kwietnia 2018 r. ponownie zwrócono się o udzielenie informacji na adres oddziału wskazany przez pełnomocnika wnioskodawczyni, jednak korespondencja powróciła do Sądu jako niepodjęta po dwukrotnym awizowaniu. W dniu 28 maja 2018 r. pełnomocnik wnioskodawczyni złożyła pismo z wnioskiem o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Zarządzeniem z dnia 11 września 2018 r. pełnomocnik został wezwany do oświadczenia, czy podtrzymuje wniosek o zwrócenie się do Banku (...) SA oraz do podania właściwego adresu banku. Tymczasem już w dniu 9 sierpnia 2018 r. pełnomocnik wnioskodawczyni złożyła pismo, w którym podała, że uczestnik nie wyraził zgody na pominięcie wskazanego dowodu oraz wniosła o skierowanie korespondencji na adres siedziby banku w W.. W dniu 24 września 2018 r. zarządzono, by ponownie zwrócić się o wskazaną dokumentację. Zarządzenie wykonano w dniu 10 października 2018 r. Stosowne informacje przedstawiono w piśmie z dnia 8 listopada 2018 r.

Przedstawione okoliczności niewątpliwie wskazują na brak wystarczającego nadzoru Sądu nad przebiegiem postępowania dowodowego. Kolejne czynności zmierzające do zgromadzenia istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy dokumentacji podejmowane były opieszale. Sąd Rejonowy zwlekał z zarządzeniem zwrócenia się o informacje do lutego 2018 r., pomimo iż stosowne wnioski dowodowe zostały sformułowane w sierpniu 2017 r., oraz sprecyzowane zgodnie z żądaniem Sądu w grudniu 2017 r. W okresie od lutego do września 2018 r. nie podjęto czynności zmierzających do ustalenia właściwego adresu oddziału banku, pomimo iż korespondencja wysyłana na adres pierwotnie wskazany przez pełnomocnika wnioskodawczyni została dwukrotnie zwrócona do Sądu jako niepodjęta w terminie. Pełnomocnik wnioskodawczyni dwukrotnie zwracała się o przyspieszenie biegu sprawy, jak również podała właściwy adres siedziby banku, jednak stosowne czynności podjęto skutecznie dopiero w październiku 2018 r. Zgromadzenie danych odnośnie stanu rachunków bankowych byłych małżonków trwało przeszło czternaście miesięcy, licząc od daty złożenia przez strony wniosków dowodowych w tym zakresie. Jest to okres zdecydowanie zbyt długi, biorąc pod uwagę rodzaj podejmowanych czynności procesowych.

Sąd Okręgowy ma wzgląd na braki kadrowe, z jakimi borykają się Sądy Rejonowe w okręgu krakowskim. Trzeba jednak zaznaczyć, że ilość spraw nie może zwalniać państwa, jako podmiotu odpowiedzialnego za zapewnienie sprawności postępowania, bez względu na to jakie jego organy odpowiedzialne są za taki stan rzeczy. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Istotna jest treść art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności określającego prawo człowieka do rzetelnego procesu, a zwłaszcza tego jego aspektu, który dotyczy prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie oraz rozumienie przesłanek przewlekłości postępowania prezentowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33). Dlatego argument braków kadrowych nie może usprawiedliwiać państwa, jako podmiotu naruszającego postanowienia Konwencji. Wzrost liczby spraw określonej kategorii przy jednoczesnej małej ilości osób zatrudnionych, który powoduje niemożność ich rozpoznania w rozsądnym terminie w konkretnym sądzie, nie usprawiedliwia władz państwowych, jeżeli nie ma charakteru nagłego, nieprzewidywalnego i przejściowego, a nie zostały podjęte przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2006 r. III SPP 154/05). Z tego też względu, nawet jeśli za zaistniałą sytuację w sprawie skarżącej nie ponosi wprost odpowiedzialności Sąd Rejonowy, to niewątpliwie ponosi ją państwo, a to jest wystarczające dla stwierdzenia przewlekłości postępowania.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 do 20 000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Mając na uwadze czas trwania postępowania, Sąd Okręgowy uznał, że kwota 5000 zł, o której przyznanie wnosił skarżący nie jest adekwatna do warunków rozpoznawanej sprawy. Jako wystarczającą Sąd Okręgowy ocenił kwotę 2500 zł i w tej wysokości przyznał skarżącej sumę pieniężną, w pozostałym zakresie oddalając żądanie skargi.

Sąd Okręgowy nakazał również Sądowi Rejonowemu podjęcie czynności zmierzających do niezwłocznego zakończenia postępowania, tj. wyznaczenie terminu rozprawy.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącej, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 200 zł.

Z uwagi na stwierdzenie przewlekłości zasądzono na rzecz skarżącego koszty postępowania skargowego, przy odpowiednim zastosowaniu art. 98 k.p.c. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika skarżącego, ustalone w oparciu o § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.).

SSO Liliana Kaltenbek SSO Paweł Szewczyk SSO Agnieszka Cholewa - Kuchta